R06_05_SPR.PDF

Rozdział 6.

Praca w graficznym środowisku X

Window

Używanie systemu X Windows oznacza pracę z Linuksem na kilku poziomach. Sam system X umożliwia

wyświetlanie komponentów graficznego interfejsu użytkownika — graficznego ekranu, jego obiektów — oraz

śledzenie takich operacji jak działanie klawiatury i myszy. Do zorganizowania tego wszystkiego w przyjazne

okna, menu oraz paski przewijania system X używa osobnego programu zwanego menedżerem okien ( window

manager ). Samodzielnie program ten nie zapewnia ścisłej integracji pomiędzy działającymi w środowisku X

aplikacjami, ten poziom zapewnia coś, co nazywa się środowiskiem pulpitu ( desktop environment ). I chociaż X

jest pojedynczym programem, obsługuje wiele menedżerów okien.

Aby pracować w X Window efektywnie, musisz nauczyć się posługiwać klawiaturą i myszą, po to, by łatwo i

szybko komunikować się z systemem. Niezbędne okażą się także menedżery okien i środowiska pulpitu.

Dowiesz się, dlaczego są one pomocne w pracy z X oraz zobaczysz, jak zainstalować i skonfigurować niektóre z

nich.

Klawiatura

Działanie klawiatury w systemie X Window nie różni się od tego w systemie Microsoft Windows. X wysyła

znaki wpisywane z klawiatury do aktywnego okna, o którym mówi się, że posiada tzw. input focus ( skupienie

wejścia ). Aktywne okno jest to zazwyczaj to okno, które ostatnio zostało kliknięte (wskazane) myszką; jednakże

w pewnych okolicznościach może to być okno znajdujące się pod kursorem myszy.

Uwaga

Rozdział ten odwołuje się do myszy jako urządzenia wskazującego. Jednakże, podobnie jak w Microsoft

Windows, system X Window działa z wieloma różnorodnymi urządzeniami wskazującymi.

X Window pozwala na wybór urządzenia, za pomocą którego będziesz wykonywał większość operacji.

Microsoft Windows natomiast został zaprojektowany do pracy przede wszystkim z myszką.

Są jednak operacje, które w systemie X najwygodniej wykonywać za pomocą klawiatury:

• przełączanie na wirtualne konsole znakowe,

• przełączanie trybów wyświetlania (video modes).

Dodatkowo możesz używać klawiatury do wyłączania systemu X Window.

Przełączanie trybów wyświetlania

Podczas konfiguracji systemu X ustalasz tryby wyświetlania X Window. Bieżący tryb wyświetlania określany

jest poprzez rozdzielczość ekranu i głębię koloru wyświetlanego obrazu, na przykład głębia koloru 16 bitów na

piksel przy rozdzielczości 1024×768.

Poprzez wciśnięcie klawiszy Shift+Alt i + (klawisza plus na klawiaturze numerycznej) wydajesz polecenie

przełączenia w kolejny tryb wyświetlania. X traktuje tryby cyklicznie, tzn. jeśli system pracuje w ostatnim

możliwym trybie, to poprzez wciśnięcie tej sekwencji klawiszy przełącza się w pierwszy tryb.

Podobna sekwencja klawiszy: Shift+Alt i – (też z klawiatury numerycznej) powoduje przełączenie do

poprzedniego trybu wyświetlania określonego w pliku /etc/X11/XF86Config . Jeśli przełączysz na tryb, który nie

jest obsługiwany, prawdopodobnie ekran zniknie lub będzie migotał; za pomocą tej sekwencji możesz powrócić

do stanu poprzedniego, unikając wyłączania i włączania systemu X.

Praca na wirtualnych konsolach podczas sesji X

Nawet kiedy system X jest uruchomiony, możesz pracować w tym samym czasie na wirtualnych konsolach. Aby

przejść z trybu graficznego do wirtualnej konsoli pracującej w trybie znakowym, wciśnij klawisze Ctrl+Alt+F n ,

gdzie F n oznacza klawisz funkcyjny (od F1 do F12), a n oznacza numer konsoli. Sam system X korzysta z 7.

wirtualnej konsoli, a więc dostępne są tylko konsole 1 – 6.

Aby powrócić z wirtualnej konsoli do systemu X, wciśnij Alt+F7 . Podczas takiego przełączania pomiędzy

konsolami i systemem X żadne dane nie zostaną utracone ani też żadne programy czy procesy nie będą

przerwane. Wobec tego można bez obaw przełączać się między trybem graficznym i tekstowym.

Wyłączanie systemu X

Jak wiesz z poprzedniego rozdziału, system X można wyłączyć poprzez wciśnięcie klawiszy

Ctrl+Alt+Backspace . System natychmiast zamyka wtedy wszystkie uruchomione programy, aktywne okna i

powraca do trybu tekstowego. Ta sekwencja wyłącza system X Window bardzo gwałtownie, jednak większość

menedżerów okien umożliwia łagodniejsze techniki zamykania X-ów. Poznasz je nieco później, ale jeszcze

w tym rozdziale.

Podczas pracy systemu X nie możesz używać sekwencji Ctrl+Alt+Delete do ponownego uruchomienia

systemu. Aby móc wykonać tę operację, należy najpierw zamknąć system X Window (można też przejść na

konsolę tekstową lub skorzystać z okna xterminala), a następnie użyć wymienionej sekwencji klawiszy lub na

terminalu znakowym i po zalogowaniu jako root wpisać polecenie:

shutdown –r now

które zamyka system X i uruchamia ponownie Linuksa.

Okna terminali

W systemie Windows, aby mieć możliwość wydawania poleceń MS-DOS, nie musisz uruchamiać komputera

w trybie DOS. Tak samo w X Window, nie musisz przełączać się na wirtualną konsolę, aby mieć dostęp do

wiersza poleceń. X umożliwia otwarcie okna terminala wiersza poleceń. Przypomina ono okno systemu MS-

DOS i pozwala na wprowadzanie poleceń.

Wyskakujące menu

Prawdopodobnie w systemie X najczęściej będziesz używał programu terminalu wiersza poleceń. Większość

menedżerów okien instaluje (wraz z domyślnym zbiorem powszechnych aplikacji) programy, które możesz

uruchomić za pomocą kliknięcia (prawym lub lewym przyciskiem) myszą na pulpicie. Cześć z nich umożliwia

kliknięcie na pulpicie i wybór terminalu z pojawiającego się menu. Jednakże menu to może zawierać tylko

nazwy programów, a nie na przykład ich funkcje. W takim przypadku możesz mieć pewne problemy podczas

określania odpowiednika okna terminalu wiersza poleceń. Niektóre programy zawierają w swojej nazwie

sekwencję znaków: xt lub term . Wybór zakładki z menu o tej nazwie uruchomi prawdopodobnie okno terminala.

O menedżerach okien dowiesz się więcej jeszcze w tym rozdziale.

Operacje wykonywane przy użyciu myszki

Operacje myszki są podobne do tych znanych z systemu Windows, chociaż są wykonywane inaczej.

Najpopularniejszymi zadaniami wykonywanymi za pomocą myszki są:

• kopiowanie i wklejanie tekstu,

• używanie pasków przewijania.

Kopiowanie i wklejanie tekstu

Aby skopiować i następnie wkleić tekst, na przykład z jednego pliku do drugiego, należy najpierw tekst

zaznaczyć. Wobec tego ustawiamy kursor myszy na początku tekstu i wciskamy lewy przycisk myszy, po czym

przeciągamy kursor do końca tekstu. System X automatycznie kopiuje zaznaczony tekst do bufora; nie musisz

zatem wciskać Ctrl+C lub wykonywać żadnych innych operacji. Jeśli będziesz jednak chciał zmienić obszar

zaznaczonego tekstu, wciśnij prawy przycisk myszy i przeciągnij go od końca zaznaczonego tekstu do góry albo

w dół (powiększysz lub pomniejszysz tym sposobem zaznaczony obszar tekstu).

Uwaga

Niektóre menedżery okien wyświetlają menu, kiedy klikasz prawym przyciskiem myszy, nawet jeśli kursor

myszy znajduje się nad tekstem. Jeśli używasz takiego menedżera, nie możesz wykonywać operacji zmiany

zaznaczonego obszaru tekstu za pomocą prawego kliknięcia. Możesz jedynie ponownie zaznaczyć tekst.

Aby wkleić skopiowany fragment tekstu, ustaw kursor w odpowiednim miejscu i naciśnij środkowy przycisk

myszy. Jeśli mysz ma tylko dwa przyciski, naciśnij oba jednocześnie. Może się okazać, że operacja ta będzie

wymagała trochę praktyki, ale jak już się przyzwyczaisz, stwierdzisz, że nie jest to wcale taki zły pomysł.

Paski przewijania

Wiele programów systemu X umożliwia korzystanie z pasków przewijania identycznych z tymi znanymi z

Windows. Jednakże sama operacja przewijania za pomocą pasków różni się całkowicie od tej

w Microsoft Windows.

Aby przewinąć stronę naprzód, kliknij lewym przyciskiem na pasku przewijania. Kliknięcie w górnej części

paska powoduje niewielkie przewinięcie w przód, czasami o jeden wiersz. Natomiast klikając w dolnej części

paska, spowodujesz przesunięcie o całą stronę.

Aby przewinąć stronę wstecz, należy kliknąć prawym przyciskiem myszki na pasku. Podobnie jak przy

przewijaniu do przodu — klikając u samej góry paska prawym przyciskiem, spowodujesz niewielkie

przesunięcie, może nawet o jeden wiersz do góry. Natomiast klikając na dole paska, przewiniesz o całą stronę

wstecz.

Uwaga

Niektóre programy systemu X definiują operacje przewijania podobnie jak w Microsoft Windows. Jeśli pasek

przewijania nie zachowuje się tak, jak opisano wyżej, spróbuj zastosować metodę wykorzystywaną w

Windows: kliknij poniżej paska lewym przyciskiem myszki, by poruszyć się do przodu, lub tym samym

przyciskiem powyżej paska, aby poruszyć się wstecz, bądź też przyciśnij lewy przycisk na pasku i nie

puszczając go poruszaj się paskiem w dowolne miejsce.

Wirtualne pulpity

Ciekawą właściwością systemu X jest to, że rozmiar pulpitu może być większy od ekranu monitora. Na

przykład, nawet jeśli monitor ma maksymalną rozdzielczość 800×600, pulpit może mieć 1600×1200, a nawet

3200×2400. Taki rodzaj pulpitu nazywany jest wirtualnym. Niektóre środowiska systemu X, włączając

GNOME, posiadają narzędzie znane jako pager , które pozwala poruszać się po tak dużym obszarze pulpitu.

Program ten przedstawia zminimalizowany widok całego pulpitu; kiedy klikniesz określony widok, ustawiasz się

w konkretnym miejscu pulpitu. Niektóre menedżery okien pozwalają przewijać pulpit, poprzez dosuwanie

kursora myszki do brzegów ekranu.

Menedżery okien

Menedżery okien tworzą ramki, ikony i menu, które są w istocie prostym w użyciu interfejsem. Menedżery

kontrolują także wygląd i zachowanie X, pozwalając skonfigurować system prawie w dowolny sposób.

Niektórzy użytkownicy systemu Linux przyzwyczajeni do Microsoft Windows korzystają z menedżera FVWM

95, którego interfejs graficzny przypomina z wyglądu i zachowania pulpit systemu Windows. Natomiast inni

użytkownicy unikają jak ognia wszystkiego, co przypomina im system Windows. Tabela 6.1 opisuje

najpopularniejsze menedżery okien dla systemu Linux. Po szczegółowe informacje na temat każdego z tych

menedżerów zajrzyj na stronę organizacji X11: http://www.x11.org/wm/ .

Tabela 6.1. Popularne menedżery okien

Menedżer okien

Opis

AfterStep

Przypomina interfejs użytkownika z NEXT (NEXTStep)

BlackBox

Mały, prosty i wydajny menedżer. Kompatybilny z KWM

Enlightenment

Jeden z najładniejszych, gdy rozpatrujemy wygląd menedżerów. Posiada dużo opcji

konfiguracyjnych

FVWM

Najpopularniejszy menedżer okien — mały, wydajny, z wieloma opcjami

konfiguracyjnymi. FVWM95 przypomina interfejs użytkownika systemu Microsoft

Windows 9.x. Nie jest w pełni kompatybilny ze środowiskiem GNOME

ICEWM

Szybki, mały menedżer popularny zwłaszcza wśród użytkowników systemu Debian

GNU/Linux

KWM

Menedżer, który współpracuje ze środowiskiem KDE. Połączenie to gwarantuje

potężny i bardzo wydajny interfejs graficzny użytkownika. Niestety nie jest on

kompatybilny ze środowiskiem GNOME, a na dodatek zawiera kod, który nie jest

oparty na licencji GPL (General Public License), co powoduje, że nie jest włączany

jako standardowy menedżer okien

SCWM

Menedżer, który posiada potężny język konfigurowania oparty na schemacie dialektu

(języka) LISP

WindowMaker

Przypomina interfejs graficzny menedżera NEXTStep. Kompatybilny z KWM

Obecnie najczęściej używanymi menedżerami są FVWM i Enlightenment. Poniżej znajduje się ich krótki opis.

FVWM

Jest to prawdopodobnie najpopularniejszy menedżer okien dla Linuksa. Kilka innych menedżerów pożyczyło

część jego podstawowego kodu, co spowodowało, że wiele innych menedżerów posiada podobne funkcje lub

właściwości FVWM. I chociaż brak mu wizualnej jasności i „połysku” w porównaniu z obecnymi menedżerami,

jest on potężnym i wysoce konfigurowalnym menedżerem. Jednakże FVWM nie jest kompatybilny ze

środowiskiem GNOME; a więc użytkownicy, którzy planują korzystanie z tego pulpitu, będą musieli wybrać

inny menedżer.

Enlightenment

Jest to najczęściej używany menedżer w połączeniu ze środowiskiem GNOME. Chociaż Enlightenment jest

wciąż rozwijany, wielu użytkowników instaluje go do użytku codziennego, uznając, że jest on wystarczająco

stabilny. Poza tym, że posiada mnóstwo opcji konfiguracyjnych, Enlightenment jest napisany przy użyciu

CORB-y ( Common Object Request Broker Architecture ). Programy napisane w każdym innym języku mogą

pracować z tym menedżerem poprzez interfejs CORBA.

Pulpity

Pulpit jest to zbiór narzędzi i aplikacji pulpitu. Pulpit systemu Microsoft Windows 9x zawiera takie aplikacje,

jak Eksplorator Windows, akcesoria, np. Notatnik , gry FreeCell i Saper , czy narzędzia takie jak Panel

sterowania wraz ze wszystkimi jego programami. Możesz uruchomić system X Window bez pulpitu, ale

zainstalowanie go poprawia wydajność pracy. Dwoma najpopularniejszymi środowiskami pulpitu są KDE i

GNOME.

KDE

K Desktop Environment jest darmowym środowiskiem, które zawiera KWM (K Window Manager) jako

zintegrowany komponent. KDE to m.in. menedżer plików, pomoc systemowa, narzędzia do konfiguracji:

• gry: Kmines, Kpoker oraz Ktetris;

• aplikacje graficzne: Kfract (generator fraktali) oraz Kview (przeglądarka obrazków);

• programy do obsługi multimediów: Kmix (mikser), Kmedia (odtwarzacz multimedialny);

• aplikacje sieciowe: Kmail (czyli klient poczty), Knu (narzędzie do badania sieci) oraz Krn (klient

news).

Praktycznie co tydzień powstają nowe programy i narzędzia dla tego środowiska. W przygotowaniu jest

kompletny pakiet biurowy zwany Koffice — w dodatku w pełni Open Source . Więcej na temat tego pakietu i

środowiska KDE znajdziesz pod adresem http://www.kde.org/ .

Chociaż KDE jest udostępniany za darmo, używa jednak biblioteki QT do utworzenia interfejsu kontrolnego

użytkownika. To powoduje problem, ponieważ QT jest rozpowszechniany odpłatnie, co nie podoba się wielu

twórcom oprogramowania dla Linuksa. Z tego względu najpopularniejszym środowiskiem pulpitu jest jak do tej

pory GNOME, a nie KDE.

GNOME

GNOME (freeware) jest środowiskiem pulpitu, który może być używany w połączeniu z kilkoma menedżerami

okien, włączając Enlightenment; poza tym jest oprogramowaniem w pełni Open Source .

Jedną z ciekawszych właściwości GNOME jest zapamiętywanie stanu sesji. Kiedy ponownie uruchamiasz pulpit

GNOME, konfiguruje się on w taki sposób, że przywraca stan sprzed wyjścia, np. wznawia działanie każdej

aplikacji, która pracowała podczas poprzedniej sesji. Potrafi nawet przywrócić aplikację do jej poprzedniego

stanu, np. przechodząc do odpowiedniej strony, która była otwarta, kiedy kończyłeś poprzednią sesję.

Dostarcza on narzędzi i programów podobnych do tych, które udostępnia KDE, włączając:

• gry: FreeCell, Gnobots, Gnometris oraz Gnome Mines;

• GNU Image Manipulation Program (GIMP) — program graficzny;

• aplikacje sieciowe takie jak: Mailman — do śledzenia poczty, Talk — program pozwalający wymieniać

wiadomości z innymi użytkownikami w czasie rzeczywistym oraz Synchronize — pozwalający na

synchronizację danych na wielu komputerach;

• programy multimedialne — Audio Mixer oraz CD Player;

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: