22. Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy:
WARGI- ćwiczenia warg i szczęki dolnej wpływają na wyrazistość mowy.
1. Nadymanie policzków: ćwiczenia wykonuje się kilkakrotnie,wargi są cały czas zwarte. Rezultatem tego ćw. Jest maksymalne zwiększenie objętości tzw. Przedsionka jamy ustnej. Gdy dziecko nie wykonuje ćwiczenia precyzyjnie, można w charakterze ćw. Wstępnych stosować nadmuchiwanie gumowych zabawek, specjanych baloników, puszczanie baniek mydlanych.
2. Nadymanie policzków na zmianę, raz lewego, raz prawego<wargi zwarte>
3. Wciąganie policzków do jamy ustnej-policzki ściśle przylegają do łuków zębowych, wargi tworzą „zajęczy pyszczek”
4. Przy zaciśniętych zębach zwieranie i rozwieranie warg<jak największe>
5. Zaokrąglanie i spłaszczanie<rozciaganie> warg przy zwartch szczękach
6. Przy zwartych szczękach i wargach odciąganie na przemian kątów ust na boki
7. Cmokac przy dowolnym układzie warg. Następnie cmokać przy wysuniętych i zaokrąglonych wargach<szczęki zwarte>
8. Wymawianie samogłosek ustnych z wyraźnie przesadną artkulacją warg, np. w kolejności: a-i-o-e-u-y. W następnej fazie ćwiczenia samogłoski łączą się w pary i każdą z par kilkakrotnie powtarzamy <uwzględniamy tu jedynie samogłoski o skrajnym układzie warg a-i-u>
9. Wymawianie samogłosek ustnych przy zwartch szczękach-dbac należy o prawidłowe brzmienie
10. Przy lekko rozwartch szczękach naciskać palcami wskazującymi na kąciki ust w kierunku do środka szpary ust- wargi wysuwają się do przodu i uwypuklają na zewnątrz do góry i do dołu w kształcie charakterystycznych łuków. Nie zwalniając palców zwieramy wargi
11. Przy zamkniętych szczękach unoszenie wargi górnej<widoczne tylko zęby górne>, a następnie opuszczenie wargi dolnej<widoczne zęby dolne>
12. Przy zamkniętych szczękach wargi wysuniete do przodu i zaokrąglone w kształcie lejka<jak do [u]>. Stopniowo opuszczając szczękę dolną poszerzamy we wszystkich kierunkach odległóść między wargami, przechodzimy do najszerszego okrągłęgo otwarcia szpary ust. Nastepnie stopniowo powracamy do układu wyjściowego.
13. Górne siekacze opieramy na wardze dolnej,warga górna jest lekko uniesiona tak, ze widoczne są siekacze górne<układ jak przy [f, v]>. Wdychać i wydychać powietrze przez szczelinę wargowo-zębową.
14. Dolna szczęka przesuwa się do przodu i do góry, tak że obnażone dolne siekacze dotykają spłaszczonej wargi górnej
JĘZYK
Cwiczenia powinny doskonalić zmiany kształtu i położenia masy języka, specyficzne ruchy właściwe wymowie określonych dźwięków. Ćwiczenia też wymaga szybkość ruchów języka.
1 Wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie go do wnętrza jamy ustnej
2 Przy opuszczonej szczęce dolnej jezyk w pozycji spoczynkowej przesuwa się do tyłu do skrajnej pozycji, następnie powraca do neutralnej pozycji.
3 Wysuwanie języka na zewnątrz w kształcie „grotu”; poziome ruchy wahadłowe od jednego kącika ust do drugiego<język nie powienien dotykać wargi dolnej>
4 Wysuwanie języka na zewnatrz jamy ustnej w postaci rozpłaszczonej, boki dotykają kątów warg. Język może zajmować rózne pozycje w stosunku do warg i zębów:
-jest ułożony miedzy wargami, które kontaktują się z nim od strony jego dolnej i górnej powierzchni
-opiera się na wardze dolnej
-nie kontaktuje się z wargami ani z zębami
-jest ułożony miedzy siekaczami
-oparty jest jedynie na siekaczach dolnych
5 Wysunięty daleko na zewnątrz język wykonuje ruch kolisty w lewo i prawo- zaostrzony przód języka ma zataczać pełne kola o różnej średnicy
6 Zaginanie wysuniętego języka w kształcie łopaty <później grotu> na zewnątrz w kierunku nosa
7 to samo ćwiczenie ale język wykonuje ruchy pod wargami, do wędzidełka wargi górnej i dolnej
8 Oblizywanie zębów i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod awrgami w prawo i lewo, szpara ust zamknięta
9 Oblizywanie warg- ruch kolisty w prawo i lewo
10. Dotykanie przodem jezyka różnych punktów w jamie ustnej:zebów, dziąseł, podniebienia miękkiego i twardego.
SCZĘKA DOLNA
W procesie artykulacji żuchwa wykonuje w zasadzie jednorodne ruchy polegające na większym lub mniejszym jej opuszczaniu i unoszeniu.
1 Opuszczanie i unoszenie szczęki dolnej- w pozycji uniesionej szpara ust jest zamknieta, zęby zbliżone, w pozycji opuszczonej <skrajnie dolnej> wargi rozciżgnięte, jezyk leży na dnie jamy.
2 Opuszczanie i unoszenie z zamknietymi wargami
3 Ruchy żucia z równoczesymi pełnymi ruchami warg i policzków, charakterystycznymi dla tej czynności.
4 Przy otwartych wargach skrajny ruch do przodu i z powrotem
5 To samo ćw. Przy zamknietych wargach
6 Ruchy szczęki dolnej ze skrajnego połozenia prawge do skrajnego lewego, bez zaznaczenia pozycji środkowej. Wargi początkowo rozchylone, później zamknięte
7 Ćw ma 6 etapów:poziomy ruch szczeki w prawo, powrót do pozycji środkowej, wysunięcie szczęki do przodu, powrót do pozycji środkowej, ruch w lewo, powrót do pozycji środkowej.
PODIEBIENIE MIĘKKIE
1 Ziewanie przy nisko opuszczonej szczęce, język spoczywa na dnie jamy
2 przy otwartej szeroko jamie ustnej oddychac w ten sposób, ze wdech nastepuje przez jame nosową, a wydech przez jamę ustną. Ruchy podniebienia ćwiczący powinien obserwować w lusterku
3 Energicznie unosząc jezyk i szczękę dolną do góry, naciskać na podniebienie miękkie tyłem języka, stopniowo zwiększa się szybkość ruchów języka i siłę jego nacisku na podniebienie
4 Energiczna wymowa połączeń głoskowych, w skład których wchodzą głoski tylnojęzykowe zwarte- [k, g], np. uku, ugu, oko,ogo, uk-ku, ok-ko, og-go
5 Głebokie oddychanie przez jamę ustną przy zaciśniętych nozdrzach i przez jamę nosową przy zamknietej jamie ustnej
6 Kaszlanie przy wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej języku
7 Chrapanie na wdechu i wydechu
Podczas jednego posiedzenia z pacjentem ćwiczymy 3 najwyżej 4 układy. Początkowo liczba powtórzeń powinna być niewielka <2-3 razy>, później może być zwiekszona do 10-20razy. Liczbę 5-7 należy uznać za średnią. Dozowanie ćwiczeń i okres jest uzależniony od konkretnego przypadku< w dyzartrii ćw winny być prowadzone szczególnie długo i to w dużym zestawie>.
Ćwiczenia mogą być stosowane w reedukacji starszych dzieci przedszkolnych<od 5 lat>, jak i dorosłych. U dzieci przeważa forma zabawowa, u doroslych ćw. mogą przypominać suchy trening. Mogą być prowadzone indywidualnie i grupowo, mogą być zadawane do domu do przećwiczenia pod kontrolą rodziców.
Ćwiczenia powinny trwać krótko, ok. 5 min, ale należy je często powtarzać.
Izikatorr