depresja.pdf

PRACA POGLĄDOWA

ISSN 1643–0956

Łukasz Święcicki

II Klinika Psychiatryczna Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

Depresje — definicja, klasyfikacja, przyczyny

Depression — definition, classification and causes

STRESZCZENIE

W artykule omówiono współczesną diagnostykę za-

burzeń depresyjnych w nawiązaniu do obecnie obo-

wiązującej klasyfikacji zaburzeń psychicznych. Pod-

kreślono możliwość rozpoznawania depresji przez

lekarzy niebędących psychiatrami.

chorobowe. W rzeczywistości nie ma w pełni ostrej

granicy między „zwykłym” przygnębieniem a „praw-

dziwą” depresją. Można powiedzieć, że rozgranicze-

nie tych dwóch sytuacji nie zawsze jest proste, choć

na ogół jest możliwe. Dokładny opis objawów, wy-

stępujących w przebiegu depresji rozumianej jako

zjawisko chorobowe, przedstawiono w dalszej części,

dotyczącej rozpoznawania depresji. Główna różnica

polega na tym, że zwykłe stany przygnębienia trwają

krócej, obniżenie nastroju jest mniej nasilone, nie

występują specyficzne zaburzenia snu (spłycenie snu

i wczesne budzenie się) ani charakterystyczne oko-

łodobowe wahania nastroju. Zasadnicze różnice mię-

dzy przygnębieniem a depresją zamieszczono

w tabeli 1.

Słowa kluczowe: depresja, diagnostyka, ICD-10

ABSTRACT

In the paper issues on diagnosis of depression in

light of contemporary diagnostic criteria is discussed.

It is stressed that primary care physicians can diag-

nose depression.

Key words: depression, diagnosis, ICD-10

Definicja

Dość powszechna jest opinia, że depresje są

często nierozpoznawane i nieleczone lub leczone

niewłaściwie. Nieco inaczej wygląda sprawa samego

terminu „depresja” czy też „depresje” — pojęcie to

jest bardzo często używane, czasem wydaje się, że

jest to jedno z ulubionych słów przełomu wieków,

z tym, że równie często źle rozumiane. W języku po-

tocznym zaczęto używać słowa depresja na określe-

nie każdego rodzaju złego samopoczucia, obniżo-

nego nastroju, przygnębienia, smutku, zupełnie nie-

zależnie od przyczyn takiego stanu. W psychiatrii

terminem „depresja” określa się szczególnego rodza-

ju zaburzenia nastroju i emocji, uznane za zjawiska

Przyczyny i klasyfikacja

Można się spotkać z dwojakim podejściem do

zagadnienia klasyfikacji przyczyn depresji. W psy-

chiatrii europejskiej dąży się do wyodrębniania i opi-

sywania charakterystyki klinicznej różnych stanów de-

presyjnych w zależności od ich przyczyny. Jest to więc

podejście nozologiczne (tab. 2).

Inaczej rozwiązują problem klasyfikacji (a po-

średnio problem przyczyn) depresji psychiatrzy ame-

rykańscy. Traktują oni zaburzenia depresyjne bardziej

całościowo, uważając, że są one spowodowane licz-

nymi nakładającymi się na siebie i wchodzącymi ze

sobą w różne związki zaburzeniami; psychiatrzy ci kon-

centrują się na dokładnym określeniu kryteriów diag-

nostycznych. Takie podejście można nazwać unitary-

stycznym. Oba podejścia mają swoje wady i zalety.

Trzeba pamiętać o tym, że granice między trze-

ma kategoriami diagnostycznymi depresji, wymie-

nionymi w tabeli 2, w rzeczywistości są płynne. Nie-

rzadko zdarza się współistnienie 2, a nawet 3 czyn-

ników przyczynowych u jednego chorego. Stąd też

lekarz, nawet posiadając wiadomości na temat czyn-

nika reaktywnego, który mógłby odpowiadać za

Adres do korespondencji:

dr med. Łukasz Święcicki

II Klinika Psychiatryczna

Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

Al. Sobieskiego 1/9, 02–957 Warszawa

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002, 2, 3, 151–160

www.psychiatria.med.pl

151

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002, tom 2, nr 3

Tabela 1. „Zwykłe” przygnębienie i depresja jako zjawisko chorobowe (wg: Pużyński S. Depresja i choroby afektywne.

PZWL, Warszawa 1996: 16)

Table 2. ”Common” depressed mood and depression as a morbid condition

Cecha

Przygnębienie

Depresja

Nasilenie

Zazwyczaj przemijające

Smutek, przygnębienie,

złe samopoczucie, chandra

czasem rozpacz

Czas utrzymywania się

Krótki (godziny)

Długi (tygodnie, miesiące)

Poczucie choroby

Zwykle nie występuje

Często występuje

Dezorganizacja

Zwykle nie występuje

Często występuje,

aktywności złożonej

lub nie ma specjalnego znaczenia

niekiedy w dużym stopniu

Tabela 2. Nozologiczna klasyfikacja depresji (wg: Pużyński S. Depresje i zaburzenia afektywne. PZWL, Warszawa 1996: 16)

Table 2. Nosological classification of depression

Przyczyny „endogenne”

Przyczyny psychologiczne

Przyczyny somatyczne

Choroby afektywne

Depresje reaktywne

Depresje w schorzeniach somatycznych

Depresje związane ze stosowaniem leków

i umyślnym lub nieumyślnym przyjmowaniem

innych substancji chemicznych

Depresje w chorobach organicznych

Psychoza schizoafektywna

Depresje w reakcji żałoby

Depresje nerwicowe

Depresje w przebiegu

reakcji adaptacyjnych

depresję, nie może od razu zakwalifikować zaburze-

nia na przykład jako reakcji żałoby. Wydaje się, że

rozpoznanie depresji jako takiej ma większe znacze-

nie niż przyporządkowanie zaburzenia do odpowied-

niej grupy, a z pewnością dotyczy to praktyki leka-

rza rodzinnego.

Jak już wspomniano, obraz kliniczny depresji

nie pozostaje w ścisłej zależności z domniemanymi

czy rzeczywistymi przyczynami. Na przykład lekarz

mający do czynienia z pacjentką, u której stan de-

presyjny wystąpił w związku ze śmiercią męża,

często nie jest w stanie określić tylko na podstawie

obrazu klinicznego, czy jest to depresja w przebie-

gu reakcji żałoby, czy też depresja endogenna, jeśli

nie dysponuje odpowiednim zasobem wiedzy i in-

formacjami dotyczącymi okoliczności i przebiegu

choroby. Jednocześnie znajomość możliwych przy-

czyn depresji ma znaczenie dla rokowania — na

przykład reakcja żałoby zwykle przemija bezpow-

rotnie, a depresja endogenna z dużym prawdopo-

dobieństwem będzie nawracać.

lekarz domowy powinien leczyć depresję, inni uwa-

żają za właściwe kierowanie takich pacjentów do

psychiatry. W praktyce, wobec dużej liczby chorych

na depresję, trzeba uznać, że w przypadku zabu-

rzeń o lekkim i umiarkowanym nasileniu właściwe

jest prowadzenie terapii przez lekarza pierwszego

kontaktu, zaś w przypadku depresji ciężkich lub

wystąpienia powikłań, niezależnie od ciężkości de-

presji, pacjenta należy skierować do lekarza specja-

listy. W sytuacjach trudnych diagnostycznie, budzą-

cych wątpliwości, zawsze należy korzystać z pomo-

cy lekarza psychiatry.

Należy jednak pamiętać, że lekarz podstawo-

wej opieki zdrowotnej powinien umieć schorzenie

rozpoznać i prawidłowo ocenić jego nasilenie. Jest

to bardzo istotne, zwłaszcza jeśli weźmie się pod

uwagę fakt, że depresja powoduje znaczne upośle-

dzenie funkcjonowania rodzinnego, społecznego

i zawodowego, w dużej mierze porównywalne z tym,

którego przyczyną są ciężkie przewlekłe choroby

somatyczne, takie jak cukrzyca, choroby układu od-

dechowego czy choroby układu krążenia. Dodatko-

wym problemem jest wysokie ryzyko samobójstwa,

przez niektórych oceniane nawet na 25% (choć tak

wysoki odsetek samobójstw dotyczy grupy chorych,

którzy w ciągu swojego życia byli leczeni w szpita-

lach psychiatrycznych, a więc zwykle pozostających

także pod ambulatoryjną opieką psychiatry). Tym-

czasem prawidłowo rozpoznana depresja jest zazwy-

czaj chorobą uleczalną.

Depresje — przebieg, rozpoznawanie,

obraz kliniczny

Większość autorów uważa, że depresja jest

prawidłowo rozpoznawana tylko u 30–50% pacjen-

tów zgłaszających się do lekarza pierwszego kon-

taktu. Opinie na temat właściwego miejsca lecze-

nia są różne — niektórzy są zdania, że to właśnie

152

www.psychiatria.med.pl

Łukasz Święcicki, Depresje — definicja, klasyfikacja, przyczyny

Depresja — przebieg

Depresja może się rozpocząć w każdym wieku.

Najczęściej pierwszy epizod występuje pomiędzy

20 a 35 rż. Objawy choroby narastają w ciągu kilku

dni lub tygodni. Zazwyczaj zarówno sami pacjenci,

jak i członkowie ich rodzin potrafią odróżnić okres

przedchorobowy od okresu po zachorowaniu — opo-

wiadają wtedy o dużej zmianie w wyglądzie, zacho-

waniu („to nie ten człowiek”). Choć zdarza się rów-

nież, że pacjent w depresji twierdzi, że „tak było za-

wsze”, co może być spowodowane rzutowaniem

obecnej oceny wstecz, związanym z depresyjnym

myśleniem. Opinia członków rodziny jest w takich

przypadkach odmienna od sądu samego chorego.

Na tego rodzaju rozbieżności trzeba zwracać uwagę

podczas zbierania wywiadu.

U niektórych osób występuje tylko pojedynczy

epizod depresji, po którym następuje pełna remisja

i powrót do takiego samego poziomu funkcjonowa-

nia, jaki charakteryzował pacjenta przed zachorowa-

niem. Jednak u ponad 50% chorych pojawiąją się

kolejne nawroty choroby. Częstość tych kolejnych

epizodów może być różna — niekiedy poszczególne

okresy choroby są oddzielone całymi latami dobre-

go samopoczucia i prawidłowego funkcjonowania,

kiedy indziej częstość kolejnych okresów chorobo-

wych rośnie z wiekiem, a długość przerw pomiędzy

nimi kurczy się do kilku miesięcy.

Wyniki badań wskazują, że większość nieleczo-

nych epizodów depresyjnych trwa 6–24 miesięcy

(choć przeprowadzenie takiej szacunkowej oceny jest

bardzo trudne, a w związku z tym jej wyniki powin-

ny być traktowane z pewną ostrożnością). Jednak

u 5–10% chorych epizod depresyjny może trwać dłu-

żej niż 2 lata. Ustąpienie objawów jest najczęściej

całkowite, ale u 20–25% chorych może być tylko

częściowe. Wyniki badań wskazują, że jeśli ustąpie-

nie objawów jest tylko częściowe, to:

— większe jest prawdopodobieństwo wystąpienia

następnego nawrotu,

— leczenie podtrzymujące powinno być dłuższe,

— zwiększa się potrzeba łącznego stosowania

farmakoterapii i psychoterapii (co w praktyce

oznacza konieczność skierowania pacjenta do

psychiatry).

Epizody depresyjne są zwykle dłuższe u kobiet.

Czynniki ryzyka długotrwałości epizodu depresyjne-

go u kobiet to:

— starszy wiek,

— niższe wykształcenie,

— niestabilna sytuacja małżeńska.

Wydaje się, że w grupie mężczyzn czynniki te nie

wpływają w istotny sposób na czas trwania depresji.

Wyniki badań wskazują, że leczenie depresji jest

skuteczniejsze, jeśli rozpoczyna się je wcześnie, a mniej

skuteczne wówczas, gdy depresja stanie się przewle-

kła. Oznacza to, że wczesne rozpoznanie depresji jest

bardzo ważne z punktu widzenia skuteczności lecze-

nia i rokowania.

Objawy depresji

Nie ma obiektywnej, takiej jak w chorobach so-

matycznych, metody rozpoznawania depresji. Niektóre

wyniki badań mogą mieć tylko pomocnicze znaczenie

i w chwili obecnej badania takie wykonuje się głównie

dla celów naukowych. Najważniejsze znaczenie ma

więc badanie psychiatryczne, które polega nie tylko

na uważnym wysłuchaniu skarg pacjenta i zadaniu mu

ukierunkowanych pytań, ale także na obserwacji cho-

rego. Innymi słowy ważne jest nie tylko to, co pacjent

mówi, ale także jak mówi i jak się zachowuje.

Rozpoznanie depresji polega na stwierdzeniu

obniżonego nastroju, a także wielu innych objawów

zespołu depresyjnego. Przygnębienie, smutek, cier-

pienie są cechami ważnymi, ale nie wystarczą jesz-

cze do rozpoznania depresji (jako choroby), muszą

być obecne także inne objawy.

Objawy depresji według

Międzynarodowej Statystycznej

Klasyfikacji Chorób i Problemów

Zdrowotnych. Rewizja Dziesiąta (ICD-10)

Objawy podstawowe

Obniżenie nastroju. Podlega zwykle małym

wahaniom z dnia na dzień, najczęściej nie zależy od

bieżących wydarzeń, może natomiast wykazywać

charakterystyczne wahania w ciągu doby — nastrój

jest najgorszy rano, po przebudzeniu, lepszy wieczo-

rem. W głębokiej depresji takie dobowe wahania na-

stroju praktycznie zanikają. Z kolei ponowne poja-

wienie się wahań nastroju podczas leczenia może

być pierwszą oznaką poprawy. Różnica nastroju po-

między godzinami porannymi a wieczornymi może

być tak uderzająca, że badając chorego wieczorem

lekarz może odnieść mylne wrażenie co do głęboko-

ści zaburzeń. Trzeba o tym pamiętać podczas bada-

nia i poważnie traktować relacje pacjenta i jego blis-

kich o tym, że rano stan jest znacznie gorszy.

Utrata zainteresowań i zdolności do radowa-

nia się. Choć większość zdrowych ludzi nie zdaje so-

bie z tego sprawy, wykonywaniu codziennych, nawet

najbardziej prozaicznych czynności, towarzyszy na

ogół poczucie elementarnej satysfakcji, płynącej po

prostu z tego, że coś „dobrze poszło”, że „wszystko

www.psychiatria.med.pl

153

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002, tom 2, nr 3

funkcjonuje tak jak trzeba”. Właśnie takie odczuwa-

nie drobnych przyjemności stanowi motywację do

robienia różnych rzeczy zwykłych, codziennych, po-

wtarzających się, niekiedy nudnych. Chory na depre-

sję traci tę właściwość — przestaje odczuwać satys-

fakcję, interesować się otaczającym go światem,

w rezultacie do wykonywania czegokolwiek „zmusza

się”, wszystko sprawia mu wielką trudność i przykrość.

Dla lekarza, który niezbyt często ma do czynienia

z chorymi na depresję, relacje o tym, że „trudno się

zmusić do umycia zębów” albo że „obranie ziemnia-

ków sprawia wielki kłopot”, mogą brzmieć przesad-

nie, nie należy ich jednak lekceważyć, ponieważ cho-

ry często rzeczywiście odczuwa bardzo dużą trudność

w wykonywaniu prostych czynności. Zdarza się, że

jego rodzina uważa taki objaw za lenistwo i zwraca

się do lekarza z prośbą, żeby przekazał taką opinię

pacjentowi. Należy w takich sytuacjach wyjaśnić, że

są to problemy pochodzenia chorobowego, niemają-

ce nic wspólnego z lenistwem. Lenistwo nie jest zresztą

kategorią psychopatologiczną, nie ma więc sprecy-

zowanej definicji i jako takie nie może być przedmio-

tem rzetelnego różnicowania.

Zmniejszenie energii, prowadzące do wzmo-

żonej męczliwości i zmniejszenia aktywności. Za-

burzenie napędu psychoruchowego w depresji to naj-

częściej spowolnienie. Spowolnienie jest objawem sto-

sunkowo łatwym do zaobserwowania, pod warunkiem

że znało się daną osobę przed chorobą. Problem po-

lega na tym, że szybkość poruszania się, mówienia

czy reagowania na zadane pytanie (a więc pośrednio

myślenia) nie jest u wszystkich osób jednakowa. Jeśli

lekarz nie znał danej osoby przed zachorowaniem, to

powinien wziąć pod uwagę takie czynniki, jak wiek,

wykształcenie, wykonywany zawód i poziom przed-

chorobowej sprawności (wg relacji obiektywnych,

a nie w ocenie samego pacjenta, który często opisuje

siebie jako człowieka zupełnie nieudolnego), aby

w przybliżeniu oszacować prawdopodobny niezabu-

rzony napęd u tego chorego i uzyskać punkt odniesie-

nia. Doświadczenie uczy, że ocena stopnia zahamo-

wania psychoruchowego jest trudniejsza niż ocena

stopnia obniżenia nastroju, tymczasem właśnie wy-

stępowanie spowolnienia jest bardzo charakterysty-

czną cechą zespołów depresyjnych typu endogennego.

Do rozpoznania niezbędne jest stwierdzenie

przynajmniej 2 objawów. Objawy muszą się utrzy-

mywać przez co najmniej 2 tygodnie.

w telewizji i innymi podobnymi zajęciami. Nawet

w niezbyt nasilonej depresji rozumienie na przykład

czytanego tekstu jest znacznie słabsze. Chory mówi,

że jest w stanie przeczytać jedną stronę czy też jedno

zdanie, a potem znów musi wracać do tego, co już

przeczytał, ponieważ nie potrafi opowiedzieć sensu

całości. Zaburzenia koncentracji są przyczyną tego,

że chorzy najchętniej wybierają do czytania koloro-

we magazyny, w których istotnego tekstu jest bar-

dzo niewiele, a kolorowe ilustracje poprawiają rozu-

mienie. Natomiast osoby o większych potrzebach in-

telektualnych mogą się czuć niesprawne umysłowo,

otępiałe, co może stanowić jeszcze jeden czynnik nie-

korzystnie wpływający na ich nastrój. Jeśli chodzi

o programy telewizyjne, to chorzy z depresją stosun-

kowo chętnie oglądają relacje sportowe i wiadomo-

ści — tu również przyczyną są zaburzenia koncentra-

cji. Przy tego rodzaju programach nie trzeba zapa-

miętywać ciągłości akcji, można zwracać uwagę tyl-

ko na to, co dzieje się tu i teraz, do czego większość

pacjentów jest zdolna. W głębokiej depresji zaburze-

nia koncentracji osiągają tak duże nasilenie, że chory

ma wyraźne i łatwo zauważalne kłopoty z porozu-

miewaniem się. Z jednej strony trudno mu zrozumieć

pytanie, z drugiej — trudno sformułować odpowiedź.

Zdarza się też, że chory subiektywnie bardzo mocno

odczuwa zaburzenia porozumiewania się, które obiek-

tywnie trudno jest stwierdzić — ma wrażenie, że

w rzeczywistości „nie powiedział tego, co chciał”, „ze

swojej winy nie został i nie może zostać zrozumia-

ny”, „nie będzie dobrze leczony, ponieważ nie potrafi

mówić o swoich objawach”. Tego rodzaju skargi pow-

tarzają się wielokrotnie i mogą stanowić przyczynę

nieporozumienia między pacjentem i lekarzem, który

dochodzi do wniosku, że chory zarzuca mu brak

wnikliwości czy brak empatii. Trzeba pamiętać o tym,

że zaburzenia koncentracji i pamięci utrzymują się nie-

kiedy znacznie dłużej niż obniżenie nastroju i spo-

wolnienie. Po leczeniu można się więc spotkać z sy-

tuacją, kiedy pacjent jest już pozornie zdrowy, nadal

jednak ma kłopoty z wykonywaniem na przykład bar-

dziej skomplikowanej pracy umysłowej. Taka sytuacja

często wywołuje zaniepokojenie pacjentów i ich ro-

dzin, czasem bywa nawet przyczyną podejrzeń otę-

pienia. Zdarza się, że tego typu podejrzenia są po-

chopnie potwierdzane przez lekarzy.

Niska samoocena i mała wiara w siebie. Niska

samoocena i mała wiara w siebie są zwykle komuni-

kowane pośrednio. Trudno oczekiwać, że chory zgłosi

się do lekarza, mówiąc, że „ma niską samoocenę”.

Można się raczej spodziewać wypowiedzi, w których

chory porównuje siebie do innych i wyciąga z tego

skrajne wnioski. Na przykład chory na depresję zdol-

Inne częste objawy depresji

Osłabienie koncentracji i uwagi. Pogorszenie

koncentracji ujawnia się najwyraźniej wtedy, gdy cho-

ry próbuje zająć się czytaniem, oglądaniem filmu

154

www.psychiatria.med.pl

Łukasz Święcicki, Depresje — definicja, klasyfikacja, przyczyny

ny student informatyki opowie lekarzowi o tym, co

zauważył po drodze na wizytę, następująco: „W bra-

mie widziałem dozorcę, który zamiatał i pomyśla-

łem, że ten człowiek ma szczęście, bo przynajmniej

robi to, co umie, chętnie bym się z nim zamienił, ale

pewnie nie poradziłbym sobie z taką pracą”. Chorzy

nie przedstawiają tego rodzaju opinii jako dolegli-

wości, są one wypowiadane jako stwierdzenie pew-

nej przykrej, ale niezmiennej oczywistości. Stwierdze-

nia te mogą być bardzo sugestywne, tymczasem le-

karz musi pamiętać, że wyrażają one tylko pewien

stan ducha chorego.

Relacje dotyczące małej wartości są niekiedy tak

przekonujące, że są przez lekarza brane bardziej za

element rzeczywistości niż objaw choroby.

Poczucie winy i małej wartości. Poczucie winy

często łączy się z poczuciem małej wartości i bezpo-

średnio z niego wynika. W głębokich zespołach de-

presyjnych przybiera ono postać urojeń winy, cza-

sem także kary. Urojenia te są często absurdalne

w treści, czasem wręcz trudno zrozumieć, o co pa-

cjentowi chodzi. Na przykład chora z urojeniową de-

presją mówiła podczas obchodów: „To nie moja

wina, że będę wiecznie żyła” i nie dodawała już nic

więcej do tej wypowiedzi. Dopiero dokładniejszy

wywiad wskazywał, że ta niezrozumiała wypowiedź

odnosi się do urojenia winy; chora czuła się osobą

wyjątkowo złą, wywierającą destrukcyjny wpływ na

całe otoczenie, a na domiar złego wpływ ten nigdy

nie ustanie, ponieważ będzie żyła wiecznie tylko po

to, żeby szkodzić. Oczywiście tak wielkie winy muszą

się spotkać z karą, stąd u wielu chorych z głęboką

depresją pojawiają się myśli dotyczące tego, że są

oni lub będą surowo ukarani.

U chorych z umiarkowaną depresją poczucie

winy ujawnia się w znacznie subtelniejszy sposób.

Najczęściej są to powtarzające się rozważania doty-

czące przeszłości, w których nacisk kładzie się na te

sytuacje, w których osoba chora postąpiła niewłaś-

ciwie. Chory często (tak jak w przypadku poczucia

małej wartości) nie nazywa tego wprost poczuciem

winy, ale pośrednio sugeruje, że ma takie poczucie

czy też wyrzuty sumienia. Jeśli lekarz nie dysponuje

wywiadem obiektywnym, to niekiedy trudno ocenić,

czy przypadkiem pacjent nie ma racji. Ostatecznie

każdy człowiek wielokrotnie podejmuje nietrafne

decyzje. Uwagę lekarza powinna jednak zwrócić

uporczywość, z jaką chory nawraca do niekorzyst-

nych dla niego wspomnień. Człowiek zdrowy popeł-

nia co prawda dużo błędów, ale znacznie częściej

opowiada o swoich sukcesach, a nawet jeśli mówi

o porażce, to jest to często relacja typu „nie ma tego

złego, co by na dobre nie wyszło”. W przypadku

chorych na depresję sytuacja jest wręcz przeciwna

— chory wielokrotnie daje do zrozumienia, że nie

ma tego dobrego, co nie skończyłoby się źle. Jeden

z chorych powiedział kiedyś: „Panie doktorze mam

wrażenie, że zostałem obdarzony czymś w rodzaju

odwrotnego dotyku Midasa. Wszystko, czego

dotknę, zmienia się w śmieci!”.

Myśli, tendencje i próby samobójcze . Uważa

się, że zniechęcenie do życia i myśli samobójcze wy-

stępują nawet u 80% chorych z depresją, jednak nie

wszyscy ujawniają je w wypowiedziach. Nasilenie

myśli samobójczych może się wahać od przelotnych

rozważań na temat wartości życia i samobójstwa jako

„teoretycznego rozwiązania”, do konkretnych pla-

nów samobójczych, dotyczących wyboru narzędzia,

okoliczności, czasu samobójstwa. Nie jest prawdą,

że osoby, które spontanicznie mówią o popełnieniu

samobójstwa, nigdy go nie popełniają — bardzo

wielu przyszłych samobójców mówiło o swoich za-

miarach albo najbliższym członkom rodziny, albo

lekarzowi. Pytanie chorego o to, czy nie ma takich

myśli, nie zwiększa ryzyka samobójstwa, a wręcz

przeciwnie często przynosi pacjentowi ulgę, a leka-

rzowi pozwala na uzyskanie lepszego wglądu w głę-

bokość choroby. Potwierdzenie przez chorego, że ma

on myśli samobójcze należy traktować poważnie, ale

bez paniki, zawsze mając na uwadze całość obrazu

choroby i sytuację pacjenta. Oszacowanie stopnia

ryzyka samobójstwa w depresji jest bardzo trudne.

Badano bardzo wiele różnych potencjalnych czynni-

ków pozwalających na przewidywanie zwiększone-

go ryzyka. Niestety w stosunku do wielu z nich opi-

nie autorów prac są rozbieżne. Do czynników, które

powszechnie uważa się za zwiększające stopień

ryzyka samobójstwa, należą: płeć męska, wiek po-

wyżej 40 rż., brak małżonka lub stałego partnera (we-

dług niektórych osoby rozwiedzione są mniej nara-

żone niż samotne), brak dobrej sieci wsparcia spo-

łecznego, występowanie choroby somatycznej,

zwłaszcza przewlekłej i nieuleczalnej oraz takiej, któ-

rej towarzyszy ból, poczucie beznadziejności i braku

perspektyw.

Zaburzenia snu. Dla depresji typowy jest płytki,

przerywany sen oraz wczesne ranne budzenie się

z niemożnością ponownego zaśnięcia (tzw. zaburze-

nia drugiej i trzeciej fazy snu). Chorzy najczęściej dość

łatwo zasypiają, czekają nawet na moment, kiedy

będą mogli się położyć i zostawić za sobą „wszyst-

kie zmartwienia dnia”. Jednak po kilku godzinach,

często płytkiego i niedającego wypoczynku snu, za-

zwyczaj budzą się i ponowne zaśnięcie przychodzi

im już z dużą trudnością. Po przebudzeniu chorzy

zwykle odczuwają lęk, niepokój, natychmiast powra-

www.psychiatria.med.pl

155

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: