HHH_fragmenty.pdf

Hans-Hermann Hoppe

Demokracja – bóg, który zawiódł

Ekonomia i polityka demokracji, monarchii i ładu naturalnego

WERSJA ONLINE – WYBÓR FRAGMENTÓW – PUBLIKOWANA ZA ZGODĄ

WYDAWCY. CYTOWANIE DOZWOLONE WYŁĄCZNIE POD WARUNKIEM

PODANIA ŹRÓDŁA: www.mises.pl

Tytuł oryginału: Democracy: The God That Failed. The Economics and Politics of Monarchy,

Democracy, and Natural Order

Tłumaczenie:

Witold Falkowski (wstęp, rozdziały: 1, 2, 10–12)

Juliusz Jabłecki (rozdziały: 3–9, 13)

Jan Fijor (wstęp do wydania polskiego)

Redakcja: Monika i Tomasz Cukiernik

Spis treści

Wstęp..............................................................................................................................................4

1. O preferencji czasowej, rządzie i procesie decywilizacyjnym.....................................................1 5

2. O monarchii, demokracji i pojęciu ładu naturalnego...................................................................4 5

3. O monarchii, demokracji, opinii publicznej i delegitymizacji.....................................................4 5

4. O demokracji, redystrybucji i destrukcji własności.....................................................................4 5

5. O centralizacji i secesji.................................................................................................................5 3

6. O socjalizmie i desocjalizacji.......................................................................................................5 3

7. O wolnej imigracji i przymusowej integracji...............................................................................5 3

8. O wolnym handlu i ograniczonej imigracji..................................................................................5 3

9. O współpracy, plemieniu, mieście i państwie...............................................................................5 3

10. O kon serwatyzmie i libertarianizmie............................................................................................5 3

11. O błędach klasycznego liberalizmu i o perspektywach wolności................................................5 3

12. O rządzi e i prywatnej produkcji bezpieczeństwa.........................................................................5 3

13. O niemo żliwości rządu ograniczonego i widokach na rewolucję................................................5 3

Bibliogra fia...................................................................................................................................5 4

Wstęp

Pierwsza wojna światowa wyznacza jeden z wielkich przełomów w najnowszych dziejach.

Wraz z jej zakończeniem zamknięty został proces odchodzenia całego świata zachodniego od

rządów opartych na monarchii i niepodzielnej władzy królów na rzecz demokratyczno-

republikańskich niepodzielnych rządów ludu. Proces ten rozpoczął się od Rewolucji

Francuskiej. Do roku 1914 w Europie istniały tylko trzy republiki: Francja, Szwajcaria i – od

1911 roku – Portugalia. Spośród wszystkich wielkich monarchii europejskich tylko ówczesną

Wielką Brytanię można by uznać za państwo z systemem parlamentarnym, tj. takim, w

którym naczelna władza należy do wybieralnego parlamentu. Zaledwie cztery lata później do

wojny w Europie przystąpiły Stany Zjednoczone, co przesądziło o jej wyniku. Niemal

wszystkie monarchie zniknęły, a Europa, wraz resztą świata, wkroczyła w erę

demokratycznego republikanizmu.

Pokonani militarnie Romanowowie, Hohenzollernowie i Habsburgowie musieli abdykować.

Rosja, Niemcy i Austria stały się demokratycznymi republikami, w których wszyscy –

mężczyźni i kobiety – mieli prawo wyborcze, a rządy miały charakter parlamentarny.

Również wszystkie nowe, powstałe po rozpadzie imperiów państwa – z wyjątkiem Jugosławii

– przyjęły demokratyczno-republikańskie konstytucje. Obalone zostały monarchie w Turcji i

Grecji. Nawet w tych krajach, w których nominalnie zachowano monarchię – Wielkiej

Brytanii, Włoszech, Hiszpanii, Belgii, Holandii i państwach skandynawskich – królowie nie

sprawowali już faktycznie władzy. Ich dorośli obywatele otrzymali powszechne prawo

wyborcze i cała władza została przekazana parlamentom oraz urzędnikom „publicznym”.

Historyczną przemianę ancien regime’ ów, w których władzę dzierżył król lub książę, w

państwa rządzone przez osoby wybrane w powszechnym głosowaniu, można przedstawić

jako przejście od systemu austriackiego do systemu amerykańskiego. Przemawia za tym kilka

względów. Przede wszystkim Austria wywołała wojnę, a Ameryka doprowadziła do jej

zakończenia. Austria przegrała, Ameryka zwyciężyła. W Austrii rządził monarcha – cesarz

Franciszek Józef – a w Ameryce wybrany demokratycznie prezydent – profesor Woodrow

Wilson. Ważniejsze jest jednak to, że I wojna światowa nie była wojną tradycyjną, nie

ograniczała się do konfliktu o określone terytoria, lecz była wojną ideologiczną. Każde z

państw – Austria i Ameryka – w najbardziej widoczny sposób ucieleśniało pozostające w

konflikcie idee (i było w ten sposób postrzegane przez inne państwa biorące udział w

wojnie) 1 .

I wojna światowa rozpoczęła się jako tradycyjny konflikt terytorialny. Jednakże po

początkowym nieformalnym zaangażowaniu się w wojnę i późniejszym oficjalnym

przystąpieniu do niej – w kwietniu 1917 roku – Stanów Zjednoczonych, konflikt nabrał

nowego, ideologicznego wymiaru. Stany Zjednoczone zostały założone jako republika, a

zawierające się w pojęciu republiki demokratyczne zasady dopiero co zwyciężyły w tym

kraju w wyniku pokonania i zniszczenia skonfederowanych stanów południowych przez

centralistyczny rząd Unii. Podczas I wojny światowej zwycięska ideologia

ekspansjonistycznego demokratycznego republikanizmu znalazła swoją personifikację w

osobie prezydenta USA Woodrowa Wilsona. Za prezydentury Wilsona wojna w Europie stała

się ideologiczną misją mającą na celu utorowanie wszędzie drogi dla demokracji i uwolnienie

świata od władców dynastycznych. Gdy w marcu 1917 roku sprzymierzony z USA car

Mikołaj II został zmuszony do abdykacji, a w Rosji powstał demokratyczny republikański

rząd Kierenskiego, Wilson nie posiadał się z radości. Po abdykacji cara wojna stała się

wreszcie konfliktem czysto ideologicznym: walką dobra ze złem. Wilson i jego najbliżsi

1 Przyczyny i skutki I wojny światowej są znakomicie przedstawione w: Raico 1999.

doradcy w sprawach polityki zagranicznej, George D. Herron oraz Colonel House * , nie lubili

Niemiec, Kaisera, arystokracji i elity wojskowej, ale Austrii wprost nienawidzili. Erik

Kuehnelt-Leddihn w następujący sposób scharakteryzował poglądy Wilsona i amerykańskiej

lewicy: „Austria była znacznie bardziej odrażająca niż Niemcy. Jej istnienie stało w

sprzeczności z ideą państwa narodowego Mazziniego. Austria była spadkobierczynią wielu

tradycji i symboli, wywodzących się jeszcze od Świętego Cesarstwa Rzymskiego (dwugłowy

orzeł, kolory czarny i złoty itd.); rządząca nią dynastia panowała kiedyś w Hiszpanii (jeszcze

jeden bête noir ); przewodziła kontrreformacji i Świętemu Przymierzu; walczyła przeciwko

Rissorgimento , zdławiła powstanie na Węgrzech, którego przywódcą był Kossuth (w Nowym

Jorku jest jego pomnik), a także wspierała moralnie eksperyment monarchiczny w Meksyku.

Samo słowo „Habsburg” przywodziło na myśl skojarzenia z katolicyzmem, Armadą,

Inkwizycją, Metternichem, uwięzieniem Lafayette’a w Olmütz i Silvia Pellico w fortecy

Spielberg. Takie państwo musiało zostać zniszczone, taka dynastia musiała zniknąć z

powierzchni Ziemi 2 .

Wojna, stając się konfliktem w coraz większym stopniu ideologicznym, w szybkim tempie

przekształciła się w wojnę totalną. Uczestniczące w niej państwa w całości podporządkowały

swoje gospodarki celom wojskowym (socjalizm wojenny) 3 , a przestrzegany z dawien dawna

podział na żołnierzy i nieżołnierzy, na sferę wojskową i cywilną, przestał obowiązywać. Z

tego powodu w I wojnie światowej zginęło znacznie więcej cywilów – którzy padli ofiarą

głodu i chorób – niż żołnierzy na polu walki. Ponadto, ze względu na swój ideologiczny

charakter, wojna nie zakończyła się kompromisowym pokojem, lecz całkowitą kapitulacją,

upokorzeniem i ukaraniem jednej ze stron. Niemcy musiały zrezygnować z monarchii i oddać

Francji Alzację-Lotaryngię, którą włączyły w swoje granice po wojnie francusko-pruskiej w

latach 1870-1871. Na nową republikę niemiecką nałożono ciężkie i długotrwałe reparacje

wojenne. Niemcy zostały zdemilitaryzowane, Zagłębie Saary zostało pod francuską okupacją,

a znaczna część terytorium na wschodzie przypadła Polsce (Prusy Zachodnie i Śląsk). Niemcy

nie zostały jednak rozparcelowane i zniszczone. Ten los Wilson zarezerwował dla Austrii. Po

odsunięciu od władzy Habsburgów całe Cesarstwo Austro-Węgierskie zostało podzielone.

Ukoronowaniem polityki Wilsona było powstanie dwóch nowych, sztucznych tworów

państwowych: Czechosłowacji i Jugosławii, które wykrojono z ziem byłego cesarstwa. Sama

Austria – przez wieki jedno z największych europejskich mocarstw – została okrojona do

państewka w granicach obejmujących niemieckojęzyczne jądro dawnego państwa. Ponadto

Austria musiała – zgodnie z wolą Wilsona – oddać Włochom całkowicie niemiecką prowincję

Południowego Tyrolu – aż po Przełęcz Brenner.

W roku 1918 Austria zniknęła z mapy międzynarodowej polityki mocarstwowej. Rolę

największego światowego mocarstwa przejęły Stany Zjednoczone. Rozpoczął się wiek

Ameryki, wiek pax Americana . Zwyciężył demokratyczny republikanizm. Po raz drugi miał

on odnieść zwycięstwo po zakończeniu II wojny światowej, a później jeszcze raz – jak się

przynajmniej zdawało – wraz z upadkiem imperium sowieckiego na przełomie lat

osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Zdaniem niektórych dzisiejszych komentatorów

nastał „koniec historii”. Amerykańska koncepcja powszechnej i globalnej demokracji została

wreszcie wcielona w życie 4 .

* Colonel House, właściwie Edward Mandell House (1858–1938), polityk amerykański, doradca i przyjaciel

prezydenta Wilsona [przyp. – W.F.].

2 Kuehnelt-Leddihn 1990, s. 210. Więcej na temat Wilsona i wilsonizmu w: Rothbard 1989; Gottfried 1990,

1991; Nisbet 1988.

3 Zob.: Rothbard 1972; Higgs 1987.

4 Zob.: Fukuyama 1996.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: