Korneliusz Nepos - Zywot wybitnych mezow.pdf - anetushek

K O R N E L I U S Z N E P O S

Ży w o t y W y b i t n y c h Mężó w

Edycja komputerowa: www.zrodla.historyczne.prv.pl

Mail: historian@z.pl

M M I I I ®

PRZEDMOWA

Nie mam wątpliwości, Attyku, że wśród czytelników więk-

szość będzie takich, którzy ten mój sposób pisania uznają za mało

poważny i nie dość godny wielkich ludzi, — kiedy na przykład

przeczytają wzmiankę o tym, kto uczył Epaminondasa muzyki,

albo kiedy ja wymieniając inne jego zalety, wspomnę o tym, że

dobrze tańczył i że opanował grę na aulosie. Lecz będzie to zda-

nie ludzi, którym obca jest literatura grecka, którzy za rzecz

dobrą uznawać będą tylko to, co zgadza się z ich własnymi oby-

czajami. Jeżeli dowiedzą się, że nie każdy ma takie samo pojęcie

o tym, co jest właściwe a co zdrożne, lecz że wszystko ocenia się

miarą rodzimej tradycji, wtedy nie będą się dziwić, że podkreśla-

jąc przymioty Greka mam na uwadze zwyczaje greckie. Kimo-

nowi, na przykład, wybitnemu Ateńczykowi, nie przyniosło

ujmy, że miał za żonę przyrodnią siostrę, bo jego współobywatele

korzystali z takich właśnie uprawnień, a przecież według naszych

pojęć uchodzi to za czyn bezbożny. Na Krecie poczytuje się za

chlubę młodym ludziom, jeżeli któryś z nich miał wielu kochan-

ków. W Sparcie każda wdowa, nawet z dobrej rodziny, pójdzie

(wziąwszy zapłatę) na przyjęcie mężczyzn. Wielką przynosiło

chwałę niemal w całej Grecji zostać ogłoszonym zwycięzcą

w Olimpu, tak jak nikomu nie przynosiło ujmy pokazanie się na

scenie w teatrze i występowanie publiczne.

Wszystko to u nas do pewnego stopnia zniesławia człowieka,

poniża i uchodzi za dalekie od postępowania etycznego. Nato-

miast w wielu wypadkach to, co według naszych zwyczajów jest

stosowne, u Greków uchodzi za niewłaściwe. Któż bowiem z Rzy-

mian krępuje się zabrać ze sobą żonę na przyjęcie? albo czyja

matka rodziny nie zajmuje pierwszego miejsca w domu i nie

udziela się towarzysko? W Grecji rzecz ma się zupełnie inaczej,

bo kobieta nie bywa tam na przyjęciach, chyba że w gronie ro-

dzinnym, cały czas spędza w głębi swego domu, w pokojach dla

kobiet, zwanych gynajkonitis, do których żaden mężczyzna poza

bliskimi krewnymi nie ma wstępu.

Lecz obszerniej powiadać o tym w przedmowie nie pozwala

mi zarówno objętość książki, jak i chęć, by jak najprędzej omó-

wić wszystko zgodnie z zamierzeniami. Dlatego przejdę do wła-

ściwego tematu i w tym tomie opowiem o życiu wybitnych wo-

dzów.

I. MILTIADES

1. Miltiades, syn Kimona, Ateńczyk, i starożytnością rodu

i sławą przodków i własnym rozsądkiem i umiarem niezwykle

wyróżniał się spośród innych. Kiedy był w tym wieku, że ro-

dacy mogli już nie tylko pokładać w nim piękne nadzieje, ale

nawet mieć pewność, iż takim właśnie będzie, za jakiego go na

podstawie dotychczasowej znajomości uznali, zdarzyło się, że

Ateńczycy powzięli zamiar wysłania kolonistów na Chersonez.

Wyprawa liczyła bardzo wielu uczestników, i wielu też starało

się do niej przyłączyć. Wybranych spośród nich posłano więc

do Delf, aby się dowiedzieli, kto najbardziej nadaje się na wodza.

Bo ziemie, na których mieli się osiedlić, należały wtedy do Tra-

ków i z nimi musiało dojść do zbrojnego starcia. Na ich pytanie

Pytia wyraźnie wskazała Miltiadesa zapewniając, że jeżeli jego

wybiorą na wodza wyprawy, przedsięwzięcie się uda. Na skutek

tej odpowiedzi wyroczni Miltiades wyruszył morzem na Cherso-

nez, wiodąc ze sobą wyborowy oddział kolonistów. Po drodze

popłynął do Lemnos i chcąc zająć wyspę dla Aten próbował

skłonić mieszkańców, aby podporządkowali się dobrowolnie. Oni

zaś odpowiedzieli szydząc, że uczynią tak wtedy, kiedy jego okręty

płynąc z ojczyzny dobiją do Lemnos niesione podmuchami Akwi-

lonu. A przecież wiatr ten wieje od północy, w kierunku przeciw-

nym dla żeglujących z Aten. Miltiades nie mając czasu na dłuż-

szą zwłokę odpłynął w dalszą drogę do zamierzonego celu. Tak

przybył na Chersonez.

2. Tutaj w krótkim czasie rozproszywszy wojska barbarzyń-

ców zawładnął całą okolicą, którą chciał opanować, pobudował

w dogodnych miejscach warownie, przybyłe ze sobą rzesze osa-

dził na roli i wzbogacił częstymi łupieżczymi wyprawami. Wspo-

mogło go w tym zarówno roztropne postępowanie, jak i szczęście;

kiedy bowiem dzięki męstwu żołnierzy pokonał wojska nieprzyja-

cielskie, zorganizował wszystko bardzo sprawiedliwie i postano-

wił pozostać na Chersonezie. Miał bowiem wśród kolonistów

władzę królewską, choć bez królewskiego tytułu. Pozycję tę za-

wdzięczał w równym stopniu stanowisku wodza naczelnego, ]ak

i własnej sprawiedliwości. Wcale też nie mniej gorliwie wywią-

zywał się ze swych powinności wobec Ateńczyków, z których po-

lecenia wyruszył. Dzięki temu miał wciąż władzę naczelną, cie-

sząc się poparciem zarówno tych, którzy go posłali, jak i tych,

z którymi wyjechał. Gdy tak ułożyły się sprawy na Chersonezie,

Miltiades powraca na Lemnos i żąda, aby miasto poddało mu się

zgodnie z umową. Powiada, że obiecywali przecież kapitulację,

gdy niesiony Boreaszem wyląduje u nich płynąc z ojczyzny.

I oto ojczyzna jego jest na Chersonezie. Karyjczycy, którzy wte-

dy zamieszkiwali Uemnos, nie odważyli się stawiać oporu i wy-

nieśli się z wyspy; ale chociaż stało się to, czego się nie spodzie-

wali, ustąpili jednak nie wobec słów, lecz wobec pomyślnej

dla ich wrogów sytuacji. Miltiades równie łatwo podporządkował

Atenom pozostałe wyspy Cykladzkiego Archipelagu.

3. W tym samym czasie król perski Dariusz przerzucił armię

z Azji do Europy i postanowił rozpocząć wyprawę przeciw Scy-

tom. Wybudował na Dunaju most, żeby po nim przeprawić woj-

sko. Polecił, aby na czas jego nieobecności na straży mostu zo-

stali władcy, których przywiózł z Jonii i z Eolii; każdy z nich

sprawował tam z jego ramienia rządy w jednym z miast. Król

perski sądził bowiem, że najłatwiej zapewni sobie posłuszeństwo

Greków, którzy mieszkali w Azji Mniejszej, powierzając władzę

w ich miastach swoim przyjaciołom, ludziom, dla których w razie

jego katastrofy nie byłoby ratunku. Miltiades był wtedy jednym

z tych, którym zlecono pieczę nad mostem. Kiedy nadchodziły

nieustanne wieści o niepowodzeniach Dariusza i o tym, że Scy-

towie mocno go naciskają, zaczął namawiać strażników mostu,

aby wykorzystali zesłaną przez los okazję wyzwolenia Grecji.

Powiadał, że jeżeli zguba dosięgnie króla i wojsk, z którymi się

przeprawił, wtedy nie tylko bezpieczna będzie Europa, ale także

Grecy mieszkający w Azji uwolnią się od panowania Persów i od

wszelkiego z ich strony niebezpieczeństwa. Mówił, że osiągnąć

to można zupełnie łatwo. Po zerwaniu bowiem mostu zagłada

wprędce spotka króla czy to z rąk wrogów, czy z braku żywności.

Chociaż większość popierała ten plan, sprzeciwił mu się

Histieus z Miletu powiadając, że zupełnie nierówna z tego bę-

dzie korzyść dla ludu i dla nich, panujących, bo ich władza —

twierdził — opiera się na panowaniu Dariusza; z jego klęską oni

zostaną odsunięci od władzy i ukarani przez współobywateli. On

tedy zdecydowanie sprzeciwia się opinii pozostałych, nawet uwa-

ża, że nic nie da większych korzyści niż umocnienie królestwa

perskiego. Ponieważ większość poszła za jego zdaniem,

Miltiades nie wątpiąc, że gdy jest tak wielu wtajemniczonych,

jego propozycje dojdą do uszu króla, opuścił Chersonez i

powrócił do Aten. Chociaż pogląd jego nie zwyciężył, zasługuje

jednak na wielkie pochwały, ponieważ Miltiades okazał, że ceni

bardziej wolność ogółu niż własne panowanie.

4. Dariusz zaś, gdy wrócił z Europy do Azji, zachęcany przez

przyjaciół do podboju Grecji, wystawił flotę 500 okrętów, a na

jej czele postawił Datisa i Artafernesa i dał im 200 000 piechoty

i 10 000 jazdy. Pozorował to wystąpienie tym, że jest wrogiem

Ateńczyków, bo udzielili oni Jonom pomocy w zdobyciu Sardes

i w wymordowaniu perskiej załogi. Ci dowódcy floty królewskiej

wylądowali na Eubei i szybko opanowali Eretrię, wszystkich zaś

jej mieszkańców uprowadzili i wysłali do Dariusza do Azji.

Z Eubei skierowali się do Attyki i wysadzili wojska na równinie

Maratońskiej. Jest ona odległa od miasta około 10 000 kroków.

Ateńczycy, bardzo zaniepokojeni tak bliskim i tak znacznym

wojennym zamętem, już tylko od Spartan wyglądali posiłków.

Posłali do Sparty Feidipposa gońca, jednego z tych, których zwą

hemerodromami, aby tam oznajmił, jak bardzo potrzebna jest

szybka pomoc. W mieście wybrali dziesięciu dowódców, którzy

mieli stać na czele armii. Miltiades był wśród nich. Dowódcy ci

długo spierali się, czy należy bronić się za murami, czy wyjść

naprzeciw nieprzyjaciela i stoczyć bitwę. Sam tylko Miltiades

gwałtownie nalegał, aby jak najprędzej rozbić obóz w polu.

W ten sposób — tłumaczył — wzrośnie duch wśród Greków,

skoro spostrzegą, że ufa się ich męstwu, a także nieprzyjaciel za-

waha się widząc, iż tak szczupły oddział śmiało wydaje mu bitwę.

5. Żadne wtedy państwo nie przyszło z pomocą Ateńczykom

prócz Platei, które przysłały tysiąc żołnierzy. Tak więc z ich

przybyciem stanęło 10 000 zbrojnych. W wojsku tym panował

godny podziwu zapał bojowy. Dzięki temu Miltiades zyskał więk-

sze znaczenie niż pozostali strategowie. Za jego więc sprawą

Ateńczycy wyprowadzili wojsko z miasta i rozbili obóz w dogod-

nym miejscu. Następnego dnia u stóp wzgórza, gdy wojsko sta-

nęło w szyku w terenie niezbyt odkrytym (bo w wielu miejscach

rosły z rzadka drzewa), Grecy wydali bitwę licząc na to, że ich

ochroni wyniosłość wzgórza i rzędy drzew utrudnią uderzenie

jeździe, tak że nie otoczy ich przeważająca liczba wrogów. Datis,

chociaż wiedział, iż miejsce nie sprzyja jego żołnierzom, ufny

w liczbę swoich wojsk pragnął jednak, żeby doszło do bitwy. A

pragnął jej tym bardziej, że chciał stoczyć walkę przed na-

dejściem posiłków spartańskich. Uszykował tedy do boju

100 000 piechoty, wyprowadził 10 000 jazdy i stoczył bitwę.

W boju Ateńczycy tak dalece górowali męstwem, że pobili dzie-

sięciokroć liczniejszego nieprzyjaciela. Taki też wzniecili popłoch

Korneliusz Nepos - Zywot wybitnych mezow.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: