Ćwiczenie Zachowań Werbalnych.doc

Ćwiczenie Zachowań Werbalnych

Tracy Vail and Denise Freeman

Ze strony: http://www.mariposaschool.org./programs/  

tłumaczyła Małgorzata Olszewska ,mama Alexisa

ROZDZIAŁ 1

ROZPOCZYNAJĄC PROGRAM VERBAL BEHAVIOR

1. CO TO JEST ABA/VBA?

Skrót ABA oznacza naukę Stosowanej Analizy Zachowania. ABA oferuje strukturę  potrzebną do obserwacji zachowań człowieka,  wyjaśnia  co powoduje te zachowania i jak można je zwiększyć lub zredukować. Podstawowe informacje jakich potrzebujecie odnośnie procedur nauczania obejmują:
shaping / kształtowanie/, prompting /podpowiadanie, pomoc/, fading /stopniowa redukcja pomocy/, chaining /łączenie w łańcuch/ i differential reinforcement /zróżnicowane nagradzanie/. Poniżej przedstawiamy uproszczone wyjaśnienia tych terminów.

a) SHAPING - proces w którym stopniowo redukujemy istniejące zachowanie dziecka zmierzając do zachowania jakie pragniemy uzyskać. Zazwyczaj stopniowo podwyższamy wymagania zanim damy dziecku nagrodę. Np. jeśli dziecko uczy się słów, możemy tylko poprosić je o dotknięcie przedmiotu przed jego otrzymaniem, później możemy wymagać pierwszego dźwięku  na jaki słowo się zaczyna, pierwszej sylaby i w końcu całego słowa.

b) PROMPTING - pomoc udzielana przez nauczyciela w celu  zwiększania  się prawidłowych odpowiedzi. Jedna z zasadniczych różnic miedzy tradycyjnymi programami ABA a programem Verbal Behavior /zachowanie językowe/ jest użycie procedury "nauczania bez błędów" w programie Verbal Behavior i użycie procedury  "nie, nie, pomoc" w  tradycyjnych programach ABA. Podpowiedzi różnią się stopniem intensywności. Najbardziej intensywna pomoc to pomoc fizyczna, następnie jest modelowanie, pomoc słowna, pomoc wizualna, wskazywanie palcem lub pomoc w ramach bodźca, np. bliskość /kładziemy blisko dziecka przedmiot ,który ma pokazać/. Powinniśmy zawsze używać najmniej intensywnej formy pomocy, która sprawi ,że nastąpi pożądane zachowanie. Np. na początku ucząc dziecko dotykania przedmiotów lub obrazków , będziemy musieli położyć jego rękę na przedmiocie.

c) FADING  - jest to ogromnie ważna część procesu nauczania ,aby dzieci nie stały się uzależnione od pomocy /podpowiedzi/. Wszelkie podpowiedzi jakich używamy są stopniowo usuwane, w miarę jak dziecko osiąga sukcesy, do momentu w którym dziecko może odpowiedzieć prawidłowo bez żadnych podpowiedzi. Wykorzystując powyższy przykład, gdybyśmy chcieli nauczyć dziecko dotykać piłkę, to możemy zacząć od pomocy fizycznej przesuwając jego rękę w kierunku piłki, a następnie udzielać mniejszej pomocy fizycznej dotykając tylko jego łokcia, następnie wskazując piłkę palcem itd. do momentu, w którym dziecko będzie w stanie dotknąć piłkę, kiedy się o to prosi.  /Większość dzieci nie potrzebowałaby  aż tak wielu podpowiedzi, aby nauczyć się dotykać jakiś przedmiot./

c) CHAINING - umiejętności , których uczy się dziecko, rozbijane są na małe części składowe, a następnie te części łączone są w łańcuch . Podczas nauczania nowych umiejętności posługujemy się często techniką łączenia w łańcuch od początku /do przodu/ lub od końca /do tylu/. Przykładem łączenia w łańcuch od początku /do przodu/ jest uczenie dziecka ,aby powiedziało zdanie, dodając jedno słowo za każdym razem. /Powiedz "Ja", powiedz "Ja kocham", powiedz "Ja kocham ciebie."/  Gdybyśmy uczyli tego samego zdania posługując się procedurą łączenia w łańcuch od końca / do tylu/  to uczylibyśmy dziecko mówić zdanie od końca. / Powiedz "ciebie", powiedz "kocham ciebie", powiedz "Ja kocham ciebie"/

e) DIFFERENTIAL REINFORCEMENT - Wzmacnianie /nagradzanie/ jest być może najważniejsza częścią nauczania! Obejmuje reakcje na zachowanie dziecka , która najprawdopodobniej wzmocni to zachowanie. Termin "zróżnicowane" odnosi się do tego, że zmieniamy poziom wzmacniania /nagradzania/ w zależności od reakcji dziecka. "Trudne" zadania mogą być nagradzane większymi nagrodami lub częściej, natomiast "łatwe" zadania mogą być nagradzane mniejszymi nagrodami lub rzadziej. Musimy systematycznie zmieniać nagradzanie ,aby dziecko w końcu reagowało prawidłowo przy naturalnym rozkładzie nagród /od czasu do czasu/ i przy użyciu naturalnych typów nagród / nagrody społeczne/.

2. CO TO JEST DISCRETE TRIAL TEACHING? / NAUCZANIE W ODRĘBNYCH PRÓBACH? /

DTT  to technika używana zarówno w tradycyjnych programach ABA jak i w programach Verbal Behavior.

Technika ta obejmuje

a) rozbicie umiejętności na małe części

b) nauczanie każdej części /”podumiejętności” / dopóki dziecko jej nie opanuje

c) skoncentrowane nauczanie

d) udzielanie pomocy i redukcje pomocy

e) wykorzystywanie procedur wzmacniania /nagradzania/

Każda sesja terapeutyczna obejmuje wielokrotne próby, każda próba ma wyraźny początek /polecenie/, po którym następuje zachowanie /reakcja dziecka/ i konsekwencja /nagroda lub pomoc i redukcja pomocy/.

ROZDZIAŁ  2

WIELKIE  POCZĄTKI

Ogromnie ważne jest rozpoczęcie i rozwój stosunku terapeutycznego / dziecko - terapeuta/ w bardzo ostrożny sposób. Krytyczne znaczenie ma to ,aby dziecko cieszyło się kiedy przebywa z ludźmi i aby  uważało uczenie się za "dobrą rzecz"! Pierwszym zadaniem terapeuty jest nauczenie dziecka, że kiedy on się pojawia  ,to dzieją się dobre rzeczy!

W terminologii behawioralnej, musisz "skojarzyć  siebie z nagrodami". Można to osiągnąć wieloma sposobami, lecz pierwszym z  nich jest uważna obserwacja dziecka i utrzymywanie z nim kontaktu w sposób, który jest dla niego przyjemny. Obserwujcie jakiego rodzaju dotyk lubi dziecko, jakiego rodzaju głosy mu się podobają, jak reaguje na różne wyrazy  twarzy, jakie zabawki preferuje. Zbliż się do dziecka kiedy wydaje się ,że  nudzi się  i bez żadnych warunków  daj mu coś ,co mu się podoba. Baw się z dzieckiem nie wymagając żadnych  reakcji. Czasami pomocne jest posiadanie "specjalnego" jedzenia lub zabawki, które są dostępne wtedy, gdy obecny jest terapeuta. Prowadzi to do tego, że terapeuta staje się "uwarunkowanym wzmocnieniem".  Będziesz wiedział, że osiągnąłeś sukces, jeśli dziecko będzie szczęśliwe w  momencie kiedy przychodzisz!

Ważne czynniki, które trzeba uwzględnić w tym etapie / na początku stosunku
terapeutycznego/ to:

a) Nie odciągaj dziecka od przyjemnego zajęcia, w momencie kiedy przychodzi  terapeuta. Na przykład, nie najlepsze jest oglądanie ulubionego wideo tuż przed przyjściem terapeuty!

b) Nie wymagaj reakcji. Innymi słowy, nie wydawaj dziecku żadnych poleceń  typu "chodź tutaj", "usiądź", "spójrz na to", itp.

c) Utrzymuj kontakt z dzieckiem w ożywiony i wesoły sposób, aby dziecko CHCIAŁO być z tobą.

Wymaganie pierwszej reakcji:

W ramach programu Verbal Behavior , najważniejszą rzeczą, którą należy nauczyć dziecko jest jak prosić o rzeczy, których pragnie /Manding/. Dzieje się tak dlatego, że dziecko zwykle posiada motywację ,aby komunikować się w celu otrzymania tych rzeczy. Zazwyczaj widzimy wielki skok w umiejętnościach komunikacyjnych kiedy dziecko uczy się prosić o to ,czego pragnie.  Dzieci uczą się, że "kiedy mówię to dostaję" i to daje im bardzo dużo władzy. Część takiego uczenia powinna odbywać się już w pierwszym etapie. Na przykład, jeśli widzisz, że dziecko sięga po konkretną zabawkę /samochód/, możesz powiedzieć "samochód". Trzymaj samochód przez sekundę, żeby zobaczyć czy dziecko powtórzy usłyszane słowo. Nawet jeśli dziecko nie powtórzy słowa, daj mu samochód. Możesz także spróbować uzyskać odpowiedź dziecka w postaci tak zwanego uzupełnienia /fill -in/, które później zostanie przekształcone w prośbę /mand/. Możesz powiedzieć "Pobawmy się samochodami, następnie powtórzyć "Pobawmy się ......" i czekać czy dziecko powtórzy brakujące słowo.

Inna pożyteczna technika to umieszczenie pożądanego przedmiotu w zasięgu wzroku dziecka , lecz tak, aby nie mogło ono otrzymać tego przedmiotu bez pomocy dorosłego i danie dziecku wyboru nazywając każdy z przedmiotów. "Chciałeś samochód czy  książkę?". Jeśli dziecko nie odpowiada, chociaż wiesz, że może wypowiedzieć  to słowo, to konieczne jest nauczenie dziecka ,aby było chętne do współpracy w innych zadaniach wymagających naśladowania w okresie gdy uczysz dziecko proszenia o pożądane przedmioty /verbal mands/.

Należy rozważyć następujące ważne czynniki kiedy zaczynamy wymagać odpowiedzi:

a) Nigdy nie wymagaj reakcji jeśli nie możesz podpowiedzieć /pomoc/ dziecku. Na przykład, nie mów "Powiedz samochód", trzymając w ręku samochód, jeśli dziecko nie potrafi konsekwentnie naśladować. Dzieje się tak dlatego, że nie możemy fizycznie "zmusić dziecka" do powiedzenia słowa. Nie chcemy aby dziecko ćwiczyło się w NIE wykonywaniu poleceń.

b) Jeśli wydajesz polecenie, takie jak "Usiądź", musisz fizycznie skłonić dziecko ,aby usiadło, jeśli tego nie robi samo. Jak powyżej, nie chcemy aby dziecko ćwiczyło się w NIE wykonywaniu poleceń.

c) Upewnij się, że pierwsze polecenia jakie wydajesz dziecku to te, które może wykonać i nagradzaj dziecko "solidnie " /tzn. dużymi i wieloma nagrodami/ za posłuszeństwo. Pierwsze zadania mogą obejmować naśladowanie niewerbalne. /non-verbal imitation/ /czyli naśladowanie gestów itp./, polecenia typu :"Chodź tutaj" /z drugim dorosłym, który może pomóc dziecku w wykonaniu polecenia/,"Usiądź","Dotknij...",dopasuj, przyłóż kawałek puzzla do puzzla, itp.

d) Nigdy nie używaj nagrody w formie  "przekupstwa". W istocie wabimy  dziecko trzymając nagrodę w zasięgu jego wzroku i wymagając odpowiedzi, zanim dziecko ją otrzyma.  Jednakże, nie możemy używać nagrody jako "obietnicy". Na przykład, jeśli chcesz ,aby dziecko przyszło do ciebie, trzymaj w ręku coś, co mu się podoba i daj mu to kiedy do ciebie przyjdzie!

e) Nawet w przypadku dzieci, które wydają dźwięki, lecz te dźwięki nie podlegają jeszcze kontroli  /tzn. np. dziecko nie mówi "BA" po poleceniu "Powiedz BA"/, obrazki lub gesty mogą być pomocne w nauczaniu dziecka jak prosić o rzeczy, których nazwy może wypowiedzieć. Dzieje się tak dlatego, że możesz pomóc dziecku w wykonaniu gestu lub wręczeniu obrazka ,lecz nie możesz fizycznie pomóc dziecku w mówieniu. Zazwyczaj dziecko szybko zaczyna używać słów funkcjonalnie, jeśli jest zdolne je wypowiedzieć, w momencie gdy zrozumie "zasadę" proszenia.

Traktowanie negatywnego zachowania

Dziecko nie powinno nigdy zdobyć dostępu do nagrody poprzez negatywne zachowanie. Jest to często trudne na początku stosunku terapeutycznego /dziecko - terapeuta/ ponieważ dziecko w przeszłości mogło być wielokrotnie nagradzane za negatywne zachowanie. Często dzieci płaczą i krzyczą, kiedy ich potrzeby nie są zaspokajane. Ponieważ dziecko nie jest w stanie komunikować swoich potrzeb w bardziej efektywny sposób, rodzice próbują zgadnąć czego dziecko chce kiedy krzyczy ,oferując mu wszystkie ulubione przedmioty. Taka reakcja wzmacnia krzyki i inne negatywne zachowania! Ignorowanie krzyków i niewłaściwego zachowania może na początku wywołać wzrost tego zachowania, lecz bardzo ważne jest , aby wszyscy pracujący z  dzieckiem nie " poddawali się" niewłaściwemu zachowaniu. Spróbujcie nie zwracać uwagi na niewłaściwe zachowanie, jeśli dziecko krzyczy ponieważ czegoś pragnie. Odejdźcie na bok, zaczerpnijcie głęboki oddech i zachowajcie zimną krew! Kiedy dziecko się uspokoi, użyjcie obrazków , gestów lub  pokazujcie mu przedmioty, dopóki nie zrozumiecie czego chce. Jeśli wiecie, czego chce dziecko, to możecie wykorzystać procedurę odliczania. Powiedzcie "Nie płacz" lub coś podobnego i zacznijcie liczyć kiedy dziecko przestaje płakać, nawet jeśli na początku dziecko robi to, aby złapać oddech. Zaczynajcie procedurę od nowa za każdym razem, gdy dziecko zaczyna płakać. Kiedy dziecko przerywa płacz na określony czas /licz od jednego do trzech, a stopniowo do dziesięciu/ i daj dziecku to, czego pragnie.

Jeśli dziecko zachowuje się niewłaściwie /krzyczy, protestuje, itp./ ponieważ wydaliście mu polecenie którego nie chce wykonać, spokojnie pomóżcie mu w najmniej intensywny sposób w wykonaniu polecenia. Jeśli poprosiliście dziecko, aby usiadło a ono krzyczy, spokojnie doprowadźcie dziecko do krzesła, sprawcie aby usiadło na kilka sekund, a następnie pozwólcie mu wstać /TYLKO wtedy kiedy nie krzyczy!/ Bardzo ważna rzeczą dotyczącą negatywnego zachowania jest uczenie się z niego. Jeśli dziecko zachowuje się niewłaściwie, to znaczy, że procedury nauczania muszą być zmienione. Zwróćcie uwagę na nagrody, częstotliwość dawania nagród i stopień trudności zadań dawanych dziecku ,aby dowiedzieć się co trzeba zmienić. Ogromnie ważne jest, aby negatywne zachowania nie były wzmacniane, lecz najbardziej pożądane jest stosowanie dobrych procedur nauczania, aby nie dochodziło do takich zachowań.

Najbardziej istotne rzeczy, o  których należy pamiętać na początku stosunku terapeutycznego /dziecko- terapeuta/ to radość, rozbawianie dziecka i uczenie go, że nauka jest radością a komunikacja to siła! Dziecko musi nauczyć się , ze jego życie staje się lepsze kiedy podporządkowuje się prośbom!

ROZDZIAŁ 3

ZASADY WZMACNIANIA  / NAGRADZANIA /

1. Wzmocnienia powinny być wzmacniające. Cos co jest wzmacniające dla jednego dziecka może być wstrętne dla innego! Rzeczy, które dla dziecka są nagrodą w pewnym okresie, mogą nie być nagroda w późniejszym okresie.

2. Wzmocnienie powinno być uwarunkowane. Wzmocnienia /nagrody/ powinny być dostępne tylko kiedy następuje pożądane zachowanie, aby nagrody nie straciły swej siły. /Nie uwarunkowane wzmocnienia mogą być oferowane kiedy próbujemy skojarzyć terapeutę lub niepożądane zajęcie z nagrodą./

3. Należy stosować rozmaite wzmocnienia. Celem tego jest zagwarantowanie, że wzmocnienie utrzyma swa wartość, jak również stworzenie możliwości zróżnicowanego nagradzania.

4. Zawsze łączcie społeczne wzmocnienia z pierwotnymi wzmocnieniami. /Np. pochwałę z cukierkiem./

5. Nieustannie poszukujcie nowych wzmocnień. Obserwacja autostymulacyjnych  zachowań dziecka pomoże wam w określeniu, co może mu się podobać.

6. Używajcie nagród odpowiednich dla wieku dziecka. Powiększy to akceptację dziecka ze strony rówieśników i prawdopodobieństwo tego, że dziecko spotka takie nagrody w naturalnym środowisku.

7. Nieprzewidywalność i nowość w wielkim stopniu podnoszą wartość nagród. Niespodzianki są zwykle przyjemne i wysoko motywujące. Torba lub pudełko z
niespodziankami mogą być bardzo pomocne.

8. Na początku wzmocnienie powinno występować natychmiast po pożądanym zachowaniu.  Musicie upewnić się, że dziecko kojarzy swe zachowanie z nagrodą. Wzmocnienie jest najbardziej skuteczne, jeśli następuje w ciągu pół sekundy po zachowaniu dziecka.

9. Należy wprowadzić zmienny program dawania nagród i realizować go konsekwentnie.

10. Wzmocnienie powinno być stopniowo redukowane w miarę jak dziecko uczy się nowej umiejętności. Łatwe zadania powinny być nagradzane stosunkowo rzadko.

11. Rozważcie moment, w  którym dajecie nagrodę - nie przerywajcie pracy dziecka aby dać mu nagrodę i zmierzajcie do tego, aby konkretna nagroda /np. cukierek/ dawana była po serii reakcji dziecka.

12. Z upływem czasu zmieniajcie nagrody, aby stały się one bardziej naturalne i praktyczne - takie jak np. pochwala, „kciuki do góry”.

13. Nie używajcie nagród w formie przekupstwa. Nie przyzwyczajajcie dziecka do tego, ze przed wykonaniem zadania słyszy jaką dostanie nagrodę.  Nie przypominajcie dziecku o nagrodzie jaka dostałoby, gdyby  nie zachowywało się nieprawidłowo. Kiedy zachowanie dziecka pogarsza się, nie oferujcie mu dodatkowych nagród , aby je uspokoić.

14. Stosujcie zróżnicowane nagradzanie. Oferujcie najlepsze nagrody za najlepsze zachowania lub „najtrudniejsze” zadania  i oferujcie mniejsze nagrody  za łatwiejsze zadania lub redukcje negatywnych zachowań.

ROZDZIAŁ 4

TERMINY  I  DEFINICJE

/UWAGA: Poniższe definicje są przeznaczone dla osób bez rozległej wiedzy na temat behawioryzmu, a ich celem jest ułatwienie korzystania z procedur nauczania opisanych w tym podręczniku.
W konsekwencji, definicje mogą nie być "precyzyjne" z behawioralnego punktu
widzenia./

Establishing Operation  ( =Motywacja) / EO/

a) tymczasowo zwiększa skuteczność lub wartość wzmocnienia /nagrody/.
b) tymczasowo zwiększa zachowania, którym w przeszłości towarzyszyło to wzmocnienie.

Czynniki, które wpływają na EO :

1/ Pozbawienie - jeśli przez pewien czas nie posiadałeś pożądanego przedmiotu.
   /Podnosi wartość tego przedmiotu/.  Np. jeśli jesteś na diecie, to pizza staje się bardzo pożądana.

2/ Nasycenie - jeśli ostatnio posiadałeś bardzo dużo pożądanego przedmiotu. /Zmniejsza wartość tego przedmiotu/. Np. jeśli jesz pizzę codziennie podczas lunchu, to możesz już jej nie chcieć.

3/ Rywalizujące pragnienie - wartość innego zachowania jest cenniejsza.  /Zmniejsza wartość/. Np. dziecko naprawdę chciało pobawić się pewną zabawką, lecz zadałeś mu tak wiele pytań, że wartość ucieczki przewyższyła wartość tej zabawki.

Przykłady :

1/ Jeśli masz mało gotówki, to fakt ten tymczasowo zwiększa wartość dodatkowych pieniędzy i wywołuje zachowania /np. dodatkowa praca/, które w przeszłości umożliwiły ci uzyskanie pieniędzy.

2/ Jeśli dziecko ma ukochaną zabawkę, którą nie bawiło się przez dłuższy czas, to wartość tej zabawki tymczasowo wzrasta i wywołuje wzrost zachowań /np. mówienie, krzyk/, które w przeszłości umożliwiły dziecku otrzymanie zabawki.

3/ Jeśli dziecko znajduje się w hałaśliwym otoczeniu, które jest dla niego nieprzyjemne, to otoczenie to tymczasowo zwiększa wartość ucieczki i prowadzi do typów zachowań /np. bicie, gryzienie,  krzyk, mówienie "Chodźmy"/, które w przeszłości doprowadziły do ucieczki.

Wzmocnienie  - Coś ,co następuje po pewnym zachowaniu i co zwiększa występowanie takiego samego zachowania w takich samych warunkach w przyszłości.

1/ Wzmocnienie pozytywne - Dawanie dziecku czegoś, co jest dla niego przyjemne /nagroda/ po wystąpieniu konkretnego zachowania. Wywołuje częstsze występowanie tego samego zachowania w takich samych warunkach w przyszłości.

Przykłady :

a) Dziecko chce ciastko i krzyczy bez przerwy, podczas gdy jego rodzice szukają tego czego chce. Następnym razem gdy dziecko będzie chciało zjeść ciastko, najprawdopodobniej będzie krzyczeć, aby je otrzymać.

b/ Dziecko chce bawić się piłką i wykonuje znak "piłka" w języku migowym. Rodzic daje mu piłkę, więc następnym razem kiedy dziecko będzie chciało otrzymać piłkę ponownie wykona znak "piłka".

Wzmocnienie negatywne - usuniecie czegoś nieprzyjemnego dla dziecka, powodujące częstsze występowanie takiego samego zachowania w przyszłości.

Przykłady:

a) Dziecko uważa obecność swego brata za niepokojącą. Gryzie swego brata. Matka przychodzi i wyprowadza brata z pokoju. Zwiększa to prawdopodobieństwo tego, że dziecko ugryzie swego brata kiedy ponownie będzie chciało się go pozbyć.

b) Dziecko przebywające w przedszkolu uważa, ze czas "w kółku" jest nieprzyjemny i zaczyna krzyczeć. Nauczyciel usuwa dziecko z "kółka" /TIME OUT/. Zwiększa to prawdopodobieństwo tego, że dziecko będzie krzyczeć, kiedy następnym razem będzie chciało opuścić "kólko"

Kara - Zastosowanie czegoś, co jest nieprzyjemne dla dziecka lub odebranie mu czegoś, co jest dla niego przyjemne, po wystąpieniu pewnego zachowania. Prowadzi do redukcji tego zachowania.

Bodziec - Cokolwiek dana osoba doświadcza za pośrednictwem swych zmysłów. Wszystko, co można zobaczyć, usłyszeć, powąchać, poczuć lub posmakować. Różni ludzie odbierają te same wrażenia w odmienny sposób. Bodziec, który dla jednej osoby jest przyjemny, może być bolesny lub wstrętny dla innej osoby. Niektóre bodźce nie wywołują ani bólu ani przyjemności i nie zostały skojarzone z niczym innym /bodźce neutralne/.
Bodziec może zostać skojarzony z innym wydarzeniem, jeśli następuje po nim wzmocnienie lub kara. Wtedy staje się bodźcem różnicującym / Discriminative Stimulus/. Innymi słowy, kiedy ten bodziec jest obecny, wskazuje na dostępność lub możliwość nagrody lub kary. Jeśli bodziec kojarzy się z niedostępnością wzmocnienia /nagrody/, to wtedy określany jest nazwą : warunek S - Delta.

Przykłady :

* Bodziec neutralny - Tata mówi do dziecka "Dotknij psa" i dziecko pierwszy raz słyszy to zdanie. Dziecko słyszy wypowiadane słowa, lecz nie kojarzą mu się one z niczym pozytywnym ani negatywnym.

* Bodziec różnicujący - Dziecko siedzi na kolanach taty i patrzy na książkę.
Tata mówi : "Znajdź psa"  i prowadzi rękę dziecka w kierunku obrazka psa /pomoc fizyczna. Kiedy dziecko dotyka psa,  tata obejmuje dziecko i mówi "Wspaniale!". Dziecko uważa tę sytuację za przyjemną /wzmacniającą/  i w konsekwencji  kiedy tata obraca stronę i mówi ponownie "Znajdź psa", dziecko dotyka psa nie czekając na pomoc taty. Ponieważ dotykaniu psa towarzyszyła w przeszłości nagroda, usłyszenie  polecenia "Znajdź psa" w obecności psa sugeruje dziecku, ze prawdopodobnie otrzyma nagrodę, jeśli  dotknie ponownie psa.

* S - Delta  - Posłużymy się powyższym przykładem. Jeśli dziecko zamiast dotknąć psa dotknie kota, to tata nie obejmie dziecka i nie powie "Wspaniale!". Dotykanie kota po usłyszeniu polecenia "Dotknij psa" zostało skojarzone z niedostępnością wzmocnienia /nagrody/.
 

ROZDZIAŁ 5

BEHAWIORALNA KLASYFIKACJA JĘZYKA

MAND  - proszenie o coś. "Czysty mand" następuje jedynie w rezultacie pragnienia posiadania przedmiotu a nie w odpowiedzi na pytanie "Co chcesz?"

Przykłady:
"Mogę zjeść ciastko?"
"Gdzie jest mama?"

RECEPTIVE - wykonywanie poleceń lub podporządkowywanie się prośbom innych.

Przykłady:
"Znajdź Cookie Monster" /Dziecko dotyka obrazek/
"Proszę wyrzucić talerz do śmieci" /Dziecko wykonuje polecenie/
"Co robi TU TU ?' /Dziecko dotyka pociąg/

TACT - nazywanie przedmiotu, czynności lub właściwości przedmiotu, który jest OBECNY /widzimy go/ lub czegoś z czym osoba wchodzi w kontakt. "Czysty tact" nie jest związany z pragnieniem posiadania przedmiotu, który nazywamy.

Przykłady:
"Jak to się nazywa?" /Dziecko nazywa przedmiot/
"Jaki jest pies?" /Dziecko mówi "miękki"/
"Co robi TU TU ? /Dziecko mówi "pociąg"/
"Co widzisz?" /Dziecko mówi "Widzę ptaka lecącego po niebie."/

INTRAVERBAL - odpowiedz na wypowiedz innej osoby, dotycząca przedmiotu, czynności lub właściwości przedmiotu, który NIE jest OBECNY /nie widzimy go/. /Odpowiadanie na pytania lub prowadzenie rozmów/.

Przykłady:
"Wlazł kotek na ... " /Dziecko mówi "płotek"/
"Co robi TU TU ? /Dziecko mówi "pociąg"/
"Co robiłeś dzisiaj w szkole?" /Dziecko mówi "Namalowałem obrazek"/

ECHOIC - dokładne powtarzanie słów innej osoby /echo/.

Przykłady:
"Chcesz wyjść na dwór?" /Dziecko mówi "Chcesz wyjść na dwór?"/
Mama mówi "Samochód" /Dziecko mówi "Samochód"/

FFC - skrót ten odnosi się do "cech" /features/, "funkcji"/functions/ i "kategorii" /classes/.
W momencie, gdy dziecko potrafi prosić o przedmioty w swym środowisku, potrafi rozpoznawać przedmioty i nazywać je, zaczynamy uczyć dziecko cech, funkcji i kategorii, aby dziecko nauczyło się skojarzeń lub związków między słowami /"intraverbal connections"/. Cechy obejmują części i opisy  przedmiotów /np. banan jest żółty, kot ma cztery nogi/. Funkcje obejmują czynności, które zazwyczaj towarzysza danym przedmiotom, czyli to co robimy z tymi przedmiotami /np. pędzlem -malujemy/, a kategorie to grupy, do których należą przedmioty/np. kot to zwierze/.
W odniesieniu do cech, funkcji i kategorii /FFC/ uczymy dziecko odpowiedzi w zakresie rozumienia języka /receptive/, nazywania /tact/ i odpowiadania na wypowiedzi innych /intraverbal/, aby dziecko mogło odpowiadać na pytania i rozmawiać o rzeczach, kiedy nie są one obecne.

/* wyjaśnienie tłumacza :

Przykłady:

RECEPTIVE FFC - kładziemy przed dzieckiem but, jabłko i długopis i wydajemy polecenie "Pokaż mi owoc" /dziecko pokazuje jabłko/.Dziecko rozumie nazwę kategorii /owoc/ i wybiera jabłko.

TACT FFC - kładziemy przed dzieckiem banana, pędzel i telefon i pytamy
"Powiedz mi czym malujemy".
Dziecko odpowiada "pędzlem".
Dziecko rozumie pytanie dotyczące funkcji przedmiotu i nazywa ten przedmiot
/"pędzel"/.

INTRAVERBAL FFC - NIE kładziemy przed dzieckiem żadnych przedmiotów lub
obrazków - są one NIEOBECNE. Dziecko reaguje tylko na nasze słowa.

1/ TERAPEUTA: "Powiedz mi jakiś owoc"
    DZIECKO: "Banan"
   /Dziecko rozumie nazwę kategorii <class> i odpowiada prawidłowo./

2/ TERAPEUTA : "Powiedz mi czym czeszemy włosy?"
    DZIECKO : "Grzebieniem"
  /Dziecko rozumie pytanie o funkcje przedmiotu <function> i odpowiada
prawiłowo./

3/ TERAPEUTA : "Jakie zwierze ma paski?"
    DZIECKO : "Zebra."
  /Dziecko rozumie pytanie zawierające cechę charakterystyczna przedmiotu
<feature> i odpowiada prawidłowo./

Przykłady:

BANAN
Cechy - jest żółty, ma skórę, jest długi.
Funkcje - jemy go, obieramy go.
Kategoria - żywność, coś do jedzenia.

W początkowej fazie nauczania dziecko odpowiada dotykając lub nazywając przedmiot, kiedy terapeuta wymienia jego cechę, funkcje lub kategorie /FUNCTION, FEATURE, CLASS/. Po opanowaniu przez dziecko około trzydziestu różnych przedmiotów zaczynamy nauczanie tzw. odwrócenia /REVERSAL/, co pozwoli dziecku na definiowanie i opisywanie rzeczy.

Np. pytamy dziecko "Co wiesz o bananie?" i dziecko odpowiada wykorzystując wcześniej opanowane zdania : "Banan jest żółty i długi. Banan ma skórkę.Banan to cos do jedzenia."

Rozmowy stanowią zazwyczaj kombinacje pytań i próśb /MAND/, nazywania /TACT/, reakcji na słowa innych /INTRAVERBAL/ i sporadycznych reakcji receptywnych /RECEPTIVE/ czyli wykonywania poleceń innych.

Oto przykład:

SAM : "Cześć! Jak się czujesz?" /MAND/
FRED: "W porządku. Lecz mam ostatnio sporo pracy!" /TACT, INTRAVERBAL/
       ...