ZARZĄDZANIE LOGISTYCZNE NARZĘDZIEM OPTYMALIZACJI I RACJONALIZACJI DZIAŁAŃ Z ZAKRESU ZAPEWNIENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI CYWILNEJ W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH REALIZOWANE PRZEZ PAŃST.pdf

kpt. mgr inż. Marek KWIATKOWSKI

st. kpt. dr Izabella GRABOWSKA-LEPCZAK

kpt. mgr Monika TRYBOŃ

Katedra Analiz i Prognoz Bezpieczeństwa

Zakład Planowania Zintegrowanego, SGSP

ZARZĄDZANIE LOGISTYCZNE NARZĘDZIEM OPTYMALIZACJI

I RACJONALIZACJI DZIAŁAŃ

Z ZAKRESU ZAPEWNIENIA BEZPIECZEŃSTWA

LUDNOŚCI CYWILNEJ W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH

REALIZOWANE PRZEZ PAŃSTWOWĄ STRAŻ POŻARNĄ

W artykule przedstawiono znaczenie logistyki i zarządzania logi-

stycznego w kształtowaniu bezpieczeństwa ludności cywilnej

w obliczu kryzysu. Syntetycznie przedstawione wyniki badań kon-

centrują się na logistyce jako procesie efektywnego zarządzania

potencjałem ratowniczym, którego celem jest optymalizacja za-

spokojenia potrzeb podmiotów ratowniczych, uwzględniająca

harmonijne wykorzystanie sił i środków własnych, innych służb,

podmiotów cywilnych oraz zasobów i możliwości gospodarki na-

rodowej. Informacje zawarte w artykule wskazują drogę do opty-

malizacji i racjonalizacji działań z zakresu prowadzenia długo-

trwałych i wielopodmiotowych akcji ratowniczych, przy jednocze-

snym zapewnieniu niezbędnych warunków do przetrwania dla

ludności cywilnej.

This article presents the importance of logistics and logistics

management in shaping the security of civilians in times of crisis.

A summary of the results of studies focus on logistics as a process

of effective management of potential emergency, the aim is to

optimize the needs of rescue services, taking into account the

sustainable use of forces and its own resources, other departments,

entities and civilian resources and capabilities of the national

economy. Information contained in this paper shows the way to

optimize and rationalize the activities of long-rescue operations,

while ensuring the necessary conditions for the survival of the

civilian population.

1. Ogólna charakterystyka logistyki

O roli i znaczeniu terminu logistyka świadczy przede wszystkim jej wielowie-

kowa tradycja. Pierwotnie termin ten utożsamiano z dziedziną wojskowości, gdzie

przez długie lata stanowiła podstawy teorii i praktyki działalności w zakresie: za-

kwaterowania, zaopatrzenia, dowozu i komunikacji, administracji, konserwacji i

remontów, ewakuacji rannych i chorych, a także wykorzystania zasobów miejsco-

wych, realizacji przedsięwzięć budowlanych oraz inwestycji wojskowych. W takim

ujęciu logistyka bada całokształt możliwości i zdolności państwa w zakresie za-

bezpieczenia działań wojennych (sytuacji kryzysowych) oraz planuje i realizuje

związane z tym przedsięwzięcia. W późniejszym okresie doświadczenia wojenne

oraz rozwój myśli logistycznej przeniosły się również na grunt cywilny, w szcze-

gólności do sektora przemysłowego, gdzie cykl wytwórczy towaru czy usługi uza-

leżniony był ściśle od sprawnej realizacji zaopatrzenia i dostawy, a w dalszym

etapie rzutował na efektywność sprzedaży produktu. Od tego momentu logistyka

ściśle wiąże się z ekonomią, gdyż budowanie pozycji firmy oraz ograniczanie

kosztów związanych z systemem zaopatrywania, dystrybucji i dostawy towaru czy

usługi uzależnione jest od sprawnie działającego systemu logistycznego. Również

w strukturach ratowniczych logistyka doczekała się indywidualnych rozwiązań i

interpretacji, wiążąc doświadczenia sfery militarnej ze sferą cywilną, ekonomii

z wojskowością, łącząc finanse z taktyką oraz przeciwstawiając racjonalizację

działań potrzebom chwili.

W ciągu wieków doczekaliśmy się wielu interpretacji terminu logistyka . Pier-

wotne znaczenie przedmiotowego słowa wykształcone jeszcze w starożytności

odnosi się do dziedziny wiedzy łączącej racjonalność działania ze sztuką szacowa-

nia oraz wyszukiwania najlepszych rozwiązań. Dla przykładu, w ówczesnym świe-

cie zawód urzędnika określany był mianem logistes , zaś do zakresu jego obowiąz-

ków należało między innymi kontrolowanie rachunków, formułowanie wniosków i

przekazywanie ich władzom. Natomiast logista w wojskach starożytnego Rzymu i

Bizancjum pełnił funkcję organizatora zaopatrywania, co dzisiaj nazwalibyśmy

funkcją zabezpieczenia „tyłów”, czyli swoistym zapleczem logistycznym na po-

trzeby prowadzonej akcji (ratowniczej lub zbrojnej). W podobny sposób tłumaczy-

libyśmy dzisiaj genezę francuskiego terminu ‛loger’ czy ‛logis’ jako sposobu za-

bezpieczenia punktów socjalno-bytowych, czyli tego, czym m.in. zajmuje się

współcześnie kwatermistrzostwo. Z uwagi na fakt, iż logistyka ma swój rodowód

w dziedzinie wojskowości, toteż największy jej rozkwit przypada na lata wojenne,

w szczególności lata II wojny światowej. W okresie tym przedmiotem badań nad

logistyką jako nauką były możliwości gospodarki państwa oraz potrzeb wojsk

w dziedzinach: zaopatrywania, transportu, eksploatacji sprzętu obsługi medycznej

wojsk oraz wykorzystywania infrastruktury 1 . Przykładem może być chociażby

operacja dostarczania pomocy materialnej (amerykańska) dla ZSRR, czy lądowa-

nia wojsk sprzymierzonych we Francji. Precyzja tych operacji, uwzględniająca

zróżnicowane terminy dostaw towarów, sprzętu i ludzi, środków i dróg transportu,

składowanie i kompletację, ryzyko strat oraz konieczność zachowania tajemnicy

wojskowej była zaskakująco wysoka. Doświadczenia z czasów II wojny światowej

przyczyniły się do gwałtownego rozwoju logistyki w odniesieniu do gospodarki

zarówno w tworzeniu teoretycznych, jak i praktycznych rozwiązań. Logistyka mili-

tarna stosowana podczas działań wojennych stała się jednym z najważniejszych

powodów osiągania sukcesów przez wojska alianckie. Dzisiaj możemy powie-

dzieć, iż działalność logistyczna przeszła od działań fragmentarycznych w latach

pięćdziesiątych i wczesnych sześćdziesiątych, przez fazę fizycznej dystrybucji

w latach osiemdziesiątych, kiedy to stała się profesjonalną dziedziną wiedzy 2 .

Wspomniane wyżej uwarunkowania historyczne, kształtujące dzisiejszy obraz

pojęcia logistyka prowadzą do miejsca, gdzie w zależności od potrzeb zaczynamy

interpretować ją na wiele sposobów, adaptując osiągnięcia logistyki do różnych

dziedzin życia i działalności. Konieczne staje się więc pewne uszeregowanie

i sklasyfikowanie obszarów leżących w zakresie zadaniowym logistyki. Klasyfika-

cja logistyki uwzględniająca sferę zastosowania dzieli ją na: logistykę militarną

i logistykę cywilną 3 . W tym ujęciu logistyka paramilitarna dotyczy organizacji

i oddziałów zorganizowanych w sposób wojskowy, jednak nie wchodzących

w skład sił zbrojnych. Przykładem logistyki paramilitarnej może być policja czy

straż pożarna zorganizowane w sposób wojskowy, w układzie hierarchicznym

o odpowiedniej podległości służbowej, jednakże nie włączone w skład ww. sił

zbrojnych.

Na potrzeby niniejszego artykułu pod pojęciem logistyka rozumie się proces

efektywnego zarządzania potencjałem ratowniczym, którego celem jest optymali-

zacja zaspokojenia potrzeb podmiotów ratowniczych, uwzględniająca harmonijne

wykorzystanie sił i środków własnych, innych służb, podmiotów cywilnych oraz

zasobów i możliwości gospodarki narodowej. Na ten jednolity proces składają się:

przedmiot zaopatrywania: materiały, urządzenia, sprzęt,

czynności takie jak: określenie potrzeb, dostawa, rozdział,

funkcje: organizowanie, planowanie, wykonawstwo i kontrola.

Logistyka, jako interdyscyplinarna dziedzina nauki, poprzez badania, formu-

łowane zasady, instrumenty regulacji oraz rozwiązania systemowe tworzy warunki

A. Kuriata: Podstawy logistyki. Wyższa Szkoła Morska, Gdynia 1999.

2 E. Gołębska: Kompendium wiedzy o logistyce. PWN, Warszawa–Poznań 1999, s. 9.

3 E. Chylak: Logistyka w strategii wojskowej. Wojskowa Akademia Techniczna, Warszawa

1994.

do optymalizacji procesów gospodarczych (zaliczanych do łańcucha lub kanału

logistycznego) 4 .

Nowoczesna logistyka 5 jest traktowana i opisywana jako:

zasada, koncepcja myślenia i działania (idea, kryterium zarządzania),

zintegrowany system i proces podejmowania decyzji związany z za-

rządzaniem fizycznym obiegiem towarów i informacji,

skoordynowana, zintegrowana funkcja przedsiębiorstwa,

zespół zintegrowanych instrumentów, metod zarządzania i działania,

koncepcja kreowania i dostarczania nowych wartości i użyteczności

rynkowych dla klientów w procesie dostaw towarów,

działalność zorientowana na racjonalne wykorzystanie i kreowanie po-

tencjału efektywności i wzrostu konkurencyjności,

koncepcja stymulowania realizacji celów przedsiębiorstwa, firmy czy

instytucji,

koncepcja i funkcja organizacji (reorganizacji) przedsiębiorstwa.

Logistyka, zarządzanie logistyczne oraz systemy logistyczne 6 to pojęcia, które

stają się kluczowe nawet dla tych, którzy jeszcze do niedawna w ogóle tych kate-

gorii nie odróżniali. W warunkach gospodarki wolnorynkowej, nie można osiągnąć

sukcesów gospodarczych, politycznych czy celów strategicznych, jeśli nie stosuje

się zasad nowoczesnej logistyki. Sukces w dzisiejszych warunkach uzależniony

jest w szczególności od potencjału i wizerunku, jaki posiada przedsiębiorstwo,

firma czy instytucja (w tym również Państwowa Straż Pożarna). Wizerunek zależy

m.in. od zadowolenia i zaspokojenia potrzeb klientów, na co z kolei wpływ ma

poziom oferowanych im usług. Z zarządzaniem logistycznym bezpośrednio łączy

się zarządzanie strategiczne 7 , jako jedna z form ww. zarządzania. Przez zarządza-

nie strategiczne 8 rozumie się proces zarządzania nastawiony na formułowanie i

wdrażanie strategii, które zapewniają doskonałe dostosowanie organizacji do oto-

czenia i osiąganie jej strategicznych celów. Według L. Jaucha oraz W. Gluecka 9

strategiczne zarządzanie stanowi strumień decyzji i działań prowadzących do roz-

woju efektywnych strategii, aby zapewnić osiągnięcie celów korporacji. Proces

strategicznego zarządzania jest sposobem, w jaki stratedzy określają cele i podej-

mują decyzje strategiczne.

E. Gołębska: Podstawy logistyki. Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Kupieckiej,

Łódź 2006, s. 61–73.

5 P. Blaik: Logistyka. PWE, Warszawa 2001, s. 24.

6 S. E. Dworecki, J. S. Berny: Logistyka racjonalnego działania. Perograf, Radom 2005,

s. 11.

7 E. Gołębska: Kompendium wiedzy o logistyce…, s. 20.

8 R. W. Griffin: Management. Boston 1993, s. 176.

9 L. Jauch, W. Glueck: Business Policy and Strategic Management. New York, 1988, s. 5.

Co zaś się tyczy samego zarządzania logistycznego to spośród wielu definicji,

najpełniejszy obraz zdaje się przedstawiać ten zaprezentowany w ujęciu encyklo-

pedycznym 10 jako proces informacyjno-decyzyjny, którego celem jest rozstrzy-

gnięcie o kluczowych problemach przedsiębiorstwa, o jego powstaniu i rozwoju

ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania otoczenia i węzłowych czynników

własnego potencjału wytwórczego. Jest całościową koncepcją zarządzania, która w

obliczu burzliwości otoczenia zmierza do przeciwdziałania negatywnym trendom

zewnętrznym i znalezienia skutecznej przewagi konkurencyjnej zapewniającej

przetrwanie i realizację celów przedsiębiorstwa.

System logistyczny 11 to celowo zorganizowany i połączony zespół takich ele-

mentów (podsystemów) jak: produkcja, transport, magazynowanie, odbiorcy –

wraz z relacjami między nimi oraz ich własnościami, warunkującymi przepływ

strumieni towarów, środków finansowych i informacji. Jest to odpowiednio zorga-

nizowany przepływ materiałów i produktów oraz odpowiadających im informacji,

umożliwiający optymalizację (zminimalizowanie kosztów logistycznych) zarzą-

dzania tymi przepływami. Minimalizację globalnych kosztów logistycznych prze-

prowadzamy przy zapewnieniu odpowiedniego poziomu obsługi klienta. Ale nie

można uzyskać maksymalnych efektów przy minimalnych nakładach. W tym uję-

ciu logistyka polega na minimalizowaniu nakładów dla osiągnięcia efektów. We-

dług Elżbiety Gołembskiej system logistyczny zdefiniować można ze względu na:

relacje pomiędzy elementami systemu:

system logistyczny to zbiór takich podsystemów, jak: zaopatrzenie, pro-

dukcja, transport i magazynowanie, zbyt, wraz z relacjami pomiędzy pod-

systemami i między ich własnościami, ze stałą dążnością do wzrostu stop-

nia zorganizowania systemu;

dynamikę systemu logistycznego oraz przepływy w nim:

system logistyczny to celowo zorganizowany i połączony w obrębie okre-

ślonego układu gospodarczego fizyczny przepływ strumieni towarów, któ-

remu towarzyszy przepływ środków fizycznych i informacji.

W odniesieniu do systemów ratowniczych, w szczególności do Państwowej

Straży Pożarnej, czy Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego logistyka oraz

zarządzanie logistyczne odgrywają ogromną rolę w kształtowaniu poziomu bezpie-

czeństwa we wszystkich fazach zarządzania kryzysowego 12 (profilaktyka – goto-

wość – reagowanie – odbudowa i modernizacja). Czerpiąc doświadczenia

z logistyki wojskowej oraz logistyki cywilnej tworzy nieoceniony potencjał moż-

liwości zarówno w aspekcie organizacyjnym, jak i finansowym. Przede wszystkim

M. Łuczak: Strategie w działalności przedsiębiorstwa. Wyższa Szkoła Ekonomiczna,

Warszawa 2003, s. 56.

11 www.logistykawpolsce.pl/slownik/system_logistyczny,5.html. Dostęp 15.05.2010.

12 J. Wolanin: Zarys teorii bezpieczeństwa obywateli. Ochrona ludności na czas pokoju.

DANMAR, Warszawa 2005, s. 45–64.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: