Strona 15 z 16
Pedagogika Celestyna Freineta.
1. Życie Celestyna Freineta (1896-1966)
Był francuskim pedagogiem, pochodził z biednej, chłopskiej rodziny. I to środowisko przyrodnicze i ludzkie określiło jego stosunek do podstawowych zagadnień społecznych, filozoficznych i pedagogicznych. Od starszych braci, dziadków, pasterzy przejmował mądrość życiową, na którą składały się obserwacje i doświadczenia wielu generacji. Freinet myślał kategoriami ludzi prostych, czerpiących prawdę o życiu z samego życia, z codziennej, żmudnej pracy, z umiłowania przyrody, ze znajomości praw natury.
Celestyn Freinet urodził się 15 października 1896 roku w Prowansji i tu na maleńkim cmentarzu został pochowany. Zmarł 8 października 1966 roku w Vence, mając 70 lat. Był dzieckiem biednej chłopskiej rodziny i do końca życia pozostał wierny swemu środowisku - przyrodniczemu i ludzkiemu. Freinet myślał kategoriami ludzi prostych, czerpiących prawdę o życiu z samego życia, z codziennej, żmudnej pracy, z umiłowania przyrody, ze znajomości praw natury.
Od najmłodszych lat uczestniczył w trudach wiejskiego życia. Jako mały chłopiec zajmował się wypasem owiec i kóz, pomagając w pracy starszym od niego, biegłym w swoim kunszcie pasterzom. Od nich przejmował ową mądrość życiową, na którą się składały obserwacje i doświadczenia wielu pokoleń. Później, jedną ze swych książek, syntetyzującą jego poglądy na pedagogikę tzw. zdrowego rozsądku, nazwał Freinet Gawędami Mateusza. Wyraził w ten sposób swój podziw i uznanie dla niezwykłego rozumu Mateusza, postaci autentycznej, pasterza-poety i filozofa, mędrca wiejskiego, z którym stykał się w latach dzieciństwa.
Edukację szkolną rozpoczął bardzo wcześnie, według relacji matki około czwartego roku życia. Pierwszą naukę czytania, pisania, rachowania pobierał w szkole wiejskiej w Gars, niesłychanie prymitywnie urządzonej i wyposażonej. Następnie uczył się w szkole średniej w Grasse. Stamtąd w 1913 roku przenosi się do Nicei na studia w Ecole Normale - uczelni kształcącej nauczycieli szkół podstawowych.
Gdy rozpoczęła się I wojna światowa, 18-letniego Celestyna powołano do wojska. Jako młody oficer uczestniczy w działaniach frontowych. Pod Verdun w 1915 roku zostaje ciężko ranny. Ma uszkodzone płuca. Wraca w ojczyste strony jako inwalida wojenny. Lekarze nie widzą najmniejszej szansy na uratowanie go. Zalecają bezwzględny spokój i leżakowanie.
Freinet nie może jednak pogodzić się z tym wyrokiem. Nie chce uznać swego inwalidztwa. Chce pracować.
Okres działalności w Bar-sur-Loup (1920 -1928) zaważył decydująco na dalszych losach Freineta. Tu właśnie ukształtował się jako pedagog i jako twórca nowej koncepcji pedagogicznej. Pierwsze doświadczenia młodego nauczyciela, pierwsze trudności w pracy z uczniami uświadomiły mu, że musi coś zmienić w ustalonym trybie szkoły tradycyjnej, całkowicie oderwanej od świata uczuć i myśli dziecięcych, zupełnie nie liczącej się z dziećmi, krępującej ich swobodę i naturalne pragnienia. Freinet zdecydował się podjąć walkę z taką szkołą i wszystkimi jej uwarunkowaniami. Uczulony na los dziecka, zwłaszcza dziecka wiejskiego, w swoich pierwszych artykułach, które już w 1920 roku ukazują się na łamach pisma Clarte, podejmuje walkę z zakorzenionymi tradycjami, protestuje przeciwko krzywdzie dziecka wiejskiego. Od tego czasu współpracuje z Henri Barbusse'em, redagującym pismo Clarte.
W szkole w Bar-sur-Loup zaczyna eksperymentować, szuka bardziej naturalnych i bardziej nowoczesnych metod nauczania i wychowania. Jego poszukiwania zbiegają się w czasie z okresem intensywnych poszukiwań nowych metod nauczania i wychowania w wielu krajach Europy i w Stanach Zjednoczonych. Freinet pilnie śledzi ówczesną literaturę psychologiczną i pedagogiczną. Studiuje prace Marii Montessori, koresponduje z Owidiuszem Decrolym, nawiązuje bardzo bliski kontakt z Adolfem Ferrierem. Zwiedza w Niemczech szkoły organizowane przez Hermanna Lietza. Aktywność poznawcza i dociekliwość młodego Freineta jest wręcz zdumiewająca. Szuka rozwiązań na własną rękę i dokonuje stałej konfrontacji swoich pomysłów i poczynań z tym, co uchodzi w owym czasie za najnowsze osiągnięcie myśli pedagogicznej. Pozostaje pod urokiem całej plejady ówczesnych autorytetów, ale nie jest wobec nich bezkrytyczny.
Gdy w roku 1924 - na kongresie w Montreux - zetknął się po raz pierwszy bezpośrednio z najwybitniejszymi przedstawicielami ówczesnych kierunków Nowego Wychowania, nie ukrywa doznanego zawodu. Prawie wszystkie propozycje dotyczyły szkół elitarnych, rozporządzającymi szczególnie korzystnymi warunkami pracy, on zaś ciągle miał przed oczyma swoją biedną szkółkę w Bar-sur-Loup i wiele jej podobnych.
W poszukiwaniu rozwiązań pedagogicznych, które otworzyłyby przed wszystkimi dziećmi jednakowe możliwości zdobycia pełnowartościowej wiedzy Freinet skłania się ku doktrynie socjalistycznej. W sierpniu 1925 roku wraz z kilkudziesięcioosobową grupą nauczycieli z różnych krajów Europy Zachodniej Freinet odbywa podróż do Związku Radzieckiego.
Próbując dokonać gruntownej przebudowy całego układu życia szkoły w Bar-sur-Loup w 1926 roku wpada na pomysł zastosowania drukarni w pracy szkolnej. Ta innowacja techniczna jest początkiem owej rewolucji pedagogicznej, zapoczątkowanej przez Freineta. Drukarnia szkolna zmienia charakter i sens pracy dziecka, nadaje jej większa powagę, uczy wielu pożytecznych umiejętności, a ponadto umożliwia wprowadzenie i powiązanie wielu technik nauczania. W roku 1927 ukazuje się książka Freineta pt. Drukarnia w szkole, prezentująca całość ówczesnych poglądów autora na nowoczesną szkołę.
Doświadczenia Freineta i jego publikacje zaczynają już od początku lat dwudziestych przyciągać uwagę wielu nauczycieli, zwłaszcza pracujących na wsi. W 1927 roku odbywa się w Tours I Kongres zwolenników drukarni szkolnej. Ukazuje się pierwsze czasopismo La Gerbe Enfantine, zawierające materiały dla dzieci i redagowane przez dzieci. Ukazuje się również pierwsze czasopismo dla nauczycieli, stosujących nowe techniki - Imprimerie a l'Ecole. Entuzjaści nowej pedagogiki zespalają swoje wysiłki. W 1928 roku Freinet zakłada w Cannes Spółdzielnię Nauczania Świeckiego, która odtąd staje się główną siedzibą i ośrodkiem ogniskującym wszystkie poczynania ruchu freinetowskiego.
W ten sposób w latach 1920 - 1928 wykrystalizowały się najbardziej charakterystyczne elementy działalności pedagogicznej Celestyna Freineta: własny warsztat, własny twórczy wysiłek, mający na celu wprowadzenie w życie idei Nowoczesnej Szkoły, i zespalanie wokół tych idei coraz szerszej rzeszy nauczycieli ludowych.
Nowe obowiązki wynikające z rozwoju ruchu freinetowskiego, oraz konieczność podjęcia przez Elizę, żonę Freineta, pracy nauczycielskiej, zmuszają go do opuszczenia Bar-sur-Loup. W 1928 roku Freinet obejmuje bardzo zaniedbaną szkołę w Saint-Paul, miejscowości znajdującej się niedaleko Bar-sur-Loup. Tu spotyka go niepowodzenie. Jego elementarne wymagania, dotyczące wyposażenia szkoły i odnowienia budynku, a zwłaszcza reformatorskie pomysły w dziedzinie organizacji pracy szkolnej nie budzą zachwytu u miejscowych notabli, choć zyskują mu uznanie, a nawet miłość uczniów oraz rodziców. Za wszelką cenę starano się usunąć nauczyciela-nowatora, a w ich mniemaniu komunistę i bezbożnika, nie cofając się nawet przed użyciem siły i próbą podpalenia.
Sprawa Saint-Paul odbiła się głośnym echem w całej Francji, rozpętała głośną dyskusję na łamach centralnych czasopism. W obronie Freineta i zasad jego działalności wystąpił Romain Rolland, Henri Barbusse, Paul Langevin, Henri Vallon i wielu innych wybitnych intelektualistów. Niewiele to jednak pomogło, Freinet musi opuścić Saint-Paul - otrzymuje urlop zdrowotny. Ale nie opuścił rodzimej Prowansji.
Kosztem olbrzymich osobistych wyrzeczeń w latach 1934 - 1935 Freinet buduje w Vence własną, niewielką "prywatną" szkołę. Dzieje tej szkoły, zwłaszcza pierwsze lata jej istnienia, to pasmo niebywałych trudności, jakie trzeba było pokonać, by stworzyć warunki i atmosferę sprzyjającą rozwojowi dzieci z najuboższych środowisk, dzieci z różnymi dolegliwościami i zaburzeniami bądź też tych, które przychodziły do szkoły z dużym opóźnieniem w nauce. Pierwsze pionierskie lata istnienia oraz rozwoju szkoły opisała w swojej książce Eliza Freinet.
Od początku istnienia szkoła w Vence stanowiła twórcze laboratorium nie tylko dla Freineta i jego najbliższych współpracowników, lecz dla wielu osób przybywających z całego świata.
W latach trzydziestych Freinet rozwija działalność nie tylko pedagogiczną, ale i społeczną. Włącza się w akcje Frontu Ludowego. Wraz z Romain Rollandem tworzy w 1935 roku Front Obrony Praw Dziecka (Le Front de l'Enfance).
Jego działalność wymierzona między innymi przeciwko tendencjom faszyzowania kraju sprawiła, że w 1940 roku, gdy Francja znalazła się pod okupacją. Freinet został aresztowany przez Niemców i osadzony w obozie. Jego żona wraz z córką musiały uchodzić z Vence.
W trudnych warunkach obozowych Freinet nie poddaje się, prowadzi ożywioną działalność oświatową i organizatorską. W tych niesprzyjających warunkach zaczyna też pisać. Powstają zarysy fundamentalnych dzieł, stanowiących wykładnię filozoficznych, psychologicznych i pedagogicznych podstaw koncepcji Nowoczesnej Szkoły - Wychowanie przez pracę i Zarys psychologii stosowanej w wychowaniu. Po opuszczeniu obozu przyłącza się do ruchu oporu i kieruje tym ruchem w dolinie de Vallouise, na południu Francji.
Po wojnie Freinet wraca do Vence. Budynki szkoły są zrujnowane. Trzeba wszystko uporządkować. W 1947 roku wznawia przerwaną pracę. Rozpoczyna się nowy okres niezwykle ożywionej działalności - zarówno w szkole, jak i na terenie Spółdzielni Nauczania Świeckiego. Spółdzielnia przechodzi różne koleje losu, aż wreszcie stabilizuje się jako placówka wytwarzająca materiały i pomoce naukowe, natomiast zadania o charakterze ściśle pedagogicznym, koncepcyjne i programowe przejmuje Instytut Spółdzielczy Nowoczesnej Szkoły, nowo powołane stowarzyszenie w 1948 roku.
W dwa lata później na Kongresie w Nancy ogłoszono Kartę Nowoczesnej Szkoły, dokument formułujący założenia ideowo-pedagogiczne ruchu freinetowskiego. W roku 1957 Freinet stał się inicjatorem utworzenia Międzynarodowej Federacji Ruchów Szkoły Nowoczesnej (FIMEM).
Rozwija coraz szerszą działalność. Nadal walczy o postęp pedagogiczny. W czasie licznych spotkań z nauczycielami w różnych zakątkach kraju szczegółowo przedstawia założenia i możliwości praktycznej realizacji Nowoczesnej Szkoły. Wyjaśnieniu tej zasadniczej kwestii służą liczne nowe książki i artykuły. W tych latach publikuje Nowoczesną Szkołę Francuską, w której to pracy wyłożył najbardziej syntetycznie, najpełniej, a zarazem bardzo konkretnie i systematycznie podstawowe założenia i sposoby realizacji koncepcji Nowoczesnej Szkoły. Następne książki omawiają poszczególne specyficzne freinetowskie techniki nauczania.
Działalność Freineta nie ustaje ani na chwilę. Uczestniczy jeszcze w pracach XX Kongresu w roku 1965. Na Kongres w Perpignan w 1966 roku nie może już przybyć, trawiony śmiertelną chorobą.
Szukając źródeł koncepcji pedagogicznej Freineta, trzeba zwrócić również uwagę na jego dość osobliwą filozofię życiową. Zazwyczaj określa się tę filozofię jako naturalistyczną, a jej twórcę zalicza się do przedstawicieli naturalizmu pedagogicznego, wywodzących swoje poglądy z rousseauizmu. Freinet nawiązywał bardzo wyraźnie do tego nurtu społeczno-filozoficznego, tak jak wielu postępowych myślicieli francuskich. Jednakże jego naturalizm pedagogiczny ma jeszcze inne źródła. Jego koncepcja wyrasta z codziennych przeżyć i głęboko utrwalonych obserwacji małego prowansalskiego pastuszka. Wyrasta z jego doświadczeń, które zdobywał w obcowaniu z przyrodą, z prostymi ludźmi i zwierzętami.
Z doświadczeń tych i towarzyszących im przemyśleń wynikało głębokie przeświadczenie Freineta, że istnieją proste, a zarazem wielkie, podstawowe i uniwersalne, odwieczne prawa życia, które obejmują swoim działaniem wszystkie bez wyjątku istoty żywe - zarówno zwierzęta, jak i ludzi.
Freinet bynajmniej nie utożsamia procesu wychowania ludzi z procesem wychowania zwierząt. Jeżeli Freinet wysuwa na każdym kroku postulat wychowania naturalnego, jeśli zaleca stosowanie naturalnych metod nauczania, gdy przewiduje naturalne metody organizacji życia klasy i szkoły - znaczy to, iż pragnie, by we wszystkich poczynaniach składających się na proces wychowania uwzględnione zostały naturalne prawa rozwoju, naturalne reakcje i naturalne tendencje, występujące w zachowaniu wszystkich istot żywych. Jednocześnie zdaje sobie sprawę, że istnieją pewne zagadnienia specyficzne, charakteryzujące rozwój osobowości ludzkiej. Szukając odpowiedzi na pytanie, jakie są psychiczne mechanizmy rozwoju człowieka, Freinet dopracował się oryginalnej koncepcji psychologicznej. Jest to psychologia wrażliwości na świat.
Freinet czerpał inspiracje z różnych źródeł - psychologii funkcjonalnej, psychoanalizy, intuicjonizmu - a jednocześnie swoje poglądy przedstawiał w formie refleksji, wynikających z jego życiowych doświadczeń i wieloletnich przemyśleń.
Zgodnie z jego koncepcją psychologiczną, poznawanie i opanowywanie rzeczywistości otaczającej człowieka dokonuje się nie tylko przez intelekt, ale i przez emocje oraz instynkty. Dokonuje się niejako całą osobowością - w dużej mierze intuicyjnie, drogą stałych poszukiwań i stałego eksperymentowania. Tylko takie wewnętrzne ogarnianie i wchłanianie rzeczywistości sprawia, iż przenika ona w głąb człowieka, kształtuje jego inteligencję, postawy, osobowość, wpływa na zachowanie.
Szukanie po omacku, czyli tzw. tatonnement experimental, stanowi centralne pojęcie w psychologicznej koncepcji Freineta. Powoduje ono doniosłe konsekwencje pedagogiczne. W interpretacji Freineta jest to uniwersalny mechanizm procesu uczenia się, przyswajania wiedzy, dochodzenia do prawdy. W ten właśnie sposób - dokonuje się rozwój człowieka od najmłodszych lat. Z tych poszukiwań wyrastają reguły i techniki życia, leżące u podstaw zachowania ludzkiego.
Według Freineta nie ma innej drogi zdobycia wiedzy życiowej, jak tylko rozpoczynanie od bardzo prostych doświadczeń czynionych po omacku - już w fazie wczesnego dzieciństwa, by potem - na dalszych etapach rozwoju - wznieść się na poziom doświadczeń zdobywanych w sposób bardziej metodyczny i naukowy, zawsze jednak przeniknięty intuicją, wyczuciem, szukaniem po omacku. Tylko taka wiedza - żywa, zdobywana i przeżywana - staje się czynnikiem rozwoju osobowości, wpływa na myślenie i działanie ludzkie.
Freinet analizując cykl rozwojowy jednostki ludzkiej, wskazując, jakie czynniki i sytuacje mogą zakłócać ten rozwój, a jakie przyczyniają się do wzmocnienia potencjału życiowego człowieka, wyodrębnia trzy naturalne fazy rozwoju psychicznego, które trzeba uwzględniać nie tylko w pracy z każdą jednostką, ale i wówczas, gdy konstruuje się system oświatowo-wychowawczy:
I faza - szukanie po omacku - obejmuje głównie okres od narodzin dziecka do początków wczesnej edukacji szkolnej.
II faza - tzw. urządzanie się (arrangement) w otaczającym świecie - dziecko, mając już pewien zasób doświadczeń, zaczyna po swojemu porządkować teren swojego życia i działania.
III faza - gdy dominuje zabawa-praca, a potem praca-zabawa, jest okresem dojrzewania jednostki do podstawowych zadań życiowych i społecznych.
Mając na względzie kolejne fazy rozwoju psychicznego dziecka, pedagogika powinna zmierzać - zdaniem Freineta - do zachowania, a nawet wzmocnienia potencjału życiowego, jakim dysponują dzieci, właśnie tego potencjału, który jest zwalczany i w dużej mierze niweczony przez tradycyjne metody pracy szkolnej.
2. Pedagogika Celestyna Freineta
Pochodził z biednej, chłopskiej rodziny. I to środowisko przyrodnicze i ludzkie określiło jego stosunek do podstawowych zagadnień społecznych, filozoficznych i pedagogicznych. Od starszych braci, dziadków, pasterzy przejmował mądrość życiową, na którą składały się obserwacje i doświadczenia wielu generacji. Dlatego swoje poglądy pedagogiczne tzw. zdrowego rozsądku zatytułował „Gawędy Mateusza”. Mateusz był autentyczną postacią, mędrcem, filozofem i poetą wiejskim, z którym Freinet często rozmawiał. W czasie pierwszej wojny światowej Celestyn Freinet został ciężko ranny. Po dojściu do zdrowia podjął pracę nauczyciela. W 1920 roku zaczął uczyć w dwuklasowej , wiejskiej szkole. Freinet stwierdził, że tradycyjne nauczanie nie budziło zainteresowania uczniów. Młody nauczyciel zaczyna, więc eksperymentować, szukać innych, bardziej nowoczesnych metod nauczania i wychowania. Studiuje literaturę pedagogiczną, koresponduje ze znanymi pedagogami, bierze udział w kongresach nauczycieli nowatorów, w 1924 roku wyjeżdża do Związku Radzieckiego i wraca zafascynowany tą pedagogiką. Pierwszą nowością, którą wprowadził w szkole było założenie w 1926 roku szkolnej drukarni. Umożliwiło mu to wprowadzenie następnych innowacyjnych technik nauczania. Nie zawsze jednak udaje mu się realizować swoje idee, gdyż napotyka sprzeciw rodziców i władz. Dlatego w 1934 roku założył prywatną szkołę, w której zaczął stosować nowe idee pedagogiczne, opracowane przez siebie. Celestyn Freinet uważał, że pedagogika nie jest czymś stałym, niezmiennym, lecz jej celem powinno być tworzenie warunków dla rozwoju dziecka.
1. Nie ma podziału na dydaktykę i wychowanie,
2. Szkoła nie może selekcjonować dzieci na lepsze i gorsze, lecz powinna pracować z dziećmi o różnych możliwościach intelektualnych,
3. W pracy pedagogicznej najważniejszy jest rozwój osobowości każdego dziecka,
4. Pedagogika oparta jest na prawach dziecka, szacunku dla jego osoby, potrzeb i dążeń,
5. W rozwoju zawodowym nauczyciela ważna jest wymiana doświadczeń,
6. Założenia pedagogiczne realizowane są za pomocą TECHNIK, które ułatwiają pracę nauczyciela.
Celestyn Freinet zrezygnował z tradycyjnych metod nauczania. Odrzuca on ocenę, konwencję podręcznika, uwzględnia indywidualne tempo pracy. Inny jest sposób zdobywania wiedzy przez ucznia. Freinet szczególną uwagę zwracał na rozwój samorządności, czyli pracę w małych grupach. Samorządność dzieci stanowi podstawę wychowania. Jej formą jest tzw. spółdzielnia szkolna. Dzieci organizują wszystkie dziedziny i rodzaje działalności w szkole. Pracują nie w klasach, lecz w pracowniach wyposażonych w materiały i pomoce kształcące, odpowiednio poklasyfikowane i dostępne w każdej chwili. Uczniowie sami określają zadania do wykonania na cały tydzień, wyznaczają osoby odpowiedzialne, dokumentują pracę. Na koniec tygodnia następuje samoocena i ocena pracy. Ma ona charakter graficzny. Zamiast ocen dzieci uzyskują sprawności i dyplomy. Taki sposób oceniania wysiłków dzieci sprawia, że znika niezdrowa rywalizacja, a każde dziecko może zdobyć sprawność intelektualną lub manualną zgodnie ze swoim wyborem. Dlatego też inna jest rola nauczyciela w klasie. Musi on przezwyciężyć w sobie postawę dogmatyczną, autorytarną, narzucającą, aby wejść między uczniów, by razem z nimi pracować i szukać rozwiązań. Wychowawca ma inspirować, regulować i pomagać. TECHNIKI, które opracował Freinet są podstawą jego pedagogiki.
Ma na celu kształcenie umiejętność poprawnego wypowiadania swoich myśli, wrażeń i przeżyć. Oto kolejność pracy:
1. Najpierw nauczyciel z uczniami ustala temat wypracowania.
2. Następnie dzieci piszą indywidualnie tekst na kartkach.
3. W małych grupach dzieci prezentują swoje teksty i wybierają ich zdaniem najlepszy.
4. Autor wybranego tekstu czyta głośno swój tekst na forum klasy.Jeżeli klas jest mała liczebnie wszystkie dzieci prezentują swoje prace.
5. &#...
Kaacha91