Grupa łużycka.pdf

Grupa łuŜycka

http://xpicto.republika.pl/slavonia/jezyki/luz.html

Grupa łuŜycka

Grupa łużycka obejmuje język górno- i dolnołużycki. Stanowi ona obszar

przejściowy między grupą lechicką a językiem czeskim . Mało jest cech

wyróżniających grupę łużycką od wszystkich pozostałych języków

słowiańskich.

Cechy łączące z grupą lechicką :

metateza TărT w TroT, TróT

GŁU: wróna, broda, strona, hród

DŁU: broda, strona, grod

w przeciwieństwie do wyniku metatezy w grupie czesko-słowackiej , gdzie

metateza ta daje TraT

CZE, SŁA: strana, hrad, brada

silne zmiękczenie prawie wszystkich spółgłosek przed wszystkimi

pierwotnymi samogłoskami przednimi

DŁU: źeń, źiśe, njasom

GŁU: dźeń, dźěćo, njesu

POL: dzień, dziecko, niosę

utrata ruchomego e w końcówkach rzeczowników rodzaju męskiego

(nawiązanie do kaszubszczyzny )

GŁU: domčk, kónc

DŁU: domk, kóńc

zachowanie dźwięku y

GŁU: myto, dyrbjeć, bydlenje

DŁU: dypk, dyrdaś, byśe, zesypaś

POL: dym, być, żyto

KSZ: zymk

W przeciwieństwie do CZE i SŁA, gdzie nie zachował się dźwięk y ,

przeszedł on bowiem w i .

zanik iloczasu (w przeciwieństwie do CZE i SŁA)

Z językiem czeskim grupę łużycką łaczą cechy:

zanik samogłosek nosowych

ps. ǋ przeszło w u w obu językach łużyckich pod koniec X w.

GŁU, DŁU: muka, ruka

ps. ę przechodzi w GŁU w a , w DŁU wąskie e (zapisywane: ě )

GŁU: mjaso, pjaty

DŁU: měso, pěty

1 z 3

2008-06-10 15:53

Grupa łuŜycka

http://xpicto.republika.pl/slavonia/jezyki/luz.html

uproszczenie zachodniosłowiańskiego dz do z

GŁU: cuzy, mjeza, sazy, na noze

DŁU: cuzy, mjaza

brak przejścia ě w a

GŁU: běły, sćěna

DŁU: běły

I wreszcie cechy typowe tylko dla języków łużyckich:

wąska wymowa ps. ě

GŁU: běły, běda, hnězdo DŁU: běły, běda, gnězdo

jer mocny twardy wokalizuje w e, o , w dolnołużyckim przeważa e , w

górnołużyckim e i o się mniej więcej równoważą GŁU: dešć, krej, pos DŁU:

dešć, kšej, rež

przejście ps. tr, pr, kr przed samogłoskami przednimi w DŁU w tś, pś, kś ,

w GŁU w tš, pš, kš (pisane tř, př, kř )

GŁU: tři, přez, křiwda

DŁU: tśi, pśez, kśiwda

uproszczenie grupy str przez zanik s

GŁU: sotra, wótry

DŁU: sotša, wótšy

ps.: *sestra, *ostrъ

przejście grupy wi w ji w dalej w j po samogłosce

GŁU: prajić ; ps.: *praviti

DŁU: parchajca por. GŁU: porchawa

zachowanie liczby podwójnej

zachowanie czasów przeszłych prostych: aorystum i imperfectum

nowa forma aorystu słowa posiłkowego ps. byti dla tworzenia czasu

przeszłego strony biernej, forma ta może pochodzić od formy czasu

przyszłego ( budu ), a może jest to przejście y w u po b , np.:

język górnołużycki

sg du

1 buch buchmoj buchmy

2 bu buštej bušće

3 bu buštej buchu

np. Kniha bu čitana. Ja buch njeseny. Škleńca bu rozbita. Buchmoj bitaj.

2 z 3

2008-06-10 15:53

Grupa łuŜycka

http://xpicto.republika.pl/slavonia/jezyki/luz.html

język dolnołużycki

sg du

1 buch buchmej buchmy

2 bu buštej bušćo

3 bu buštej buchu

np. Knigły buchu pśecytane. Ja buch njasony. Głažk bu rozbity. Buchmej bitej.

Wstecz Spis treści Wstęp Na początek strony

3 z 3

2008-06-10 15:53

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: