Przedstawiam Państwu program indywidualnej terapii logopedycznej dziecka z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim z rozszczepem podniebienia i niedosłuchem.
Opracowała: mgr Lidia GaworczykDiagnoza
· rozszczep podniebienia częściowy (zmiana struktury rezonatorów właściwych poszczególnym dźwiękom wskutek połączenia obu jam ustnej i nosowej), w wyniku czego występuje palatolalia (charakterystyczna mowa dla rozszczepu) – na skutek wady rozwojowej, polegającej na nieukończonym rozwoju jamy ustnej w okresie embrionalnym, tzn. niecałkowitym zrośnięciu się płytek tworzących podniebienie twarde i fałdów tworzących podniebienie miękkie,
· oligofazja – zaburzenia językowe związane z upośledzeniem umysłowym (upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim),
· wada zgryzu (zahamowany wzrost górnej szczęki, cecha charakterystyczna przy rozszczepie),
· niedosłuch utrudniający prawidłowe wytwarzanie dźwięków,
· zaburzenia percepcji, analizy i syntezy słuchowej,
· zaburzenia percepcji, analizy i syntezy wzrokowo – ruchowej,
· zaburzenia sprawności manualnej i grafomotoryki,
· zaburzenia orientacji przestrzennej oraz w schemacie własnego ciała,
· zaburzenia myślenia.
Cechy mowy
· zabarwienie nosowe (nosowanie, poszum nosowy, rynolalia),
· zaburzenia artykulacji (zmiana miejsca artykulacji do krtani i ścian gardła),
· substytucje (spowodowane zwarciem gardłowym i krtaniowym).
Przyczyny trudności artykulacyjnych
· niemożność oddzielenia jamy nosowej od ustnej i wytworzenia odpowiedniego ciśnienia wewnątrzustnego co konieczne jest do prawidłowej artykulacji i fonacji.
Spółgłoski najbardziej zaburzone
· szczelinowe (f, f’, v, v’, s, z, š, ž, ś, ź, x, x’),
· zwartoszczelinowe (c, ?, č, ?, ć, ?),
· r,
· zwarte (p, p’, b, b’, t, d, k, k’, g, g’),
· zachowane jedynie samogłoski i są one najmniej zniekształcone.
Założenia programu Założeniem programu jest objęcie terapią logopedyczną uczennicy z rozszczepem podniebienia i niedosłuchem, celem usprawniania komunikacji językowej na wszystkich jego poziomach.Cele programuCel główny:
· uzyskanie takich warunków anatomiczno – czynnościowych, które umożliwiają dziecku prawidłowe oddychanie, ssanie, żucie, połykanie, funkcjonowanie narządu słuchu oraz opanowanie prawidłowej wymowy Cele szczegółowe:
· zmniejszenie lub zlikwidowanie nosowania
· nauka prawidłowej artykulacji
· zwiększenie sprawności mięśnia zwierającego pierścień gardłowy
· uzyskanie lepszej sprawności ruchowej mięśni artykulacyjnych jamy ustnej
· uzyskanie synchronicznego współdziałania mięśni fonacyjnych, artykulacyjnych i oddechowych
· usprawnianie funkcji pośrednio wpływających na rozwój mowy:
o słuchowych
o wzrokowych
o ruchowych
o orientacyjno - przestrzennych
o myślowych
Opis i realizacja programu Za punkt wyjścia do budowania niniejszego programu przyjęłam realizację wszystkich postawionych na wstępie celów.
o zdmuchiwanie świeczki
o dmuchanie na skrawki papieru
o wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę
o zdmuchiwanie płomienia świecy przy zwiększanej stopniowo odległości
o dmuchanie na kłębuszki waty, papierowe kulki, piłeczkę styropianową
o nadmuchiwanie baloników
o gra na gwizdku, trąbce
o objaśnienie drogi jaką przebywa powietrze wydechowe, podczas oddychania przez nos i przez usta
o praktyczne ćwiczenia oddechowe:
§ powolne, swobodne wdychanie i wydychanie powietrza przez nos, przy zamkniętych ustach
§ powtórzenie ćwiczenia z jedną dziurką nosa zaciśniętą, następnie zacisnąć drugą dziurkę
§ wykonanie głębokiego wdechu przez nos i wydech przez otwarte szeroko usta; przy wdechu zatyka się nos
§ wykonanie wdechu przez usta i wydech przez nos
§ wykonanie wdechu i wydechu szeroko otwartymi ustami z jednoczesną kontrolą wydechu za pomocą gumowej rurki. Jeden koniec rurki umieszcza się w nosie pamiętając, by nie ustawić go bocznie i nie zatkać otworu. Drugi koniec wkłada się do ucha. Za pomocą gumowej rurki, ćwiczący może sam kontrolować stopień przechodzenie powietrza przez nos przy poszczególnych dźwiękach. Może również porównać swój wydech z wydechem osoby prawidłowo mówiącej
§ dmuchanie przez usta. W przypadku trudności ćwiczący dmucha początkowo z zamkniętym nosem. W następnym etapie w czasie dmuchania z zaciśniętym nosem puszcza nos i stara się dmuchać tak samo, jak przy nosie zatkanym. Dmuchanie w określonym kierunku można ćwiczyć dmuchając na świeczkę, watkę lub papierek. Umiejętność regulowania kierunku i siły wydechu jest potrzebna przy wymowie głosek.
o wciąganie powietrza tzw. ssanie w czasie układania i przenoszenia ziarenek grochu lub kuleczek styropianowych czy drobinek papieru za pomocą słomki
o chrząkanie Polega ono na gwałtownym wyrzucaniu powietrza przez nos, z równoczesnym usiłowaniem zatrzymania go przez uniesienie podniebienia miękkiego (usta przy tym są zamknięte). Ćwiczenie należy stosować z umiarkowaniem, gdyż może spowodować podrażnienie gardła i chrypkę
o ziewanie Poleca się wykonać wdech, naśladujący ziewanie, a więc z ustami szeroko otwartymi. Wdech powinien być połączony z wymawianiem samogłoski głośno lub szeptem
o unoszenie i opuszczanie podniebienia miękkiego przy szeroko otwartych ustach i obserwowanie ruchów w lusterku
o wymawianie krótkiej samogłoski przy szeroko otwartych ustach. W lusterku widoczne są wtedy ruchy podniebienia miękkiego i tylnej ściany gardła
o gwizdaniePoczątkowo z zatkanym nosem, później stopniowo należy nauczyć się gwizdania bez zaciskania nosa
o zatrzymywanie powietrza w jamie ustnej. Należy nadąć policzki i utrzymać je w tej pozycji. Początkowo należy nadymać policzki z zatkanym nosem, następnie podczas trzymania powietrza w jamie ustnej, puszczać nos. Część języka należy wsunąć między wargi, aby do zatkania jamy ustnej od tylu nie był wykorzystany grzbiet języka. Powietrze wypuszcza się następnie szybko przez nos. W ten sam sposób nadąć tylko jeden policzek. Ćwiczenie powtórzyć nadymając drugi policzek
o wciągnąć policzki do wewnątrz jamy ustnej, a następnie rozluźnić je. Powtórzyć to parokrotnie
o wypowiadanie sylaby apa z przedłużonym momentem zwarcia warg w czasie artykulacji p (spółgłoska p polega na gwałtownym rozwarciu warg przez powietrze, gromadzące się w jamie ustnej z pewnym ciśnieniem; do zgromadzenie powietrza w jamie ustnej konieczne jest zamknięcie jamy nosowej)
o wypowiadanie sylaby ze spółgłoską p na końcu, przedłużając zwarcie wargowe, np.: ap, op, up, ep, yp, ip
o wypowiadanie sylab ze spółgłoską p na początku: pa, po, pu, pe, py, pi. Moment zwarcia przy p należy przedłużać
o masaż Może być wykonany szpatułką lub palcem. Masuje się podniebienie w linii środkowej, poczynając od podniebienia twardego, podniebienie miękkie wtłacza się lekko do góry. Ruch ten powtarza się 10 – 15 razy. Masaż wykonuje się zawsze przed jedzeniem, gdy żołądek jest pusty. Odruchy wykrztuśne są pożądane, ponieważ ćwiczą mięśnie zwierającego pierścienia gardłowego. Podczas masażu należy wymawiać samogłoskę a lub e, gdyż chodzi o wyćwiczenie działania pierścienia zwierającego w czasie mowy
o wysunięty język przesuwać poziomo z jednej strony w drugą
o wysunąć język, skierowany możliwie jak najbardziej w prawą stronę, przesunąć go w linii poziomej w stronę przeciwną, starając się, aby – podczas zmiany pozycji – był jak najdalej wysunięty
o przesuwać wysunięty język wokół szeroko otwartych ust, tzn. oblizywać dolną i górną wargę
o oblizywać wargi podczas coraz szerszego ich otwierania
o wysuwać język w linii prostej jak najdalej na zewnątrz, utrzymując go w płaszczyźnie poziomej
o wysuwać język jak najdalej z ust i chować go jak najgłębiej do jamy ustnej
o przesuwać język po zewnętrznych powierzchniach górnych i dolnych zębów
o opuścić żuchwę i położyć swobodnie bezwładny język na dolnej wardze, ale spłaszczony i rozszerzony tak, że boki jego dotykają kącików warg
o wysunąć język do przodu w płaszczyźnie poziomej i cofać go do poprzedniej pozycji bezwładnej
o dotykać czubkiem języka na zmianę dolnych i górnych zębów przy silnie opuszczonej żuchwie
o wysuwać język „szeroko” w kierunku brody i unosić go do nosa przy opuszczonej żuchwie
o wysunąć język mimo zbliżonych szczęk: język siłą przeciska się między nimi, górne siekacze skrobią grzbiet języka
o przesuwać grzbiet języka tak, aby ocierał się o górne zęby, podczas gdy czubek języka przyciśnięty jest do wewnętrznej strony dolnych siekaczy
o przesuwać czubek języka do zębów po podniebieniu jak najdalej w głąb jamy ustnej
o przycisnąć mocno język do zębów i cofać go do tyłu silnie trąc nim o dziąsła i podniebienia (aż do wytworzenia mlaskania)
o wykonać kilkakrotnie mlaskanie czubkiem języka
o zrobić rurkę z wysuniętego języka
ćwiczenia warg:
o ściągnąć usta, jak przy samogłosce u, a następnie spłaszczyć cofając kąciki ust do tyłu, jak przy artykulacji i
o cofnąć kąciki ust do tyłu a następnie otwierać i zamykać usta
o wciągać policzki przy zamkniętych ustach
o cmokanie
o parokrotne gwizdanie na jednym tonie
o zamknąć usta i przesuwać je w lewą, a potem prawą stronę
o utrzymać miedzy ustami ołówek
o wprawianie ust w drgania (parskanie)
o ssanie wargi dolnej, następnie górnej
o dmuchanie na płomień świecy, watkę i drobinki papieru
ćwiczenia żuchwy:
o opuszczanie i unoszenie żuchwy ku górze
o wykonywanie ruchów poziomych, raz z wargami rozchylonymi, raz z zamkniętymi
o ruchy żuchwy raz do przodu raz do tyłu
ćwiczenia podniebienia miękkiego:
o ziewanie
o kaszlenie z językiem wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej
o chrapanie na wdechu i wydechu
o wymawianie sylab: ko, ka, ku, aka, oko, uku
o oddychanie: wdech przez nos, wydech przez usta
o zaciśnięty nos: wdech i wydech ustami
o gęganie jak gąska przy szeroko otwartych ustach i leżącym przy dolnych siekaczach swobodnie języku
o chuchanie
o płukanie gardła
o wciąganie przez rurkę drobinek papieru i przenoszenie ich w inne miejsce
o ćwiczenia rozpoczyna się od samogłosek ponieważ można je najłatwiej uzyskać i są one najmniej unosowione
o w mowie osób z rozszczepem podniebienia spośród samogłosek najlepsza jest a dlatego pracę rozpoczyna się od niej. Pozostałe samogłoski ćwiczy się w kolejności: o, e, y, u, i
o każde ćwiczenie artykulacyjne powinno być wykonywane najpierw z zatkanym nosem i powtórzone bez zatkania nosa, by ćwiczący mógł uświadomić sobie różnicę i starał się uzyskać jednakowe brzmienie głoski w obydwu sytuacjach
o samogłoskę a należy wykrzykiwać głośno, gwałtownie i krótko, co wywołuje silne ruchy podniebienia miękkiego i tylnej ściany gardła. Należy ćwiczyć początkowo przed lustrem, z ustami szeroko otwartymi, obserwując unoszenie się i opadanie małego języczka. To samo ćwiczenie powtarza się kilkakrotnie
o należy zwrócić uwagę na położenie języka: w czasie wykrzykiwania samogłoski a język powinien leżeć płasko w jamie ustnej, osoby z rozszczepem często unoszą grzbiet języka do góry, zamykając w ten sposób jamę ustną i uniemożliwiając wychodzenie przez nią powietrza. To samo dotyczy innych samogłosek. Przy trudnościach w odpowiednim ułożeniu języka należy użyć szpatułki.
o samogłoskę a początkowo wykrzykuje się na jednym tonie, potem na dwóch tonach – średnim i wyższym, a następnie jeszcze wyższym
ćwiczenia na spółgłoskach:
o ćwiczenia artykulacyjne na spółgłoskach można poprzedzić dmuchaniem w papierowe kulki, tak aby się przesuwały (jednak nie za dużo na raz). Dmuchanie powinno być następnie wykonane z uprzednim zwarciem warg; spowoduje to powstanie głoski p
o ćwiczenia spółgłosek rozpoczyna się wcześnie i bez względu na to, czy wszystkie samogłoski brzmią czysto,
o w połączeniach ze spółgłoskami zwartymi p, p’, b, b’, t, t’, d, d’, k, k’, g, g’ samogłoski brzmią lepiej niż w izolacji
o ćwiczenia rozpoczyna się od spółgłosek najłatwiejszych, tzn. wargowych p, p’, b, b’ , które wymawiane są początkowo z zatkanym nosem
o w czasie wypowiadanych poszczególnych głosek zwartych przed ustami można trzymać watkę lub kartkę papieru – jej ruchy będą informowały o sile strumienia powietrza wydychanego przez usta; jeśli watka nie będzie się odchylała, znaczy to, że cześć powietrza ucieka nosem
o spółgłoski ćwiczy się początkowo z samogłoskami pa, pa, pe, pu, pi py, ba...
o następnie z innymi spółgłoskami w sylabach: apa, opo, upu, epe, ypy, pta, pto, ptu, pty, aba..., druga samogłoska winna być silniejsza i wyższa od pierwszej
o następnym etapem jest ćwiczenie wymowy wyrazów, w których dana głoska jest na początku, w środku i na końcu
o utrwalenie uzyskanych dźwięków wymaga pewnego czasu, ponieważ osoba reedukowana nie od razu kojarzy brzmienie „nowej” głoski we własnej mowie z takim samym w mowie prawidłowej innych osób wywoływanie dźwięków
o wyjaśnienie położenia narządów mowy – proste wskazówki o tym, jakie powinno być ułożenie języka czy warg w niektórych wypadkach ułatwiają artykulację głoski
o kontrola wzrokowa – prowadzenie ćwiczeń przed lustrem umożliwia ćwiczącemu porównanie własnego układu narządó...
Paulinka99