Dane medyczne a dostęp do danych osobowych.
2008-05-26
Czy Policja może mieć dostęp do danych medycznych w kontekście tajemnicy lekarskiej oraz ochrony informacji dotyczących zdrowia psychicznego.
Kwestia udostępniania danych osobowych na innej podstawie niż wskazane w art. 23 lub 27 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, została uregulowana w art. 29 – 30 tejże ustawy. Zgodnie z art. 29 ust. 1 administrator danych udostępnia posiadane w zbiorze dane osobowe podmiotom lub osobom uprawnionym do ich otrzymania na mocy przepisów prawa. Tak więc, w przypadku gdy określony podmiot jest uprawniony na podstawie przepisów prawa do uzyskania pewnych informacji, administrator danych ma obowiązek takie informacje udostępnić.
Podmiotom i osobom innym, niż uprawnione na mocy przepisów prawa, dane osobowe mogą być udostępnione, jeżeli wiarygodnie uzasadnią potrzebę ich posiadania a udostępnienie tych danych nie naruszy praw i wolności osób, których dane dotyczą. W tym trybie mogą być udostępnione tylko dane zwykłe. Dane wrażliwe (określone w sposób wyczerpujący w art. 27 ustawy) mogą natomiast być udostępnione wyłącznie podmiotom lub osobom uprawnionym do ich otrzymania na mocy przepisów prawa.
A zatem, dane medyczne rozumiane jako informacje o stanie zdrowia mogą być udostępnione wyłącznie podmiotom lub osobom uprawnionym do ich otrzymania na podstawie przepisów prawa.
Uprawnienie Policji do dostępu do danych osobowych wynika m. in. z art. 14 ust. 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 z późn. zm.) stanowiącym, iż Policja w celu realizacji ustawowych zadań może korzystać z danych o osobie uzyskanych przez inne organy, służby i instytucje państwowe w wyniku wykonywania czynności operacyjno – rozpoznawczych. Policja może przetwarzać te dane bez wiedzy i zgody osoby, której one dotyczą. Powołany przepis przyznaje Policji prawo do korzystania z danych osobowych. Należy jednak zauważyć, iż uprawnienia te dotyczą wyłącznie danych osobowych uzyskanych przez podmioty ze sfery publicznej, co a contrario oznacza, iż nie przysługują one w odniesieniu do danych osobowych będących w posiadaniu podmiotów ze sfery prywatnej. Jednocześnie uprawnienia te dotyczą tylko tych danych, które zostały uzyskane w wyniku wykonywania czynności operacyjno – rozpoznawczych.
Ponadto, na podstawie art. 14 ust. 5 ustawy o Policji, administrator w/w danych jest obowiązany udostępnić dane osobowe na podstawie imiennego upoważnienia Komendanta Głównego Policji, komendantów wojewódzkich Policji lub uprawnionego policjanta, okazanego przez policjanta wraz z legitymacją służbową.
Skoro zatem powołane przepisy przyznają Policji prawo dostępu do danych osobowych, oznacza to, że Policja ma dostęp do wszystkich danych osobowych, w tym także do danych o stanie zdrowia (danych medycznych).
Istotne znaczenie ma zwłaszcza art. 20 ust. 1 ustawy o Policji, zgodnie z którym Policja może uzyskiwać informacje, w tym także niejawne, gromadzić je, sprawdzać oraz przetwarzać. Jednocześnie na podstawie art. 20 ust. 2a tej ustawy, Policja może pobierać, uzyskiwać, gromadzić, przetwarzać i wykorzystywać w celu realizacji zadań ustawowych informacje, w tym dane osobowe o osobach podejrzanych o popełnienie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego, nieletnich dopuszczających się czynów zabronionych przez ustawę jako przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, osobach o nieustalonej tożsamości lub usiłujących ukryć swoją tożsamość oraz o osobach poszukiwanych, także bez ich wiedzy i zgody. Doprecyzowaniem tego przepisu jest art. 20 ust. 2b powołanej ustawy stanowiący, że informacje, o których mowa w art. 20 ust. 2a mogą obejmować m. in. dane osobowe, o których mowa w art. 27 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, a więc także informacje o stanie zdrowia (dane medyczne). Stosownie do treści § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 5 września 2007 r. w sprawie przetwarzania przez Policję informacji o osobach (Dz. U. Nr 170, poz. 1203) pobranie informacji przez Policję w ramach przysługujących jej uprawnień, ze zbiorów prowadzonych przez inne podmioty, organy Policji dokumentują poprzez sporządzenie wniosku o przekazanie lub udostępnienie informacji kierowanego do podmiotu dysponującego informacjami.
Wniosek ten ma formę pisemną i zawiera:
1) oznaczenie wnioskodawcy;
2) wskazanie przepisów uprawniających do dostępu do informacji;
3) określenie rodzaju i zakresu potrzebnych informacji oraz formy ich przekazania lub udostępnienia;
4) wskazanie imienia, nazwiska i stopnia służbowego policjanta upoważnionego do pobrania informacji lub zapoznania się z ich treścią.
Wniosek może mieć także formę ustną, ale tylko wtedy, gdy zachodzi konieczność niezwłocznego działania, a w szczególności w trakcie pościgu za osobą podejrzaną o popełnienie czynu zabronionego albo podczas wykonywania czynności mających na celu ratowanie życia i zdrowia ludzkiego lub mienia.
W przypadku pobrania dokumentów zawierających informacje przekazane w trybie powyższego wniosku policjant ma obowiązek na żądanie pokwitować pobranie tych dokumentów albo potwierdzić uzyskanie wglądu w treść informacji oraz w razie potrzeby pouczyć osobę przekazującą informacje o konieczności zachowania w tajemnicy faktu i okoliczności przekazania.
Dokumenty te zwraca się za pokwitowaniem w miejscu i czasie uzgodnionym z osobą przekazującą, chyba że na podstawie odrębnych przepisów podlegają one włączeniu do akt prowadzonego postępowania.
Powołać należy również art. 20 ust. 15 ustawy o Policji, zgodnie z którym Policja w celu zapobieżenia lub wykrycia przestępstw oraz identyfikacji osób może uzyskiwać, gromadzić i przetwarzać informacje, w tym również dane osobowe ze zbiorów prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów przez organy władzy publicznej, a administratorzy tych danych są obowiązani do nieodpłatnego ich udostępniania. Trzeba jednak zaznaczyć, iż przepis ten upoważnia Policję do dostępu do danych osobowych przetwarzanych w zbiorach prowadzonych wyłącznie przez podmioty ze sfery publicznej.
Zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.) osoby wykonujące czynności wynikające z tej ustawy są obowiązane do zachowania w tajemnicy wszystkiego o czym powezmą wiadomość w związku z wykonywaniem tych czynności. Z powyższego wynika, że obowiązek zachowania tajemnicy obejmuje także wszelkie dane osobowe, w tym dane o stanie zdrowia (dane medyczne). Od tak określonego obowiązku zachowania tajemnicy powołana ustawa w art. 50 ust. 2 wprowadza wyjątki. I tak, nie ma obowiązku zachowania tajemnicy w stosunku do:
1) lekarza sprawującego opiekę nad osobą z zaburzeniami psychicznymi,
2) właściwych organów administracji rządowej lub samorządowej co do okoliczności, których ujawnienie jest niezbędne do wykonywania zadań z zakresu pomocy społecznej,
3) osób współuczestniczących w wykonywaniu czynności w ramach pomocy społecznej, w zakresie, w jakim to jest niezbędne,
4) służb ochrony państwa i ich upoważnionych pisemnie funkcjonariuszy lub żołnierzy w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia postępowania sprawdzającego na podstawie przepisów o ochronie informacji niejawnych.
Z powyższego wynika, że w/w podmioty mają prawo dostępu do informacji o stanie zdrowia psychicznego objętych, co do zasady tajemnicą.
Podobnie, zgodnie z art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1943 z późn. zm.) lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji dotyczących pacjenta uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. Również ta ustawa określa przypadki, w których tajemnica nie obowiązuje, stanowiąc w art. 40 ust. 2, że przepisu o obowiązku zachowania tajemnicy przez lekarza nie stosuje się, gdy:
1) tak stanowią ustawy,
2) badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na podstawie odrębnych ustaw, organów i instytucji; wówczas lekarz jest obowiązany poinformować o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje,
3) zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób,
4) pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, po uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych dla pacjenta skutkach jej ujawnienia,
5) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawnionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń,
6) jest to niezbędne do praktycznej nauki zawodów medycznych,
7) jest to niezbędne dla celów naukowych.
We wszystkich w/w przypadkach ujawnienie tajemnicy może nastąpić wyłącznie w niezbędnym zakresie. Jednocześnie lekarz nie może podać do publicznej wiadomości danych umożliwiających identyfikację pacjenta bez jego zgody.
Na podkreślenie zasługuje w szczególności art. 40 ust. 2 pkt 1 w/w ustawy, wyłączający obowiązek zachowania tajemnicy w sytuacji, gdy tak stanowią ustawy. A zatem, w przypadku obowiązywania w tym zakresie stosownych przepisów prawa, lekarz będzie zwolniony od obowiązku zachowania tajemnicy. Trzeba przy tym zauważyć, iż chodzi tutaj o przepisy rangi ustawowej.
Wskazać należy również przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) dotyczące prowadzenia dokumentacji medycznej przez zakłady opieki zdrowotnej. Zgodnie z art. 18 ust. 2 tej ustawy, zakład opieki zdrowotnej zapewnia ochronę danych zawartych w dokumentacji medycznej, którą ma obowiązek prowadzić. Ustawa ta określa szczegółowo podmioty, którym dokumentacja medyczna może być udostępniona, stanowiąc w art. 18 ust. 3, że zakład opieki zdrowotnej udostępnia dokumentację medyczną:
1) pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu bądź osobie upoważnionej przez pacjenta;
2) zakładom opieki zdrowotnej, jednostkom organizacyjnym tych zakładów i osobom wykonującym zawód medyczny poza zakładami opieki zdrowotnej, jeżeli dokumentacja ta jest niezbędna do zapewnienia ciągłości świadczeń zdrowotnych;
3) właściwym do spraw zdrowia organom państwowym oraz organom samorządu lekarskiego w zakresie niezbędnym do wykonywania kontroli i nadzoru;
4) ministrowi właściwemu do spraw zdrowia, sądom i prokuratorom oraz sądom i rzecznikom odpowiedzialności zawodowej, w związku z prowadzonym postępowaniem;
5) uprawnionym na mocy odrębnych ustaw organom i instytucjom, jeżeli badanie zostało przeprowadzone na ich wniosek;
6) organom rentowym oraz zespołom do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności, w związku z prowadzonym przez nie postępowaniem;
7) rejestrom usług medycznych, w zakresie niezbędnym do prowadzenia rejestrów;
8) zakładom ubezpieczeń na zasadach określonych w przepisach o działalności ubezpieczeniowej.
Ponadto, dokumentacja medyczna może być udostępniona szkole wyższej lub jednostce badawczo-rozwojowej do wykorzystania dla celów naukowych, ale bez ujawniania nazwiska i innych danych umożliwiających identyfikację osoby, której dokumentacja dotyczy. Sposób udostępniania dokumentacji medycznej został określony w art. 18 ust. 4a w/w ustawy stanowiącym, iż jest ona udostępniana:
1) do wglądu w zakładzie opieki zdrowotnej;
2) poprzez sporządzenie jej wyciągów, odpisów lub kopii;
3) poprzez wydanie oryginału za pokwitowaniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu, jeśli uprawniony organ lub podmiot żąda udostępnienia oryginałów tej dokumentacji.
Jednocześnie, na podstawie § 52 pkt 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. Nr 247, poz. 1819 z późn. zm.) dokumentacja medyczna udostępniana jest podmiotom i organom uprawnionym na podstawie odrębnych przepisów, a w razie śmierci pacjenta - osobie przez niego upoważnionej do uzyskiwania dokumentacji w przypadku jego zgonu. Udostępnienie dokumentacji medycznej następuje w trybie zapewniającym zachowanie poufności i ochrony danych osobowych. Dokumentacja indywidualna, a dokumentacja zbiorcza jedynie w zakresie wpisów dotyczących pacjenta, jest udostępniana w sposób określony w art. 18 ust. 4a ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, na podstawie decyzji kierownika zakładu lub osoby przez niego upoważnionej. Odmowa wydania dokumentacji wymaga zachowania formy pisemnej oraz podania przyczyny.
W przypadku wydania oryginałów dokumentacji w zakładzie należy pozostawić kopię lub pełny odpis wydanej dokumentacji, chyba że zwłoka w wydaniu dokumentacji mogłaby narazić pacjenta na szkodę.
Omni Modo
Stan prawny na dzień 21 maja 2008 r.
Agamma