ANTYK Nazwą „Starożytność” (lub „Antyk”) określa się epokę, która obejmuje ponad 4 tysiące lat, zarówno przed, jak i po narodzeniu Chrystusa. Epoka ta obejmuje zarówno czasy najstarszych cywilizacji (egipskiej, greckiej, rzymskiej, babilońskiej, arabskiej, mezopotamskiej i innych), jak też czasy tzw. starożytności chrześcijańskiej, trwające od I do V wieku n.e. Starożytna literatura, historia i kultura są fundamentami Europy współczesnej. W basenie Morza Śródziemnego narodziły się nauki matematyczne, fizyczne, przyrodnicze, idee filozofii i polityki, antropologia, filologia, sztuki artystyczne. W sposób schematyczny można zaznaczyć najważniejsze elementy spuścizny każdego z trzech antycznych światów: od Greków przejęliśmy system demokracji, filozofię i teatr; od Rzymian – prawodawstwo i osiągnięcia techniczne; kultura judajska natomiast dała początek głównej religii Europy, chrześcijaństwu, które ukształtowało kontynent zarówno w dziedzinie myślenia o człowieku i wszechświecie, jak też w sferze np. granic politycznych czy rodzaju alfabetu. Kształt współczesnej literatury, w tym polskiej, także zawdzięczamy literaturom Antyku. Zanim wynaleziono pismo, posługiwano się przekazami ustnymi. Elementy znaczenia występowały również we wzornictwie naczyń i innych przedmiotów użytkowych, przedmiotów rytualnych, w architekturze. Rozwijały się w ten sposób główne języki Europy, a wraz z nimi – gatunki i formy literackie, powtarzalne motywy (wydarzenia, charaktery postaci, zjawiska – toposy), wzorce zachowań kulturowych (archetypy). Myśląc o kulturze polskiej, należy oczywiście uważać Grecję, Rzym i Jerozolimę za wpływowe kultury, ale do tej bazy dochodzi jeszcze specyfika słowiańska. Słowianie przyjęli pismo, prawodawstwo, religię i wszystkie pozostałe elementy dawnej kultury śródziemnomorskiej, interpretując ją według własnych tradycji kulturowych – późniejszych od pierwszych korzeni Grecji, Rzymu czy Jerozolimy, ale starszych od chrześcijaństwa. W języku polskim wpływy zwłaszcza greckie i rzymskie (łacińskie) widoczne są w słownictwie oraz gramatyce. Wiele fraz pochodzących z mitologii czy też Biblii Starego i Nowego Testamentu weszło do języka i są powszechnie używane. Wzbogacają one mowę codzienną, a przede wszystkim literaturę. Starożytność jest głównym punktem odniesienia dla poetów i pisarzy klasycznych. Do harmonii starożytnej estetyki i etyki odwoływał się Miłosz, tęsknił Herbert, zawsze żywe widział je Iwaszkiewicz. Ze wzorów zwycięskich narodów i wspaniałych antycznych romansów chętnie czerpał Sienkiewicz. Filozofia Norwida odnosiła się do idei greckich, a Mickiewicz zgłębił nauki klasyczne na studiach i kochając słowiańską ojczyznę, dopracował klasyczne formy do perfekcji, aby właśnie w nich oddać rozterki swego serca. Dlatego tak ważne jest dla nas poznanie podstaw, z których wyrosły współczesna literatura, sztuka, nauki ścisłe i filozofia.
Nazwa epokiNazw „Antyk” i „Starożytność” zazwyczaj używa się zamiennie. Znaczenie etymologiczne obu nazw oznacza okres zamierzchły, stary, umiejscowiony w dalekiej przeszłości. Nazwa „antyk” pochodzi od greckiego antiquus – dawny. Do dzisiaj przymiotnika antyczny czy rzeczownika antyk używa się na określenie czegoś starego, zabytkowego. Czasami rozgranicza się znaczenie obu nazw epoki. Starożytność oznacza wtedy epokę szerszą, cały dorobek ludzkości od czasów pierwszych cywilizacji aż do V wieku, obejmujący zarówno wszystkie kultury europejskie, jak i Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Za Antyk uznaje się zaś część Starożytności – jedynie kultury basenu Morza Śródziemnego: Grecji, Rzymu i judaizm w wydaniu żydowskim i chrześcijańskim.Podział chronologiczny epoki
· Okres archaicznyTrwał od IX do VI w. p.n.e., jest to okres świetności epiki i liryki. W VIII w. p.n.e. tworzył Homer, a w VII-VI w. p.n.e. – Safona, Ezop i Anakreont.
· Okres klasycznyTrwał od V do IV w. p.n.e. Przeważała twórczość dramatyczna, rozwijała się proza literacka i naukowa, obejmująca filozofię, historiografię, sztukę wymowy. V w. p.n.e. to czas dramatów Sofoklesa, Eurypidesa, Ajschylosa. IV w. p.n.e. to okres dominacji filozofii Platona i Arystotelesa.
· Okres hellenistycznyTrwał od III do I w. p.n.e. W prozie rozpowszechniła się retoryka, literatura była nasycona erudycją. Wtedy narodziła się również literatura popularna, skierowana do szerokiej grupy odbiorców. W III w. p.n.e powstały słynne sielanki Teokryta, a w II epigramaty.
· Okres rzymskiTrwał od I w. p.n.e. do II w. n.e. W literaturze przeważała twórczość wtórna, naśladująca już istniejące dzieła. Powstała literatura wczesnochrześcijańska, moralizatorska, skierowana do szerokiej grupy odbiorców. Od ok. 30 roku (I w. n.e.) przypada okres złotego wieku poezji rzymskiej, z dziełami Wergiliusza, Horacego, Owidiusza, Seneki i Petroniusza.
· Okres chrześcijańskiTrwał od II do V w. n.e. Kończy się epoka tworzenia dzieł pogańskich. Rozwija się za to literatura popularna w postaci romansów oraz filozofia mająca podłoże chrześcijańskie.
TŁO HISTORYCZNE Starożytność to czas rozwoju wielkich cywilizacji, które wpływały na późniejszą historię i kulturę Europy i całego świata. W Starożytności rozwijały się, a następnie upadały takie cywilizacje i kultury jak: egipska, grecka, rzymska, sumeryjska, babilońska, asyryjska, perska, izraelska. Jest to okres bogaty w wydarzenia polityczne, wojny, przełomy, podboje, etc., okres, którego opracowania zajmują opasłe tomy. Historia Starożytności obejmuje dzieje starożytnego Egiptu – państwa faraonów. Początek państwa datowany jest na około IV tysiąclecie p.n.e. Początkowo państwo istniało w dwu częściach. Egipt Dolny i Górny zjednoczony został dopiero przez Menesa w około 2850 r. p.n.e. Życie kraju toczyło się wokół Nilu, którego wylewy determinowały niemal wszystkie decyzje i posunięcia. W państwie faraonów istniała również bardzo wyraźna struktura społeczna. Na czele drabiny społecznej stał faraon – władca i właściciel państwa, będący uosobieniem boga Re. Poniżej stali kapłani, pełniący funkcje religijne, zajmujący się nauką i sztuką. Trzecią grupę tworzyli urzędnicy i żołnierze – pierwsi zarządzali państwem, ustalali wysokość upraw, drudzy prowadzili wojny i bronili państwa. Poniżej stali chłopi, zależni od faraona, kapłanów i urzędników, będący siłą roboczą. Ostatnią grupą byli niewolnicy. Nie sposób wyobrazić sobie starożytność bez ludu i historii Izraela. Najstarsze przekazy o początkach państwowości Izraela daje nam Biblia. Takie same wnioski potwierdzają liczne badania archeologiczne. Żydzi byli koczowniczym narodem, żyjącym w dużych rodzinach, wędrującym ze stadami bydła od Syrii przez Mezopotamię aż do Egiptu. Takiej grupie przewodził senior rodu, patriarcha. Początek epoki patriarchów przypada na II tysiąclecie p.n.e. Wtedy też grupy Żydów dotarły do Egiptu i zostały tam zatrzymane siłą przez faraona, o czym mówi również Biblia. Na ucieczkę zdecydowano się około XIII w. p.n.e. Po ucieczce z niewoli przybyli do Palestyny – Kanaanu (czyli do ziemi obiecanej). Dowodził nimi Mojżesz. Plemiona żydowskie zjednoczyły się około 1020 roku pod wodzą króla Saula. Jego następcą był Dawid, któremu przypisywane jest autorstwo większości biblijnych psalmów. Kolejnym królem był syn Dawida, Salomon, słynący z mądrości oraz z budowy świątyni jerozolimskiej. W 586 roku Jerozolimę zdobył i zniszczył Nabuchodonozor II, król babiloński. Zburzono świątynię, a większość Izraelitów wywieziono do niewoli do Babilonii. Wydarzenie to zapoczątkowało okres tzw. niewoli babilońskiej. Około 538 roku Żydom pozwolono na powrót do Palestyny. W 63 roku p.n.e Judea została podbita przez Rzym i uzależniona od niego. W 6 roku n.e. stała się rzymską prowincją.
Najstarsza grecka cywilizacja powstała około IV – III tysiąclecia p.n.e na Krecie. Jej rozkwit przypada na XX-XV wiek p.n.e. Na terenach Grecji powstawały polis – miasta-państwa, tworzące specyficzną formę ustroju. Polis zazwyczaj obejmowało miasto i przylegające doń tereny. Obywatelami miasta byli wolni mężczyźni, których zazwyczaj było około kilku tysięcy. Życie polityczne, zakładające bezpośredni udział wszystkich obywateli, toczyło się na rynku, czyli na agorze. Starożytna Grecja to również niewątpliwie słynne prawa Drakona, powstałe w 621 roku p.n.e., stanowiące pierwsze pisane prawa zwyczajowe. Cechowała je surowość (stąd też do dziś używany jest termin – drakońskie prawa, oznaczający prawa bardzo surowe). VI w. p.n.e. to również czas tzw. reform Solona, które miały demokratyczny charakter. Obejmowały one m.in. umorzenie długów, przyznanie chłopom wolności, powołanie sądów przysięgłych. Koniec epoki przypada na upadek Cesarstwa Rzymskiego. Do najważniejszych przyczyn wewnętrznych kryzysu cesarstwa zaliczamy m.in. problemy społeczno-ekonomiczne, inflację, ubożenie miast. Państwo i jego ustrój przeżywały problemy, stabilna dotąd władza cesarzy załamała się; Rzym nie potrafił poradzić sobie z najazdami barbarzyńców. W 476 roku n.e. nastąpił definitywny upadek cesarstwa.
NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA
Przed narodzeniem Chrystusa:XXIX w. – początki dynastii egipskich i państwa egipskiego2850 – 2250 – Stare Państwo egipskieXX – XV w. – cywilizacja kreteńska XIX w. – czasy AbrahamaXVIII w. – Kodeks Hammurabiego, Epos o GilgameszuXVI – XII w. – cywilizacja mykeńska XIV w. – panowanie faraona TutenhamonaXIII w. – Mojżesz wyprowadza Izraelitów z EgiptuXII w. – wojna trojańska i upadek TroiIX w. – panowanie króla SalomonaVIII w. – Iliada i Odyseja HomeraVIII w. – Psalmy i pisma proroków biblijnych776 r. – pierwsze igrzyska olimpijskie753 r. – założenie Rzymu671 – 663 – Egipt pod panowaniem Asyrii621 – spisanie praw przed DrakonaVII w. – Hezjod i SafonaVI w. – Ezop i AnakreontVI w. – w filozofii: Tales, Pitagoras, Heraklit594 r. – reformy Solona525 – Egipt jako prowincja perska509 – Rzym jako republika490 r. – bitwa pod MaratonemV w. – w teatrze: Ajschylos, Sofokles, EurypidesV w. – w filozofii: Sokrates, Demokryt, V w. – księga Hioba V w. – wojny grecko-perskie431-404 – wojna peloponeskaIV w. – Pieśń nad PieśniamiIV w. – w filozofii: Platon, ArystotelesIV w. – powstaje imperium Aleksandra WielkiegoIII w. – księga Eklezjastesa (Koheleta) III w. – wojny punickie146 r. – podbój Grecji przez RzymI w. – w poezji: Horacy, Wirgiliusz, OwidiuszI w. – w prozie: Cezar i CyceroI w. – panowanie Okatawiana Augusta73 r. – powstanie Spartakusa58 – 51 r. – podbój Italii przez Cezara44 r. – idy marcowe. Zabójstwo Cezara. Początek wojny domowej31 r. – koniec republiki rzymskiejPo narodzeniu Chrystusa:0 r. - narodzenie JezusaOk. 33 roku – śmierć Jezusa ChrystusaI w. – kształtuje się Nowy TestamentI w.– filozofia Seneki313 r. – edykt mediolański382 – Teodozjusz Wielki ustanawia chrześcijaństwo religią państwową
IV – V w. – uformowanie się kanonu ksiąg Pisma Świętego
PISMO Najstarsza forma pisma pochodzi z Mezopotamii, gdzie podczas badań wykopaliskowych odkryto dużą liczbę glinianych tabliczek, pokrytych pismem klinowym. W wyniku dalszych badań archeologicznych uczonym udało się odkryć najstarsze formy pisma, pochodzące z IV tysiąclecia p.n.e., stworzone przez Sumerów. Sumerowie jako pierwsi zastosowali metodę zapisu fonetycznego mowy w formie sylab i głosek. Obok znaków sylabicznych znali również ideogramy, który wyrażały całe słowa. Pismo Sumerów miało około 500 znaków, zaś pismo Persów było dużo bardziej uproszczone i zawierało już tylko 40 znaków. Inną bardzo znaną formą starożytnego pisma jest pismo egipskie. Punktem zwrotnym w badaniach nad tą starożytną kulturą była wyprawa Napoleona do Egiptu. Dało to możliwość zetknięcia się po raz pierwszy na tak dużą skalę z egipskimi zabytkami. Badania hamowała jednak nieznajomość egipskiego pisma. W greckich źródłach zachował się podział pisma Egipcjan na trzy typy:· hieroglify, czyli święte pismo o charakterze obrazkowym, powstałe około 3000 roku p.n.e
· pismo hieratyczne, kapłańskie, pochodzące z tego samego okresu, będące uproszczonymi hieroglifami, używane na papirusach oraz trzeci rodzaj pisma
· pismo demotyczne – ludowe, z I tysiąclecia p.n.e., stanowiące uproszczone pismo hieratyczne.
KULTURA EGIPSKA rozwinęła się u wybrzeży Nilu – z powodu zależności od tego jedynego źródła wody pitnej życie Egipcjan układało się w rytmie wylewów rzeki. Egipski kalendarz powstał około 3000 lat p.n.e. Był to kalendarz rolniczy, chłopski, powstały poprzez obserwację wylewów Nilu, które powtarzały się średnio co 365 dni. Rok dzielono na trzy pory – wylewy, siew i zbiory oraz na dwanaście trzydziestodniowych miesięcy. Kalendarz ten został wprowadzony w państwie rzymskim przez Cezara w 46 roku p.n.e. Był to tzw. kalendarz juliański. Poprawiono go dopiero w XVI wieku, a dokonał tego papież Grzegorz XIII, od którego imienia nazwano go kalendarzem gregoriańskim. Egipt był krajem politeistycznym – panowało w nim wielobóstwo. Bogowie posiadali jednak pewną hierarchię – nie wszyscy byli sobie równi. Najważniejszy był bóg Re – bóg słońca. Na drugim miejscu znajdował się Ozyrys – bóg zmarłych i natury. Kolejni pod względem ważności byli: Horus – bóg nieba i opiekun faraonów, Ptah i Amon – opiekunowie stolic (Teb i Memfis). Wśród bogiń czczono Izydę i Hathor. Bogowie najczęściej przedstawiani byli jako ludzie o zwierzęcych głowach. Kultem zajmowała się specjalna grupa społeczna – kapłani. Kapłani byli grupą faworyzowaną przez faraona, obdarzaną zaszczytami i władzą. Z czasem kapłani stali się wielką potęgą gospodarczą i polityczną w Egipcie. Egipcjanie wierzyli w życie pozagrobowe, a swoich władców chowali w piramidach, pełniących funkcje grobowców. Śmierć była początkiem drogi do innego życia. Dlatego do tej drogi należało się dobrze przygotować – zabrać ze sobą potrzebne w życiu sprzęty codziennego użytku, pożywienie, służbę. Za wszelką cenę starano się zachować ciało przed zniszczeniem, co spowodowało rozwinięcie się zwyczaju balsamowania zwłok. Najstarsze piramidy pochodzą z czasów Dzozera, żyjącego w III dynastii. Do najbardziej znanych należą także piramidy Chefrena (z posągiem Sfinksa) oraz Mykerinosa.KULTURA GRECKA
Kultura kreteńska Historia Krety dzieli się na dziewięć okresów, pogrupowanych w trzy większe – okres wczesnominojski (3000 – 2000 r. p.n.e.), średniominojski (2000 – 1600) oraz późnominojski (1600 – 1200). Nazwy okresów pochodzą od mitycznego władcy Krety – Minosa. Na Krecie odnaleźć można pozostałości wielkich pałaców - np. w Knossos (pałac „labirynt”). Nie wiadomo, czy był on poświęcony nieznanemu bóstwu, czy też pełnił funkcje administracyjne. Poza Knossos istotnymi miejscami Krety były także Fajtos i Malia. Kreteńczycy używali początkowo pisma w formie hieroglifów, później wynaleźli tzw. pismo linearne A, do dzisiaj nie odczytane. Kultura kreteńska wytworzyła doskonałe rzemiosło oraz malarstwo freskowe. Część znanych greckich mitologicznych postaci oraz bogów została stworzona przez Kreteńczyków. Do znanych bohaterów z mitologii kreteńskiej należą: Minos, Ariadna, Europa. Świetność Krety trwała do XVI wieku, a od XV wieku dało się zauważyć oznaki słabości. Około 1450 roku zburzony został pałac w Knossos, odbudowano go później w dużo skromniejszej formie. Ostateczny cios kulturze kreteńskiej zadali w 1200 roku Dorowie, podbijając większość wyspy. Kultura mykeńska Kultura ta związana była z ośrodkiem w Mykenach, rozwijała się w latach 1600-1200 p.n.e. Do jej poznania przyczynił się znacznie Henryk Schliemann, który w 1876 roku odkrył jej ślady w Mykenach na Półwyspie Argolidzkim – szczątki zamku obronnego ze słynną Bramą Lwic oraz Skarbiec Atreusa (Grób Agamemnona). Sztuka mykeńska była bardziej surowa (żeby nie rzec – prymitywna) niż kreteńska. Mykeńczycy posługiwali się tzw. greckim pismem linearnym B. Lista bogów mykeńskich obejmuje Zeusa, Herę, Posejdona, Erynie i Demeter. Kulturę, a zarazem sztukę kreteńską i mykeńską, tj. wytwory działalności ludzi zamieszkujących tereny Grecji w latach 3000-1100 p.n.e. często określa się mianem kultury egejskiej czy sztuki egejskiej.
KULTURA RZYMSKA Ludy, które były przodkami Rzymian, na Półwyspie Apenińskim znalazły się około 1200 r. p.n.e. Około 700 r. p.n.e. nad brzegami Tybru powstało Lancjum, czyli kraj Latynów. Kulturę plemion italskich kształtowali również Etruskowie, a później na kulturę rzymską ogromny wpływ miała Grecja. Centrum życia państwa stanowiło miasto Rzym, założone według legendy przez Romulusa w 753 roku p.n.e. Stopniowo Rzym rozrastał się, przekształcając się z monarchicznego miasta-państwa w republikę rzymską, a od 27 r. p.n.e – w cesarstwo rzymskie, które ostatecznie upadło w 476 r. n.e. Kultura rzymska, poza literaturą piękną i historiografią, wniosła ogromny wkład w dorobek europejski w takich dziedzinach, jak: prawo, myśl polityczna, architektura, wynalazki.
KULTURA MEZOPOTAMII Mezopotamia, kraj leżący w dolinie Tygrysu i Eufratu, to miejsce powstania kolejnych cywilizacji: państwa Sumerów, Babilonii i Asyrii. Niezwykle ważna dla rozwoju Europy była cywilizacja sumeryjska. Sumerowie osiedlili się w Mezopotami ok. 3000 r. p.n.e, w okresie III tysiąclecia wynaleźli pismo klinowe, co miało ogromny wpływ na rozwój ich kultury. Sumerowie wyznawali politeizm (wielobóstwo), stworzyli mity, pieśni i modlitwy. Mitologia sumeryjska jest podobna do znanej nam dobrze mitologii greckiej – w wierzeniach Sumerów prarodzicielką świata była Nammu, która zrodziła boga niebios – Anu, od którego pochodzi cała rzesza pomniejszych bóstw. Kultura sumeryjska wydała na świat pierwsze dzieło literackie – wierszowany epos w dwunasty księgach o tytule Gilgamesz (Epos o Gilgameszu). Powstał on ok. 2300-2200 r. p.n.e. Jego głównym bohaterem jest tytułowy Gilgamesz, władca Uruk, w dwóch trzecich bóg, w jednej trzeciej człowiek. Bogowie wysyłają przeciw niemu ulepionego przez siebie z gliny praczłowieka Enkidu. Mimo początkowej wrogości Gilgamesz i Enkidu zaprzyjaźniają się i dokonują wspólnie bohaterskich czynów. Gilgamesz próbuje zdobyć dla przyjaciela w krainie zmarłych środek zapewniający nieśmiertelność, aby zapobiec jego śmierci. Nie udaje mu się jednak to, Enkidu umiera, a Gilgamesz wyprawia mu wspaniały pogrzeb. Ważny wkład w rozwój kultury i literatury europejskiej miała kolejna kultura babilońska, która także stworzyła własną literaturę. Do najbardziej znanych dzieł literackich należy babiloński opis stworzenia świata, zapisany na siedmiu tabliczkach w formie eposu Enuma elisz.
SZTUKA GRECKA obejmuje twórczość artystyczną społeczeństwa greckiego w okresie od 1150 r. p.n.e. do 30 r. n.e. Sztuka wcześniejsza, z lat 3000-1100 p.n.e. nosi nazwę egejskiej. Rozwój sztuki greckiej można podzielić na trzy główne okresy, które dzielą się na kolejne mniejsze:1. Okres archaiczny (1150-480 p.n.e) O pierwszym etapie okresu archaicznego, tzw. okresie ciemnym (1150-900 p.n.e.), wiemy stosunkowo niewiele. Jedyne zachowane zabytki z tego okresu to zdobnictwo ceramiczne. Sztuka wczesnoarchaiczna (900-720 p.n.e.) to głównie świątynie predoryckie, wybudowane z kamienia, jeszcze bez kolumnady, z wykształconym w tym czasie fryzem zwanym tryglifem. Rzeźba tego okresu to głównie małe figurki o charakterze wotywnym lub kultowym, wykonane z gliny lub brązu. Ceramika wczesnoarchaiczna stosuje ornamenty geometryczne, wizerunki zwierząt i ludzi. Styl geometryczny znalazł najpełniejszy wyraz w tzw. wazach dipylońskich – naczynia nagrobne, znalezione w pobliżu bramy Dipylon w Atenach. Sztuka dojrzałego archaizmu (720-620 p.n.e.) kształtuje się pod wpływem twórczości starożytnego Wschodu, głównie Egiptu i Mezopotamii. Świątynie tego okresu posiadają już zewnętrzną kolumnadę (tzw. perystazę), która była najprawdopodobniej wzorowana na kolumnadzie ze świątyń egipskich. W tym czasie wykształcają się dwa porządki architektoniczne: dorycki i joński.Cechy porządku doryckiego:
ê kolumna bez bazy, pokryta ostro ściętymi żłobkami,
ê kapitel (zwieńczenie kolumny) składający się z poduszki i czworokątnej płyty,
ê belkowanie (elementy nad kolumną) składa się z części gładkiej oraz z powtarzających się tryglifów i metop
Cechy porządku jońskiego:
ê kolumna smuklejsza od doryckiej,
ê baza trójczłonowa,
ê kapitel składa się z dwóch wywiniętych ku dołowi wolut (tzw. ślimacznice),
ê belkowanie złożone z trójczłonowego architrawu i fryzu wypełnionego ciągłą dekoracją figuralną
Rzeźba okresu dojrzałego archaizmu podobna jest do rzeźb egipskich – ciała są wyprostowane, ręce sztywne, ułożone wzdłuż tułowia. Postaci są statyczne, zawsze portretowane od przodu. Do najsłynniejszych rzeźb z tego okresu należy wielki posąg Posejdona.
W okresie późnoarchaicznym (620-480 p.n.e.) powstały budowle uznawane za największe osiągnięcia architektury starożytnej Grecji. Wtedy to powstała słynna świątynia Artemidy w Efezie. W rzeźbie powstały dwa kierunki rozwoju: dorcki (z dominacją surowości) i joński (z dominacją zdobności), z połączenia których powstała tzw. szkoła attycka. W ceramice wykształciły się dwa style: czarnofigurowy (czarne postaci na czerwonym tle) oraz czerwonofigutorowy (czerwone postaci na czarnym tle).2. Okres klasyczny (480-330 p.n.e.) Okres klasyczny to czas największej świetności kultury greckiej, w tym sztuki. Datą rozpoczynającą go jest data bitwy pod Salaminą. Okres wczesnoklasyczny przyniósł zmiany w sposobie tworzenia rzeźb. Postaci zaczęto przedstawiać w ruchu (np. brązowy posąg woźnicy z Delf) oraz stosować marmur. Od pierwszej połowy V wieku rozwijało się malarstwo monumentalne. Sztuka w okresie klasycznym doby Peryklesa przeżywała swoją świetność. Naczelnymi zasadami tej sztuki, do dziś określanymi jako klasyczne są:
ê symetria (równomierne rozłożenie elementów po obu stronach osi kompozycji),
ê rytm szeregowanie obok siebie elementów podobnych, ale nie identycznych),
ê harmonia (całkowita równowaga wszystkich elementów kompozycyjnych)
Głównym ośrodkiem artystycznym tego czasu były Ateny, gdzie tworzył najbardziej znany rzeźbiarz grecki, Fidiasz, autor monumentalnego posągu Zeusa (zaliczanego do jednego z siedmiu cudów świata) i posągu Ateny Partenos. Innymi bardzo znanymi rzeźbiarzami tego okresu byli: Poliklet z Argos, twórca matematycznego kanonu ciała ludzkiego oraz Myron, twórca słynnej rzeźby Dyskobol. W tym czasie wspaniale rozwijała się także archi...
sashakiev500