23.02.2006 r.
Psychologia różnic indywidualnych
p. Anna Matczak
Przedmiot zainteresowania psychologii ogólnej: zjawiska i prawidłowości dot. wszystkich ludzi
Przedmiot zainteresowania psychologii różnic indywidualnych: różnice między ludźmi
Problemy:
1. jak opisywać różnice?
Podstawowe pojęcie: cecha (właściwość, atrybut, czynnik, wymiar, dymensja, zmienna)
- cecha – hipotetyczna dyspozycja człowieka warunkująca względną stałość pewnej klasy jego zachowań czy stanów
- typ (kategoria) – klasa ludzi, którzy się różnią od innych pod względem jakiejś cechy
2. jak mierzyć?
narzędzie psychometryczne – wyniki jednostkowe rozpatrywane na tle wyników grupy
- test (zbiory zadań)
- kwestionariusz (zbiory pytań)
3. geneza różnic indywidualnych
wkład czynników dziedzicznych i środowiskowych
4. znaczenie różnic indywidualnych
- czy inteligencja zwiększa szansę sukcesów zawodowych?
- jak temperament wpływa na radzenie sobie w sytuacjach trudnych?
- jakie cechy musi posiadać dobry menadżer?
- jakie cechy zwiększają ryzyko chorób psychosomatycznych?
5. pytania o strukturę cech
- o liczbę cech wystarczających do opisu np. model PEN – 3 cechy osobowości (ekstrawersja, neurotyczność, psychotyczność), model Wielkiej Piątki – ekstrawersja, neurotyczność, sumienność, ugodowość, otwartość na doświadczenie
- o istnienie i naturę związków między nimi
6. jak tworzyć typologię? – możliwe kryteria:
- pojedyncza cecha
· podejście biegunowe np. ekstrawertyk, introwertyk; cechy rozkładają się wg krzywej normalnej
· podejście modalne np. ekstrawertyk, ambiwertyk, introwertyk
- przewaga jednej cechy nad drugą np. konwergentyk (znalezienie 1 rozwiązania)- dywergentyk (myślenie nastawione na znalezienie wielu dobrych rozwiązań)
- specyficzna konfiguracja cech skorelowanych
· podejście szufladkowe (np. schizotymik, cyklotymik, iksotymik)
- układ cech nieskorelowanych
· podejście wymiarowe np. typologia umysłu wg Junga
Sposoby odbioru informacji
Sposoby wnioskowania informacji
percepcja
intuicja
myślenie
logik-empiryk
logik-teoretyk
uczucia
praktyk-analityk
wizjoner-mistyk
7. różnice międzygrupowe np. międzypłciowe, międzykulturowe
Zakres psychologii różnic indywidualnych:
· możliwości
- zdolności (wpływają na poziom wykonania zadań)
- temperament (wpływa na szybkość, energię działania)
· preferencje
- style (określają sposoby działania np. styl poznawczy)
- zainteresowania, zamiłowania (określają treść działania)
Klasyczny przedmiot psychologii różnic indywidualnych:
· zdolności (inteligencja)
· temperament
Zdolności to wyznaczniki efektywności uczenia się.
podmiotowe środowiskowe (np. warunki pracy)
stałe zmienne
instrumentalne motywacyjne
zdolności = względnie stałe podmiotowe instrumentalne wyznaczniki efektywności uczenia się i wykonywania zadań
psychUW