Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U. 2005 Nr 31 poz.265).
Akty prawne będące aktami wykonawczymi do powyższej ustawy to:
•ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych i substancji pomagających w przetwarzaniu (Dz.U. 2004 Nr 94 poz. 933) wraz z późniejszymi zmianami •ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie substancji wzbogacających dodawanych do żywności i warunków ich stosowania (Dz.U. 2003 Nr 27 poz. 237) wraz z późniejszymi zmianami •ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie znakowania środków spożywczych i dozwolonych substancji dodatkowych (Dz.U. 2002 Nr 220 poz. 1856) wraz z późniejszymi zmianami
I. dozwolone substancje dodatkowe - substancje niespożywane odrębnie jako żywność, niebędące typowymi składnikami żywności, posiadające wartość odżywczą lub jej nieposiadające, których celowe użycie technologiczne w procesie produkcji, przetwarzania, przygotowywania, pakowania, przewozu i przechowywania spowoduje zamierzone lub spodziewane rezultaty w środku spożywczym albo w półproduktach będących jego komponentami; dozwolone substancje dodatkowe mogą stać się bezpośrednio lub pośrednio składnikami żywności lub w inny sposób oddziaływać na jej cechy charakterystyczne, z wyłączeniem substancji dodawanych w celu zachowania lub poprawienia wartości odżywczej; dozwolone substancje dodatkowe mogą być stosowane tylko wtedy, kiedy ich użycie jest technologicznie uzasadnione i nie stwarza zagrożenia dla zdrowia lub życia człowieka,
II. suplement diety – środki spożywcze,których celem jest uzupełnienie normalnej diety, będące skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny, pojedynczych lub złożonych, wprowadzanych do obrotu w formie umożliwiającej dawkowanie, w postaci:kapsułek,tabletek,drażetek i w innych podobnych postaciach, saszetek z proszkiem, ampułek z płynem, butelek z kroplomierzem i w innych podobnych postaciach płynów i proszków przeznaczonych do spożywania w małych odmierzonych ilościach jednostkowch;
III. substancje pomagające w przetwarzaniu - substancje, które nie są same spożywane jako składniki żywności, celowo stosowane w przetwarzaniu surowców, żywności lub ich składników dla osiągnięcia zamierzonego celu technologicznego w procesie produkcji, które mogą spowodować niezamierzone, lecz technicznie nieuniknione występowanie ich pozostałości lub ich pochodnych w produkcie końcowym, które nie zagrażają zdrowiu oraz nie wywierają wpływu technologicznego na gotowy produkt.
Bezpieczeństwo żywności a organizacja UE:
· DG SANCO ds. Zdrowia i Ochrony Konsumenta (Directorate General for ‘Health and Consumers”;
· FVO – Biuro ds. Żywności i Weterynarii (Food and Veterinary Office);
· EFSA- Europejski Urzad ds. Bezpieczeństwa Żywności (European Food Safety Authority);
- EPHA –Europejski Sojusz na Rzecz Zdrowia (European Public Health Alliance);
- WHO (World Health Organisation)
-FAO- Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (Food and Agriculture Organization);
-JECFA- Wspólny Komitet Ekspertów FAO/WHO ds.Dodatków do Żywności (The Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives).
DG SANCO:
Docelowo: wsparcie obywateli Europy w zakresie zdrowia, bezpieczenstwa i zaufania
ZADANIA:
•Uaktualnianie ustawodawstwa w zakresie bezpieczenstwa żywności, praw konsumentów oraz ochrony zdrowia publicznego
•Monitorowanie czy we wszystkich panstwach UE zasady stosowane są w sposób właściwy
Trzy podstawowe obszary działan:
•Zdrowie publiczne
•Bezpieczenstwo środków spożywczych
•Ochrona konsumentów
W ramach DG SANCO działa:
BIURO DS. ŻYWNOŚCI I WETERYNARII (FVO)
Główne zadanie:
Zapewnienie właściwego opracowania i stosowania ustawodawstwa z zakresu bezpieczenstwa żywności oraz zdrowia zwierząt, zdrowia roślin i dobrostanu zwierząt
FVO: INSPEKCJE
§Bezpieczenstwo żywności
§Zdrowie zwierząt
§Dobrostan zwierząt
§Zdrowie roślin
EUROPEJSKI URZĄD DS. BEZPIECZENSTWA ŻYWNOŚCI (EFSA)
Europejska Agencja stanowiąca referencyjny punkt naukowy dla kontroli żywności i ich oceny
§Niezależne źródło informacji
§Zapewnia należyte informowanie opinii publicznej
Probiotyki- w przewodzie pokarmowym zwierzat i ludzi wystepuja bakterie, które mogą działac szkodliwie na procesy trawienia oraz wchłaniania składników pokarmowych. Wiele z tych dolegliwosci można zminimalizowac podając kultury bakterii pozytecznych. Probiotyki znane sa od tysiacleci- w zywieniu ludzi już dawno stosowano zsiadłe mlekouważajac, ze wzmaga apetyt, poprawia samopoczucie, a nawet może słuzyc jako lek w niektórych dolegliwosciach przewodu pokarmowego. Kwasne mleko jest najprostszym preparatem probiotycznym. Dorosly czlowiek nosi ze soba 2 kg bakterii, gdybysmy się chcieli ich pozbyc to umarlibysmy. Ile bakterii zyje na ludzkim ciele lub w nim? Komorki drobnoustrojow vs. komorki organizmu ludzkiego 10:1. Od greckiego „pro bios” co znaczy „dla zycia”.
*1877 Ludwik Pasteur - zaobserwował antagonistyczne interakcje pomiędzy szczepami bakterii, –Zasugerował, że bakterie uznawane za niepatogenne powinny być użyte jako kontrola dla bakterii chorobotwórczych.
*1907 Metchnikoff Probiotyki - zasugerował, iż konsumpcja fermentowanych produktów może przyniesc korzystne skutki dla zdrowia ludzi; *obiektem jego badan byli Bułgarzy, którzy cieszyli się długim zyciem i zdrowiem, jak przypuszczal dzieki diecie obfitujacej w produkty mleczne. Probiotyki XX wiek:
*1950 r. Ferdinand Vergin opublikował artykuł podejmujący tematyke wpływu antybiotyków na pozyteczna mikroflore przewodu pokarmowego;
*1980 r Fuller podal pierwsza nazwe probiotyku.
Kryteria doboru szczepów probiotycznych:
1. Kryterium: bezpieczenstwo- wymagane własciwosci:
* pochodzenie od ludzi;
*izolowany z przewodu pokarmowego zdrowych osobnikow;
*historia bezpiecznego stosowania;
*brak informacji o powiazaniu z chorobami infekcyjnymi serca lub przewodu pokarmowego;
* brak zdolnosci rozszczepiania kwasów żółciowych;
*brak dzialania ubocznego;
*brak genow opornosci na antybiotyki zlokalizowanych na elementach niestabilnych.
2.Kryterium: funkcjonalnosc- wymagane właściwości:
* konkurencyjnosc w stosunku do mikroflory zasiedlajacej ekosystem jelitowy;
*zdolnosc do przezycia, wzrostu i aktywnosci metabolitycznej w miejscu przeznaczenia;
*odpornosc na sole żółci (możliwosc przezycia w jelitach);
*odpornosc na kwasowosc soku żołądkowego;
*konkurencyjnosc w stosunku do blisko spokrewnionych gatunków;
*aktywnosc antagonistyczna w stosunku do patogenów, tj. Salmonella sp., Listeria monocytogenes, Clostridium difficile, Helicobacter pylori;
*odpornosc na bakteriocyny, kwasy i inne związki antagonistyczne produkowane przez endogenną mikroflorę zasiedlającą ekosystem jelitowy;
*adherencja i zdolnośc kolonizacji okreslonych miejsc w organizmie człowieka lub odpowiednio dlugi czas przeżycia. 3.Kryterium: przydatność technologiczna- wymagane właściwości:
*łatwośc produkcji dużej ilości biomasy, wysoka produktywność hodowli;
*odpornośc na procedury utrwalania starterów (zamrażanie, liofilizacja, przechowywanie);
*żywotnośc i stabilnosc pożądanych cech bakterii w czasie przygotowywania i dystrybucji produktów probiotycznych;
*wysoka przeżywalność przechowalnicza bakterii w gotowym produkcie;
*zapewnienie pożądanych cech organoleptycznych gotowych produktów;
*odpornośc na bakteriofagi;
*genetyczna stabilnosc.
Szczepy o wlasciwosciach probiotycznych (szczep-efekty zdrowotne (badania kliniczne):
1. Lactobacillus rhamnosus GG-Kolonizacja przewodu pokarmowego, ochrona przed biegunkami po antybiotykoterapii, leczenie i zapobieganie biegunkom rotawirusowym, leczenie powracających biegunek spowodowanych przez Clostridiumdifficile, ochrona przed ostrymi biegunkami, leczenie choroby Crohna i dziecięcego artretyzmu reumatoidalnego, właściwości antagonistyczne w stosunku do bakterii wywołujących próchnicę zębów
2. Lactobacillus casei Shirota- Ochrona przed zaburzeniami jelitowymi, leczenie biegunek rotawirusowych, utrzymywanie w równowadz emikroflory jelitowej, obniżanie aktywności enzymów fekalnych, ochrona przed mutagenami pokarmowymi, pozytywne efekty w leczeniu raka pęcherza moczowego, wspomaganie układu odpornościowego wewczesnych stadiach raka okrężnicy
3. Lactobacillus casei – Stymulacja układu odpornościowego, zapobieganie i leczenie infekcji jelitowych, dobra przeżywalność w żołądku i dwunastnicy, zmniejszenie częstości i skrócenie czasu trwania ostrych biegunek u dzieci;
4. Lactobacillus acidophilus- Obniżenie aktywności enzymów fekalnych, zapobieganie biegunkom po radioterapii, leczenie obstrukcji
5. Lactobacillus johnsonii- Stymulacja układu odpornościowego, adhezja do komórek ludzkiego jelita, pozytywne efekty w leczeniu nieżytów przewodu pokarmowego
6. Bifidobacterium breve Yakult- Ochrona przed mutagenami pokarmowymi, utrzymanie w równowadze mikroflory jelitowej, ochrona przed biegunkami
7. Bifidobacterium bifidum- Leczenie biegunek rotawirusowych, utrzymanie w równowadze mikroflory jelitowej
8. Lactobacillus gasseri- Obniżenie aktywności enzymów fekalnych, dobra przeżywalność w przewodzie pokarmowym
9. Lactobacillus acidophilus- Obniżenie aktywności enzymów fekalnych, dobra przeżywalność w przewodzie pokarmowym
Szczepy o własciwosciach probiotycznych: 1. Bakterie kwasu melkowego: Lectobasillus, Leuconostoss, Streptococus, Pelikokus; 2.Drożdże i pleśnie: Saharomyces, Aspergillus oryzae; 3.bakterie tworzące endospory: Basillus sp., Clostridium.
Probiotyki- Dodatki te, zaliczane do stymulatorów wzrostu, oddziaływają na ustrój zwierzęcia poprzez zmiany wywoływane w środowisku przewodu pokarmowego. Najczęstszą przyczyną padnięć prosiąt w pierwszych tygodniach życia oraz bezpośrednio po odsadzeniu jest biegunka i zapalenie jelit, co spowodowane jest zachwianiem równowagi bakteryjnej w przewodzie pokarmowym. Powszechnośd stosowania antybiotyków spowodowała wiele ujemnych skutków, jak odpornośd na nie mikroorganizmów, a u ludzi i zwierząt uczulenia. Dlatego obecnie dąży się do ograniczenia podawania zwierzętom antybiotyków na korzyśd probiotyków. W przewodzie pokarmowym zwierząt i ludzi występują bakterie, które mogą działad szkodliwie na procesy trawienia oraz wchłaniania składników pokarmowych. Wiele z tych dolegliwości można zminimalizowad podając kultury bakterii pożytecznych.Probiotyki znane są od tysiącleci-w żywieniu ludzi już dawno stosowano zsiadłe mleko uważając, że wzmaga ono apetyt, poprawia samopoczucie, a nawet może służyd jako lek w niektórych dolegliwościach przewodu pokarmowego. Kwaśne mleko jest najprostszym preparatem probiotycznym.
Wplyw probiotykow na antybiotyki. Stosujac probiotyki w zywieniu zwierzat należy pamietac o wzajemnym oddzialywaniu bakterii kwasu mlekowego na antybiotyki i odwrotnie. Jednoczesne stosowanie antybiotykow i probiotykow jest możliwe, ale nie celowe. Dzialanie bakterii probiotycznych zblizone jest do dzialania antybiotykow paszowych, bowiem jedne i drugie redukuja liczebnosc szczepów bakterii szkodliwych, choć sposób ich dzialania jest rożny.
Dzialanie -> Antybiotyk -> Probiotyk:
· Skladnik dzialajacy-> produkty przemiany materii mikroorganizmow-> zywe mikroorganizmy;
· Miejsce dzialania-> jelita i inne narzady poza ukladem pokarmowym-> wylacznie w obrebie przewodu pokarmowego;
· Zakres dzialania-> niszczenie drobnoustrojow patogennych-> niszczenie drobnoustrojow patogennych oraz zwiekszenie liczby drobnoustrojow pozytecznych;
· Szybkosc dzialania-> natychmiast-> po kilku dniach.
Otrzymywanie probiotyków: produkcja -> formułowanie preparatu -> odwodnienie -> termin przydatnosci do spożycia (przydatnosc takiego preparatu) ->ponowne uwadnianie -> przyjmowanie do organizmu -> absorbcja -> kolonizacja. Technologia otrzymywania mikroorganizmów używanych do produkcji probiotyków objęta jest ścisłą tajemnicą. Wiadomo jednak, że materiałem wyjściowym są szczepy bakterii naturalnie zasiedlających przewód pokarmowy zwierząt, dla których ostatecznie jest przeznaczony. Oznacza to, że probiotyki dla trzody chlewnej sporządzane są z mikroorganizmów izolowanych ze światła przewodu pokarmowego świo, a nie np.: drobiu. W ten sposób uzyskuje się materiał biologiczny maksymalnie dostosowany do warunków panujących w przewodzie pokarmowym danego gatunku zwierząt.
Probiotyki są to naturalne bakterie jelit, które po doustnym wprowadzeniu są w stanie zasiedlic przewód pokarmowy, uniemożliwiając tym samym osiedlenie się w nim mikroorganizmów chorobotwórczych. Sposób oddziaływania probiotyków na przewód pokarmowy zwierzęcia jest złożony. Wywoływane zmiany wynikają z jednej strony z aktywności biologicznej mikroorganizmów probiotycznych, z drugiej zaś z aktywności chemicznej wydzielanych przez nie metabolitów.
Podstawowym skutkiem podawania probiotyków jest zmiana pH w określonych odcinkach przewodu pokarmowego zwierząt. W wyniku działalności bakterii probiotycznych powstają kwasy organiczne (mlekowy, octowy, propionowy). Obniżenie kwasowości środowiska przewodu pokarmowego jest zabójcze dla większości bytujących tam bakterii chorobotwórczych i względnie chorobowórczych. Np.:E.coli czy bakterie z rodziny Salmonella najlepiej namnażają się przy pH obojętnym do lekko zasadowego, a w środowisku kwaśnym nie znajdują warunków do rozwoju.
W miejsce “ustępującej” flory jelitowej namnażają się mikroorganizmy wprowadzone w preparatach probiotycznych. Bakterie wszczepiają się w ściany jelit tworząc zwarte kolonie, w jelicie cienkim pokrywają one kosmki jelitowe. Występuje tu zjawisko tzw.: efektu zajętego miejsca.
W środowisku wytworzonym przez bakterie probiotyczne znajdują dobre warunki do rozwoju także inne korzystne mikroorganizmy. Dlatego do preparatów probiotycznych dodaje się niektóre drożdże i pleśnie (Aspergillus). Produkują one enzymy poprawiające trawienie składników pokarmowych. Przeprowadzone w ostatnich latach badania wykazały, że zarówno bakterie jak i pleśnie wytwarzają substancje o charakterze antybiotycznym (lactobacilina, lactanina, acidofilina). Te naturalne antybiotyki skierowane są przeciwko bakteriom chorobotwórczym.Bardzo specyficzne właściwości posiadają drożdże Saccharomyces cerevisiae. Ściany komórkowe tych drożdży zbudowane są między innymi z oligomannanów. Cukry te dla niektórych bakterii stanowią świetną pożywkę (dla bakterii kwasu mlekowego), dla innych natomiast śmiertelną pułapkę. E. coli i Salmonella nie potrafią rozkładac tych cukrów i unieruchomione w ich środowisku usuwane są z przewodu pokarmowego.
Korzystne dzialanie probiotykow:
Konkurencja o zajmowana nisze;
- Wspolzawodnictwo o substancje odzywcze;
- Zwiekszanie aktywnosci niektórych enzymow jelitowych (laktazy, sacharazy, maltazy)- w konsekwencji poprawe strawnosci pokarmu; Wytwarzanie wlasnych enzymow poprawiajacych dodatkowo strawnosc skladnikow pokarmowych paszy oraz dostarczenie witamin, glownie z grupy B- w konsekwencji poprawe strawnosci pokarmu;
- Obnizenie pH tresci jelitowej, poprzez synteze kwasów organicznych, np. kwasu mlekowego, propionowego, które stabilizuja pożądaną mikroflorę oraz zapobiegaja rozwojowi patogenów przez co hamowany jest wzrost niektórych bakterii chorobotwórczych.
- Bardzo istotna jest także produkcja substancji antybakteryjnych i antywirusowych;
- Stymulowanie odpornosci ogolnej organizmu oraz odpornosci miejscowej poprzez wzrost miana przeciwciał oraz aktywnosci makrofagów;
- Obnizenie poziomu triacylogliceroli i cholesterolu we krwi;
- Redukcja toksycznych amin biogennych oraz amoniaku w przewodzie pokarmowym i we krwi.
Bakterie stosowane obecnie w preparatach probiotycznych:
*rodzaj Lactobacillus sp. : L. acidophilus, L. casei, L. brevis, L.cellobiosus, L. fermentum, L. lactis.
*rodzaj : Stretococcus sp. : S. cremoris, S. salicarius ssp. E. faecium, S. diacetylactis, S. intermedius.
*rodzaj Bifidobacterium sp.: B. bifidum, B. adolescentis, B. animalis, B. infantis, B.longum, B. thermophilum.
Mikroorganizmy w produkcji zwierzecej: probiotyki. Inokulanty,
Wpływ na zwierzeta.
Drob:
margerita090