ZADANIE I KOMPETENCJE ORGANÓW SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.doc

ZADANIE I KOMPETENCJE ORGANÓW SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Samorząd terytorialny to wynik długotrwałej ewolucji. Jego początków dopatrujemy się już w starożytności. Nie wiąże się on ani historycznie ani pojęciowo z nowoczesną jego postacią. Jest utożsamiany z określonym stopniem samodzielności przyznawanej przez ówczesne imperia krajom podporządkowanym. Bardziej był zbliżony do autonomii terytorialnej niż instytucji nowoczesnego samorządu terytorialnego. Od wczesnego średniowiecza w Europie pojęcie samorządu łączono z gminą. Istotę samorządu upatrywano w zupełnej samodzielności gminy, uwolnieniu jej od kontroli państwa policyjnego, a następnie w ograniczeniu nadzoru państwa nad działalnością gminy. To jednak nie gmina o własnych, przyrodzonych prawach tylko społeczeństwo miało być podmiotem samorządu. Państwowa teoria samorządu nie przeciwstawiała interesów państwa społeczeństwu, wręcz uznała za konieczne powołanie terenowego społeczeństwa do wykonywania administracji państwowej. Samorząd terytorialny stał się organizacją udziału społeczeństwa w administracji państwowej.

Obowiązujące regulacje prawne są punktem wyjścia do określenia istoty samorządu terytorialnego. „Samorząd, stanowiąc jedną z podstawowych instytucji ustrojowo- prawnych współczesnego państwa, normowany jest w aktach prawnych najwyższego rzędu, łącznie z konstytucją. Zakres regulacji konstytucyjnej jest różny w różnych państwach, od zakotwiczenia badanej instytucji począwszy, aż po normowanie poszczególnych aspektów jej organizacji i funkcjonowania…”[1]. Syntezując zatem elementy składające się na istotę samorządu terytorialnego, należy stwierdzić, że decydujące znaczenie mają; podmiot i przedmiot samorządu oraz sposób wykonywania przez nią administracji publicznej.

Samorząd nie może mieć i nie ma własnych suwerennych praw, ponieważ państwo jest jedynym suwerenem, więc byt samorządu jest uzależniony od woli ustawodawcy. Może być samodzielnym podmiotem praw i obowiązków, może w związku z tym samodzielnie zarządzać majątkiem, zaciągać ważne zobowiązania, występować na prawach strony przed sądem itp. Samorząd terytorialny jest powołany do realizacji wykonawczych funkcji państwa. Zadania z zakresu tej administracji wykonywane są przez administracje rządową i samorząd terytorialny (ich działalność jest w swej materialnej treści jednorodzajowa i nosi państwowy charakter). Wykonywanie administracji państwowej z możliwością stosowania władztwa administracyjnego należy do istoty samorządu. O zakresie samorządności decydują przepisy o nadzorze, z tym że są to przepisy ustawowe. Samorząd jest instytucją prawa pozytywnego.

Samorząd terytorialny w świetle dotychczasowych ustaleń jawi się jako organizacyjnie i prawnie wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonywania administracji państwowej i wyposażony w materialne środki, które umożliwiają realizacje nałożonych zadań. Ustawodawca konstytucyjny deklaruje, że jest podmiotem, jeśli nie najważniejszy, to liczący się w strukturze władzy publicznej i to jemu przypada w udziale istotna część zadań publicznych.

Wykonując zadania i kompetencje każda wspólnota samorządowa działa w imieniu własnym, a nie w imieniu państwa, dotyczy to zadań własnych jak i zleconych.

Podstawowe zasady samorządności terytorialnej to:

·         Zasada pomocniczości,

·         Zasada decentralizacji władzy publicznej,

·         Zasada samodzielności,

·         Zasada demokracji przedstawicielskiej,

·         Zasada wolności zrzeszania,

U podstaw instytucji nowoczesnego samorządu terytorialnego leży przekazywanie przez państwo prawa i obowiązku wykonywania administracji publicznej lokalnym społecznością, co oznacza że część zadań publicznych dotychczas spełnianych przez administracje państwową zostaje powierzonych do realizacji samorządowi terytorialnemu. Zatem przedmiotem zadań publicznych jest zaspakajanie zbiorowych potrzeb poszczególnych zbiorowości. Samorząd terytorialny realizuje zadania publiczne, które gwarantują społecznościom lokalnym określony standard życia. Zatem samorząd terytorialny „… jest nim jednostka o charakterze korporacyjnym wyposażona w osobowość prawną o charakterze publicznym i prywatnym, wypełniająca poprzez wyłonione w drodze wyborów organy zadania administracji publicznej na zasadach niezależności określonej prawnie i podlegająca przy tym nadzorowi państwowemu”[2]

W kwestii państwa pozostaną wszelkie zadania, które mają znaczenie dla państwa jako całości, mają charakter strategiczny (prowadzenie polityki zagranicznej, monetarnej i fiskalnej. A regiony mogą podejmować współprace międzynarodową jedynie za zgodą władz państwa, w tym wypadku Ministra Spraw Zagranicznych, Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Także władze państwowe decydują o zasadach polityki fiskalnej państwa, pozostawiając samorządowi swobodę ustalania wysokości podatków lokalnych, w określonych przez prawo granicach. W przypadku administracji państwowej ochronie podlegać będzie interes państwa, a administracja samorządowa będzie uwzględniać w swoich działaniach interes społeczności lokalnej zamieszkującej dane terytorium.

We współczesnym świecie przyjmuje się że samorząd terytorialny wykonuje zadania państwa, a niektóre z nich samodzielnie. Wyróżnić tu możemy zadania własne- ustawa definiuje jako zadania dotyczące zbiorowych potrzeb społeczności, i zadania zlecone- obejmujące zadania z zakresu administracji rządowej, jednostki samorządu terytorialnego wykonują w imieniu i na rzecz zlecającego administracji rządowej.

By zilustrować podział zadań publicznych między poszczególne szczeble samorządu terytorialnego najlepiej posłużyć się przykładami. To ustawodawca dokonuje podziału, wyodrębniając zadania własne i zlecone.

Gmina jest najważniejszą jednostką samorządu terytorialnego. To na jej rzecz ustanowiono domniemanie zadań i kompetencji w systemie samorządu terytorialnego i na jej wzór określono organizację innych jednostek samorządu terytorialnego. Samorząd gminny wykonuje;

1.      Zadania własne:

·         Prowadzi domy pomocy społecznej

·         Przyznaje i wypłaca zasiłki celowe i specjalne celowe

·         Przyznaje pomoc rzeczową potrzebującym i pomoc w naturze

·         Przyznaje i wypłaca zasiłki i pożyczki na ekonomiczne usamodzielnienie

2.      Zadania zlecone:

·         Przyznaje i wypłaca zasiłki stałe, renty socjalne, dodatki do świadczeń socjalnych, zasiłki okresowe, gwarantowane i specjalne

·         Opłaca składki na ubezpieczenie społ. za osoby nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia

·         Przyznaje zasiłki celowe w formie biletów kredytowych

·         Wykonuje świadczenia specjalistyczne w zakresie usług opiekuńczych

·         Organizuje i prowadzi środowiskowe domy samopomocy

·         Tworzy i utrzymuje ośrodki pomocy społecznej.

Natomiast powiatowi powierzono wykonywanie lokalnych zadań publicznych o charakterze ponadgminnym. I tak jak gmina wykonuje zadania publiczne, określone ustawami w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Zadania samorządu powiatowego w zakresie pomocy społecznej to działania zaradcze i doskonalenie zawodowe kadry pracowniczej. Zadania te obejmują;

·         Organizowanie i zapewnienie usług o określonym standardzie w dps o zasięgu ponadgminnym

·         Opracowywanie powiatowej strategii rozwiązywania problemów społ.

·         Organizowanie specjalistycznego poradnictwa socjalnego

·         Prowadzenie ośrodka interwencji kryzysowej i placówek opiekuńczo- wychowawczych

·         Szkolenie i doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej

·         Finansowanie powiatowych ośrodków wsparcia

·         Pomoc w integracji dla usamodzielnionych wychowanków placówek

·         Doradztwo metodyczne

·         Organizowanie i zapewnienie funkcjonowania powiatowych ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi

·         Utworzenie i utrzymanie powiatowych centrów pomocy rodzinie

·         Pomoc uchodźcom

„ Województwo pełni funkcję swoistego łącznika w planowaniu przestrzennym państwa. Stanowi szczebel pośredni między gminą, do zadań której należy planowanie miejscowe a centralnymi organami administracji rządowej, którym ustawodawca powierzył do wykonania zadania dotyczące kształtowania polityki przestrzennej kraju. Na szczeblu województwa tworzona jest polityka regionalna zagospodarowania przestrzennego.(…) W przeciwieństwie do miejscowego planu stanowionego na poziomie gminy, brak mu charakteru powszechnie obowiązującego. Do zadań województwa oprócz wyżej wymienionych należy również koordynacja ponadlokalnych programów zagospodarowania przestrzennego”[3]. Zadania województwa obejmują min;

·  Sporządzanie bilansu potrzeb i środków w zakresie pomocy społecznej we współpracy z gminami i powiatami, opracowywanie strategii rozwoju

·  Opracowywanie i wdrażanie celowych programów służących realizacji zadań pomocy społecznej

·  Identyfikowanie przyczyn ubóstwa, wspieranie i prowadzenie działań na rzecz wyrównania poziomu życia mieszkańców województwa

·  Promowanie nowych rozwiązań w zakresie polityki społecznej

Podsumowując organy samorządu terytorialnego, zadania ważne z punktu widzenia społeczności lokalnych realizowane są przez gminę lun powiat. Zadania mieszczące się w sferze kreowania polityki, programów, strategii czy koncepcji rozwoju regionu wykonuje administracja samorządowa województwa. A resztę zadań w kategorii użyteczności publicznej wykonuje państwo. Taki podział zadań i kompetencji pozytywnie wpływa na ład panujący w państwie. Zadania i kompetencje organów samorządu terytorialnego są pewnego rodzaju technikami zarządzania. W krajach o rozwiniętej demokracji uczestniczącej utarło się przekonanie, że władza samorządowa powinna, zawsze posiadać oferty partycypacyjne dla mieszkańców gmin, powiatów i regionu.

BIBLIOGRAFIA;

1.      B. Dolnicki, Samorząd terytorialny, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2003r.

2.      Z. Niewiadomski, Samorząd terytorialny. Ustrój i gospodarka, BRANTA, Bydgoszcz- Warszawa 2001r.

3.      Z. Smutek, J. Maleńka, B. Surmach, Wiedza o społeczeństwie, OPERON, Gdynia 2004r.

4.      A. Antoszewski, R. Herbut, Leksykon politologii, ALTA2, Wrocław 2002r.

5