formalizowaniejm.pdf

PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu

FORMALIZOWANIEJZYKAMETAFIZYKI —procedurau±ci±laniaj¦zyka

metaﬁzykiimetodpost¦powaniadowodowego,któregocelemjestuczynienie

oczywistymdedukcyjnegoprocesuwnioskowania,zachodz¡cegowdowodze-

niuﬁlozoﬁcznym.

F.dokonujesi¦przezpomijaniesemantycznegoaspektuj¦zyka,abstraho-

wanieodznaczenia,auwzgl¦dnianiewył¡cznierelacjisyntaktycznych.Zamiast

terminówizda«wprowadzasi¦symbolereprezentuj¡ceteterminylubzdania.

Symboleabstrahuj¡ceodaspektusemantycznegoj¦zykasamezsiebienicnie

oznaczaj¡,umo»liwiaj¡jednak±cisł¡interpretacj¦.Maj¡swójsenssyntaktycz-

ny,którywi¡»esymbolereprezentuj¡cezmienneiwytyczagranicemo»liwych

poł¡cze«.Wyró»niono(J.M.Boche«ski)5cechaksjomatycznegosystemu,któ-

regosformalizowaniejestostatnimstadiumprocesuaksjomatyzowania:1)jest

onzbudowanywsposóbsformalizowany;jesttosystemznaków,znaczenieza±

tychznakówju»nienale»ydosystemuaksjomatycznego;2)wrazzf.upadaj¡

wszystkiewarunki,jakiestaraaksjomatykastawiałapodadresemaksjomatów,

awi¦c:oczywisto±¢,pewno±¢,prymatontologicznyitp.Wsystemieaksjoma-

tycznymjedenaksjomatró»nisi¦odinnychjedynietym,»eniejestpochodny

odinnychaksjomatów;3)nale»yodró»ni¢aksjomatysystemuodregułuznawa-

niazda«—tez.Wyró»niasi¦2zasadniczeskładnikisystemu:aksjomaty,czyli

zasady,orazregułyuznawaniazda«;regułytenies¡aksjomatami,aleumo»li-

wiaj¡uznaniezda«systemu;4)dzi¦kif.irozró»nieniupomi¦dzyaksjomatami

iregułami,warto±¢zda«pochodnychjestzrelatywizowanadodanegosystemu.

Ztejracjiniemo»nawi¦cmówi¢odowodzeniuwogólno±ci,aleodowodze-

niuwobr¦biedanegosystemu;5)obokaksjomatycznegosystemuwypowiedzi

mo»naustali¢iskonstruowa¢zwi¡zanyznimaksjomatycznysystemznaków.

Wsystemieaksjomatycznymsformalizowa¢mo»natylkoaksjomaty,czyli

zasady,anieregułyuznawaniazda«,teostatnienale»¡bowiemdometaj¦zyka

igdybyzostałytak»esformalizowane,toniewiedziałobysi¦,ocowdanym

systemiechodzi.

Problemmo»liwo±cif.systemumetaﬁzykipojawiłsi¦ju»przedIIwojn¡

±wiatow¡.WPolscetendencjeteujawniłysi¦uJ.Salamuchy,J.F.Drewnow-

skiego,J.M.Boche«skiego.Maj¡cnauwadzesprecyzowan¡koncepcj¦f.,trzeba

stwierdzi¢,»echarakterﬁlozoﬁcznegopoznaniawmetaﬁzycerealistycznejnie

pozwalanasformalizowaniejejtez,conieznaczy,»eniepozwalatonameto-

dologicznyładwsystemieﬁlozoﬁibyturealnieistniej¡cego.

Pierwszymizasadniczympowodemniemo»liwo±cif.systemumetaﬁzyki

byturealnieistniej¡cegojestspecyﬁcznycharakterzda«tejmetaﬁzyki,któryjest

nast¦pstwemmetaﬁzycznegopoznania,operuj¡cegopoj¦ciami-s¡damitranscen-

dentalnymiianalogicznymi.Ka»depoj¦ciemetaﬁzycznejestzasadniczojakim±

uwyra¹nieniemrozumieniabytujakoprzedmiotumetaﬁzyki,niemo»nawi¦c

oderwa¢si¦odnaturytakiegos¡du,któryjestaktemstwierdzaniarealnego

istnienia.To,conazywamypoj¦ciembytu,jestsymbolem»ywegoaktupozna-

nia,niemog¡cym,zewzgl¦dunasw¡struktur¦,oderwa¢si¦odkorelatywnej,

konkretnejrzeczywisto±ci.Takieoderwaniesi¦jestmo»liwejedynietam,gdzie

wyst¦puj¡poj¦ciajednoznaczne,uniwersalne,tamza±,gdziewyst¦puj¡poj¦cia

transcendentalne,niejesttomo»liwe.Przedmiotemwła±ciwymmetaﬁzyczne-

gopoznaniajestbytjakoistniej¡cyiwka»dymtranscendentalnymuj¦ciujest

zawartyaktaﬁrmacjiistnienia.Metaﬁzyka,jakojedynadyscyplinapoznawcza

formalizowaniej¦zykametaﬁzyki 1

PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu

ujmuj¡carzeczywisto±¢waspekcieistnienia(anietylkoistoty-tre±ci,któr¡mo»-

naabstrakcyjniegeneralizowa¢)niemo»ewi¦cabstrahowa¢odswegoaspek-

tupoznawczego,odswegoprzedmiotuformalnego.Wmetaﬁzyce,maj¡cejza

przedmiotwła±ciwybytjakoistniej¡cy,niemamo»liwo±cioderwaniasi¦od

semantycznejstronyj¦zykaorazodaktuaﬁrmacjiistnienia,aprzeztoniema

mo»liwo±cioperacjitylkonastrukturzesyntaktycznej;niemawi¦cmo»liwo±ci

sformalizowaniasystemutakrozumianejmetaﬁzyki,awszelkiepróbysprowa-

dzeniametaﬁzykidoontologiis¡nieporozumieniem.

Drugimpowodemniemo»liwo±cif.j¦zykaﬁlozoﬁibyturealnieistniej¡cego

jestanalogicznycharaktermetaﬁzycznegopoznania.Wmetaﬁzyceanalizujesi¦

konkretybytowejakoistniej¡ce,iztejracjiwszystkowbycieujmowanejest

analogiczne.Wzwi¡zkuzpowy»szymmetaﬁzykaalbozrezygnujezbadania

istniej¡cegokonkretu(czylizeswegoprzedmiotuwła±ciwego)iwówczasb¦dzie

rozwa»ałaogólneschematyabstrakcyjne,wyra»anewj¦zykujednoznacznym,

którypodlegaformalizowaniu,albopozostaniesob¡,maj¡czaprzedmiot

poznaniakonkretjakoistniej¡cy,iwówczasnieb¦dziemo»liweutworzenieklas

jednoznacznych,boistniej¡cekonkretys¡analogiczne.Metaﬁzykabadakonkret

jakoistniej¡cyniew±wietlepoj¦¢ogólnychjednoznacznych,alew±wietle

rozumieniabytuijegonoetycznychodpowiedników,przyjmuj¡cychform¦zasad

naczelnych(to»samo±ci,niesprzeczno±ci,zasadywył¡czonego±rodka,zasady

racjibytu).Prawd¡jest,»eniemo»nabada¢intelektualniejednostkowo,ale

zawszeogólnie,nale»yjednakrozró»nia¢ogólno±¢jednoznaczn¡,schematyczn¡,

oderwan¡odistnienia—orazogólno±¢jakogeneralizacj¦analogiczn¡.Je±li

ogólno±¢jednoznaczna,abstrakcyjnajestaktemintelektu„odrywaj¡cego”jakie±

cechytre±cirzeczyodkonkretu—iwskutektegouogólnieniepoznawcze

jestpomini¦ciemrealnieistniej¡cegokonkretu—togeneralizacjaanalogiczna

dokonujesi¦przezuj¦cierelacjiwi¡»¡cychzesob¡ró»norodne„cz¦±ci”

konkretu.Wpoznaniuanalogicznymuwzgl¦dniamyprzedewszystkimte

relacjekonkretne,któreprzebiegaj¡najpowszechniej—tzn.relacjekonkretnej

istotydokonkretnegoaktuistnienia—iprzeztowi¡»¡wanalogiczn¡(nie

abstrakcyjn¡)jedno±¢ró»norodnieistniej¡c¡rzeczywisto±¢.

Ogólno±¢analogiczna(generalizacja)niejestogólno±ci¡abstrakcyjn¡,lecz

proporcjonaln¡ikonkretn¡.Wproporcjach(analogicznych)s¡uj¦tekonkrety,

wprawdzieniewyra¹nie,leczrealnie.Ogólneanalogicznerozumieniebytujako

istniej¡cegomo»eby¢orzekaneoka»dymbytowymkonkrecie,awszelkieinne

metaﬁzycznepoj¦cianieabstrahuj¡odanalogicznegopoj¦ciabytu,leczs¡

jegowyja±nieniemlubjegopartykularyzacj¡—jakoanalogicznewła±nie,nie

s¡jednoznaczne,niemo»nawi¦cichoderwa¢odintuicyjnejstronypoznania

isformalizowa¢.Konkretys¡niepowtarzalne.Systemmetaﬁzykirealistycznej,

zracjiswegoprzedmiotupoznaniaizracjianalogiczno±ciswychpoj¦¢niemo»e

podlega¢f.

Zwróconouwag¦(S.Kami«ski)nainnyjeszczepowódniemo»no±cif.tez

metaﬁzycznych.Metaﬁzykastanowijakbyzbiórpryncypiówiztejracjipodział

naaksjomatyitwierdzenianiestosujesi¦dometaﬁzykiogólnej.Jestonazbio-

rempryncypiówuzasadnionychbezpo±redniowintuicjikonkretu.Metaﬁzyka

rozumianajakozbióruporz¡dkowanychtwierdze«niejestsystememdedukcyj-

nymwsensie±cisłym.Nieznaczytojednak,bymetaﬁzycznetezyniebyłyze

sob¡powi¡zane;powi¡zanietoniejestniczyminnym,jakcorazpełniejszym

formalizowaniej¦zykametaﬁzyki 2

uwyra¹nianiemprzedmiotuwła±ciwego,jakimjestpoj¦ciebytujakoistniej¡ce-

go.Niemadowolno±ciwkolejno±ciuwyra¹nianiarozumieniabytu,gdy»coraz

szczegółowszeanalizyipartykularyzacjesuponuj¡sformułowaniaogólniejsze

poj¦ciaprzedmiotu,jednakka»d¡tez¦metaﬁzyczn¡mo»napoj¡¢jakointu-

icj¦rzeczywisto±ciw±wietleprzedmiotuwła±ciwegosamejmetaﬁzyki,awi¦c

w±wietlerozumieniabytujakoczego±realnieistniej¡cego.

Problematykaf.j¦zykametaﬁzyki,któramazaprzedmiotswegopoznania

analogiczn¡rzeczywisto±¢jakorealnieistniej¡c¡,jest—w±wietlerozumieniajej

przedmiotuwła±ciwego—bezprzedmiotowa.

Bibliograﬁa: P.Chojnacki, Poj¦ciaiwyobra»eniaw±wietlepsychologiiiepistemologii ,Ki1928;

J.Salamucha, Poj¦ciededukcjiuArystotelesai±w.TomaszazAkwinu ,Wwa1930;T.Cze»owski,

Głównezasadynaukﬁlozoﬁcznych ,Wr1946,1959 3 ;J.M.Boche«ski, DiezeitgenössischenDenkmetho-

den ,Mn1954,T1993 10 ( Współczesnemetodymy±lenia ,Pz1992,1993 2 );P.Chojnacki, Aksjomatyzacja

iformalizowaniededukcjiizastosowaniedoontologii ,CollectaneaTheologica15(1954)z.1–2,248–

–267;L.Ajdukiewicz, Klasyﬁkacjarozumowa« ,SL2(1955),278–300;E.Simard, Lanatureetla

portéedelaméthodescientiﬁque ,Québec1956,1958 2 ;S.Kami«ski, Poj¦cienaukiiklasyﬁkacjanauk ,

Lb1961,1981 3 (podnowymtytułem: Naukaimetoda.Poj¦cienaukiiklasyﬁkacjanauk ,Lb1992 4 );

Kr¡piecDzIV;S.Kami«ski, Jakﬁlozofowa¢? ,Lb1989;AMaryniarczyk, Systemmetaﬁzyki.Analiza

„przedmiotowo-zbornego”poznania ,Lb1991;S.Kami«ski, Filozoﬁaimetoda ,Lb1993;ten»e, Metoda

ij¦zyk ,Lb1994.

MieczysławA.Kr¡piec

formalizowaniej¦zykametaﬁzyki 3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: