bliss.pdf

Stowarzyszenie na rzecz Propagowania

Wspomagaj¹cych Sposobów Porozumiewania siê

„Mówiæ bez S³ów”

Symbole

Blissa

Opracowanie:

Anna Lechowicz

Teresa Mierzwa

Irena Muszynska

Pawe³ Szczawiñski

wspomagaj¹ce sposoby porozumiewania siê

Stowarzyszenie na rzecz Propagowania

Wspomagaj¹cych Sposobów Porozumiewania siê

„Mówiæ bez s³ów”

al. Dygasiñskiego 25

30-820 Kraków

tel.: +48 501 621 607

Symbole

Blissa

www.aac.org.pl

e-mail: biuro@aac.org.pl

Stowarzyszenie „Mówiæ bez s³ów”

WSTÊP

Kto mo¿e korzystaæ ze sposobu porozumiewania siê za pomoc¹ symboli Blissa?

Porozumiewanie siê nale¿y do fundamentalnych potrzeb ka¿dego cz³owieka. Podstawowym sposobem

realizacji tej potrzeby jest mowa. Ona pr zede wszystkim daje dziecku mo¿liwoœæ poznawania œwiata oraz

nawi¹zania z nim kontaktu. Zwykle nie zastanawiamy siê nad tym, czym jest mowa. Pos³ugujemy siê ni¹

na co dzieñ i dopiero kiedy spotykamy kogoœ, kto z jakichœ powodów nie mo¿e mówiæ lub wypowiadane

dŸwiêki tworz¹ niezrozumia³e dla nas s³owa, wówczas uœwiadamiamy sobie jacy jesteœmy bez niej

bezradni.

U wielu dzieci z uszkodzeniem oœrodkowego uk³adu ner wowego wystêpuj¹ zaburzenia mowy lub

ca³kowity jej brak. Czasem trudnoœci oddechowe i nasilona spastycznoœæ powoduj¹, ¿e mowa jest

niewyraŸna, b¹dŸ ma³o zrozumia³a dla otoczenia.

Ka¿da rodzina dziecka niepe³nosprawnego z zaburzeniami mowy wypracowuje sobie z koniecznoœci

¿yciowej w³asny sposób porozumiewania siê z dzieckiem. Komunikacja ta sprowadza siê czêsto do

odczytywania nadawanych przez nie sygna³ów zwi¹zanych z jego podstawowymi potr zebami ¿yciowymi

takimi jak g³ód, niezadowolenie czy ból. Zazwyczaj rozumiemy, jeœli dziecko skinieniem g³owy,

mrugniêciem oka, gr ymasem na twarzy lub gestem odpowiada nam tak lub nie na zadane pytanie. Ten

sposób komunikowania siê jest jednak ograniczony i nie pozwala dziecku na pe³niejsze wyra¿anie

w³asnych myœli, uczuæ, ocenê sytuacji, proœbê czy zadanie pytania. Na przyk³ad p³acz i tupanie nogami

mo¿e byæ wyrazem protestu lub niezadowolenia. Nie znaj¹c jednak przyczyny, zaczynamy zadawaæ

pytania. Nasza interpretacja nie zawsze jest w³aœciwa i czêsto rzeczywista pr zyczyna manifestowanego

przez dziecko zachowania pozostaje nieznana.

Mo¿liwoœæ przekazania komunikatu tak i nie jest niewystarczaj¹ca do nazwania i sprecyzowania Ÿród³a

z³oœci. Stosowany czasem przez rodziców sposób porozumiewania siê z dzieckiem jedynie w opar ciu

o zadawane pytania i interpretacjê zachowañ jest dalece niedoskona³y, szczególnie gdy mo¿liwoœci

intelektualne dziecka pozwalaj¹ na prawdziw¹ rozmowê. Powa¿nym zaburzeniom mowy wynikaj¹cym

z uszkodzenia mózgu towarzyszy najczêœciej niepe³nosprawnoœæ ruchowa. Dlatego te¿ du¿a czêœæ dzieci

niemówi¹cych nie mo¿e porozumiewaæ siê za pomoc¹ gestów. Dla wielu z nich system komunikacji

symbolicznej Bliss lub inny system graficzny jest jedyn¹ szans¹ na porozumiewanie siê z otoczeniem.

Co to jest system symboli Blissa ?

Symbole Blissa to nazwa systemu porozumiewania siê, w któr ym s³owa przedstawione s¹ w postaci

rysunku. Te rysunki (symbole) s¹ graficzn¹ ilustracj¹ znaczenia (treœci, sensu) danego s³owa.

Podstawowy s³ownik Blissa zawiera ok. 3000 symboli, które reprezentuj¹ ponad 6000 s³ów. Symbol

Blissa umo¿liwia nazwanie konkretnego przedmiotu, ale równie¿ pojêcia abstrakcyjnego np. uczucia.

Mo¿na wskazywaæ pojedyncze symbole lub te¿ budowaæ z nich ca³e wypowiedzi zgodnie ze sk³adni¹

jêzyka ojczystego.

Specyfika i wyj¹tkowoœæ systemu polega na mo¿liwoœci budowania pe³nych zdañ, prowadzenia

rozmowy, wyra¿ania opinii i ocen, opisywania zdarzeñ i prze¿yæ, a popr zez to rozwijania w pe³ni w³asnej

osobowoœci. Prostota symboli i logiczna rozbudowa systemu pozwalaj¹ na szybkie uczenie siê tej

metody.

System Blissa jest elastyczny. Rozpoczynaj¹c od ograniczonej liczby symboli u¿ytkownik Blissa mo¿e

dziêki ró¿nym strategiom poszerzaæ swoje s³ownictwo, rozwijaæ jêzyk wed³ug w³asnych mo¿liwoœci

intelektualnych i œrodowiskowych. Wszystkie osoby znaj¹ce jêzyk ojczysty u¿ytkownika symboli mog¹

siê z nim porozumiewaæ i rozmawiaæ na dowolny temat, poniewa¿ nad symbolami napisane jest ich

znaczenie.

Ka¿de dziecko jest inne, ma w³aœciw¹ tylko jemu, indywidualn¹ drogê rozwoju. Dlatego te¿ trudno jest

okreœliæ ile symboli i w jakim czasie opanuje dana osoba. Wiele czynników ma wp³yw na powodzenie i nie

nale¿y mierzyæ sukcesu liczb¹ wyuczonych symboli. Najwiêksz¹ radoœæ pr zynosi okazana przez dziecko

chêæ przekazywania myœli, a tym samym spontaniczna potr zeba rozmowy, która zosta³a wyzwolona

dziêki mo¿liwoœci i umiejêtnoœci pos³ugiwania siê symbolami Blissa. W przypadku osób, które

dysponuj¹ choæby minimalnymi umiejêtnoœciami komunikowania werbalnego, zadaniem

pierwszoplanowym powinno byæ rozwijanie tej najwa¿niejszej formy porozumiewania siê, jak¹ jest

mowa. Stosowanie symboli w codziennej komunikacji z otoczeniem nie tylko nie zahamuje rozwoju

mowy, ale wrêcz jest czynnikiem warunkuj¹cym i wspomagaj¹cym jej dalszy postêp.

Jak porozumiewaæ siê przy u¿yciu symboli Blissa?

Najbardziej rozpowszechnion¹ pomoc¹ do komunikacji jest indywidualna dla ka¿dego u¿ytkownika

tablica Blissa. Konstrukcja takiej pomocy, jej wielkoœæ, iloœci umieszczonych symboli i sposób ich

uporz¹dkowania zale¿¹ od potr zeb i umiejêtnoœci osoby, która pos³uguje siê tablic¹. Nad ka¿dym

symbolem umieszcza siê napis, tak by rozmówca, któr y nie zna symboli móg³ przeczytaæ jego znaczenie.

Nale¿y zaznaczyæ, ¿e dzieci niemówi¹ce maj¹ ogromne trudnoœci z nauk¹ czytania, albowiem nie

wys³uchuj¹ g³osek. W wielu przypadkach, nawet po wieloletniej nauce nie osi¹gaj¹ umiejêtnoœci

czytania. Nie znaczy to jednak, ¿e nie s¹ w stanie, przyswajaæ nowych znaczeñ wyra¿onych graficznie,

doskonaliæ budowania coraz bardziej z³o¿onych z symboli zdañ i rozwijaæ w³asny jêzyk. Ich percepcja

wzrokowa, umiejêtnoœæ odczytywania i ró¿nicowania znaków graficznych jest na dobr ym poziomie.

Dzieci mog¹ wskazywaæ symbole palcem, wskaŸnikiem umieszczonym na g³owie lub oczami.

Pamiêtajmy, ¿e u¿ytkownicy tego sposobu porozumiewania siê s¹ zazwyczaj w znacznym stopniu

niepe³nosprawni ruchowo. Ze wzglêdu na brak dostatecznej kontroli ruchów, wskazywanie symboli rêk¹

jest trudne lub ca³kowicie niemo¿liwe. Umiejêtnoœæ pos³ugiwania siê tablic¹ lub inn¹ pomoc¹ do

komunikacji wymaga wielu æwiczeñ od osoby niemówi¹cej i cierpliwoœci ze strony s³uchacza. Nie mniej

jednak mo¿liwoœæ rozmowy w ró¿nych sytuacjach i okolicznoœciach oraz szansa nawi¹zania kontaktu

z drugim cz³owiekiem stanowi wystarczaj¹c¹ motywacjê dla podjêcia trudu przez obydwie strony

dialogu. Od tego bowiem zale¿y ogólny rozwój dziecka, jego podmiotowoœæ i odnoszenie sukcesów

szkolnych. Nawet jeœli dziecko niemówi¹ce nie nauczy siê czytaæ to od jego umiejêtnoœci w zakresie

porozumiewania siê i stopnia rozwoju jêzyka, zale¿eæ bêdzie w znacznej mierze ca³a jego edukacja.

Jak dzia³a Centrum Komunikacji – Oœrodek Szkoleniowy Blissa?

Metoda Blissa znalaz³a siê w Polsce 12 lat temu dziêki wspó³pracy warszawskiej Szko³y Podstawowej nr

327 z podobn¹ placówk¹ w Hamburgu. Krajowy Komitet Pomocy Dzieciom Niepe³nosprawnym Ruchowo

przy Towarzystwie Przyjació³ Dzieci nawi¹za³ kontakt z Or ganizacj¹ Kwakrów Niemieckich, co zao-

wocowa³o wymian¹ specjalistów pomiêdzy szko³ami.

W ci¹gu roku przet³umaczono na jêzyk polski podstawowy s³ownik symboli niezbêdny do budowania

indywidualnych tablic. W kr ótkim czasie instruktorzy z Niemiec przeprowadzili pier wszy ogólnopolski kurs dla

34 osób pracuj¹cych z dzieæmi ze specjalnymi potr zebami edukacyjnymi. Polski Bliss zacz¹³ odt¹d „otwieraæ”

ró¿ne œrodowiska specjalistów pracuj¹cych z dzieæmi i m³odzie¿¹ ze z³o¿on¹ niepe³nosprawnoœci¹ na

potrzebê pracy nad rozwijaniem komunikacji i wspomaganiem ich por ozumiewania siê. Od tego czasu polscy

specjaliœci Blissa budowali wspólnie z kolegami w miejscach pracy i w swoim lokalnym otoczeniu struktury

pomocy dzieciom i m³odzie¿y niepe³nosprawnej ruchowo.

Te pionierskie dzia³ania rozszerzy³y siê na ca³y kraj. Przy Zar z¹dzie G³ównym Towarzystwa Pr zyjació³ Dzieci

powo³ano Centrum Komunikacji – Oœrodek Szkole-niowy Komunikacji Symbolicznej Bliss z siedzib¹ w Szkole

Podstawowej nr 327. Otwar te zosta³y 4 filie Blissa: w Legnicy, Tychach, Jastr zêbiu Zdroju i Poznaniu. Centrum

jest pe³noprawnym cz³onkiem International Society for Alternative and Augmentative Communication (ISAAC).

Wspó³pracuje tak¿e œciœle ze Stowarzyszeniem „Mówiæ bez s³ów”. Oœrodek zorganizowa³ dotychczas 46

kursów, na których przeszkolono 2856 osób. W latach 1998 – 1999 aktywnie wspó³pracowa³ z wiod¹cymi

w kraju oœrodkami pomagaj¹cymi dzieciom niepe³nosprawnym w ramach Umbrella Project .

Informacje o pracy Centrum Komunikacji i szkoleniach z zakresu systemu symboli Blissa mo¿esz uzyskaæ pod numerem

telefonu: 022 751 00 85 w godzinach wieczornych lub 0 606 256 175, a tak¿e na stronie internetowej Stowar zyszenia

„Mówiæ bez s³ów”.

Przyk³adowe

symbole Blissa

ja, mi, mnie

kobieta

matka

siostra

dziecko

mê¿czyzna

ojciec

brat

przyjaciel

nauczyciel

lekarz

ksi¹dz

Bóg

koœció³, œwi¹tynia

dom, budynek

dom rodzinny

szko³a

sklep

auto, samochód

wózek

inwalidzki

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: