Wrzosek - Zmagania o informacje we współczesnych organizacjach.pdf - Akademia Obrony Narodowej - drBrennan

Zeszyty Naukowe AON nr 4(81) 2010

ISSN 0867–2245

ZMAGANIA O INFORMACJE WE WSPÓŁCZESNYCH ORGANIZACJACH

Zeszyty Naukowe AON nr 2(59) 2005

ISSN 0867–2245

ZMAGANIA O INFORMACJE

WE WSPÓŁCZESNYCH ORGANIZACJACH

płk dr hab. Marek WRZOSEK

Akademia Obrony Narodowej

W miarę rozwoju intelektualnego i technicznego poziomu życia, coraz więk-

szego znaczenia zaczęło nabierać społeczeństwo informacyjne. Posiadanie informa-

cji staje się obecnie warunkiem lepszej i bezpieczniejszej egzystencji. Na tym wła-

śnie tle (zmagania o informacje) pojawiła się konkurencja i współzawodnictwo

między organizacjami, rządami, osobami. Informacje zatem zaczęto coraz bar-

dziej chronić, traktując je jako swoiste dobro materialne, a co za tym idzie – istotny

podmiot zarządzania. Odwieczne dążenie człowieka do stworzenia sobie podob-

nych do innych lub lepszych warunków życia, sprawiło, że zmagania o informacje

traktowano jako formę walki o lepszy byt jednostki, a nawet całej społeczności.

Powstało zatem nowe zjawisko społeczne, w którym jedna strona dążyła do zdoby-

cia informacji, a strona przeciwna starała się to udaremnić 1 .

Obecnie w zmaganiach o informacje szczególne znaczenie mają środki teleko-

munikacji i oprogramowanie komputerowe. Teoretycznie dzięki Internetowi został

stworzony niemalże nieograniczony dostęp do ogromnych zbiorów informacyjnych

na całym świecie. Zmagania o informacje finansowe, przemysłowe, technologiczne

czy wojskowe, stały się jednym z istotnych elementów życia społeczeństwa infor-

macyjnego.

O tym, że w ostatniej dekadzie XX w. nastąpił gwałtowny rozwój elektroniki

i znaczny wzrost intensywności obiegu informacji nie trzeba już przekonywać.

Teza ta była wielokrotnie udowadniana w licznych publikacjach i pracach nauko-

wych. Sytuacja, w której informacja stanowi podstawę działania, znalazła swoje

odzwierciedlenie w strukturze gospodarki, operacjach militarnych oraz realiach

życia społecznego. Elektronika sprawiła, że pojawiły się nowe sposoby zdobywa-

nia, przekazywania i przetwarzania informacji. W siłach zbrojnych elektronikę

wykorzystano w procesach rozpoznania, w systemach dowodzenia oraz w uzbroje-

niu. Na potrzeby „cyfrowego pola walki” stworzono nowe rodzaje amunicji o ce-

chach „inteligentnych”, a więc środki rażenia zdolne do samodzielnego rozróżnia-

1 Por. L. Ciborowski, Walka informacyjna , Toruń 1999, s. 9.

MAREK WRZOSEK

nia i wyboru celów uderzenia. Skrócono w sposób zasadniczy czas reakcji na dzia-

łanie strony przeciwnej i znacznie zwiększono stopień ruchliwości wojsk. Dlatego

też wielu teoretyków wojskowych wypowiada się, że perspektywiczne działania

zbrojne cechować się będą stale zmieniającą się sytuacją 2 . Już w końcu minionego

wieku wskazywano na fakt, że dowodzący operacją oraz bezpośrednio kierujący

walką będą musieli dysponować stosownymi do tego środkami wykrywania, loka-

lizacji i zwalczania obiektów przeciwnika. Dowódcy będą musieli mieć stworzone

warunki do szybkiego podejmowania decyzji oraz sprawnego, skrytego i natych-

miastowego wdrażania ich do realizacji 3 .

We współczesnym społeczeństwie informacyjnym żołnierz i cywil są, z punktu

widzenia systemów informacyjnych, spleceni ze sobą. To, jak świat cywilny –

świat biznesu, instytucji rządowych, stowarzyszeń nie nastawionych na zysk –

zdobywa, przetwarza, dystrybuuje i ochrania swe aktywa w postaci wiedzy, wpły-

wa zasadniczo na jakość zadań wypełnianych przez wojskowych 4 .

Eksperci i wojskowi wielu państw NATO zajmujący się prognozowaniem walki

zbrojnej w XXI w., uwzględniając postęp naukowo-techniczny, opracowali nową

koncepcję operacji połączonych 5 . Uważają oni, że charakterystyczną cechą przy-

szłych działań militarnych będzie selektywne oddziaływanie na przeciwnika środ-

kami broni „inteligentnej”, które we współdziałaniu z systemami walki elektro-

nicznej pozwalają na wykonywanie precyzyjnych uderzeń. W nowej koncepcji

przyjmuje się ponadto, że warunkiem koniecznym do prowadzenia skutecznych

działań w każdym obszarze jest wygranie walki informacyjnej. Oznacza to uzyska-

nie i utrzymanie przewagi przede wszystkim w obszarze informacji, którą należy

traktować jako czynnik, dzięki któremu każdy odbiorca może poszerzyć swoją

wiedzę na temat otoczenia wewnętrznego i zewnętrznego, a w efekcie podjąć wła-

ściwą decyzję i wdrożyć ją do praktycznego działania. W takim ujęciu walka

w obszarze informacji to działania, w których zarówno informacja, jak i dezinfor-

macja oraz propaganda są równocześnie bronią, jak i obiektem ataku 6 . Umiejsco-

wienie jednak wybranych zagadnień walki informacyjnej, po ogólnym obrazie

ewentualnych działań wojennych, wskazuje, iż rozważania będą dotyczyły głównie

tego rodzaju walki prowadzonej podczas konfliktu zbrojnego. Teza ta nie jest w pełni

uzasadniona, mając bowiem na uwadze zmagania o informacje, należy zdawać sobie

2 Zob. m.in.: B. Balcerowicz, Pokój i „nie-pokój” na progu XXI wieku , Warszawa 2002; Z. Ści-

biorek, Wojna czy pokój , Wrocław 1999; S. Koziej, Między piekłem a rajem. Szare bezpieczeństwo na

progu XXI wieku , Toruń 2006.

3 Por. Z. Ścibiorek, Wojna czy pokój? , Wrocław 1999, s. 119.

4 A. i H., Toffler, Wojna i antywojna , Wyd. Muza, Warszawa 1997, s. 222.

5 Zob.: M. Wiatr, Operacje połączone , Wyd. A. Marszałek, Toruń 2007; M. Gałązka, Koncepcja

Effects-based approach to operations – nowe wyzwanie , „Myśl Wojskowa” 2006 nr 6, a także A. Ka-

czyński, M. Banasik, Prowadzenie przyszłych operacji NATO na zasadzie oczekiwanych rezultatów ,

„Myśl Wojskowa” 2006 nr 4 i 5.

6 A. Żebrowski, Walka informacyjna u progu XXI wieku , [w:] System informacji strategicznej .

Wywiad gospodarczy a konkurencyjność przedsiębiorstwa , red. R. Borowiecki, M. Romantowska,

Wyd. Difin, Warszawa 2006, s. 245.

ZMAGANIA O INFORMACJE WE WSPÓŁCZESNYCH ORGANIZACJACH

sprawę z tego, że rozwój naukowo-techniczny, technologiczny i organizacyjny,

a zwłaszcza informatyzacja naszego życia powodują, że stopniowo zmniejszają się

odległości, zacierają granice, a informacja w obszarze życia społecznego zaczyna

odgrywać coraz większą rolę 7 . Zatem zmagania o informacje to nie tylko domena

sił zbrojnych (walka informacyjna), to także – a może nawet przede wszystkim –

walka podmiotów państwowych, przedsiębiorstw międzynarodowych i globalnych

organizacji finansowych. W aspekcie tego pojawiają się coraz częstsze wypowiedzi

o rosnącej roli walki informacyjnej i konieczności uzyskania przewagi w obszarze

wiedzy.

Podstawowymi narzędziami w zmaganiach o informacje są telekomunikacja

i technika informatyczna, które służą do szybkiego i skrytego oddziaływania zarów-

no na cywilne, jak i wojskowe systemy informatyczne strony przeciwnej w taki

sposób, aby skutecznie je zakłócać bądź uniemożliwiać ich użytkowanie. Oddzia-

ływania te to m.in. świadome i celowo wprowadzane do systemów informatycz-

nych potencjalnego przeciwnika, obok przekazów prawdziwych, treści niepraw-

dziwe (dezinformacja). Wielość różnych wiadomości sprawia, że odbiorca nie jest

w stanie odróżnić informacji prawdziwej od fałszywej. Tym samym staje się on

obiektem (przedmiotem) agresji organizatorów świadomie przygotowanej i prowa-

dzonej walki informacyjnej 8 .

Należy zaznaczyć, że podczas ostatnich konfliktów zbrojnych (wojna w Zatoce

Perskiej, uderzenie na Libię, czy konflikt Bałkański) stosowano elementy walki

informacyjnej. Amerykańscy eksperci wojskowi, analizując przebieg, charakter i wy-

niki wojny w rejonie Zatoki Perskiej, twierdzą, iż była to pierwsza wojna nowego

typu. Walka informacyjna, będąca uzupełnieniem tradycyjnych metod działań

zbrojnych, przyczyniła się do skuteczności uderzeń ogniowych na wojska irackie 9 .

Dezinformacja oraz manipulacja informacjami prowadzona w sieciach dowodzenia

irackich wojsk, doprowadziła do tego, że dowódcy różnych szczebli nie byli zdolni

do rozróżnienia informacji prawdziwych od fałszywych. W ramach walki informa-

cyjnej wykorzystano zespół wzajemnie powiązanych środków zakłócania elektro-

nicznego, które doprowadziły do naruszenia systemu łączności i dowodzenia.

Wiele państw, wychodząc naprzeciw nowym wyzwaniom prowadzi praktyczne

przygotowania do walki informacyjnej, tworząc w ramach struktur państwa 10 oraz

wszystkich rodzajów sił zbrojnych jednostki przeznaczone do nowego rodzaju wal-

ki 11 . Ponadto organizuje się treningi, których celem jest praktyczne wypracowanie

7 Zob. szerzej M. Castells, Społeczeństwo sieci , PWN, Warszawa 2007.

8 Zob. M. Gałązka, Zasady prowadzenia walki informacyjnej , „Kwartalnik Bellona” 2007 nr 1,

s. 73–76.

9 Zob.: Wojna w Iraku, oceny naszych ekspertów , „Biuletyn AON” 2003 nr 2(14) oraz S. Koziej,

Między piekłem a rajem. Szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku , Toruń 2006, s. 185–211.

10 Polska policja dysponuje jednostkami do zwalczania cyberprzestępczości. Zob. „Kwartalnik

Policyjny” 2009 nr 1, niemal cały numer poświęcono cyberprzestrzeni (szanse i zagrożenia). Podobne

struktury posiada ABW.

11 Zob.: R. Czulda, Obrona przez atak , „Polska Zbrojna” nr 33, z dnia 16 sierpnia 2009 r., s. 45

oraz R. Rybicki, Prawo do cyberobrony , „Polska Zbrojna” nr 35 z dnia 30 sierpnia 2009 r., s. 44–45.

MAREK WRZOSEK

metod zakłócania, a także uniemożliwienie korzystania z różnych systemów infor-

matycznych używanych przez przeciwnika 12 .

Pojęcie „walka informacyjna”, chociaż coraz częściej stosowane nie tylko w woj-

skowym, ale także w cywilnym obszarze działalności, nie jest dotychczas w pełni

i zadowalająco zdefiniowane. Pojęcie „walka” z naukowego punktu widzenia nie

wzbudza kontrowersji. Według Tadeusza Kotarbińskiego walka jest interpretowana

jako: „wszelkie działania przynajmniej dwupodmiotowe (przy założeniu, że zespół

może być podmiotem), gdzie jeden przynajmniej z podmiotów przeszkadza dru-

giemu” 13 . Walka w ujęciu T. Kotarbińskiego utożsamiana jest z kooperacją nega-

tywną. Są to zatem wszelkie działania zbiorowe, w których biorą udział przynajm-

niej dwa układy, przy czym jeden z nich przeszkadza drugiemu. Układy te dążą do

celów niezgodnych, o czym wzajemnie wiedzą, planując zaś swoje postępowanie

uwzględniają przeszkadzające działanie strony przeciwnej 14 .

Militarny wymiar walki informacyjnej

Pojęcie „walka informacyjna” (ang. Information warfare ) wywodzi się z no-

menklatury wojskowej 15 . W dużej części opracowań (zwłaszcza z końca minionego

wieku) pojęcie „walki informacyjnej” odnosi się w zasadzie tylko do aktywności

militarnej, a więc działań prowadzonych przez siły zbrojne stron ewentualnego

konfliktu i służących uzyskaniu przewagi informacyjnej nad przeciwnikiem przez

zniszczenie lub uszkodzenie jego zasobów informacyjnych oraz wojskowych sys-

temów telekomunikacyjnych.

Zgodnie z przyjętą w NATO definicją: „walka informacyjna to działania in-

formacyjne prowadzone w okresie kryzysu lub konfliktu zbrojnego, z zamiarem

promowania określonego celu politycznego lub wojskowego, w odniesieniu do wska-

zanego przeciwnika lub przeciwników. Jej elementami wykonawczymi są operacje

informacyjne dotyczące działań wspierających, wyselekcjonowane cele polityczne

i wojskowe, podejmowane z zamiarem wpłynięcia na decydentów i polegające na

oddziaływaniu na procesy informacyjne atakowanej strony, procesy oparte na in-

formacji oraz systemy dowodzenia łączności i rozpoznania, przy równoczesnym

zapewnieniu odpowiedniej ochrony własnemu systemowi informacyjnemu” 16 .

Ofensywne formy walki informacyjnej stanowią nową kategorię zagrożeń asy-

metrycznych. Ich skuteczność jest wynikiem uzależnienia państw i gospodarek od

systemów informacyjnych stanowiących podstawę funkcjonowania systemów wy-

pracowania decyzji. Taka sytuacja umożliwia agresorowi skuteczne blokowanie

12 Zob. M. Rybarczyk, Mundur dla hakera , „Newsweek” z dnia 2 września 2007 r., s. 32–35.

13 T. Kotarbiński, Traktat o dobrej robocie , Wrocław 1982, s. 221.

14 Zob. L. Ciborowski, Walka informacyjna , op. cit.

15 Zob.: G J. Rattray, Wojna strategiczna w cyberprzestrzeni , Warszawa 2004; D. Denning, Wojna

informacyjna i bezpieczeństwo informacji , WNT, Warszawa 2002.

16 Zob. P. Gawliczek, J. Pawłowski, Zagrożenia asymetryczne , AON, Warszawa 2003, s. 42.

ZMAGANIA O INFORMACJE WE WSPÓŁCZESNYCH ORGANIZACJACH

lub opóźnianie procesów decyzyjnych, co może mieć szczególnie niebezpieczne kon-

sekwencje w przypadku synergicznego wpływu kilku form oddziaływania na sys-

temy informacyjne równocześnie.

Pierwszym polskim autorem w mundurze, który kompleksowo przedstawił za-

łożenia walki informacyjnej w kontekście militarnym, był pułkownik Leopold Ci-

borowski. Autor „Walki informacyjnej 17 ” zauważył, że w systemie informacyjnym

wojsk tak źródła informacji, jak i układy odbierające są dostosowane nie tylko do

spełniania swej roli w przestrzeni widma elektromagnetycznego. Dostosowywane są

również do funkcjonowania w przestrzeni fal sprężystych, efektów magnetycznych

i efektów chemicznych, przez pryzmat czego również możliwe jest identyfikowa-

nie stanu aktualnego pola walki. Zatem destrukcyjne oddziaływanie na tego rodza-

ju nośniki informacji również będzie powodować wnoszenie entropii informacyjnej

do systemu. Wszystko to zdaje się potwierdzać tezę, że na informację w sposób

bezpośredni nie można oddziaływać. Możliwe jest to tylko w sposób pośredni,

czyli przez trzy materialne elementy układu (systemu) informacyjnego, którymi są

źródła informacji, nośniki komunikatów i układy odbierające. Dlatego przedmio-

tem walki informacyjnej nie jest informacja, ale system informacyjno-sterujący 18 .

W walce zbrojnej układy informacyjne zaangażowanych stron posiadają duży

stopień skomplikowania, jak również dwoiste przeznaczenie. Są systemami służą-

cymi do zdobywania informacji o przeciwniku i obszarze działań sił zbrojnych oraz

do przekazywania informacji o własnym potencjale walki i jego sytuacji, a także

dowodzenia i kierowania uzbrojeniem. Dlatego też ich strukturę tworzą dwa sprzę-

żone ze sobą podsystemy:

– pierwszy – rozpoznania, służący do zdobywania informacji;

– drugi – dowodzenia wojskami i kierowania uzbrojeniem (środkami walki).

Uwzględniając natomiast reguły kooperacji negatywnej, do działania noszącego

znamiona walki należy jeszcze włączyć dwa przeciwnie skierowane podsystemy:

– pierwszy – zakłócania informacyjnego, ukierunkowany w swej funkcjonal-

ności na wnoszenie entropii informacyjnej do komunikatów systemu informacyj-

nego przeciwnika i destrukcji fizycznej do ich nośników;

– drugi – obrony informacyjnej, ukierunkowany na przeciwdziałanie rozpo-

znaniu i zakłócaniu informacyjnemu przeciwnika.

Oznacza to, że walka informacyjna to kooperacja negatywna wzajemna, reali-

zowana w sferze zdobywania informacji, zakłócania informacyjnego i obrony in-

formacyjnej, gdzie każdemu działaniu jednej strony przyporządkowane jest działa-

nie antagonistyczne strony drugiej 19 .

17 L. Ciborowski – profesor doktor habilitowany, w 1999 roku kierownik katedry w Wydziale

Wojsk Lądowych Akademii Obrony Narodowej. Jego działalność naukowa koncentrowała się wokół

zagadnień rozpoznania i walki elektronicznej. W prowadzonych badaniach zajmował się wówczas

teorią informacji i jej transformacjami na grunt walki zbrojnej, zob. L. Ciborowski, Walka informa-

cyjna , Wyd. Europejskie Centrum Edukacyjne, Toruń 1999.

18 L. Ciborowski, Walka informacyjna , op. cit., s. 68.

19 Ibidem, s. 187.

Wrzosek - Zmagania o informacje we współczesnych organizacjach.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: