- okresy ontogenezy człowieka

- ocena rozwoju i wzrastanie

[ foto siatki centylowej ]

Podstawą pediatrii jest wiedza o wzrastaniu i rozwoju.

Określenia wzrastanie i rozwój oznaczają procesy, w wyniku których zapłodniona komórka jajowa staje się dorosłym osobnikiem.

Termin wzrastanie dotyczy głównie zmian rozmiarów ciała i poszczególnych jego części.

Termin rozwój odnosi się do innych aspektów, tj. różnicowania się budowy i funkcji organizmu, w tym także zachodzących pod wpływem czynników środowiskowych, które powodują zmiany strukturalne, emocjonalne lub społeczne.

AUKSOLOGIA to nauka zajmująca się rozwojem ontogenetycznym ( osobniczym ) i oddziaływanem środowiska zewnętrznego na rozwijające się dziecko.

Możliwość samodzielnej egzystencji jest wynkiem długiego, około 20-letniego

( ¼ życia! ), wieloetapowego procesu przemian – od prostej komórki do skomplikowanego dojrzałego organizmu ludzkiego.

Okresy ontogenezy człowieka

W pediatrii ( medycynie wieku rozwojowego ) wyróżniono następujące okresy rozwojowe :

I okres prenatalny ( wewnątrzłonowy, śródmaciczny ) – trwa 38 – 42 tygodni życia

płodowego ( średni czas trwania ciąży wynosi 280 dni ). Wyróżnia się w nim dwie fazy : zarodkową ( do 8 tygodnia życia ) i płodową ( 9 – 40 tygodni )

II okres postnatalny ( pozamaciczny ) z następującymi podokresami :

1.      noworodkowym – pierwsze 28 dni życia

2.      niemowlęcym – 1 rok życia

3.      wczesnego dzieciństwa  ( poniemowlęcym ) – 2-3 rok życia

4.      przedszkolnym – 4-6 rok życia

5.      szkolnym – 7 – 15 rok życia

- faza obojętnopłciowa ( 7 – 10/12 rok zycia )

-          faza dojrzewania płciowego ( 10/12 rok życia – 15/16 rok życia )

6.      młodzieńczym – 16 - 20 rok życia

7.      dojrzałości – 20/25 – 40/50 rok życia

8.      starzenia się – od 40/50 rok życia, indywidualnie różnie

Okres rozwoju postnatalnego ( pozamacicznego ) można również podzielić na :

1.      okres rozwoju progresywnego ( od 0 – 25 roku życia ), charakteryzujący się przewagą procesów anabolicznych nad katabolicznymi

2.      okres stabilizacji, tzw. pełnia życia, o cechach względnej równowagi procesów anabolicznych i katabolicznych, tj. od  20/25 roku życia do 40/50 roku życia

3.      okres starzenia się i starości ( od około 50 roku życia i powyżej ) – procesy kataboliczne przeważają nad anabolicznymi. Masa tzw. tkanek aktywnych maleje, zmniejsza się zdolność adaptacji do nowych sytuacji. Najczęściej po  70 roku życia występuje okres starczej wegetacji biologicznej

Donoszony, czyli urodzony między 38 a 42 tygodniem życia noworodek

              mierzy przeciętnie – 50 – 52 cm

              waży przeciętnie – 3,0 – 3,5 kg

( noworodki płci męskiej są zwykle większe o ok. 2 cm i cięższe o 0.3 kg )

Wcześniak to dziecko urodzone między 28 a 37 tygodniem życia z masą ciała

1.000 – 2.500 g.

Noworodki z ciąż bliźniaczych rodzą się zazwyczaj przedwcześnie i ważą poniżej 2.500 g.

Dziecko nie jest ! miniaturą człowieka dorosłego.

Wykazuje wiele odrębnych cech morfologicznych i funkcjonalnych, specyficznych dla poszczególnych okresów rozwoju.

różni się przede wszystkim proporcjami ciała

Głowa – duża, stanowi ¼ długości ciała :

·         obwód głowy – 34 – 36 cm i jest o 1-2 cm większy od obwodu klatki piersiowej

·         część mózgowa większa od części twarzowej ( mózgowie u noworodka waży 350 – 400 g, co stanowi 14 % masy ciała, gdzie u dorosłego tylko 2% masy ciała )

·         kości czaszki częściowo skostniałe i luźno połączone ze sobą

( stopniowe zarastanie się czaszki odbywa się do ok. 18 miesiąca życia )

·         ciemiączko – romboidalna przestrzeń na szczycie głowy w miejscu połączenia kości czołowej i ciemieniowej. Jego ocena niezbędna jest do np. odwodnienia dziecka, wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, procesów krzywiczych

Kończyny są krótsze

·         środek ciężkości umiejscowiony powyżej pępka ( u dorosłego w okolicy spojenia łonowego )

·         zmiana proporcji ciała w miarę upływu lat

W jamie macicy płód przebywa w pozycji zgięciowej.

Dla noworodka typowe jest położenie grzbietowo – wyprostne.

Stopniowo następuje przezwyciężenie przyciągania ziemskiego tak, że :

-          w 3 miesiącu życia niemowlę unosi głowę w pozycji na wznak

-          w 5-6 miesiącu życia siada

-          ok. 19 miesiąca życia przyjmuje postawę pionową

-          w 12 miesiącu życia ma zdolność lokomocji, jest to możliwe dzięki szybkiemu rozwojowi mózgowia i integracji układu nerwowego                  z układem ruchu

rośnie nierównomiernie :

-          w 1 miesiącu życia przybiera 500 – 600 g,

-          w 2 miesiącu życia 800 – 900 g

-          później tempo wzrostu maleje.

Zdrowy noworodek :

-          podwaja swą urodzeniową masę ciała w 5 miesiącu życia

-          potraja ok. 1 roku życia !

Wzory do wyliczania przybliżonej średniej wysokości i masy ciała

niemowląt i dzieci