pyt 21 - prezentacja
pyt 22 - prezentacja
pyt 27 - prezentacja 3-5
pyt 28 - prezentacja 25-28
pyt 29 - prezentacja 29-30
pyt 30 - prezentacja 30-31
pyt 31 - prezentacja (chyba) 33-36a
pyt 32 - prezentacja 33-36a
pyt 33 - prezentacja 33-36a
pyt 34 - prezentacja 37-39a
(1) Źródło słów, pojęć „kultura” i „cywilizacja”, różne znaczenia terminów „kultura” i „cywilizacja”
Kultura – łac. colo, celere (czcić bogów, uprawiać ziemię), cultura agri (kultura rolna), cultura animi (ćwiczenie umysłu), ang. culture, niem. Die Kultur (zachowanie tradycji, język, obyczaje, sztuka) używane przez romantyków w celu odróżnienia wszystkiego od dominującej kultury francuskiej
ü Anglia: całokształt wyuczonych przez ludzi zachowań, wierzeń, obyczajów, tradycji przekazywanych z pokolenia na pokolenie
ü Niemcy: nauki o duchu, kulturze
Cywilizacja – fran. civilite (zasady dobrego wychowania), łac. civis (obywatel)
fran. civilisation (kultura francuska dominująca w XVIII w - sztuka, nauka, filozofia),
ü Anglia: zaawansowany stan rozwoju społecznego i kulturowego, charakteryzujący się m.in. rozwarstwieniem społecznym, pojawieniem się miast oraz pisma – każda cywilizacja to kultura, ale nie każda kultura to cywilizacja
ü Francja: uprawa roli
(2) wartościujące (potoczne) i nie wartościujące (akademickie) rozumienie (ujęcie) kultury
wartościujące – (w jęz. potocznym) kultura oznacza zasady dobrego wychowania i zachowania się, np. człowiek zachowujący się kulturalnie, to ktoś kto nie spluwa (albo nie smarka) na ziemię, natomiast ktoś spluwający (albo smarkający) na ziemię zostanie uznany za człowieka niekulturalnego (bez kultury)
KULURALNY
niewartościujące – (w nauce, muszą go używać też studenci piszący prace semestralne) każde zachowanie jest kulturowe i trzeba znaleźć przyczyny takiego zachowania, np. jeśli ktoś smarka na ziemię (zamiast do chusteczki), nie można się oburzać, tylko poszukać przyczyn takiego zachowania, np. człowiek ten pochodzi z grupy społecznej, gdzie jest to zachowanie normalnie przyjęte i tolerowane, albo jest to naukowiec badający reakcję członków danej grupy społecznej na zachowania niezgodne z przyjętymi w niej standardami
KULTUROWY
(3) atrybutywne (uniwersalne) i dystrybutywne (typologiczne) rozumienie (ujęcie) kultury
niewartościujące rozumienie kultury:
· atrybutywne pojęcie kultury - opis cech z uwagi, na które coś kwalifikuje się jako kulturę. Atrybutywne ujęcie kultury używane jest zawsze w liczbie pojedynczej, tzn. określa się, co jest a co nie jest kulturą. Wyżej przytoczona
· dystrybutywne pojęcie kultury - wskazuje na pewne cechy danej, konkretnej kultury lub grupy kultur, z uwagi na które możemy zakwalifikować je do określonego rodzaju. Dystrybutywne ujęcie kultury możemy podzielić na kilka rodzajów:
- konkretne, gdy wskazuje się na daną, konkretną kulturę, np. kultura Indian Nawaho, kultura amerykańska itp.
- typologiczne, gdy wskazuje się na pewną grupę kultur, które posiadają cechy wspólne, pozwalające je zaliczyć do jakiegoś określonego typu czy rodzaju, np. kultura pierwotna, kultura masowa.
• W obrębie ujęcia konkretnego jak i typologicznego można wyróżnić jeszcze po dwa podstawowe ujęcia kultury:
- całościowe, gdy wskazuje się na kulturę lub typ kultury, który przysługuje całemu społeczeństwu, np. kultura polska XIX w., kultura pierwotna itp.
- częściowe, gdy wskazuje się na kulturę lub typ kultury, który przysługuje tylko pewnej grupie społecznej w ramach większego społeczeństwa, np. polska kultura szlachecka, kultura masowa itp.
(4) płaszczyzny analizy zjawisk kulturowych: psychologiczna, aksjonormatywna, społeczna (kontekst społeczny), behawioralna (zachowaniowa), materialna
* płaszczyzna psychologiczna - sfera odczuć jednostek, świadomość jednostkowa, wszystko to, co myślą i odczuwają ludzie, jako indywidualne, niepowtarzalne jednostki
* płaszczyzna aksjonormatywna - sfera świadomości zbiorowej, przez bardzo wielu badaczy uważana za właściwą kulturę
* płaszczyzna społeczna - sfera mechanizmów i oddziaływań społecznych, będących konsekwencjami działań podejmowanych przez jednostki i grupy, niekoniecznie uświadamianych przez swoich sprawców, ale stwierdzanych i obserwowanych przez badaczy
* płaszczyzna behawioralna - wszystkie widoczne zachowania członków społeczeństwa, na podstawie których można wnioskować o podzielanej przez nich kulturze
* płaszczyzna materialna - wszystkie przedmioty, które zostały wytworzone albo zmodyfikowane przez człowieka i którym można przypisać sens kulturowy (kultura materialna)
(5) sfery i dziedziny kultury w sensie aksjonormatywnym
ü Kultura jest to system powiązanych ze sobą przekonań, motywujących członków danego społeczeństwa do podejmowania określonych działań w określonych sytuacjach
ü Tak rozumiana kultura jest nabywa przez członków danego społeczeństwa w toku uczenia się kultury a jej elementy ulegają zmianom – pod warunkiem ich mniej lub bardziej milczącej akceptacji przez członków społeczeństwa – w miarę upływu czasu.
Zatem kulturę rozumiemy tutaj, jako w zasadzie tożsamą z drugą płaszczyzną analizy zjawisk kulturowych. Takie ujęcie kultury nazywa się również normatywnym
• Powyższa definicja jest ujęciem atrybutywnym kultury (każda podstawowa definicja kultury jest ujęciem atrybutywnym), ponieważ wymienia tylko te cechy, które przysługują każdej konkretnej, realnie istniejącej kulturze
(6) podział na wiedza, że i wiedza, jak
Kulturę w ujęciu aksjonormatywnym dzieli się w układzie poziomym (te dwa rodzaje wiedzy występują we wszystkich sferach i dziedzinach kultury) na dwa podstawowe poziomy:
• wiedzę że - wszystkie uświadamiane i jasno formułowane przekonania, np. „wiem, że słońce wschodzi codziennie rano”, „wiem, że drażnienie lwów może być niebezpieczne”
Uwaga: prawda lub fałsz tych przekonań z punktu widzenia logiki nie ma znaczenia, liczy się to, że są to przekonania jasno uświadamiane przez ludzi, którzy je podzielają
· wiedzę jak (wiedza milcząca) - pozwalająca egzystować w codziennym otoczeniu, np. „wiem, jak wchodzić po schodach”, „wiem, jak prowadzić samochód”, „wiem, jak celnie cisnąć włócznią w mamuta”.
Wiedza jak jest najczęściej niewerbalizowana, tzn. trudno wypowiedzieć ją słowami, po prostu potrafi się wykonywać pewne czynności
Zarówno wiedza, że oraz wiedza, jak są nabywane podczas uczenia się kultury. Niektóre obszary wiedzy jak mogą być początkowo werbalizowane, gdy się ich uczymy, np. gdy uczymy się prowadzić samochód, najpierw ktoś nam objaśnia jakie czynności należy wykonać i w jakiej kolejności, ale gdy już się tego nauczymy, zapominamy o tym – po prostu potrafimy prowadzić samochód. Inne czynności, np. chodzenie, nie są werbalizowane od samego początku, po prostu uczymy się tego jako dzieci.
• Granicy pomiędzy tymi dwoma rodzajami wiedzy nie można wyznaczyć precyzyjnie
• Wiedza, że jak i wiedza, jak są częścią kultury w ujęciu aksjonormatywnym
(7) 3 rozumienia kultury w ujęciu atrybutywnym: kultura, jako wyuczone zachowania, kultura, jako akceptowana społecznie wiedza, kultura jako samosterowny system
Dyfuzja to przenoszenie elementów jednej kultury do innej. Przebiega zazwyczaj według kilku etapów:
1) przejmowane technologie (przede wszystkim technologie militarne) – elementy zaliczane do I sfery kultury;
2) przejmowane instytucje społeczne – elementy zaliczane do II sfery kultury,
3) przejmowane wierzenia i ideologie – elementy zaliczane do III sfery kultury.Z historii kultury znanych jest wiele przypadków dyfuzji kulturowych. Najbardziej znane z nich to neolityzacja, latenizacja, romanizacja, westernizacja, albo amerykanizacja.
(8) hominizacja i koewolucja genetyczno-kulturowa
Hominizacja (czyli uczłowieczanie) - proces ewolucji biologicznej wiodącej od zwierzęcych przodków człowieka (hominidów) do wykształcenia się współczesnej formy homo sapiens. Istotną rolę w hominizacji odegrało pojawienie się kultury, co spowodowało, np. rozwój mózgu, chwytność kończyn, gracylizacja szczęk itp.
1. wspólny przodek człowieka i małpy
2. Orrorin tugenensis,
3. Australopitek
4. Homo habilis,
5. Homo erectus
6. Homo ergaster
7. Neandertalczyk
8. Homo sapiens
Koewolucja genetyczno-kulturowa to rodzaj dodatniego sprzężenia zwrotnego pomiędzy kulturą (zachowaniami wyuczonymi przez człowieka w społeczeństwie) a naturą (biologicznym, genetycznie zdeterminowanym wyposażeniem człowieka, jako przedstawiciela gatunku homo sapiens).
Pojawienie się jakieś cechy ułatwiającej przyswojenie sobie kultury sprzyjało przeżyciu danej jednostki dzięki większej skuteczności zachowań narzędziowych i symbolicznych, jednocześnie rozwój kultury (pojawianie się nowych technologii i symboli) zwiększał presję selekcyjną na tego typu cechy.
ü wyprostowana postawa uwalniająca kończyny przednie (umożliwia posługiwanie się narzędziami);
ü duża pojemność mózgu umożliwiająca uczenie się i dokonywanie złożonych operacji myślowych;
ü przejście na drapieżny tryb życia, co dostarczyło dużej ilości energii niezbędnej do rozwoju mózgu;
Pojawienie się kultury (narzędzi) dodatkowo zwiększyło zdolność przystosowawczą, gdyż umożliwiło dostęp do nowych źródeł pokarmu, co z kolei przyspieszało ewolucję sprzyjających rozwojowi kultury cech (duża pojemność mózgu i chwytność przednich kończyn).
(9) opozycja kultura-natura (wpływ natury na kulturę i na odwrót), status opozycji kultura-natura w 4 typach kultury
Kultura a nauka
W naukach społecznych oraz we współczesnej kulturze natura jest postrzegana, jako przeciwieństwo kultury: natura to coś, co powstało i istnieje niezależnie od człowieka, kultura natomiast jest sztuczna i stworzona przez człowieka i bez człowieka nie może istnieć
•...
eatalive