zarz24zal1.pdf

ZAŁĄCZNIK NR 1

do zarządzenia nr 24 dyrektora generalnego Lasów Państwowych z 30 marca 2009 r.

ZNOWELIZOWANE ZASADY SPORZĄDZANIA

SZACUNKU BRAKARSKIEGO DRZEW NA PNIU

I. ZASADY OGÓLNE

nadleśnictwa. Odbywa się ona po przeliczeniu szacunków

w programie ACER, a przed sporządzeniem zestawień zbior-

czych dla jednostki nadrzędnej.

2. W wypadku braku możliwości sporządzenia szacunku brakar-

skiego metodą „przez porównanie”, dopuszcza się:

a) szacowanie posztuczne każdego drzewa do wycięcia na

danej pozycji planu cięć – w drzewostanach rębnych oraz

przedrębnych IV i starszych klas wieku (raptularz 1);

b) szacowanie mas oraz udziału procentowego sorty-

mentów na podstawie oceny powierzchni (bez wykonywania

pomiarów) – dla CP (raptularz 1a).

3. Szacowanie mas i udziału poszczególnych sortymentów dla cięć

przygodnych odbywa się przy użyciu raptularza 1a.

4. Sporządzanie szacunków brakarskich w drzewostanach II

i III klasy wieku przeprowadza się wyłącznie na podstawie

wyników z lat ubiegłych , z wykorzystaniem baz danych

systemu LAS.

Niezależnie od sposobu naboru pozycji do zabiegów czy cięć,

a także przetwarzania danych, szacunek brakarski jest sporzą-

dzany jako oferta handlowa nadleśnictwa na kolejny rok gospo-

darczy, będąc formalnie podstawą do sporządzenia planu sprzedaży

drewna. Szacunkowi brakarskiemu podlegają wszystkie użytki

rębne i przedrębne, objęte planem pozyskania drewna na dany rok.

Dla każdej pozycji planu cięć szacunek brakarski przeprowadza się

odrębnie. Terenowy szacunek brakarski drzew na pniu na rok

następny musi być sporządzony i przekazany do nadleśnictwa do

końca lipca, a do jednostki nadrzędnej (RDLP) do końca sierpnia.

Niniejsze zasady definiują czynności związane ze sporządzeniem

szacunków przy zastosowaniu technik informatycznych. W tych

zasadach, w maksymalnie możliwym zakresie, wykorzystano

postanowienia załącznika 2b pt.: „Zasady szacunku brakarskiego

drzew na pniu według klasyfikacji jakościowo-wymiarowej przy

komputerowym przetwarzaniu danych” do zarządzenia nr 31 dyrek-

tora generalnego Lasów Państwowych z 21 czerwca 1993 roku

(znak DG-12/0420/9/93). Szacunek, w zależności od rodzaju

i wieku drzewostanów, przeprowadza się jedną z poniższych

metod.

1. Szacowanie na podstawie wyników z lat ubiegłych z wyko-

rzystaniem bazy danych systemu LAS (metoda „przez

porównanie”). Jest to podstawowa metoda sporządzania

szacunku brakarskiego, jeśli istnieją dane porównawcze, opisane

poniżej w kryteriach, na podstawie których dokonuje się naboru

pozycji cięć. Tak sporządzony szacunek podlega obligatoryjnej

weryfikacji przez właściwego leśniczego i służby kontrolne

II. ZASADY SZCZEGÓŁOWE

Całokształt prac obejmujących szacunek brakarski dzieli się na

następujące etapy.

1. Wyboru pozycji, na których ma być wykonany szacunek

brakarski, dokonuje leśniczy przy użyciu programu BRAKARZ.

2. Weryfikację poszczególnych pozycji pod względem możliwości

zastosowania metody „przez porównanie” – wykonuje pracownik

biura nadleśnictwa za pomocą programu ACER na podstawie

przesłanych (sieć WAN lub przekazanych bezpośrednio z leś-

nictwa) danych z programu BRAKARZ do programu ACER.

Zweryfikowany wykaz pozycji pracownik nadleśnictwa przeka-

zuje z programu ACER do programu BRAKARZ.

3. Prace terenowe – pomiar, klasyfikacja oraz weryfikacja i uzupeł-

nienie danych. Dla pozycji szacowanych metodą “przez porów-

nanie” – raptularz 1b, w pozostałych przypadkach sporządzenie

szacunku metodą „posztuczną” lub „szacowanie mas” – raptu-

larz 1 lub 1a. Czynności wykonywane są przez leśniczego za

pomocą programu BRAKARZ.

4. Prace kameralne – na podstawie przekazanych z programu

BRAKARZ do programu ACER (przez sieć WAN lub w nadle-

śnictwie) przygotowanych przez leśniczego szacunków,

pracownik biura nadleśnictwa przelicza szacunki i przygotowuje

zestawienia dla leśnictw oraz nadleśnictwa.

5. Kontroluje szacunki w terenie oraz ewentualnie zmienia wpro-

wadzone dane w programie ACER, na podstawie materiałów

dostarczonych po kontroli terenowej – pracownik biura nad-

leśnictwa.

6. Sporządzenie ostatecznych zestawień dla leśnictw, nadleśnictwa

i RDLP.

7. W wypadku braku możliwości zastosowania programu

BRAKARZ, dopuszcza się „ręczne” sporządzanie raptularzy

terenowych 1, 1a i 1b. W takim przypadku raptularze są druko-

wane przez program ACER (uzupełnieniu podlegają pola niewy-

pełnione automatycznie).

się następujące kryteria (kolejność jest wagą danego kryterium –

– od najważniejszego):

a) grupa czynności (CW, TW, TP i Rb) – pełna zgodność;

b) wiek – +/-5 lat;

c) skład gatunkowy – udział dla:

– gatunek główny (z rangą 1) – +/-1;

– gatunek z rangą 2 – +/-1;

d) typ siedliskowy – +/- jeden typ;

e) zadrzewienie – +/- 0,1;

f) wysokość – +/- 5%.

Jako materiały porównawcze stosuje się dane dotyczące

powierzchni wykonanych cięć do 5 lat wstecz. W przypadku braku

naboru pozycji do porównania przez program ACER, nadleśniczy

może złagodzić kryteria naboru dla: wieku drzewostanu do +/-15

lat, zadrzewienia do +/-0,2 stopnia i wysokości drzewostanu do

+/-20%. Pozycje do porównania mogą być wyszukane z danych

dotyczących danego leśnictwa, obrębu lub całego nadleśnictwa.

Lista wybranych pozycji jest ograniczona do 5, uszeregowanych od

najbardziej zgodnej. Z listy wybiera się jedną lub kilka pozycji

(w takim wypadku obliczane są średnie wartości masy i udziału

poszczególnych sortymentów).

Jeśli podczas weryfikacji danych program ACER nie odnajdzie

żadnej powierzchni, która spełniałaby wyżej wymienione kryteria

lub z podanej listy nie dokona się wyboru, wówczas pozycja, dla

której wyszukiwaliśmy dane porównawcze, otrzymuje status świad-

czący, że jest ona przeznaczona do „ręcznego” sporządzenia

szacunków brakarskich. „Ręcznego” sporządzania szacunków

brakarskich nie stosuje się w drzewostanach II i III klasy wieku.

Informację przekazuje się leśniczemu do programu BRAKARZ lub

w postaci wydruków raptularzy terenowych nr 1, 1a i 1b.

Następnym etapem prac terenowych jest wytyczenie powierzchni

zrębowych (lub gniazd), trwale znacząc drzewa graniczne (poza

powierzchnią zrębową). W cięciach przedrębnych i rębni częścio-

wej należy wyznaczyć drzewa przeznaczone do wyrębu. Wyzna-

czenie drzew do wycięcia przy stosowaniu metody przez porównanie

podlega obligatoryjnej kontroli (w sposób określony przez nadleśni-

czego) i dopuszczeniu pozycji cięć do wykonania.

W zależności od metody sporządzania szacunku weryfikuje się

i uzupełnia dane na raptularzach terenowych. Strona tytułowa tych

dokumentów jest wypełniana tak samo dla każdego z nich:

1. PRACE TERENOWE

1.1. Prace przygotowawcze

Dla wszystkich metod sporządzania szacunków brakarskich

pierwszym etapem jest wybór pozycji do cięć. Podczas tego

procesu leśniczy sprawdza zgodność opisu taksacyjnego ze

stanem na gruncie (weryfikacja wzrokowa), porównując następu-

jące parametry: zadrzewienie, wysokość i pierśnica. Jeśli wystę-

pują znaczące różnice, tj. dla zadrzewienia większe niż +/- 0,1, dla

wysokości >5% i pierśnicy >5% ich wartości, wówczas taką pozycję

wyklucza się z szacowania metodą przez porównanie (wykluczenie

nie dotyczy drzewostanów II i III klasy wieku). Po sporządzeniu listy

pozycji (w programie BRAKARZ lub w formie wydruku) dane są

przekazywane do nadleśnictwa, do programu ACER. W trakcie

wyszukiwania pozycji do porównania przez program ACER, stosuje

RAPTULARZ TERENOWY

DO SZACUNKÓW BRAKARSKICh (RYC. 1)

NA NASTĘPNEJ STRONIE

Ryc. 1. Pierwsza strona wzoru nr 1, 1a i 1b raptularza terenowego

Zasady wypełniania pierwszej strony „Raptularza tereno-

wego do szacunków brakarskich”:

• Adres leśny

Wpisuje się adres według zasad obowiązujących w systemie

LAS

• Grupa czynności

Wybiera się z listy i zaznacza właściwą grupę czynności wpisując

„X”

• Ocena pilności zabiegu

Po ocenie, czy cięcie powinno być koniecznie wykonane

w danym roku, czy możliwe jest przesunięcie na rok następny;

zaznacza się tylko jedną wybraną pozycję wpisując „X”.

• Powierzchnia:

• manipulacyjna (ar) – powierzchnia całego wydzielenia;

• zredukowana (ar) – powierzchnia, na której planujemy

wykonać zabieg;

• próbna (ar) – powierzchnia drzewostanu faktycznie objęta

pomiarem drzew (w przypadku szacunku wykonanego

metodą posztuczną, powierzchnia próbna równa jest

powierzchni zredukowanej);

• do odn/1 raz – powierzchnia do odnowienia, a dla trzebierzy

– wielkość powierzchni, na której wykonujemy zabieg po raz

pierwszy.

• Czynność pozyskania drewna

Zaznacza się, czy pozyskanie odbywa się w warunkach nizin-

nych (CWDPN), czy górskich (CWDPG) wpisując „X” przy

wybranej czynności.

• Stopień trudności pozyskania

Wpisuje się cyfrę oznaczającą właściwy stopień trudności

z zakresu obowiązującego w nadleśnictwie (nie dotyczy nad-

leśnictw pracujących wg metody współczynnikowej).

• Współczynnik trudności

• Ochrona nalotów i podrostów

Potrzebę ochrony nalotów i podrostów wskazuje się wpisując

„X”.

• Cięcia rębne – procent podszytu

Wpisuje się procent podszytu, który powinien być usunięty

z powierzchni przed rozpoczęciem cięć rębnych.

• Cięcia rębne – wysokość podszytu

Znakiem „X” należy zaznaczyć właściwy przedział wysokości.

• Cięcia przedrębne – podszyt powyżej 30%

W metodzie współczynnikowej uwzględnia się utrudnienie

w cięciach przedrębnych, jeżeli na powierzchni występuje ponad

30% podszytu. Wpisanie „X” jest zaznaczeniem takiej sytuacji.

• Drzewostan zaniedbany pielęgnacyjnie

W metodzie współczynnikowej uwzględnia się utrudnienie

w cięciach przedrębnych, jeżeli występują zaniedbania pielę-

gnacyjne. Wpisanie „X” jest zaznaczeniem takiej sytuacji.

• Teren

W metodzie współczynnikowej uwzględnia się utrudnienia wyni-

kające z warunków terenowych. Jeżeli cięcia mają być prowa-

dzone na terenach podmokłych lub tam, gdzie występują skarpy,

urwiska, jary – to wpisanie „X” jest zaznaczeniem takiej sytu-

acji.

• Okres niedostępności

Zaznaczyć miesiące, w których powierzchnia jest niedostępna

dla środków transportowych

• Całkowity wyrób kosztem nabywcy

Pozyskanie kosztem nabywcy drewna S3, S4 i M2 wskazuje się

przez wpisanie „X”.

Wpisuje się „X” tylko w wypadku pozyskania kosztem nabywcy

ponad 50% masy danego sortymentu.

• Procentowy udział M1 w M

Wpisuje się procent udziału drewna małowymiarowego użytko-

wego M1 w ogólnej masie drewna małowymiarowego M plano-

wanego do pozyskania.

W wyjątkowo trudnych warunkach terenowych i drzewostano-

wych, gdzie istnieje potrzeba zastosowania współczynnika trudności

zwiększającego pracochłonność, możliwe jest wpisanie wartości

z przedziału od 1,01 do 1,30 (do 30% zwiększenia) dla warunków

nizinnych oraz od 1,01 do 1,40 (do 40% zwiększenia) dla warunków

górskich.

1.2. Prace pomiarowe i klasyfikacja

1.2.1. Założenia ogólne

Szacunek brakarski w terenie przeprowadza zespół pod kierun-

kiem leśniczego lub osoby przez niego upoważnionej. Zespół powi-

nien mieć odpowiedni sprzęt i druki (w wypadku, gdy nie korzysta

się z programu BRAKARZ). Dane dotyczące pomiaru i klasyfikacji

drzew odnotowuje się na kolejnych „stronach” raptularza (strona

2 przeznaczona jest dla gatunku, który będzie najliczniej usuwany

z danej powierzchni, strony następne dla pozostałych gatunków

drzew). Nazwę gatunku wpisujemy powszechnie stosowanymi

skrótami (np. sosna pospolita – So, grab – Gb). Jeśli korzystamy

z programu BRAKARZ, należy zapoznać się ze sposobem wypeł-

niania pól, opisanym w aktualnej instrukcji użytkownika.

Dla metody innej niż „przez porównanie” każde szacowane

drzewo należy dokładnie obejrzeć, zmierzyć jego pierśnicę, zakwa-

lifikować do klasy lub grupy jakościowo-wymiarowej oraz zapisać

w programie lub odnotować we właściwej kolumnie i rubryce raptu-

larza za pomocą kropek lub kresek, systemem dziesiętnym.

Obowiązuje przy tym zasada, że każde drzewo zapisujemy tylko

jeden raz i tak:

W drzewostanach o szczególnie korzystnych warunkach pozy-

skania (np. teren równy, duża zasobność, bardzo dobra jakość

techniczna), możliwe jest stosowanie współczynnika trudności

zmniejszającego pracochłonność w zakresie od 0,99 do 0,70

(do 30% zmniejszenia).

Metoda współczynnikowa ujmuje większość utrudnień tereno-

wych, więc dla tej metody wartość współczynnika trudności rzadko

będzie inna niż 1,0.

O zastosowanie zwiększającego lub zmniejszającego współ-

czynnika trudności wnioskuje leśniczy, a zatwierdza nadleśniczy.

• Strefa trudności zrywki

Wpisuje się cyfrę oznaczającą właściwą strefę trudności zrywki

w zakresie od 1 do 4 (nie dotyczy nadleśnictw pracujących wg

metody współczynnikowej).

• Odległość

Należy wpisać osobno dla drewna wielkowymiarowego (W)

i średniowymiarowego (S), na jakie przeciętne odległości i jaki

procent drewna podlega zrywce oraz podwozowi. Odległości

zrywki podaje się w pełnych metrach, a podwozu w kilometrach.

Koszty zrywki drewna małowymiarowego użytkowego M1 wyli-

czane są na podstawie odległości wpisanych dla drewna średnio-

wymiarowego.

• Rodzaj zrywki

Należy wpisać procentowe udziały poszczególnych rodzajów

zrywki (suma ma równać się 100%, a dopuszczalny brak wpisu

oznacza rezygnację z wyliczenia kosztów zrywki).

A . Dla metody „przez porównanie” – leśniczy otrzymuje dane

(do programu BRAKARZ lub w postaci wydruku raptularza wzór

nr 1b) z informacją o obliczonych dla każdego gatunku masach

według sortymentów w klasach wymiarowych oraz procentowym

udziale drewna średniowymiarowego krótkiego w grupach S2A i

S2B. W trakcie prac terenowych (wyznaczenie drzew do usunięcia)

osoba odpowiedzialna za wykonanie szacunków ocenia zgodność

wyliczeń otrzymanych z programu dla metody „przez porównanie”

ze stanem na gruncie dla mas każdego gatunku według sortymen-

tów w klasach wymiarowych i dla procentowych udziałów drewna

krótkiego w grupach S2A i S2B. W przypadku niezgodności pomię-

dzy wyliczeniami programowymi dla metody „przez porównanie” ze

stanem na gruncie, osoba odpowiedzialna za wykonanie szacun-

ków, w celu doprowadzenia danych w szacunku do wartości rzeczy-

wistych ma następujące możliwości:

• skorygować masy każdego gatunku wg sortymentów w klasach

wymiarowych i procentowe udziały drewna krótkiego w grupach

S2A i S2B;

• usunąć gatunek nieistniejący na powierzchni cięć;

• zamienić gatunek nieistniejący na taki, który nie został ujęty

w obliczeniach, a według oceny odpowiadający swoją strukturą

masową, i sortymentową gatunkowi zamienianemu;

• dopisać gatunek nieujęty w wyliczeniach, oceniając strukturę

masową według sortymentów w klasach wymiarowych i procen-

towe udziały drewna krótkiego w grupach S2A i S2B;

• zakwalifikować szacunek do wykonania przez szacowanie

posztuczne każdego drzewa do wycięcia na pozycji cięć.

Zasady wypełniania drugiej strony raptularza wzór nr 1b

przedstawionego na rycinie 2:

• Gatunek – podany jest kod gatunku

• Masa obliczona – podane są dla gatunku na powierzchni cięć,

obliczone programowo, masy wg sortymentów w klasach wymia-

rowych i klasach grubości oraz sumy grubizny w klasach

grubości;

• Masa proponowana – w wypadku różnicy mas z podanymi

w kolumnie „Masa obliczona”, podaje się proponowane masy wg

sortymentów w klasach wymiarowych i klasach grubości oraz

sumy grubizny w klasach grubości, dla gatunku na powierzchni

cięć;

• Obliczony udział procentowy – podane są dla gatunku, obliczone

programowo, procentowe udziały drewna krótkiego w grupach

S2A i S2B;

• Proponowany udział procentowy – w wypadku różnicy udziałów z

podanymi w polu „Obliczony udział procentowy” podaje się,

proponowane dla gatunku, procentowe udziały drewna krótkiego

w grupach S2A i S2B.

Po przejęciu danych z programu BRAKARZ lub ich ręcznym

wprowadzeniu do programu ACER, szacunek staje się pozycją do

ujęcia w planie cięć.

RAPTULARZ DO SPORZĄDZANIA SZACUNKU

METODĄ PRZEZ PORÓWNANIE (RYC. 2)

NA NASTĘPNEJ STRONIE

B . Dla metody szacowania posztucznego leśniczy wprowadza

dane do programu BRAKARZ lub do druku raptularza wzór nr 1.

Ostatnim etapem prac terenowych jest określenie procentowego

udziału:

• drewna klasy WD – w stosunku do drewna wielkowymiarowego,

• S2, S4 i M – w odniesieniu do grubizny ogółem,

• S2B – w stosunku do S2,

• S2A krótkie (o długości do 1,5 m) – w stosunku do S2A,

• S2B krótkie (o długości do 1,5 m) – w stosunku do S2B,

• S3A – w stosunku do S3,

• oraz zaznaczenie opcji „N” – nie, jako że masa danego gatunku

ma pozostać nieprzeliczona, ponieważ pomiary dla danego

gatunku zostały wykonane przez szacowanie posztuczne

każdego drzewa do wycięcia.

Zasady wypełniania drugiej strony raptularza wzór nr 1

przedstawionego na rycinie 3 (druga strona raptularza) i na

rycinie 4 (trzecia i kolejne strony):

• w kolumnie 3 – drzewa odpowiadające klasie WA0, zgodnie

z normą – dla gatunków iglastych oraz zawierające kłody

o długości minimum 3,0 m klasy WA0 – dla liściastych;

• w kolumnie 4 – drzewa grupy S10 oraz odpowiadające klasie

WB0, zgodnie z normą dla gatunków iglastych oraz zawierające

kłody o długości minimum 4,0 m klasy WB0 – dla liściastych;

• w kolumnie 5 – drzewa klasy WC0 i WD oraz grup S2, S3 i S4;

• w kolumnie 6 – drzewa zawierające kłody o długości minimum 3,0

m klasy WA1 (odpowiadające warunkom technicznym dla

drewna specjalnego okleinowego);

• w kolumnie 7 – drzewa zawierające kłody o długości minimum 6,0

m klasy WB1 (odpowiadające warunkom technicznym dla

drewna specjalnego łuszczarskiego);

• w kolumnie 8 – drzewa odpowiadające warunkom technicznym

dla słupów teletechnicznych, o długości minimum 7,0 m;

• w kolumnie 9 – wysokości drzew dla poszczególnych stopni pier-

śnic.

C . Dla metody szacowania mas leśniczy wprowadza dane do

programu BRAKARZ lub do druku raptularza na wzorze nr 1a,

przedstawionego na rycinie nr 5.

Druga i następne strony druku zawierają rubryki do wpisywania

mas według sortymentów w klasach wymiarowych. Oprócz wpisa-

nia mas należy podać procentowe udziały:

• S2A krótkie (o długości do 1,5 m) – w stosunku do S2A,

• S2B krótkie (o długości do 1,5 m) – w stosunku do S2B.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: