Streszczenie �Potopu� W 1654 r. Chmielnicki poddaje si� Rosji, co staje si� przyczyn� wojny polsko-rosyjskiej - dwie pot�ne armie rosyjskie wkraczaj� w tym roku na Litw� i Bia�oru�. O tej wojnie wspomina Sienkiewicz nazywaj�c j�, ze wzgl�du na cenzur� carsk�, wojn� z Septentrionami, z Chowa�skim itp. Herakliusz Bilewicz, przedstawiciel mo�nego rodu �mudzkiego, w testamencie przekaza� ca�y maj�tek wnuczce Aleksandrze, oddaj�c ja pod opiek� szlachty lauda�skiej i wyznaczaj�c na m�a Andrzeja Kmicica, kt�remu te� zapisa� wie� Lubicz. Stycze� 1655 r. Prezentacja i konkury Kmicica w Wodoktach (m�odzi pa�aj� odwzajemnion� mi�o�ci�), pobyt w Lubiczu (pijatyki i rozpusta, dewastacja staro�ytnego dworku) Zemsta na Butrymach (kompani Kmicica sprowokowali konflikt w karczmie i zostali wybici przez okoliczn� szlacht�. Kmicic w odwecie morduje mieszka�c�w Wo�omontowicz i pali ich domy. Ole�ka ukrywa go przed Butrymami, ale ju� bezpiecznego wyp�dza zrywaj�c zar�czyny) Porwanie Ole�ki przez Kmicica, o�wiadczyny Wo�odyjowskiego (Wo�odyjowski rani w pojedynku Kmicica, ale widz�c jak bardzo m�odzi si� kochaj� postanawia pom�c warcho�owi w odzyskaniu dobrej reputacji). Wiosn� 1655 r. Szwedzi pod wodz� Wittenberga napadaj� na Polsk�. Wykorzystuj� okazj�, �e Polska toczy walki z Rosj�. Pierwsze uderzenie skierowane jest na Wielkopolsk�. Wojskom szwedzkim towarzyszy podkanclerzy koronny Hieronim Radziejowski (skazany na banicj� za intrygowanie przeciw kr�lowi Janowi Kazimierzowi i za warcholstwo uciek� w 1652 r. do Szwecji i z zemsty namawia� Szwed�w do ataku na Polsk�). Kapitulacja pod Uj�ciem (wojewoda pozna�ski Krzysztof Opali�ski w towarzystwie Radziejowskiego i Wirtza przekazuj� kr�lowi szwedzkiemu w�adz� nad Wielkopolsk�). Kr�l Jan Kazimierz, nie zdo�awszy nak�oni� pospolitego ruszenia do walki z naje�d�c�, rusza w kierunku Krakowa, powierzaj�c jego obron� Stefanowi Czarnieckiemu. Uczta w Kiejdanach, Kmicic stronnikiem Radziwi��a (Na Litw� dotarli Zag�oba oraz bracia Jan i Stanis�aw Skrzetuscy, chc� u boku wielkiego hetmana litewskiego Janusza Radziwi��a broni� kraju. W Upicie do��czy� do nich Micha� Wo�odyjowski. W Kiejdanach przebywa ju� Ole�ka, kt�rej towarzyszy stryj, Tomasz Bilewicz. Kmicic widz�c w Radziwille obro�c� kraju sk�ada mu przysi�g� wierno�ci) Odbicie przez Zag�ob� eskortowanych oficer�w (omamiony przez hetmana Kmicic staje po stronie zdrajcy, za� pozostali oficerowie zostaj� aresztowani i skazani na �mier�. Kmicic b�aga dla nich o �ask� i hetman zapewnia go, i� zostan� internowani w Bir�ach. Eskortuje ich Roch Kowalski. Spryt i przebieg�o�� Zag�oby ratuj� im �ycie - komendant miasta mia� ich rozstrzela�). Ocalenie skazanego na rozstrzelanie Kmicica (rycerz pr�buje zmusi� Bilewicz�w do wyjazdu do Kiejdan, Wo�odyjowski ratuje Ole�k�, ale nakazuje rozstrzelanie Kmicica jako zdrajcy. �ycie ratuje mu Zag�oba, kt�ry przej�tych list�w wiedzia� o wstawiennictwie pana Andrzeja) Kmicic u Bogus�awa Radziwi��a(pobyt w Pilwiszkach u�wiadamia Kmicicowi przewrotno�� Radziwi���w, pr�buje porwa� Bogus�awa, ale sam ranny ledwie uchodzi �mierci) Prze�om duchowy Kmicica (Kmicic ukrywa si� w lesie w chacie smolarzy b�d�cej teraz w�asno�ci� Kiemlicz�w, opiekuje si� nim Soroka): przybiera nazwisko Babinicz, wysy�a listy do Janusza Radziwi��a, wypowiadaj�c mu s�u�b� (bracia w zamian puszcz� pog�osk�, jakoby to Kmicic postanowi� porwa� kr�la i odda� go w r�ce Szwed�w) i do Wo�odyjowskiego, ostrzegaj�c przed zdrad� Radziwi���w, postanawia wyruszy� na �l�sk do kr�la Jana Kazimierza. Ostrze�enie przez Kmicica ojc�w paulin�w (Kmicic pods�ucha� prowadzon� w j�zyku niemieckim rozmow� pomi�dzy dow�dc� wojsk szwedzkich Wrzeszczowiczem a baronem Lisola o zamiarze zaj�cia Cz�stochowy i ograbienia Jasnej G�ry. Zdobyte informacje przekazuje przeorowi klasztoru, ksi�dzu Kordeckiemu. Obrona Jasnej G�ry, Babinicz: 8 listopada pod mury klasztoru przybywaj� wojska szwedzkie pod dow�dztwem Wrzeszeczowicza, kt�ry na pr�no pr�buje sk�oni� zakonnik�w do otwarcia bram, 18 listopada docieraj� Szwedzi dowodzeni przez Millera, kolejne ich szturmy nie przynosz� rezultat�w, Babinicz wykazuje si� ogromnym m�stwem, dzielno�ci� i zmys�em dow�dczym czym zdobywa przychylno�� ksi�dza Kordeckiego, jeden z pos��w ostrzega obro�c�w przed �ci�ganymi z Krakowa dzia�ami burz�cymi, Kmicic pod os�on� nocy wysadza kolumbryn� prochem, ale dostaje si� do niewoli. Tu zdrajca Kuklinowski torturuje wi�nia, ale ten przy pomocy braci Kiemlicz�w uchodzi ca�o, 25 grudnia Szwedzi przypuszczaj� ostatni szturm i odchodz� spod mur�w. Przeor, przekonany o �mierci Kmicica, ujawnia jego prawdziwe nazwisko. Spotkanie Kmicica z Janem Kazimierzem, powr�t kr�la do kraju (kr�l nieufnie podchodzi do opowie�ci Babinicza, rusza jednak do kraju. Babinicz ci�ko ranny w bitwie, w kt�rej kr�la od szwedzkiej niewoli broni� g�rale, wyznaje swe prawdziwe nazwisko). �mier� Janusza Radziwi��a w Tykocinie (obl�ony przez wojsk Sapiehy, pod jego dow�dztwem walcz� Wo�odyjowski i Zag�oba, hetman umiera 31 grudnia). Kmicic, z rozkazu kr�la, na czele oddzia�u Tatar�w, kt�rych chan przys�a� na pomoc Rzeczypospolitej . Ocalenie Anusi Borzobohatej (Zamojski, upatrzywszy sobie Anusi� Borzobohat�, dw�rk� ksi�nej Wi�niowieckiej, ka�e odwie�� dziewczyn� do Zamo�cia, ale planuje odbicie dw�rki. Kmicic uniemo�liwia spisek i odwozi Anusi� do Bia�ej, sk�d zostaje odes�ana do Grodna. W drodze porywa j� jednak Bogus�aw Radziwi�� i osadza razem z Ole�k� w Taurogach). Bitwa pod Sok�ka, uratowanie Soroki przez Kmicica (Sakowicz podst�pnie chwyta Sorok� i skazuje na �mier� przez nabicie na pal. Kmicic na pr�no b�aga o uwolnienie przyjaciela, w�wczas zbuntowane oddzia�y radziwi��owskie atakuj� Bogus�awa). Armia szwedzka w klinie Wis�y i Sanu. Bitwa pod Wark�, zdobycie Warszawy, Prostki (Czarniecki uniemo�liwia wojskom szwedzkim dotarcie do obozu kr�la Karola Gustawa). Ole�ka u Bogus�awa w Taurogach (zakochany magnat na pr�no stara si� o wzgl�dy Ole�ki, za� po jego wyje�dzie na wojn� z Sapieh� - pan Sakowicz pr�buje swe plany mi�osne zrealizowa� w stosunku do Anusi). Walki podjazdowe Kmicica skierowane przede wszystkim przeciw wojskom znienawidzonego Bogus�awa Radziwi��a (Kmicic zwyci�a magnata w pojedynku, ale wypuszcza go wolno obawiaj�c si� o �ycie Ole�ki). Ucieczka Ole�ki i Anusi do Wo�mionowicz (panny przy pomocy stryja Ole�ki, p. Tomasza Bilewicza - dowodzi zbrojnym oddzia�em na �mudzi - umykaj� z Taurog�w). Ocalenie Wo�omowicz przez Kmicica (Sakowicz poszukuj�c oddzia�u pana Tomasza przechwytuje list i atakuje Wo�omowicze. Wie� ocala Kmicic. Kiedy jednak ma zamiar powr�ci� i spotka� z ukochan�, otrzymuje rozkaz wyruszenia na po�udnie Polski, na wojn� z Rakoczym) Ranny Kmicic w Lubiczu (Ole�ka zamierza wst�pi� do klasztoru, przypadkowo spotyka ci�ko rannego w wojnie w�gierskiej 1657 r. Kmicica. Mo�e przebaczy� umieraj�cemu, ale nie chce zna� �ywego). Rehabilitacja Andrzeja Kmicica (podczas mszy w Upicie ksi�dz odczytuje list kr�lewski przywieziony przez Wo�odyjowskiego, w kt�rym monarcha rehabilituje Kmicica. Ole�ka [prosi ukochanego o wybaczenie). Potop (przyczynyskutki) XVII - XVII w -Potop PRZYCZYNA: 1) Szwecja chcia�a stworzy� z Ba�tyku morze wewn�trzne Szwecji (opanowa� pd. wybrze�a). Nie zgadzali si� z tym Polacy i Rosjanie. 2) Polscy w�adcy z dynastii Waz�w starali si� o tron szwedzki. PRZEBIEG: 1) Na pocz�tku XVII w. Szwedzi najechali na polskie Inflanty i po kr�tkim czasie opanowali znaczna ich cz��. Dowodzi� wojskami polskimi hetman litewski Karol Chodkiewicz. W 1605 r. Dosz�o do bitwy pod Kircholmem. O zwyci�stwie Polak�w zadecydowa�a ci�ka jazda husarii (staranowali Szwed�w). Skutki bitwy: zosta� ranny kr�l szwedzki (zdobyto ca�y jego ob�z); Chodkiewicz zdoby� wielk� s�aw�; nie wyparto Szwed�w z Inflant, bo w Polsce zacz�a si� wojna domowa (spory kr�la z szlacht�) 2) Kilka lat p�niej Szwedzi zagrozili Gda�sku. Nie zdobyli miasta, ale zaj�li wybrze�a i pobierali c�o od okr�t�w w porcie (wp�yn�o to niekorzystnie na gospodark�) Skutek: Polacy musieli zorganizowa� flot� morsk� na walk� z okr�tami szwedzkimi. 3) W 1627 r. dosz�o do bitwy morskiej pod Oliw�, gdzie odnie�li�my zwyci�stwo. Skutek: Wybrze�e zosta�o uwolnione; Polska by�a os�abiona. Nie korzystny dla nas rozejm: Szwedzi zatrzymali Inflanty i Prusy Ksi���ce (bez Kr�lewca); nie mi�li prawa pobierania c�a od towar�w polskich. 4) W II po�owie XVII w. Szwedzi wykorzystuj�c nasze os�abienie zaatakowali znowu. Nak�onili ich do tego r�wnie� niekt�rzy magnaci polscy, sk��ceni z kr�lem J. Kazimierzem. G��wny pretekst � J. Kazimierz u�ywa� tytu�u kr�la szwedzkiego. 5) W 1655 r. Szwedzi zaatakowali z 2 stron. Od Pomorza Szczeci�skiego na Wielkopolsk� i z Inflant na Litw�. Pod Uj�ciem zebra�o si� pospolite ruszenie, kt�re mia�o wyst�pi� przeciw Szwedom. Dosz�o jednak do zdrady. Magnaci podpisali opiek� nad Szwedami w zamian za nietykalno�� maj�tk�w szlacheckich i wiary katolickiej. Na Litwie zdradzili bracia: Janusz i Bogus�aw Radziwi��owie. W zamian za obietnic� utworzenia z cz�ci Litwy lennego ksi�stwa Radziwi���w oddali bez walki Litw� Karolowi Gustawowi. Skutek: Polska i Litwa ca�a pod panowaniem Szwed�w; magnaci przechodzili na stron� Karola Gustawa; Jan Kazimierz ucieka na �l�sk (Austria); Szwedzi rabowali i nak�adali wysokie podatki. 6) Obrona Jasnej G�ry: Szwedom nie uda�o si� jedynie zdoby� klasztoru paulin�w na Jasnej G�rze. Obron� kierowa� przeor ks. Augustyn Kordecki. Wywi�z� na �l�sk cudowny obraz Matki Boskiej, ukry� kosztowno�ci i uzbroi� klasztor. Szwedzi zbawieni wiadomo�ci� o kosztowno�ciach postanowili go zdoby�. Przeor nie pozwoli� wpu�ci� Szwed�w. Zacz�y si� strza�y. Przez pierwsze 3 dni i 3 noce Szwedzi nie uzyskali rezultatu. Obro�cy w 4 noc zniszczyli niespodziewanie dwa najwi�ksze dzia�a, p�niej znowu. Rozleg�a si� wie��, �e J. Kazimierz wraca do kraju, a lud idzie na odsiecz Jasnej G�rze. Najwi�kszy szwedzki szturm � w Bo�e Narodzenie. Polacy odparli go, a Szwedzi za��dali okupu . Nie dostali go, bo ...
p51