Jadro.doc

UKŁAD ROZRODCZY MĘSKI

Jądro (testis, orchos) Leży w mosznie, objęte osłonką pochwową. Do tylnego brzegu jądra przyczepia się krezka jądra (mesorchium). Dolny koniec jądra jest przymocowany do moszny więzadłem mosznowym (lig. scrotale), które jest pozostałością po jądrowodzie Huntera (gubenaculum testis), rozwijającym się z więzadła płciowo-pachwinowego (ligamentum genitoinquinale). Lewe jądro jest położone niżej niż prawe. Oś długa jądra biegnie od góry i przodu do dołu i tyłu.Na górnym końcu jądra leży głowa najądrza, wzdłuż tylnego brzegu jądra biegnie trzon i ogon najądrza, a pod dolnym końcem jądra ogon najądrza zakręca i przechodzi w nasieniowód. Zewnętrzną warstwę jądra stanowi osłonka biaława (tunica albuginea), od której odchodzą przegrody dzielące jądro na ok. 200 zrazików. Przegrody te zmierzają w kierunku śródjądrza (mediastinum testis), które leży pod osłonką białawą, przy tylnym brzegu jądra, pod jego górnym końcem. W śródjądrzu leży sieć jądra (rete testis), do której dochodzą cewki nasienne proste (tubuli seminiferi recti). Każda z nich powstaje u szczytu zrazika z połączenia 1 - 4 cewek nasiennych krętych (tubuli seminiferi contorti) wychodzących ze zrazika. Z sieci jądra wychodzą przewodziki odprowadzające jądra (ductuli efferentes testis), które dochodzą do głowy najądrza i w niej przechodzą w zraziki najądrza.
Pochodzenie rozwojowe : Powstaje z pragonady (patrz rozwój jajnika); jego różnicowanie rozpoczyna się w połowie 2 m-ca życia zarodka. Sznury płciowe rozrastają się na długość i tworzą zawiązki późniejszych zrazików i cewek nasiennych jądra. Końcowe odcinki sznurów łączą się ze sobą w pobliżu krezki jądra i tworzą zawiązek sieci jądra. Tkanka mezenchymatyczna przedzielająca sznury tworzy przegródki jądra i błonę białawą. W 3 miesiącu część komórek mezenchymatycznych zrazików przekształca się w komórki śródmiąższowe. W zawiązkach cewek występują dwa rodzaje komórek : komórki podporowe i płciowe.
Zstępowanie jąder (Descensus testium) : W 2 m-cu życia jądro ma kształt wrzecionowaty; jego biegun górny sięga do wysokości Th6, dolny do okolicy krzyżowej. Jest oddzielone od śródnercza krezką jądra (mesorchium). W 3 miesiącu jądro zmniejsza się wskutek zaniku górnego i dolnego odcinka. Z powodu szybkiego rozrostu tylnej ściany jamy brzusznej (na której leży) przemieszcza się w dół; jest to tzw. zstępowanie wewnętrzne. Już w 2 miesiącu dolny biegun jądra jest połączony z dolnym odcinkiem ściany brzusznej (w miejscu późniejszego pierścienia pachwinowego głębokiego) za pomocą jądrowodu (gubernaculum testis) - jego część górna powstaje z dolnego odcinka więzadła płciowo-pachwinowego, część dolna wyrasta z okolicy pachwinowej. Jądrowód następnie drąży w głąb wałów płciowych (z których później powstaje moszna). W 3 miesiącu w miejscu późniejszego pierścienia pachwinowego głębokiego powstaje wyrostek pochwowy otrzewnej (processus vaginalis peritonei).W 7 miesiącu przenika on przez ścianę brzucha do moszny; jądrowód ulega skróceniu, a związane z nim jądro z najądrzem zstępują wzdłuż tylnej ściany wyrostka pochwowego otrzewnej do moszny (zstępowanie zewnętrzne). Górny odcinek wyrostka pochwowego zarasta, a dolny tworzy osłonkę surowiczą jądra.
Unaczynienie i unerwienie : Do jądra dochodzi tętnica jądrowa (a. testicularis) odgałęziająca się od aorty brzusznej na wys. L1. Zaopatruje ona także głowę najądrza.. Tętnica jądrowa zespala się z rozgałęzieniami tętnicy nasieniowodu (a. deferentalis) i tętnicy dźwigacza jądra (a. cremasterica). Żyły jądra i najądrza tworzą splot wiciowaty (plexus pampiniformis), który podobnie jak tętnica wchodzi w skład powrózka nasiennego. Po przejściu przez kanał pachwinowy wychodzi ze splotu pojedyncza żyła jądrowa, która po stronie prawej wpada do żyły głównej dolnej, a po lewej do żyły nerkowej lewej.
Naczynia chłonne uchodzą do węzłów chłonnych lędźwiowych.
Unerwienie jąder pochodzi od splotu jądrowego, wtórnego od splotu trzewnego.

Najądrze (epididymis) Jest zbudowane w głowy, trzonu i ogona. Głowa ma budowę zrazikową, a trzon i ogon są zbudowane z poskręcanego przewodu najądrza (ductus epididymidis). Przewód najądrza, opuszczając ogon najądrza, przechodzi w nasieniowód.
Unaczynienie jądra i najądrza jest wspólne - od t. jądrowej od aorty brzusznej. Krew żylna odpływa splotem żylnym wiciowatym (plexus venosus pampiniformis), z którego wychodzą początkowo 2 żyły jądrowe, one następnie łączą się w 1 żyłę, która po stronie prawej uchodzi do vena cava inferior, a po stronie lewej do vena renalis sinistra.Chłonka z najądrza odpływa do węzłów chłonnych pachwinowych powierzchownych.Unerwienie również jest wspólne dla jądra i najądrza - przez splot jądrowy od splotu trzewnego.

Nasieniowód (ductus deferens)Biegnie w przedłużeniu przewodu najądrza. Jego przebieg dzielimy na 4 części : jądrową, powrózkową, pachwinową i miedniczną.W mosznie leży część jądrowa i powrózkowa. W powrózku nasiennym biegnie część powrózkowa i pachwinowa.Część jądrowa (p.testicularis) biegnie do góry wzdłuż tylnego brzegu jądra, przylegając do najądrza.Część powrózkowa (p. funicularis) leży powyżej górnego końca jądra, kieruje się do pierścienia pachwinowego powierzchownego.Część pachwinowa (p. inquinalis) biegnie przez kanał pachwinowy i wychodzi pierścieniem pachwinowym głębokim.Część miedniczna (p. pelvina) kieruje się początkowo ku dołowi i przyśrodkowo po wewnętrznej powierzchni przedniej ściany brzucha i następnie miednicy. Krzyżuje naczynia nabrzuszne dolne i następnie tętnicę pępkową (lub więzadło pępkowe boczne) od tyłu i zakręca, kierując się po ścianie bocznej miednicy do boku i tyłu. Krzyżuje od przodu naczynia biodrowe zewnętrzne, następnie nerw zasłonowy, a następnie naczynia zasłonowe i ponownie się odgina, kieruje się przyśrodkowo i ku górze na pęcherz moczowy. Wchodząc na pęcherz krzyżuje od przodu moczowód, a następnie zakręca i po tylnej ścianie pęcherza biegnie ku dołowi i przyśrodkowo. Poszerza się tworząc bańkę (ampulla ductus deferentis), która łączy się z przewodem wydalającym pęcherzyka nasiennego (ductus excretorius vesiculae seminalis) w przewód wytryskowy, który uchodzi do części sterczowej cewki moczowej na wzgórku nasiennym.

Cewka moczowa (łac. urethra) - końcowa część układu moczowego wyprowadzająca mocz na zewnątrz. Jest to przewód rozpoczynający się na dnie pęcherza moczowego ujściem wewnętrznym cewki, a kończący ujściem zewnętrznym u mężczyzn na końcu żołędzi prącia, u kobiet na brodawce cewkowej położonej w przedsionku pochwy.Cewka moczowa męska ma długość od 15 do 20 cm. Poza funkcją wyprowadzania moczu pełni również funkcję wyprowadzania nasienia. Dzielimy ją na:Część śródścienną - biegnącą w ścianie pęcherza moczowego Część sterczową - przebiegającą przez gruczoł krokowy Część błoniastą - przebijającą przeponę moczowo-płciową Część gąbczastą - biegnącą luźno w kroczu pod spojeniem łonowym przez ciało gąbczaste prącia, uchodzącą fizjologicznie na końcu żołędzi prącia; w przypadkach wad rozwojowych - spodziectwa - uchodzi na dolnej powierzchni prącia wierzchniactwa - uchodzi na górnej powierzchni prącia

Pęcherzyk nasienny - parzysty narząd męskiego układu rozrodczego, mający kształt podłużnego woreczka o długości często 5 cm, lub krótszy. Położony jest w okolicy dna pęcherza moczowego i wydziela ok. 70% objętości ejakulatu. Błona śluzowa pęcherzyka nasiennego zawiera nabłonek sześcienny wydzielający składnik nasienia: proteiny, enzymy, fruktozę, prostaglandyny oraz fosforylocholinę. Ujścia pęcherzyka nasiennego wnikają do nasieniowodu w miejscu zwanym jego bańką. Narządy wytwarzające substancję zawierającą niewielkie ilości fruktozy stanowiącej źródło energii dla plemników.

Przewód wytryskowy (ductus ejaculatorius) - następny odcinek drogi nasienia od bańki nasieniowodu do ujścia cewki moczowej, położony w obrębie gruczołu krokowego. Długość jego wynosi ok. 2 cm, światło ok. 1 mm w części początkowej, zwężając się do 0,2 mm przy ujściu cewki moczowej. Obydwa przewody wytryskowe uchodzą do cewki moczowej, każdy na małym wzniesieniu błony śluzowej, zwany wzgórkiem nasiennym (colliculus seminalis), po obu stronach niewielkiego podłużnego zagłębienia - łagiewki sterczowej (utriculus prostaticus).

Prostata - gruczoł krokowy (stercz). Jest to nieparzysty narząd mięśniowo-gruczołowy. Jest częścią składową męskiego układu płciowego.Położony jest poniżej pęcherza moczowego w miednicy mniejszej. Przez jego miąższ przebiega część sterczowa cewki moczowej (dlatego gdy dochodzi do jego przerostu, na skutek mechanicznego ucisku cewki moczowej pojawiają się problemy z oddawaniem moczu oraz inkontynencja). Kształt prostaty jest porównywany do kształtu kasztana jadalnego (spłaszczony stożek). Wydzielina prostaty to mętna, biaława ciecz o zasadowym odczynie i charakterystycznym zapachu (to ona nadaje zapach spermie), w niej zawieszone są plemniki.Tylna ścianka gruczołu prostaty przylega bezpośrednio do odbytnicy.

Gruczoły opuszkowo-cewkowe (gruczoły Cowpera, łac. glandulae bulbourethrales) odpowiadają za wydzielanie przezroczystej wydzieliny (preejakulatu) z cewki moczowo-płciowej. Parzysty narząd wielkości grochu, otwierający się do cewki moczowej w obrębie tylnej ściany jej opuszki, znajduje się poniżej prostaty.Powstająca wydzielina stanowi naturalny lubrykat i ułatwia stosunek. Sądzi się także, że pozwala on na przeczyszczenie cewki moczowej przed ejakulacją (wytryskiem). Dlatego wydzielina ta (płyn przedejakulacyjny) może zawierać nasienie, i doprowadzić do zapłodnienia, o ile wcześniej znalazło się ono w cewce moczowej.

Moszna, worek mosznowy, torba mosznowa (łac. scrotum) – obecne u samców wielu ssaków lądowych, w tym u człowieka, uwypuklenie ściany jamy brzusznej w kształcie skórno-mięśniowego worka, w którym znajdują się jądra. Znajduje się pomiędzy prąciem i odbytem.Zadaniem moszny jest utrzymywanie jąder w optymalnej temperaturze, nieco niższej niż temperatura ciała. U człowieka jest to około 34,4°C; w temperaturze 36,7°C znacząco spada liczba produkowanych przez jądra plemników. W czasie chłodu moszna utrzymuje odpowiednią temperaturę kurcząc się, co zbliża jądra do wnętrza ciała. Akcja ta wspomagana jest skurczem mięśnia podnoszącego jądra (mięsień dźwigacz jądra). Termoregulację wspomaga również mięśniowa błona sprężysta (tunica dartos), wyściełająca mosznę od wewnątrz. Kurczenie się jej włókien powoduje marszczenie skóry moszny, co zmniejsza jej powierzchnię i redukuje ucieczkę ciepła; odpowiednio rozkurczanie powoduje wygładzenie moszny, a przez to zwiększenie jej powierzchni i polepszenie chłodzenia.

Penis jest narządem homologicznym żeńskiej łechtaczki. U mężczyzn przez prącie przebiega ostatni odcinek cewki moczowej, której ujście znajduje się na szczycie żołędzi prącia. Składa się z dwóch równoległych ciał jamistych oraz ciała gąbczastego tworzącego żołądź prącia oraz tzw. opuszkę. Ciało gąbczaste osłania również biegnącą przez prącie cewkę moczową. Prącie charakteryzuje się zdolnością do erekcji. Wyróżniamy nasadę oraz część ruchomą. Nasada przytwierdzona jest odnogami ciał jamistych do kości łonowych i kulszowych. Część ruchoma prącia zakończona jest żołędzią. Skóra prącia leży na luźnej tkance podskórnej i dlatego łatwo ją przesuwać. Ponad żołędzią skóra tworzy zdwojony fałd - napletek. Prącie unaczyniają: tętnica grzbietowa prącia i tętnica głęboka. Z żył powierzchniowych krew odpływa do żyły grzbietowej prącia, z żył głębokich zaś do splotu sromowego.

UKŁAD ROZRODCZY ŻEŃSKI

Macica (uterus, hystera, metra)Pochodzenie rozwojowe :Rozwija się z górnego odcinka kanału maciczno-pochwowego (powstającego z połączenia dolnych połówek przewodów przyśródnerczowych - Műllera). Ponadto w górną część trzonu są włączone również końcowe odcinki niezrośniętych części przewodów Műllera, stąd odcinek ten początkowo rozwija się jako rozwidlony i w przypadku zaburzeń rozwojowych stan ten może się utrzymywać w różnym stopniu.Położenie :Leży w miednicy mniejszej żeńskiej, pośrodkowo, wzdłuż osi miednicy, do tyłu od pęcherza moczowego i do przodu od odbytnicy, powyżej pochwy, podotrzewnowo, w przodozgięciu i przodopochyleniu, często lekko zrotowana na prawą stronę.Przodozgięcie (anteflexio uteri) jest to zgięcie trzonu macicy względem szyjki.Przodopochylenie (anteversio uteri) jest to pochylenie szyjki macicy względem pochwy.Oś miednicy jest to wyimaginowana linia łącząca środki wymiarów prostych wszystkich czterech płaszczyzn miednicy.Budowa :Macica składa się z szyjki, trzonu i dna. W szyjce biegnie kanał szyjki macicy (canalis cervicis uteri), otwierający się do pochwy ujściem macicy (ostium uteri), a z jamą macicy jest połączony cieśnią (isthmus uteri). W błonie śluzowej kanału szyjki występują fałdy pierzaste (plicae palmatae). W trzonie macicy leży jama macicy, mająca na przekroju czołowym kształt trójkątny. Szczyt tego trójkąta przypada na cieśń macicy, a na kątach podstawy leżą ujścia maciczne jajowodów.Szyjkę macicy dzieli się na część pochwową (portio vaginalis cervicis uteri) i nadpochwową (portio supravaginalis). Część pochwowa jest otoczona sklepieniem pochwy. Jest ono najgłębsze z tyłu (sklepienie tylne pochwy - fornix vaginae posterior, zwane zbiorniczkiem nasienia - receptaculum seminis). Część nadpochwowa sąsiaduje od przodu z pęcherzem moczowym i cewką moczową, od tyłu przez zagłębienie maciczno-odbytnicze z bańką odbytnicy. Trzon od dołu sąsiaduje z pęcherzem moczowym, a od góry z pętlami jelita cienkiego. Do bocznego brzegu trzonu macicy, bezpośrednio poniżej ujścia jajowodu przyczepiają się dwa więzadła : własne jajnika i obłe macicy.
Więzadło własne jajnika (ligamentum ovarii proprium) jest pozostałością po górnej części ligamentum genitoinguinale, biegnie od macicznego końca jajnika do bocznego brzegu trzonu macicy, tuż poniżej ujścia jajowodu.Więzadło obłe macicy (ligamentum teres uteri) jest pozostałością dolnej części lig. genitoinguinale, biegnie od bocznego brzegu macicy (bezpośrednio poniżej ujścia jajowodu), następnie jest otoczone przednią blaszką więzadła szerokiego macicy, przechodzi przez kanał pachwinowy i dochodzi do wargi sromowej większej.Ściana macicy jest zbudowana z : błony śluzowej (endometrium),błony mięśniowej (myometrium)otrzewnej, zwanej omaciczem (perimetrium).Otrzewna pokrywa dno i trzon macicy oraz tylną powierzchnię części nadpochwowej szyjki. Czyli nie pokryte otrzewną pozostają : część pochwowa szyjki i przednia powierzchnia części nadpochwowej.Mięśniówka macicy ma układ trójwarstwowy : dwie wewnętrzne warstwy mają przebieg spiralny, są ułożone do siebie prostopadle, w szyjce przechodzą one w układ okrężny. Warstwa zewnętrzna występuje tylko w trzonie - ma ona przebieg promienisty. Włókna biegną od części nadpochwowej szyjki wachlarzowato w kierunku dna macicy.Unaczynienie macicy pochodzi od tt. macicznych (od tt. biodrowych wewnętrznych).T. maciczna biegnie przyśrodkowo, objęta więzadłem szerokim macicy, dochodzi do ściany macicy na poziomie sklepienia pochwy, oddaje t. pochwową i zakręca ku górze. Biegnie wzdłuż brzegu bocznego macicy silnie wężowato, oddając liczne gałęzie do macicy. Dochodzi do rogu macicy (przy ujściu macicznym jajowodu) i dzieli się na gałąź jajowodową i jajnikową (gałąź ta zespala się z tętnicą jajnikową od aorty brzusznej).Krew żylna odpływa parzystym splotem żylnym maciczno-pochwowym i dalej żyłami macicznymi do żył biodrowych wewnętrznych.Pod względem odpływu chłonki dzieli się na 4 obszary :1). z dna i górnej części trzonu chłonka płynie do węzłów chłonnych lędźwiowych2). z rogu macicy - do węzłów chłonnych pachwinowych powierzchownych (wzdłuż ligamentum teres uteri)3). z trzonu macicy i części nadpochwowej szyjki - do węzłów przymacicza, a z nich do węzłów biodrowych wewnętrznych.4). z części pochwowej szyjki macicy do węzłów biodrowych wewnętrznych, zewnętrznych oraz lędźwiowych.Unerwienie macicy pochodzi od splotów maciczno-pochwowych od splotów podbrzusznych dolnych (miednicznych).Umocowanie :Umocowanie macicy zapewniają dwa układy : wieszadłowy i podporowy. W skład układu wieszadłowego macicy wchodzą więzadła :1). podstawowe (ligg. cardinalia) - biegnące od części nadpochwowej szyjki w płaszczyźnie czołowej do bocznych ścian miednicy.2). łonowo-pęcherzowo-maciczne (ligg. pubovesicouterina) - biegną od tylnej powierzchni spojenia łonowego i dolnych gałęzi kk. łonowych ku tyłowi, omijają pęcherz moczowy, łącząc się pasmami tkanki łącznej z jego przydanką i dochodzą do części nadpochwowej szyjki macicy.3). krzyżowo-odbytniczo-maciczne (ligg. sacrorectouterina) biegną od powierzchni miednicznej kości krzyżowej ku przodowi, łączą się pasmami tkanki łącznej z przydanką na bocznych ścianach bańki odbytnicy i dochodzą do części nadpochwowej szyjki macicy, wywołując na otrzewnej fałdy odbytniczo-maciczne.
Układ podporowy jest utworzony przez pochwę wraz z jej umocowaniem. Pochwa obejmuje sklepieniem cześć pochwową szyjki macicy. Do tworów mocujących pochwę należy : m. zwieracz cewki moczowej i pochwy (w przeponie moczowo-płciowej), pasma tkanki łącznej, które łączą ją z odbytnicą, pęcherzem i cewką moczową oraz więzadło poprzeczne krocza.

Więzadło szerokie macicy (lig. latum uteri) albo fałd szeroki (plica lata) jest zbudowane z dwóch blaszek otrzewnej, zwisającej z jajowodu. Ułożone jest w płaszczyźnie czołowej. Ku dołowi sięga do dna miednicy, bocznie do jej bocznej ściany, przyśrodkowo do macicy, ku górze do jajowodu. Od tylnej blaszki więzadła szerokiego macicy odgałęzia się kolejne zdwojenie otrzewnej, dochodzące do przedniego brzegu jajnika, noszące nazwę krezki jajnika (mesovarium). Linia odejścia tej krezki wyznacza granice między częścią górną fałdu szerokiego, zwaną krezką jajowodu (mesosalpinx), a częścią dolną, zwaną krezką macicy (mesometrium).
Jajnik (ovarium) Podobnie jak jądro powstaje z gonady niezróżnicowanej. Gruczołu płciowe powstają u człowieka w postaci symetrycznych listew płciowych, powstających z nabłonka jamy ciała na powierzchni przyśrodkowej śródnercza. Mezodermalny nabłonek listew płciowych zostaje zasiedlony pierwotnymi komórkami płciowymi tzw. gonocytami, powstającymi nieco wcześniej z endodermy tylnego odcinka jelita; nastepnie nabłonek ten wrasta w głąb mezenchymy leżącej pod nim i tworzy w niej sznury płciowe. Różnicowanie jajnika rozpoczyna się ok. 2 miesiąca życia, przy czym do 5 m-ca polega głównie na rozroście sznurów płciowych gonady na grubość. W pobliżu wnęki jajnika sznury są cieńsze i tworzą zawiązek sieci jajnika. Ok. 5 m-ca do wnęki jajnika wnika mezenchyma, dzieląca masę sznurów płciowych na grupy komórek nabłonkowych i płciowych. Część miąższu jajnika w pobliżu wnęki i krezki jajnika przekształca się w rdzeń. W rdzeniu kształtują się grupy komórek złożone z oogonii i otaczającej je jednej warstwy komórek nabłonkowych; w ten sposób powstają pęcherzyki jajnikowe pierwotne. Proces ten postępuje ku obwodowi, ku korze pierwotnej, zbudowanej z nabłonka sznurów płciowych i komórek płciowych. W ostatnich miesiącach ciąży, czasem dopiero po urodzeniu zachodzą w korze zmiany podobne jak w rdzeniu. Równocześnie tkanka łączna wnika pod zewnętrzny nabłonek otrzewnowy jajnika tworząc osłonkę białawą. Położenie : Leży w miednicy mniejszej żeńskiej, na jej tylno-bocznej ścianie, w jamie otrzewnowej (nie jest pokryty otrzewną, gdyż przekształciła się w nabłonek płciowy), spoczywa w dołku jajnikowym, leżącym na powięzi zasłonowej. Dołek jajnikowy (fossa ovarica) jest ograniczony od góry przez podział  t. biodrowej wspólnej, od góry i przodu przez t. biodrową zewnętrzną, od tyłu przez t. biodrową wewnętrzną i od dołu przez t. zasłonową. Przez dołek przebiega n. zasłonowy. Anatomicznie jajnik ma 2 końce : maciczny i jajowodowy, 2 brzegi : przedni (krezkowy) i tylny (wolny) oraz 2 powierzchnie : boczną (ścienną) i przyśrodkową (trzewną). W budowie wewnętrznej odróżnia się rdzeń, zawierający naczynia, nerwy i tkankę łączną, oraz korę, w której leżą pęcherzyki jajnikowe na różnych etapach rozwoju. Na przednim brzegu jajnika leży wnęka, przez którą przechodzą naczynia i nerwy. Sąsiedztwo : Jajnik sąsiaduje z lejkiem jajowodu i jego strzępkami, z naczyniami otaczającymi dołek jajnikowy  (p. wyżej), prawy z wyrostkiem robaczkowym, a lewy z dolną pętlą okrężnicy esowatej. Brzeg przedni jajnika sąsiaduje z krezką jajnika. Koniec jajowodowy jest miejscem przyczepu więzadła wieszadłowego jajnika. Koniec maciczny (zwłaszcza u wieloródek) zstępuje na dno miednicy, nawet do zagłębienia odbytniczo-macicznego. Może się wówczas stykać z odbytnicą, a nawet pochwą. Unaczynienie pochodzi od t. jajnikowej od aorty brzusznej oraz od gałęzi jajnikowej t. macicznej. Unaczynienie i unerwienie : Do jajnika dochodzi tętnica jajnikowa odchodząca na wysokości L2 od aorty brzusznej (biegnie zaotrzewnowo, dochodzi do miednicy, biegnie w więzadle wieszadłowym jajnika, następnie w krezce jajnika i wchodzi przez wnękę do narządu) oraz gałąź jajnikowa tętnicy macicznej (odchodzi na wysokości dna macicy, wchodzi w więzadło własne jajnika i zespala się z tętnicą jajnikową). Krew odpływa głównie żyła jajnikową - prawa do v. cava inferior, lewa do v. renalis sinistra; ponadto żyła towarzyszącą gałęzi jajnikowej t. macicznej do splotu żylnego maciczno-pochwowego. Chłonka odpływa do węzłów lędźwiowych. Unerwienie pochodzi od splotu jajnikowego od splotu trzewnego (dociera z tętnicą jajnikową) lub od splotu miednicznego (z gałęzią jajnikową tętnicy macicznej). Umocowanie : 1). Krezka jajnika (mesovarium) - zdwojenie tylnej blaszki fałdu szerokiego biegnie od fałdu szerokiego (wzdłuż granicy między mesosalpinx a mesometrium) i dochodzi do przedniego brzegu jajnika. Przez krezkę wchodzą do wnęki jajnika naczynia i nerwy. 2). Więzadło własne jajnika (lig. ovarii proprium) - pozostałość po górnej części ligamentum genitoinguinale, łączy koniec maciczny jajnika z brzegiem bocznym macicy, do którego dochodzi bezpośrednio poniżej ujścia jajowodu. Więzadło to biegnie w krezce jajnika, wzdłuż niego biegnie gałąź jajnikowa  t. macicznej z żyłą. 3). Więzadło wieszadłowe jajnika (lig. suspensorium ovarii) - jest to fałd otrzewnej, w którym biegną naczynia jajnikowe. Fałd ten odchodzi od ściany miednicy w miejscu podziału t. biodrowej wspólnej i dochodzi do jajowodowego końca jajnika. 4). Więzadło lejkowo-jajnikowe (lig. infundibuloovaricum) - jest najdłuższym strzępkiem jajowodu, dochodzi do jajowodowego końca jajnika.
Jajowód (oviductus, salpinx, tuba uterina)
Powstaje z niezrośniętych górnych połówek przewodów przyśródnerczowych (Műllera). Na przekroju wyróżniamy warstwy : błonę śluzową, błonę mięśniową i otrzewną. Odcinki : 1. śródścienny (maciczny) - rozpoczynający się ujściem macicznym 2. cieśń (isthmus) 3. bańka (ampulla) 4. lejek z ujściem brzusznym (ostium abdominale), otoczonym strzępkami.
Rozpoczyna się w rogu jamy macicy ujściem macicznym (ostium uterinum tubae), które prowadzi do części śródściennej, biegnącej między trzonem a dnem macicy. Część śródścienna przechodzi w cieśń (isthmus tubae), która biegnie poziomo do boku i dochodzi do macicznego końca jajnika. Następnie zakręca pod katem prostym ku górze, jednocześnie przechodząc w bańkę jajowodu. Bańka biegnie ku górze wzdłuż przedniego brzegu jajnika, dochodzi do końca jajowodowego, zakręca i kieruje się ku dołowi wzdłuż brzegu tylnego, kończy się ujściem brzusznym, które prowadzi do lejka (infundibulum). Lejek jest zbudowany z 10 - 15 strzępków.
Sąsiedztwo :Po prawej stronie jajowód sąsiaduje z wyrostkiem robaczkowym, po lewej z esicą. Oba jajowody mogą się stykać z pętlami jelita cienkiego.
Unaczynienie i unerwienie :
Unaczynienie jajowodu pochodzi od gałęzi jajowodowych od t. macicznej i jajnikowej, krew żylna
uchodzi do splotu maciczno-pochwowego; chłonka do węzłów chłonnych lędźwiowych; unerwienie od splotu maciczno-pochwowego od splotu podbrzusznego dolnego (miednicznego)
Przedsionek pochwy (vestibulum vaginae)
Jest ograniczony po bokach przez wargi sromowe mniejsze, od przodu przez wędzidełko łechtaczki, od tyłu przez wędzidełko warg sromowych. Między nim a pochwą znajduje się błona dziewicza (hymen). Do przedsionka pochwy uchodzą : pochwa, cewka moczowa, gruczoły przedsionkowe większe i mniejsze oraz gruczoły przycewkowe.
Łechtaczka (clitoris), odpowiednik prącia, jest zbudowana z dwóch ciał jamistych, które rozpoczynają się odnogami (crura), łączą się w trzon biegnący pod spojeniem łonowym i zakończony żołędzią.
Cewka moczowa, podobnie jak u mężczyzny może być podzielona na cztery odcinki (choć niektórzy wyróżniają tylko dwa : śródścienny i jamisty) : część śródścienna (pars intramuralis), część nadprzeponowa (pars supradiaphragmatica), część przeponowa (pars diaphragmatica), część podprzeponowa (pars infradiaphragmatica), uchodzi do przedsionka pochwy w miejscu zwanym brodawką cewkową (papilla urethralis).
Pochwa (vagina, kolpos)Powstaje z dolnego odcinka kanału maciczno-pochwowego (powstającego ze zrośnięcia dolnych połówek przewodów przyśródnerczowych - Műllera), początkowo wysłanego nabłonkiem mezodermalnym. Do końcowego odcinka kanału wrasta nabłonek endodermalny zatoki moczowo-płciowej. W 4 m-cu nabłonek ten wypełnia światło pochwy całkowicie, a także część szyjki macicy. W 5 m-cu pojawia się światło. Sięga od ujścia zewnętrznego macicy (ostium uteri externum)do ujścia zewnętrznego w obrębie sromu. Stanowi przewód leżący pośrodkowo w miednicy, biegnący skośnie od tyłu i góry, ku przodowi i dołowi. Ściana przednia i tylna przylegają do siebie. Sąsiedztwo : Ściana przednia jest zrośnięta z tylną ścianą pęcherza moczowego i cewką moczową przy pomocy tkanki łącznej. Ściana tylna jest oddzielona od przedniej ściany odbytnicy przez tkankę łączną przegrody odbytniczo-pochwowej (septum rectovaginale) i zagłębienie odbytniczo-maciczne (excavatio rectouterina).
Ściana przednia pochwy jest krótsza niż tylna, stąd w miejscu otaczającym ujście macicy tworzą się dwa sklepienia : przednie (fornix anterior) - mniejsze i płytsze oraz tylne (fornix posterior) - głębsze  i wyższe. Uwaga : sklepienie tylne jest pokryte otrzewną zagłębienia odbytniczo-macicznego. W budowie wewnętrznej wyróżniamy warstwy : błonę śluzową, błonę mięśniową (warstwa okrężna i podłużna), przydankę łącznotkankową. Anatomicznie w pochwie wyróżniamy dwie części :  śródmiedniczną (pars intrapelvina), przeponową (pars diaphragmatica). Znany jest także podział na trzy odcinki : górny (sąsiaduje przez zagłębienie odbytniczo-maciczne z odbytnicą), środkowy (otoczony pasmami mięśnia dźwigacza odbytu), dolny (przechodzi przez przeponę moczowo-płciową między wiązkami mięśnia poprzecznego głębokiego krocza). W błonie śluzowej pochwy widoczne są grupy zmarszczek (columnae rugarum), na ogół wyraźniejsze na ścianie przedniej.
Unaczynienie i unerwienie :Pochwa otrzymuje unaczynienie za pośrednictwem parzystej tętnicy pochwowej od tt. macicznych i gałęzi pochwowych od tt. pęcherzowych dolnych i odbytniczych środkowych.Krew żylna odpływa do splotu żylnego maciczno-pochwowego i dalej żyłą sromową wewnętrzną do żyły biodrowej wewnętrznej.Chłonka z górnej części pochwy uchodzi do węzłów chłonnych biodrowych wewnętrznych, a z dolnego odcinka do węzłów chłonnych pachwinowych powierzchownych.Unerwienie pochwy pochodzi ze splotu nerwowego maciczno-pochwowego.
Krocze (perineum)Obszar ograniczony od tyłu wierzchołkiem kości guzicznej, od boków więzadłami krzyżowo-guzowymi, gałęziami dolnymi kk. łonowych i gałęziami kk. kulszowych, a z przodu spojeniem łonowym stanowi okolicę kroczową (regio perinealis).
W okolicy kroczowej wyróżnia się węższe pojęcie krocza (perineum), które sięga od otworu odbytowego do narządów płciowych zewnętrznych.
W przednim odcinku dno miednicy jest zamknięte przez przeponę moczowo-płciową (diaphragma urogenitale), rozpiętą miedzy spojeniem łonowym, dolnymi gałęziami kości łonowych i gałęziami kości kulszowych, dochodzącą do guzów kulszowych. Przepona moczowo-płciowa ma kształt trójkąta, którego podstawa jest linią biegnącą przez najszerszą część krocza między guzami kulszowymi. Linia ta dzieli okolicę kroczową na dwa trójkąty o wspólnej podstawie : przedni - trójkąt moczowo-płciowy (trigonum urogenitale) oraz tylny - trójkąt odbytowy (trigonum rectale) lub okolicę odbytowa (regio analis).

Okolica sromowa żeńska (regio pudendalis femininum)U kobiety krocze sięga od odbytu do szpary sromowej (ograniczonej od tyłu przez spoidło tylne warg sromowych większych).
W przestrzeni międzypowięziowej trójkąta moczowo-płciowego znajdują się ciała jamiste łechtaczki (corpora cavernosa clitoridis) i opuszki przedsionka (corpora cavernosa bulbi vestibuli). Ciała jamiste łechtaczki tworzą odnogi biegnące wzdłuż gałęzi dolnych kk. łonowych. Odnogi te łączą się pod spojeniem łonowym w trzon łechtaczki (corpus clitoridis). Odnogi są pokryte mięśniami kulszowo-jamistymi. Opuszki przedsionka są żeńskimi odpowiednikami ciała gąbczastego prącia. Leżą po obu stronach przedsionka pochwy. Każda opuszka dochodzi do cewki moczowej. Po stronie wewnętrznej opuszka jest przykryta mięśniem opuszkowo-jamistym (m. bulbocavernosus). Jest to parzysty mięsień - rozpoczyna się w środku ścięgnistym krocza, pokrywa opuszkę, dochodząc do bocznej powierzchni ciała jamistego łechtaczki, częściowo przechodzi pod łechtaczkę i łączy z mięśniem strony przeciwległej. Oba mięśnie opuszkowo-jamiste wraz z mięśniem dźwigaczem odbytu tworzą kształt wydłużonej strzałkowo cyfry „8”. Koniec tylny opuszki przylega do gruczołu przedsionkowego większego (glandula vestibularis major), odpowiednika gruczołu opuszkowo-cewkowego u mężczyzny. Końce przednie obu opuszek łączą się ze sobą.
Tętnica sromowa wewnętrzna w przestrzeni międzypowięziowej trójkąta moczowo-płciowego oddaje gałęzie :1). tętnicę opuszki przedsionka (arteria bulbi vestibuli) 2). tętnicę głęboką łechtaczki (a. profunda clitoridis) 3). tętnicę grzbietową łechtaczki (a. dorsalis clitoridis)
Do narządów płciowych zewnętrznych żeńskich zaliczamy : ujście pochwy, ujście zewnętrzne cewki moczowej, wargi sromowe większe (powstają z wałów płciowych), wargi sromowe mniejsze (powstają z fałdów płciowych), łechtaczkę (powstaje z żeńskiego wyrostka płciowego), wędzidełko łechtaczki, napletek łechtaczki, gruczoły przedsionkowe większe, gruczoły przedsionkowe mniejsze, gruczoły przycewkowe, przedsionek pochwy (jest to w zasadzie przestrzeń) (powstaje ze szczeliny moczowo-płciowej, która rozwija się z części przedniej zatoki moczowo-płciowej), błonę dziewiczą, wzgórek łonowy, opuszki przedsionka, spoidło przednie warg sromowych, spoidło tylne warg sromowych, wędzidełko warg sromowych, gruczoły sutkowe
Odpowiednikiem moszny u kobiety są wargi sromowe większe (labia pudendi majora). Są to dwa fałdy skórne które z tyłu łączą się spoidłem tylnym warg (commissura labiorum posterior), a z przodu spoidłem przednim warg (commissura labiorum anterior). Ku przodowi wargi sromowe większe przechodzą we wzgórek łonowy (mons pubis).
Przyśrodkowo od warg sromowych większych znajdują się wargi sromowe mniejsze (labia pudendi minora), otaczające od przodu dwiema odnogami łechtaczkę. Odnogi leżące do przodu i powyżej od łechtaczki tworzą napletek łechtaczki (preputium clitoridis); leżące do tyłu i poniżej tworzą wędzidełko łechtaczki (frenulum clitoridis). Wargi sromowe większe są oddzielone od mniejszych bruzdami międzywargowymi (sulcus nympholabialis).
Unaczynienie : Zarówno wargi sromowe większe, jak i mniejsze są unaczynione przez tętnice wargowe tylne (aa. labiales posteriores), pochodzące od tętnicy sromowej wewnętrznej i tętnice wargowe przednie (aa. labiales anteriores) od tętnic sromowych zewnętrznych. Naczynia chłonne uchodzą do węzłów chłonnych pachwinowych powierzchownych.

Cewka moczowa żeńska jest znacznie krótsza od męskiej (długość od 3 do 5 cm). Dzielimy ją na:Część śródścienną, biegnącą w ścianie pęcherza moczowego,Część miedniczną, Część przeponową, Część podprzeponową.Biegnie ona równolegle do pochwy, do przodu od niej. Znacznie mniejsza długość cewki moczowej żeńskiej stwarza dogodniejsze warunki rozwoju infekcji wstępującej dróg moczowych w porównaniu z cewką męską.