Astma oskrzelowa.doc

Przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedma płuc zwykle współistnieją ze sobą i mają wspólną nazwę - przewlekła obturacyjna choroba płuc. Występuje u ok. 15% dorosłych mieszkańców Polski. Bardzo duże znaczenie w powstawaniu i przebiegu tych chorób ma palenie tytoniu, ponieważ w dymie tytoniowym znajdują się szkodliwe substancje, które drażnią oskrzela. Na występowanie i rozwój przewlekłego zapalenia oskrzeli i rozedmy mają wpływ również zanieczyszczenia powietrza związane z przemysłem oraz częste przeziębienia. Objawy choroby nasilają się stopniowo przez wiele lat i powodują coraz większe utrudnienia oddychania odczuwalne przez chorych jako duszność lub zmniejszenie możliwości wykonywania wysiłków fizycznych.

Przewlekłe zapalenie oskrzeli

Przewlekły kaszel i odksztuszanie białej lub żółto-zielonej plwociny oraz duszność spowodowana utrwalonym zwężeniem dróg oddechowych - to główne dolegliwości chorych na przewlekłe zapalenie oskrzeli. Na tę chorobę zapadają przede wszystkim osoby palące papierosy i często się przeziębiające. Choroba może się rozwinąć po nagłym początku, wywołanym zakażeniem wirusami lub bakteriami, przebiegającym z wysoką temperaturą ciała, atakami kaszlu i odksztuszaniem żółtej lub zielonej plwociny. W niektórych przypadkach, po ustąpieniu ostrych objawów, choroba nie wygasa całkowicie i przechodzi w stan przewlekły z okresowymi zaostrzeniami. Drażniące działanie zanieczyszczeń, znajdujących się w powietrzu i dymie tytoniowym ułatwia rozwój zakażeń i je podtrzymuje, a zakażenie nasila niekorzystne działanie szkodliwych substancji. Zwiększa się liczba gruczołów błony śluzowej, które zaczynają wytwarzać zwiększoną ilość gęstej, trudnej do wydzielenia wydzieliny. Gromadzi się ona na oskrzelach i tchawicy i nie może być usunięta przez rzęski. Zalegający śluz zwęża drogi oddechowe, co utrudnia swobodny przepływ powietrza. pojawia się kaszel i odksztuszanie. Utrudnienie oddychania, odczuwane jako duszność, zależy od stopnia zwężenia oskrzeli. Początkowo duszność występuje tylko w czasie wysiłku i jest tym większa, im większy jest wysiłek. U części chorych, w późniejszym okresie choroby, duszność pojawia się nawet we spoczynku.

Rozedma płuc

Rozedma jest chorobą płuc, polegającą na niszczeniu ścian pęcherzyków płucnych i utracie przez płuca sprężystości. Nadmiernie rozciągnięte pęcherzyki płucne, w czasie wydechu uciskają i zwężają oskrzela. Chorzy mają trudności z usunięciem wydzieliny gromadzącej się w zwężonych oskrzelach. Główną przyczyną rozedmy jest palenie tytoniu, inne zanieczyszczenia powietrza odgrywają mniejszą rolę. Tylko u 2 spośród 100 chorych na rozedmę, wystąpienie choroby zależy od czynników dziedzicznych, ale i u tych chorych palenie tytoniu jest bardzo ważnym czynnikiem przyspieszającym postęp choroby. Rozedma rozwija się skrycie, objawy nasilają się bardzo powoli i dlatego, mimo, że choroba może rozpocząć się już około 30 roku życia, rozpoznaje się ją wiele lat później. Najważniejszym objawem choroby jest utrudnienie oddychania, przejawiające się dusznością w czasie wysiłku lub stopniowo zmniejszającą się zdolnością do wykonywania wysiłków.

Rola palenia tytoniu w omawianych chorobach

Palenie tytoniu jest najpoważniejszym czynnikiem powodującym wystąpienie rozedmy płuc i przewlekłego zapalenia oskrzeli. Zwiększa również skłonności do występowania chorób serca i naczyń krwionośnych oraz raka. Główne składniki dymu - nikotyna, tlenek węgla, związki smołowate i pierwiastki promieniotwórcze powodują wiele chorób. Nikotyna wpływa na wszystkie narządy organizmu oraz czynności mózgu - myślenie, sprawność umysłową, nastrój. Głównym szkodliwym działaniem nikotyny jest zwężenie naczyń krwionośnych. Powstający w czasie palenia papierosów tlenek węgla uszkadza komórki nabłonka pokrywającego od wewnątrz oskrzela i naczynia krwionośne. Zwiększa się możliwość przenikania do ścian naczyń i oskrzeli szkodliwych substancji, między innymi rakotwórczych związków smołowatych zawartych w dymie tytoniowym. Tlenek węgla powoduje zmniejszenie ilości tlenu dostarczanego do narządów, przede wszystkim do mózgu. Stężenie tlenku węgla w dymie papierosowym jest podobne do jego stężenia w gazie koksowniczym lub spalinach. Popularne papierosy polskie zawierają szczególnie dużą ilość wszystkich szkodliwych składników, a filtry, które powinny zatrzymać substancje smołowate i nikotynę, są złej jakości i nie spełniają w dostatecznym stopniu swej roli ochronnej. Działanie dymu tytoniowego na powstawanie przewlekłego zapalenia oskrzeli polega na wywołaniu zmian anatomicznych w błonie śluzowej oskrzeli. Rozrastają się gruczoły wytwarzające śluz. Nabłonek oskrzeli traci rzęski, poza tym dym tytoniowy wywołuje w oskrzelach stan zapalny oraz powoduje wytwarzanie substancji kurczących oskrzela i nadmiernej ilości śluzu. Rola dymu tytoniowego w powstawaniu rozedmy jest bezsporna. Palenie powoduje trwałe zniszczenie pęcherzyków płucnych. Zmiany rozejmowe postępują powoli. Szybkość rozwoju choroby zależy od liczby wypalonych, ilości szkodliwych substancji zawartych w dymie tytoniowym oraz wrażliwości palącego. Palenie papierosów usposabia do częstych zaostrzeń stanu zapalnego w oskrzelach, przyspiesza rozwój zmian powodujących zwężenia oskrzeli, wpływa na wystąpienie niekorzystnego dla organizmu zagęszczenia krwi, a powstające niedotlenienie powoduje zmiany w naczyniach płuc prowadzące do wystąpienia niewydolności serca.

Postępowanie w przewlekłym zapaleniu oskrzeli i rozedmie

Podstawą postępowania jest zapewnienie jak najlepszej drożności oskrzeli przez usuwanie wydzieliny oraz stosowanie leków rozszerzających oskrzela i ilości plwociny (powyżej 30 ml = 2 łyżki stołowe w ciągu doby). Wskazane jest stosowanie drenażu ułożeniowego tzn. przyjmowanie przynajmniej dwa razy dziennie takiej pozycji, w której oczyszczenie oskrzeli z wydzieliny odbywa się dzięki działaniu siły ciężkości. Nie należy palić papierosów i przebywać wśród palących (palenie bierne) oraz w pomieszczeniach zakurzonych lub z dużą ilością płynów przemysłowych. Należy dbać o kondycję fizyczną stosując regularnie odpowiednie wysiłki fizyczne i prawidłowo się odżywiać. W celu uchronienia się przed zakażeniem układu oddechowego, należy unikać kontaktu z osobami przeziębionymi, ubierać się stosownie do warunków atmosferycznych - nie przegrzewać się i nie marznąć. Każde zaostrzenie choroby (najczęściej spowodowane przeziębieniem) powinno być bardzo wcześnie i dokładnie leczone. Zaostrzenie procesu zapalnego w oskrzelach (przeziębienie) należy podejrzewać, gdy wystąpi:

1. Zwiększenie duszności.
2. Nasilenie kaszlu.
3. Zmiana koloru plwociny z przeźroczystego lub białego na żółty lub zielony.
4. Zagęszczenie plwociny i zwiększenie jej ilości.
5. Gorączka (nie zawsze).

Leczenie:

Leczenie farmakologiczne

Objawy przewlekłego zapalenie oskrzeli i rozedmy płuc oraz ogólne zasady postępowania i leczenia tych chorób są podobne. Opierają się one na następujących podstawach:
1. Zapobieganie i leczenie stanów zapalnych wirusowych, bakteryjnych i alergicznych w oskrzelach.
2. Poprawa drożności oskrzeli i utrzymanie tego stanu przez całą dobę.
Skuteczność leczenia zależy od regularnego przyjmowania leków. Z uwagi na to, że choroba ma charakter przewlekły i postępujący, leki powinny być przyjmowane stale, bez przerw, nawet jeśli wydaje się, że stan zdrowia jest zadowalający. Przerwa w przyjmowaniu leków zwykle powoduje nawrót lub nasilenie dolegliwości. Podstawowe leki stosowane w przewlekłym zapaleniu oskrzeli i rozedmie płuc działają na oskrzela rozkurczająco, zmniejszają ilość wytwarzanej wydzieliny i ułatwiają jej wykrztuszanie. Leki mogą być stosowane w różny sposób:

- w inhalacjach,
- doustnie,
- w okresie nasilenia objawów w zastrzykach lub jako czopki doodbytnicze.

Sposób oraz dawki i częstotliwość przyjmowania leków ustala indywidualnie opiekujący się lekarz. Zaleconego przez lekarza leczenia nie należy samemu zmieniać ani przerwać. Wśród leków stosowanych w leczeniu należy wymienić:

1. Leki rozszerzające oskrzela.
2. Kortykosteroidy w postaci wziewnej, doustnej lub dożylnej.
3. Leki ułatwiające wykrztuszanie plwociny.
4. Antybiotyki.
5. Inne leki.
6. Leki zwiększające odporność.

Drenaż ułożeniowy

Stosowany jest w celu oczyszczenia oskrzeli z zalegającej wydzieliny przy zastosowaniu siły ciężkości. Powinien być wykonywany 2 razy dziennie.

Leczenie tlenem

Chorzy na przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedmę płuc są często leczeni tlenem podczas pobytu w szpitalu z powodu zaostrzenia choroby. U nielicznych chorych płuca nie przyswajają dostatecznej ilości tlenu w okresie najlepszego samopoczucia. Chorzy ci powinni otrzymywać tlen w domu. Służy do tego aparat zwany koncentratorem tlenu. Koncentrator tlenu zagęszcza tlen z otaczającego powietrza i produkuje kilka litrów tlenu na minutę. Chory wzbogaca wdychane powietrze tlenem z koncentratora. Kwalifikacji do domowego leczenia tlenem dokonują wyspecjalizowane ośrodki przy wybranych szpitalach chorób płuc. Chorzy korzystający z tlenu w domu powinni oddychać nim przez maksymalną możliwą liczbę godzin na dobę.

Życie z chorobą

W miarę upływu czasu, chorzy na przewlekłe zapalenie oskrzeli, a zwłaszcza na rozedmę płuc, stają się mniej sprawni fizycznie. Podczas aktywności fizycznej odczuwają duszność. czasem tak silną, że powoduje paniczny lęk oraz obawę przed jej wystąpieniem w czasie następnych wysiłków fizycznych. Konieczne jest nauczenie się panowania nad dusznością i lękiem oraz dostosowanie tempa i natężenia aktywności fizycznej do własnych możliwości. W opanowaniu duszności związanej z lękiem pomaga spokojne, wolne oddychanie, z wydłużonym wydechem przez ściągnięte usta (ułożone tak, jak do gwizdania). Każdy pacjent musi zdać sobie sprawę, że samopoczucie, w dużej mierze, zależy od umiejętności dostosowania się do ograniczeń spowodowanych chorobą. Poruszanie się i wszystkie inne wysiłki fizyczne powinny odbywać się powoli, szczególnie na początku (rozruch). Przed rozpoczęciem należy wciągnąć powietrze głęboko do płuc, a prace wykonywać podczas wydechu (przez ściągnięte usta). Nie należy wykonywać gwałtownych, szybkich ruchów ani zbyt męczących czynności powodujących wyczerpanie, gwałtowną duszność, szybkie bicie serca. Przeciwwskazana jest ciężka praca fizyczna, np. kopanie ziemi. Nie należy dźwigać ani przenosić ciężkich przedmiotów. Nie zaleca się wykonywania pracy z rękami uniesionymi do góry, stwarza to bowiem niekorzystne warunki do oddychania. Wraz z postępem choroby pojawiają się kłopoty z wykonywaniem codziennych czynności związanych z dojazdem do pracy, pracą domową lub innymi zajęciami, które do tej pory nie były męczące. Konieczne jest uświadomienie sobie faktu, że trzeba przeznaczyć więcej czasu na ich wykonywanie i pamiętać o odpowiedniej organizacji czasu oraz miejsca pracy. Należy dokładnie zaplanować sposób wykonywania czynności, tak aby zużyć jak najmniej energii. Przestrzeń do pracy powinna być niewielka i tak zorganizowana, aby potrzebne przedmioty były w łatwym zasięgu. Zawsze kiedy to możliwe należy pracować na siedząco, wykonywać powolne, płynne ruchy i pozostawiać sobie dużo czasu na zaplanowanie czynności. Pośpiech zwiększa zmęczenie i dezorganizuje pracę. Wielu chorych źle znosi wysiłek fizyczny z powodu duszności, ale nie powinni zaniechać go całkowicie, ponieważ brak jakiejkolwiek aktywności fizycznej dodatkowo zmniejsza sprawność i nasila duszność. Brak ruchu lub ćwiczeń powoduje utratę ogólnej kondycji, osłabienie i zanik mięśni. Wtedy nawet najłatwiejsza praca staje się bardzo trudna do wykonania. Wysiłek o niewielkim natężeniu - dostosowany do możliwości każdego pacjenta - jest bardzo wskazany, wpływa na poprawę kondycji ogólnej i poprawę czynności płuc. Stosowany w racjonalny sposób jest ważnym czynnikiem ułatwiającym prowadzeniem normalnego życia. Zalecane rodzaje wysiłku dla wszystkich chorych to spacer, a dla lżej chorych bieganie, jazda na rowerze, pływanie. Powinny być one wykonywane w takim tempie, żeby nie powodowały nadmiernego zmęczenia. Nie należy wykonywać wysiłku bezpośrednio po posiłku. Między większym posiłkiem, a wysiłkiem powinno upłynąć przynajmniej dwie godziny. Dieta chorych na przewlekłe zapalenia oskrzeli i rozedm płuc powinna być lekkostrawna, posiłki powinno się jadać częściej, ale o mniejszej jednorazowej objętości. Należy unikać potraw wzdymających, gdyż wzdęcie brzucha powoduje niekorzystne warunki dla oddychania. W przypadku nadwagi trzeba stosować dietę o zmniejszonej ilości kalorii, tzn. z wyłączeniem pokarmów tłustych, mącznych i słodyczy, aby pozbyć się nadmiernych kilogramów. Część chorych ma niedobór wagi i ogranicza pokarmy z powodu znacznej duszności występującej również podczas jedzenia. W tym przypadku jest szczególnie ważne, aby posiłki były małe, ale częste i wysokokaloryczne, z dużą zawartością pokarmów białkowych i tłuszczów roślinnych (o niskiej zawartości cholesterolu), a z ograniczeniem węglowodanów.

ASTMA

DUSZNOŚĆ POŁĄCZONA ZE ŚWISZCZĄCYM ODDECHEM

Astma jest częstą chorobą o podłożu alergicznym. Polega na nadwrażliwości oskrzeli na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych. Oskrzela reagują na nie zwężeniem się, co powoduje zatrzymanie powietrza wewnątrz pęcherzyków płucnych.

Objawy:

Przede wszystkim trudności przy wydechu, tzn. opróżnianiu płuc z powietrza, a nie przy ich napełnianiu. Wydechowi towarzyszą świsty, oraz duszność. Chorzy na astmę duszą się w pozycji leżącej, więc sypiają w pozycji siedzącej. Potrzebują powietrza i otwierają okna.

Przyczyny:

Najczęściej u chorego na astmę istnieje "obszar alergiczny", który ujawnił się już w dzieciństwie w postaci wyprysku. Przyczyny napadów są bardzo różne, mogą je powodować: kurz, pyłek kwiatowy, roztocze lub czynniki drażniące.

Istnieje również astma wysiłkowa: napady występujące tylko wtedy, gdy osoby chore długo biegną lub wykonują znaczący wysiłek fizyczny. Objawy znikają w spoczynku.

Leczenie:

Obecnie są bardzo skuteczne leki zarówno leczące astmę, jak i zapobiegające. Można je podawać albo bezpośrednio w postaci aerozolu z dozownikiem, lub przez specjalne urządzenia przeznaczone dla dzieci, co pozwala na łatwiejsze zażycie lekarstwa.

Leczenie alergii, sezonowe czy też stałe, w zależności od przyczyny wywołującej astmę, również jest skuteczne. Istnieją także specjalistyczne metody leczenia astmy wysiłkowej.

Rokowanie:

Dzięki leczeniu jest na ogół dobre. U dzieci choroba może w bardzo znaczący sposób ustąpić po osiągnięciu dojrzałości płciowej. Jednak niektórzy dorośli chorzy na astmę muszą stale stosować leki przeciwzapalne, aby uniknąć nawrotów.

Objęcie chorego opieką szpitalną jest uzasadnione w jednym, rzadkim, lecz ciężkim przypadku - stanu astmatycznego. Chodzi o stan, w którym świszczący oddech i duszność leczone przy wykorzystaniu zwykłych metod nie ustępują lub ustępują jedynie częściowo. Chory poci się, blednie, jego serce pracuje bardzo szybko. Ogólnie bardzo źle się czuje. Jeśli nie następuje poprawa stanu pod wpływem dostępnych środków leczenia, powinno się chorego przewieźć do szpitala, gdzie leki zostaną mu podane dożylnie.

U chorych na astmę cierpiących na zapalenie oskrzeli, aerozole są również mniej skuteczne, ponieważ oskrzela są niedrożne, a rozpylane cząsteczki nie mogą dosięgnąć pęcherzyków płucnych. Także i w tym przypadku leki muszą być podawane doustnie, dożylnie po przewiezieniu chorego do szpitala.

Obecnie leki w postaci do wziewów stosuje się "na żądanie", tzn. wtedy, gdy zwiększa się np. duszność. Okazało się bowiem, że taki sposób podawania np. sympatykomimetyków jest skuteczniejszy od stosowania ich regularnie.

PRZEWLEKŁY SUCHY KASZEL

Chociaż astma często rozpoczyna się w dzieciństwie, może się również objawić ok. 30. lub 40. roku życia. Niekiedy jedynym objawem może być kaszel.

Objawy:

Kaszel, który utrzymuje się długo, przez kilka tygodni, z okresami uspokojenia, a następnie obostrzeń, i który przede wszystkim jest suchy, bez temperatury, może być objawem częstej choroby układu oddechowego - astmy. Kaszel często występuje przed napadem astmy i trwa kilka dni. W chwili napadu pozostaje suchy, z utrudnionym i świszczącym oddechem. Kaszel staje się mokry dopiero po napadzie, a plwocina jest zbita i półprzezroczysta.

Leczenie:

Astmę można rozpoznać na podstawie różnych badań układu oddechowego. Podejmowane wówczas leczenie jest leczeniem astmy. Poza działaniem w czasie napadu, leczenie astmy ma na celu zapobieganie występowaniu napadów. Wskazane są leki w aerozolu, leki przeciwastmatyczne i kinezyterapia.

Astma cechuje się napadami skurczu oskrzeli wskutek skurczu mięśni otaczających oskrzela, obrzękiem błon śluzowych w wyniku zapalenia oraz obecnością nagromadzonego śluzu w oskrzelach.
 

ASTMA ZAWODOWA

Objawy:

Napady astmy pojawiające się po powtarzającym się narażeniu na różne pyły.

Przyczyny:

Pył drzewny w przypadku stolarzy, lakiery do włosów w przypadku fryzjerów, środki owadobójcze, tworzywa sztuczny, żywice syntetyczne w przemyśle stoczniowym, enzymy zawarte w proszkach do prania wywołują skurcz oskrzeli.

Leczenie:

Wyeliminowanie kontaktu z pyłem przez noszenie maski. Ale często wyzdrowienie następuje dopiero po zmianie zawodu.

ZAPALENIE OSKRZELI

OSTRE ZAPALENIE OSKRZELI

KASZEL, CIEKNĄCY KATAR, GORĄCZKA

Objawy:

Pierwsze objawy są podobne do objawów przy przeziębieniu; wyciek z nosa, ogólne złe samopoczucie, podwyższona temperatura i dreszcze. Mogą pojawić się bóle pleców, bóle zamostkowe i bóle mięśni. Występuje suchy i wyczerpujący kaszel, który nasila się w nocy; świadczy to o podrażnieniu gardła. Podczas kaszlu następuje odkrztuszanie plwociny, która najpierw jest biała, a następnie żółtawa, a ponadto jest ropna i obfita. Temperatura ciała wzrasta.

Leczenie:

Leżenie w łóżku, w dobrze ogrzanym pokoju i picie dużych ilości płynów. W miarę możliwości należy zwiększyć wilgotność powietrza otoczenia, co zmniejszy kaszel. Do obniżenia gorączki konieczne może okazać się podawanie kwasu acetylosalicylowego. Skuteczne leki przeciwkaszlowe są wydawane na receptę. Krótkotrwała gorączka zniknie szybciej od kaszlu, który może utrzymywać się przez kilka tygodni. Antybiotyki można przepisać po zbadaniu plwociny, co ma na celu wykrycie drobnoustroju wywołującego chorobę.

OSTRE ZAPALENIE OSKRZELI

KASZEL Z ODKRZTUSZANIEM

Ostre zapalenie oskrzeli jest stanem zapalnym dróg, przez które powietrze z przełyku przemieszcza się do płuc. Stan zapalny komórek wyściełających oskrzela powoduje wydzielanie się lepkiego śluzu, który jest przyczyną trudności w oddychaniu i kaszlu. Organizm próbuje usunąć śluz poprzez kaszel, na skutek czego powstaje plwocina.

Objawy:

Często obserwuje się kaszel połączony z wydzielaniem gęstej, lepkiej, szarawej lub żółtawej wydzieliny. Obserwuje się również duszność, gorączkę, bóle w klatce piersiowej, co dodatkowo nasila kaszel.

...