Żmichowska - Poganka.pdf - Literatura piekna - ILZAK

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

NARCYZA ŻMICHOWSKA

POGANKA

Tower Press 2000

Wstępny obrazek

Jaki to był prześliczny ów kominek, cośmy go kilka lat temu gronem dobrych znajomych

w domu Emilki obsiadali, co dzień prawie, przez całe, długie, jesienne i zimowe wieczory.

Niziutki, czarnym marmurem wyłożony, miał dokoła brązową galeryjkę od staczania się gło-

wien zabezpieczającą, dwie żelazne podstawki, na których się drewka układało - a drewka

olszowe, takie suche, tak mało zostawiające po sobie węgla i popiołu, tak czyste, jasne, pło-

mienne, że choćbyś miał smutek na sercu, choć zgryzotę na sumieniu, to przy ich blasku i

myśli ci się rozjaśnią, i droga zbawienia ukaże. Teraz jeszcze trzeba sobie wyobrazić, że ten

kominek bezcenny znajdował się w dosyć dużym i wysokim pokoju, że ten ogień niepokalany

rozświecał połyskami swoimi bielutkie ściany, dwa gotyckie okna z przymkniętymi od ogro-

du okiennicami, śnieżyste zwoje muślinowych firanek, złote ramy kilku miejscowych krajo-

brazów, karmazynowym adamaszkiem wybite meble, fortepian w głębi stojący - a począwszy

od ósmej godziny, trochę na uboczu, stolik niewielki z całym herbacianym rynsztunkiem, z

szklankami, filiżankami i z świecącym samowarem, który w miarę dosypywanych węgli sy-

czał lub warczał gotującą się w nim wodą. - Im niepogodniej było na dworze, tym rozkoszniej

lubowaliśmy się ogniem kominka i cichością pokoju, i muzyką samowaru - ach! bo nam wte-

dy tak dobrze było jednym z drugimi - ach! bo my wtedy kochaliśmy się tak szczerze, szano-

wali tak ufnie, spodziewali się tak niemylnie!... Dzisiaj? los nas rozwiał po szerokiej ziemi,

obojętność, zapomnienie, gorzka uraza lub żal gorzki śladem za tymi lub owymi biegną.

Gdyby nam znów gościnne kto rozniecił ognisko, gdybyśmy się tak wszyscy dokoła niego

zgromadzili - czyby się też zapomniało uraz? czyby już wszelką z serca zrzuciło tęsknotę?

czy przyjaźń znów by zbliżyła dłonie, a pogodą czoła błysnęły? Nie, ja radzę, nie próbujcie

nigdy powtórzenia przeszłości waszej. Kto kochał wtedy, niech już teraz ukochanych swoich

nie spotyka, kto w trumnie złożył najdroższych, niech dziś wskrzeszonych nie ogląda. Kto

stracił, niech nie odzyskuje, bo to okropność spostrzec, po latach dwóch, trzech, dziesięciu

spostrzec, jak oni różni od tego, czym byli, lub jak my sami różnymi; zawieść się na nich lub

na sobie, z wspomnienia mieć rozczarowanie lub w obecności zegar bijący smutną niedołę-

stwa godzinę!... Bodajby to nam oszczędzonym zostało, nam wszystkim, cośmy wówczas

siedzieli przy kominkowym ogniu i gwarzyli tak wesoło, tak swobodnie, tak poczciwie - a

była nas dość liczna gromadka, a nieraz jeszcze kto z dalszych znajomych zawitał. Pamięć

moja wiernie mi przechowała każdego i przechowała takim, jakim go miała w chwilach

owych; nie takim, jakim jest teraz, lub jakim ja go być sądzę. - Najpierw Emilka, pani domu,

wdowa po mężu, który jej zatruł dni pierwszej młodości; była to - waham się w doborze wy-

razów: anioł czy święta? - boć jeszcze między jednym a drugim wielka zachodzi różnica, w

niej zaś do jednego i drugiego wielkie było podobieństwo. Anioł, posłannik, to duch czysty i

spokojny, który prosto jak rozkaz Boży ku dobremu idzie. Święta, to córka tej ziemi, która w

trudach i boleści, walką i zwycięstwem dokupuje się nieba.

Otóż myśl Emilki była aniołem, jej serce świętej sercem - jak anioł nie wątpiła ona nigdy,

cicha i spokojna, żadnym instynktem, żadną potrzebą ciała ani umysłu nie stanęła na poprzecz

prawdom religii chrześcijańskiej. Ale ta walka unikniona w rozumie przeniosła się do serca i

serce cierpiało okropnie.

Występki bliźnich, niedoskonałości ukochanych, klęski braterskie, stawały się dla niej ży-

wym jak rana cierpieniem - oburzenia, skargi, potępiających wyroków nie znały usta Emilii -

znała jej dusza za to okropność daremnych wysileń i ciężkie próby strudzenia - wszystko jed-

nak przetrwała, zawsze łagodna jak słońce, które złym i dobrym świeci, zawsze cierpliwa jak

rzemieślnik, który dzień po dniu tąż samą robotę zaczyna, zawsze łatwa do oszukania jak

dziecko, które samo nikomu nie skłamało jeszcze; bo ona anioł i święta - dwie istoty w połą-

czeniu swoim tworzące taką kobietę, jaka za trzysta lat, najprędzej i najpochlebniej dla ro-

dzaju ludzkiego licząc, będzie dopiero mogła żyć bezpiecznie, błogo i szczęśliwie.

Teraz miejcie się z nią na ostrożności, młode głowy i ufne serca. Emilka wam świat cały w

swoje własne ubierze sukienki, pójdzie z wami szukać ślicznych a dalszych jak niepodobień-

stwo obrazków, rozpieści was za lada poczciwszą obietnicę, nie wyłaje nigdy, nie odepchnie

nigdy! choćbyście na to sto razy zasłużyli, choćby to wam do zdrowia najpotrzebniejszym

było - chyba? - lecz znów życie anioła płynie sobie tak jasnym strumieniem, że zupełnie

„czarne diabły” nic z nim nie mają wspólnego. Stąd też zapewne Emilka w swoim własnym

przekonaniu jest bardzo surowa, bo żadnemu z nich nie przebaczyła jeszcze, a inne odcienia

popielate, sine, brudne, jej białości nie ujmują przecież, same nią wzbogacić się mogą. -

Emilka nie wątpi o nikim. Śmiałem się z niej czasem, że gdyby od niej zależało, to by nawet

Judasz był kiedyś zbawionym, i trzeba wyznać, że nigdy szczerze na ten żart nie odpowie-

działa.

Obok Emilki jako zupełną inność Felicję sadzać lubiłam. Felicja była dla mnie ideałem

obecnej chwili, miała siłę potrzebną do moralnych tego wieku zapasów, namiętne wszelkiego

dobra pragnienie, gwałtowną złego nienawiść, sąd rozumu bez litości, miłość dla myśli swej

większą niż dla ludzi, a jednak ludziom bratniej myśli rękę z pomocą wyciągniętą i życie całe

wydane. Jak Emilia nie znała, tak Felicja nie rozumiała błędów i ułomności ludzkich. Emilii

grzech bliźniego tłumaczył się nieszczęściem lub cnotą omyloną, Felicji upadkiem zupełnym,

przed Felicją nie było Sakramentu Pokuty i łez oczyszczenia; jeśli wzgardą nie zaczepiła, to

przeszła obojętna, tuląc dokoła szaty swoje, aby gdzie mimowolnie ich skrajem kału brudne-

go nie dotknąć. Kiedy jej raz wymawiałam taką niemiłosierną sprawiedliwość, brakiem czasu

mi się tłumaczyła. Według zdania Felicji łatwiej nawet wznosić, niż zniszczone podźwigać;

zniszczenie uważała ona za najlogiczniejsze dla wszelkiej niedokładności następstwo i odda-

wała mu bez żalu zrywane stosunki, zapominane imiona ustających na wpół drogi towarzy-

szów swoich. Felicja, choćby i za najartystyczniejszych wrażeń podarunek, nigdy się spóźnić

nie chciała. Czynność jej była zadziwiającą - od najprostszej jałmużny do najwznioślejszej

około oświecenia bliźnich pracy, od gospodarstwa domowego do filozofii, od igły do poezji,

od gawędki do nauczania - dni jej starczyły na wszystko i wszystko było dobrze lub pięknie,

szlachetnie lub odważnie. Prawda, że też Pan Bóg do wszystkiego jej drogę ułatwił - od dzie-

ciństwa otoczył ją kółkiem poczciwej rodziny, dał jej kochającą matkę, wykształconych braci,

położenie w świecie niezawisłe, wyższe zdolności umysłowe i prawą naturę.

Pieszczona, rozumna, śliczna, biała jak lilijka, jasna jak gwiazdeczka, tak snadnie wzbiła

się na wysokości człowieczeństwa, tak wygodnie zawarowała osobistość swoją w zatraceniu

egoizmu, radość swoją w obowiązkach, że nie umiała sobie dobrać skali na mierzenie po-

stronnych uchybień. Jej życie całe było czyste i tylko ciągle z niższej do wyższej przechodząc

piękności rozwijało się niby dzieło muzyczne według praw rytmu i harmonii w coraz śmiel-

sze, bogatsze i wdzięczniejsze akordy. Nigdy Felicja nie miała powodu, żeby choć na chwilę

o samej sobie zwątpić. Z okiem badawczym, nieustannie w głąb własnej duszy zwróconym,

widziała tyle świętości, tyle prawdy w jej najtajniejszych zakątkach, że prawda i osobiste

uczucia w jedność się dla niej zlały zupełnie i że na koniec, jak każda wyższych przeznaczeń

istota, wierzyć sama w siebie zaczęła. Współwyznawców jej nie brakło, ja także należałam do

ich liczby. Felicja, pełna wdzięku i uroku, odważna, dowcipna, otoczona przyjaźnią serc po-

święconych, zazdrością nikczemnych, a szacunkiem ogółu, wyobrażała mi kobietę najzdol-

niejszą do przeprowadzenia w rzeczywistość wszystkich kobiecych o niepodległości marzeń.

Ona jedna mogła stanąć tak silnie, że jej boleść nie zachwiała, tak wysoko, że jej śmieszność

Żmichowska - Poganka.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: