Początki produkcji samochodów pożarniczych w Jelczańskich Zakładach Samochodowych w Jelczu k.docx

Początki produkcji samochodów pożarniczych w Jelczańskich Zakładach Samochodowych w Jelczu k/Oławy sięgają końca lat pięćdziesiątych. Produkowane dotychczas w Polsce pojazdy pożarnicze oparte były na podwoziu Stara 20. Ponieważ były to podwozia o niskiej nośności oraz małym rozstawie osi co powodowało wyraźne kołysanie wzdłużne oraz ograniczało możliwości zabudowy - powodowało, że samochody te nie spełniały wymagań strażaków. Wówczas zrodziła się potrzeba opracowania nowej konstrukcji w której wyeliminowano wspomniane wady.

W Biurze Konstrukcyjnym Przemysłu Motoryzacyjnego w Warszawie opracowano nowy samochód strażacki na podwoziu Star 21P (Od 1960 roku zmodyfikowane podwozie Star 25P). Produkcją tego pojazdu wdrożono w Jelczańskich Zakładach Samochodowych w 1958 roku. Były to samochody typu N761-SBA2000/16 (wyposażone w autopompę) oraz N761-SBM2000/8 (wyposażone w motopompę). Następcą tych samochodow był Jelcz 028 (N762) wykonany na podwoziu Star A26P który do produkcji wszedł w 1966 roku. Trzy lata później do produkcji wdrożona została konstrukcja będąca jego wersją rozwojową a oznaczona jako Jelcz 003. Produkcja tego modelu zakończona została pod koniec lat siedemdziesiątych. Rozwój miast oraz przemysłu przyczynił się do zwiększenia zagrożenia pożarowego do przeciwstawienia się którego potrzebe były nowsze i wydajniejsze środki również w postaci samochodów pożarniczych. Dlatego z początkiem lat siedemdziesiątych zdecydowano o przystąpieniu do prac nad nowymi samochodami gaśniczymi.

W założeniach miały to być dwa pojazdy: średni samochód gaśniczy - uterenowiony i ciężki samochód gaśniczy. Pierwszy z nich powstał w BKMot. W Łodzi (podwozie 4x4 - Star P244L) i w Biurze Konstrukcyjnym JZS w Jelczu (Nadwozie i armatura pożarnicza). Produkcję seryjną tego pojazdu rozpoczęto pod koniec 1975 roku i oznaczono jako Jelcz 005 - GBA-2,5/16. Potocznie samochód ten nazywany "TARKĄ" produkowany był (od roku 1979 jako zmodernizowana wersja Jelcz 005M) do końca lat dziewięćdziesiątych. Drugim pojazdem opracowanym niejako równolegle z Jelczem 005 był ciężki samochód gaśniczy. Założenia do tego pojazdu powstały w 1971 roku przy współpracy Komendy Głównej Straży Pożarnej z konstruktorami JZS. Samochód ten skonstruowany był na podwoziu Jelcz 315M i oznaczony jako Jelcz 004 - GCBA-6/32. Zgodnie z założeniami samochód ten miał zbiornik wody o pojemności 6000 dm3, zbiornik środka pianotwórczego - 600 dm3, autopompę o wydajności 3200 dm3/min przy ciśnieniu 80 Mpa i dwa umieszczone na dachu działka wodno pianowe o wydajności 1600 dm3/min. Wykonano trzy prototypy które poddane zostały próbom. Ostatecznie zrezygnowano z importu z Czechosłowacji autopompy, mieszacza pianowego, zaworu klapowego oraz działek wodno-pianowych. Zastosowano opracowaną pod potrzeby tego pojazdu autopompę A 32/8 produkowaną w ŚFUP Świdnica. Zawór klapowy zastąpiono przepustnicę zaoporową z Bielskiej "BEFAMY". W miejsce dwóch działek wodno-pianowych o wydajności 1600 dm3/min. zastosowano jedno firmy Rosenbauer o wydajności 2400 dm3/min. Mieszacz pianowy również pochodził z firmy Rosenbauer. Serię próbną tych pojazdów wykonano w 1974 roku. Na podstawie obserwacji użytkowanych w kraju pojazdów inżynierowie z JZS i OBR-OP w Józefowie stopniowo starano się usuwać niektóre usterki (m.in. w ŚFUP poprawiono uszczelnienia autopompy, w JZS wzmocniono konstrukcję zbiornika środka pianotwórczego. W 1979 roku Jelcz 004 zastąpiony został zmodernizowaną wersją - Jelcz 004M. Modyfikacji poddany został m.in. eżektorowy układ zasysania autopompy, układ sterowania przepustnicy zaporowej (wprowadzenie dublującego - ręcznego - sterowania jej). Ponadto w układzie wodno-pianowym zastosowano bardziej niezawodne zawory kulowe a także przesunięto działko wodno-pianowe do przodu (zmniejszyło to jego "martwy kąt"). Jednak pomimo dokonywania wielu zmian konstrukcyjnych Jelcze 004 i 004M (określane również jako "jelonki") do końca produkcji posiadały swoje wady: zacinające się brezentowe rolety schowków i pulpitu autopompy, przecieki środka pianotwórczego do zbiornika wody, wycieki na połączeniach rurowych armatury wodno-pianowej oraz podstawową wadę powstała już na etapie założeń - kabinę. W Jelczu 004 i 004M zastosowano kabinę seryjnie produkowanych samochodów ciężarowych. Kabina posiadała tylko dwoje drzwi, była ciasna i musiała pomieścić czteroosobową załogę (razem z kierowcą). Większą część kabiny zajmowała osłona (tunel) silnika a strażacy siedzący z tyłu mieli do dyspozycji jedynie dwie małe ciasne ławeczki. Pomimo tych wad "jelonki" były produkowane do 1991 roku, a produkcję ich zaniechano z chwilą zakończenia produkcji podwozi Jelcz 325. Pomimo, że sporo czasu minęło od momentu zakończenia produkcji powszechnie są one jeszcze stosowane przez niektóre jednostki PSP i OSP w wersji oryginalnej i przerabianej, eliminując jednocześnie niektóre z ich wad.

DANE TECHNICZNE