POLITYKA_SPOLECZNA_calosc.doc

POLITYKA SPOŁECZNA

Wykłady

polityka społeczna to dziedzina nie przez wszystkich uznawana jako dyscyplina naukowa.

1)jako nauka – zajmuje się poszukiwanie rozwiązań poprawy działań państwa na rzecz obywateli, na rzecz polepszenia słabych grup ekonomicznie. Wtórnie wykorzystuje dorobek demografii, socjologii, prawa (prawa pracy), politologii, ekonomii, statystyki. Broniący naukowego charakteru wskazują na to, że jest to jedna z wielu interdyscyplinarnej twórczości.

2)jako działalność praktyczna – to działalność instytucji, organizacji na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa socjalnego. Dwie koncepcje:

a)to działalność która jest obowiązkiem państwa

b)nie państwo jest elementem, który powinien intensywnie działać; bardziej władze, struktury lokalne

3)jako element programu politycznego – a nawet jako doktryna polityczna. Mówimy tu o pewnym modelu stosunków społecznych. W ramach tego modelu stara się pokazać jak można rozwiązywać problemy socjalne. Często samo wymienienie tych problemów to jest już częścią doktryny politycznej.

Od czasów gdy doszło do kompromitacji socjalizmu w stosunku do polityki społecznej są dwie koncepcje (koncentrują się na państwie):

1)koncepcja solidarystyczna

2)koncepcja liberalna

Koncepcja solidarystyczna:

w Europie najczęściej występuje z chrześcijańską doktryną społeczną. W tej wersji hadeckiej wysuwa się na czoło:

a)przekonanie o potrzebie stosowania pomocności państwa (wszystkie problemy społeczne powinny być rozwiązywane na możliwie najniższym szczeblu struktur społecznych – np. rodzina, sąsiedzi, gmina, osiedle. Dopiero wtedy, gdy elementy bezpośredniego kontaktu nie zdają egzaminu pojawia się potrzeba uruchomienia wyższego szczebla – samorząd miejski, powiatowy, region, województwo. Jeśli tu też nie można rozwiązać problemu, dopiero wtedy państwo wchodzi w grę). To wiąże się z przekonaniem, że najwartościowszą formą działania jest samopomoc społeczna. Bierze się to stąd, że nie tylko rozwiązuje się problem potrzebującego ale wzbogaca się pomagającego (wzrost więzi).

b)uznanie nadrzędnego interesu dobra wspólnego –rozwiązując problem trzeba uwzględniać interesy wszystkich grup społecznych.  Nie może być tak, że problemy jednej grupy są rozwiązywane kosztem innej grupy. To sprawia kłopoty, bo ten system solidarystyczny, to system zmuszający do szukania kompromisów, do negocjowania warunków. Muszą pojawiać się struktury – dzisiaj to korporacje, które uczestniczą w kompromisach i negocjacjach (Szwajcaria).

c)zasada samoorganizacji pracobiorców – od lat pojawiają się związki pracodawców. Natomiast nowe zjawisko to związki pracobiorców. Pierwsze związki pojawiły się dopiero pod koniec XIX wieku. Dziś poszukuje się równowagi między związkami dwóch stron. Czasem ta równowaga jest ok. ale czasem państwo uważa siebie za rozjemcę w sprawach między pracodawcami i pracobiorcami. Na planie I związki zawodowe (związki pracobiorców). Przynoszą one duże korzyści, ale są też dysfunkcjonalne przy rozwiązywaniu dużych problemów. Np. bezrobocie – związki zawodowe zajmują się tymi którzy pracę mają, a nie tych którzy tę pracę chcieliby mieć. To może być czynnik przeciw zmianie.

d)zasada sprawiedliwej (godziwej) płacy – łączy się ona z przekonaniem, że po stronie organizacji państwowej leży obowiązek zapewnienia wszystkim godziwej egzystencji (minimalna płaca, minimum socjalne, minimalny koszyk dóbr i usług). Współcześnie polityka społeczna na tym się koncentruje. Spór o to co to jest płaca godziwa.

Koncepcje liberalne

Bogata historia. Współczesny liberalizm, taki jak funkcjonuje odwołuje się do stwierdzenia Feliksa Konecznego: „nieprawdą jest, że państwo może cokolwiek samo od siebie obywatelowi dać. Państwo jako struktura niczego nie wytwarza, w żaden sposób nie pomnaża dóbr. W związku z tym nie może dać niczego, czego wcześniej obywatelom by nie zabrało”.

Interwencja państwa w życie społeczne w sytuację bytową obywateli odbywa się jako dystrybucja wtórna tego co zabrano wcześniej.

Najistotniejszym elementem we współczesnym państwie jest mechanizm gry rynkowej:

a)jest to zasada wolności jednostki – najważniejsze jest zapewnienie swobody działania obywateli. Jeśli ta swoboda będzie, to nie ma powodu aby zachowywali się nieracjonalnie. Będzie dążył do maksymalizacji zysków i minimalizacji strat. Pojawia się problem granic wolności. Są różne koncepcje. Jedne odrzucają wszelkie ograniczenia (w pewnym momencie jest to abstrakcja, bo spotyka silniejszego). Tylko skrajne nurty. Rzeczywiście większość koncepcji głosi: zasadę ograniczonej wolności – moja wolność sięga tak daleko jak długo nie narusza ona cudzej wolności. Istnieje bogaty nurt liberalny – nurt który doskonale godzi koncepcje wolności z naukami kościoła katolickiego.  Zasada wolności jednostek prowadzi do redukowania roli państwa. Państwo to strażnik reguł czystej gry.

b)zasada przewagi własności prywatnej – każda rzecz musi mieć swego właściciela. Dlatego państwo musi udzielać wszelkiej ochrony własności prywatnej. Współcześnie: ochrona własności prywatnej to upowszechnienie własności prywatnej. Chodzi o rozproszenie własności. Państwo dąży do tego, aby każda rzecz miała swego właściciela, a każdy obywatel był właścicielem czegoś. Ci co mają wykazują inne cechy społeczne niż ci którzy nie mają nic. Inaczej zachowuje się ktoś kto ma coś do stracenia niż ten, który nie ma nic. Gdy mam własność to mam obowiązki np. podatki. Upowszechnienie własności to także obowiązek państwa do unikania wyzysku. To pojęcie pojawia się tam gdzie koncentracja kapitału. Tam gdzie olbrzymia dysproporcja tam różne zrozumienie dla potrzeb społecznych. Państwo liberalne przeciw monopolowi jako element nieuczciwej konkurencji.

c)zasada wolności bogacenia się – państwo powinno wspierać takie działania, które umożliwiają odnoszenie korzyści z każdego kapitału niezależnie od jego wielkości. W państwie niesprawiedliwym opłaca się i trzeba mieć duży kapitał, bo wtedy opłaca się inwestować, lokować. Państwo dobrze zorganizowane umożliwia korzystanie z każdego kapitału, nawet najmniejszego. Nie ma wątpliwości, że drobna własność to źródło olbrzymiej liczby miejsc pracy. Pojawia się tutaj rzecz – dzielenie się majątkiem poprzez tworzenie miejsc pracy.

d)zasada elastyczności ról życiowych – wg liberałów jesteśmy skazani na elastyczne traktowanie swego życia. Jeśli koniec XIX wieku i prawie cały XX wyrobiły przekonanie, że zmiana pozycji społecznej to liniowa w górę, to współcześnie wyklucza się tę perspektywę. Trzeba być gotowym, że zaczynamy pracę jako stolarz, a za 15 lat będziemy np. kierownikiem apteki.

Polityka społeczna – to wszelkiego rodzaju działalność państwa, samorządów i wyspecjalizowanych organizacji zmierzających do kształtowania warunków pracy, warunków bytowych oraz stosunków społecznych na zasadach sprzyjających zaspokojeniu potrzeb na możliwie najwyższym poziomie.

Ta definicja odnosi się do solidarnościowego modelu państwa.

trzy cele polityki społecznej odwołujące się do tej definicji:

1)kształtowanie maksymalnie korzystnych warunków pracy i życia ludności (dążenie do zapewnienia miejsc pracy, odpowiednia polityka podatkowa, wspieranie rozwoju indywidualnych przedsiębiorstw powoływanie i nadzorowanie systemów emerytalnych i rentowych, nadzór państwa i wyspecjalizowanych organizacji nad BHP)

2)zapewnienie odpowiednich warunków do rozwoju ludnościowego kraju, a przede wszystkim zapewnienie zastępowalności pokoleń. Polityka pro rodzinna, dbanie o instytucje wychowawcze i edukacyjne, zapewnienie wolnego wyboru zawodu

3)zapewnienie wszystkim obywatelom równych możliwości. Ta zasada jest realizowana na dwóch ścieżkach:

a)równość obywateli wobec prawa

b)równość szans – równość dostępu do edukacji, do zdobywania kwalifikacji – bez względu na status majątkowy – likwidacja małych szkół, dzieci pieszo do szkoły

Pewnym szczególnym elementem równości szans to problem pierwszej pracy. Najtrudniejsza realizacja trzeciego celu. W socjalizmie nie udało się mimo, że państwo miało nieograniczone możliwości.

Te podstawowe problemy polityki społecznej w gospodarce rynkowej wiążą się z:

1)upowszechnieniem swoistego kryterium wyborczego w dochodzeniu do władzy oparte o populizm. To powoduje, że mimo obowiązywania reguł ekonomicznych pojawia się stale przekonanie, że wiele z świadczeń na rzecz obywateli to sprawa dobrej lub złej woli władzy, a nie zasobów ekonomicznych

2)zróżnicowanie systemów wartości i procesów socjalizacyjnych. Prowadzi to do sytuacji, że w ramach jednego społeczeństwa mają różne doświadczenia socjalizacyjne i zdarzają się ze sobą. Jest całkiem rozchwiany system normatywny.

Polityka społeczna początki – pierwszy, który użył terminu polityka społeczna to Karol Furie (II połowa XVIII i I połowa XIX wieku). Jest to klasyczny przedstawiciel francuskiego socjalizmu utopijnego. Znany jako twórca idei falansterów (wspólnoty produkcyjnej w ogromnym stopniu wspólnoty). Tam gdzie przedstawiał zadania falansterów tam miały być czynnikiem gwarantowania warunków socjalnych.

Działania socjalne pojawiają się dużo wcześniej. Mocno rozwinięte były w Atenach – z kasy publicznej miasta wypłacany zasiłek dla biednych zagrożonych śmiercią głodową. Również w Rzymie ta działalność rozbudowana – np. Cezar August Oktawian z jego inspiracji wprowadzono w cesarstwie, a zwłaszcza w Rzymie politykę pro rodzinną. Polegała na udzielaniu licznych ulg rodzinom wielodzietnym (rezygnacja ze świadczeń i wspieranie ze skarbu publicznego).

Potem swoista polityka społeczna. Np. w średniowiecznej Europie władcy wiązali nadania ziemi (szczególnie zakonom) z obowiązkiem wspierania ubogich – apteki, jadłodajnie.

Specyficzna forma aktywności polityki społecznej na ziemiach brytyjskich (1601-1610) – ustanowienie tzw. prawa ubogich – wpłynęło na wiele zachowań społecznych. Polegało na tym, że nikt nie staje się ubogim bez własnej winy. W związku z tym zakaz żebrania, wprowadza się zasadę sankcji prawnych za popadnięcie w nędzę. Chodziło o wadliwe posługiwanie się własnym majątkiem (długi, pożyczki, lichwa). Kto żebrał i został złapany ten lądował w ośrodku (domu pracy) i tam resocjalizacja. To zostało w elementach kultury anglosaskich gdzie uważa się, że nędza to nie powód do dumy. Ten kto nędzarz sam sobie winien.

Prawo ubogich odegrało kluczową rolę w patrzeniu na nędzę. Autorzy prawa ubogich patrzą na nędzę jako rzecz zawinioną, jako efekt życia niezgodnego z nakazami społecznymi i religijnymi. W ten sposób prawo to i cała jego otoczka przyczyniały się do kształtowania aktywnej postawy wobec własnej postawy bytowej. Jeśli jesteś biedny to sam jesteś winny. To później wykorzystywały różne sekty. w XVII wieku zaczyna to różnić ludy anglosaskie od ludów wschodu. Inaczej traktuje się biednego w kulturze wschodniej Europy. Tutaj w XV wieku przeżywa apogeum sakramentacja ubóstwa.

Kształtuje się wizerunek świętości osoby ubogiej. Biedny, bo się wyzbył pokus doczesnych i oddaje się modlitwom. Osoby żebrzące są prawie święte, nietykalne.

We wschodniej Europie jest nakaz ubóstwa. Tutaj rozwijają się zakony żebracze (XVI – XVII w.). to rodzi skutki społeczne, które doświadczamy do dzisiaj. To rodzi przymus moralny nieraz nieuświadomione reakcje na widok żebrzącego. Upowszechnienie, łatwiejsze akceptowanie postaw roszczeniowych. Te dwa elementy prawo ubogich i sakralizacja ubogich bardzo istotnie wpływają na postawy społeczne.

Prawdziwa polityka społeczna zaczyna się wraz z rewolucją przemysłową (XVIII – XIX w.).

Zjawiska – koncentracja ludzi w miastach opanowanie energii pary wodnej, maszyny na parę wodną. To zmienia możliwości produkcyjna. Pojawia się problem maszyna się nie męczy – może pracować bez przerwy, element ograniczający to człowiek.

Pojawia się problem pracy wielozmianowej. Zwiększa się ilość pracowników. Tutaj szuka się rezerw. Te rezerwy to dzieci. Nagle okazało się, że te rezerwy nie są przydatne. Maszyny są skonstruowane tak, że dzieci nie są przydatne. I tutaj oszustwo – wyciąga się do pracy poza domem kobiety. Idzie to opornie. Dlatego masowo zaczyna się przykręcać śruby ekonomiczne rodzinom. Ogranicza się zarobki mężczyzn przez co wymusza się konieczność pracy przez kobiety. Pojawiają się poglądy zgodnie z którymi kobieta pracująca w gospodarstwie domowym jest czymś gorszym. Dopiero praca poza domem to awans.

Pojawiają się instytucje opiekuńcze, instytucje wydające posiłki.

W dobie rewolucji przemysłowej nasila się migracja (osłabienie więzi kultury, zerwanie tradycyjnych form samopomocy), koncentracja w miastach powoduje, że coraz gorsze są warunki sanitarne. Praca związana z obsługą maszyn, to nowe elementy zagrożenia zdrowia (wzrost ilości inwalidów), coraz więcej wypadków przy pracy.

To pogarsza warunki życia w tych skupiskach. Coraz gorsze warunki leczenia, wyżywienia, mieszkania. Wzrost ilości epidemii (czerwonka). Brak systemu odszkodowań i ubezpieczeń. To prowadzi do licznych zaburzeń społecznych. Gwałtowne wystąpienia zatrudnionych. Rozwój ideologii proletariatu. Stąd też początek XIX wieku, to początek ruchów społecznych i politycznych dla ochrony robotników.

Tendencja do zrzeszania się pracowników od tego samego pracodawcy, albo z tej samej gałęzi (np. górnicy).

To te wystąpienia i napięcia społeczne prowadzą do tego, że władze polityczne zaczynają się zastanawiać jak osłabiać te wystąpienia, jak łagodzić konflikty. Dlatego państwo przede wszystkim pruskie (najnowocześniejsze państwo) w roku 1817 pierwszy raz przeprowadza analizy socjalne.

Premier Prus zarządza wielkie badania, analizy dlatego, iż rząd jest zaalarmowany tym, że pogarsza się stan zdrowia rekrutów, którzy mają iść do wojska. Robi się badania i analizy stanu socjalnego i zdrowotnego ludności Prus. Zaczynają działać. Te działania mają na uwadze poprawę zdrowia młodego pokolenia. Potem reformy Bismarcka (1815 – 1898). On boi się ruchów socjalistycznych. W związku z tym wprowadza bardzo wiele rozwiązań, które są realizację postulatów socjalistów. Kluczowe rozwiązanie to (1883-1889) wprowadzenie obowiązkowego systemu ubezpieczeń społecznych. W ten sposób likwidacja w Niemczech bolączki – zapewnia się środki do życia inwalidów, kalek, czy osób starszych.

Każdy zatrudniony płaci składkę. Po to, aby skorzystać wtedy, gdy zarabiać nie może.

Takie raptowne zainteresowanie polityką społeczną zauważamy w dwóch momentach: po I i po II wojnie światowej.

Po I wojnie światowej na czoło wysuwa się:

1)masowo występujące inwalidztwo (miny, artyleria, granaty, gazy)

2)bezdomność (zniszczenia domów, miast)

Po II wojnie światowej pojawiły się problemy:

1)choroby społeczne (gruźlica, grzybice, choroby weneryczne, zakażenia przewodu pokarmowego)

2)sieroty wojenne (na całym kontynencie, polityka ludnościowa okupanta, ruch migracyjny, przesuwanie granic)

Obie te sprawy to sprawy które stają się przedmiotem współpracy międzynarodowej. Organizuje się wiele instytucji międzynarodowych np. Czerwony Krzyż.

Międzynarodowe działanie prowadzi do tworzenia instytucji ds. walki z gruźlicą. Te doświadczenia I i II wojny światowej powoduje, że początki organizacji międzynarodowych (ONZ).

Ważny czynnik to pierwsza próba przezwyciężenia jałtańskiego podziału Europy, która miała miejsce bardzo szybko.

  Amerykanie rozkręcają machinę gospodarki wojennej. Zaczyna funkcjonować masowo. Pojawia się problem wygaszenia, wyciszenia tej rozkręconej gospodarki. Pojawia się George Marshall. On dochodzi do wniosku, że USA opłaca się spowalniać tę gospodarkę wolno, dochodzić do normalności. Wpadł na pomysł – plan Marshalla. Z tych wielkich zysków amerykańskich pomoc dla Europy. W czerwcu 1946 roku ogłoszony  program pomocy Europie. Jest to bezzwrotna pomoc Europie dla krajów które zdecydują się na budowanie demokracji u siebie.

Warunki korzystania z pomocy:

1)budowanie demokratycznych struktur władzy

2)zobowiązania do współpracy ekonomicznej państw otrzymujących pomoc

3)przedstawienie programu odbudowy kraju do 1952 roku – w tym konieczność rozwiązywania problemów społecznych.

Z rosyjskiej strony – akces 2 państwa: Czechosłowacja i Polska. W lipcu 1947 roku politycy tych państw spotykają się i omawiają plan Marshalla. Ostra krytyka Kremla. Polacy się wycofują, natomiast Czesi są bardziej krnąbrni. I jak się okazało bardzo im się to opłacało. Dostają pomoc z Moskwy, a właściwie z Polski.

Ostatecznie do planu przystępuje 15 państw europejskich i Turcja. Od 1949 roku RFN i Jugosławia. Polska gdyby przystąpiła do planu otrzymałaby 8 – 9 mld dolarów.

Europa Zachodnia działa wspólnie. Analizy stanów socjalnych: oświata, inwalidztwo. Poprawa jakości wody, ścieków itd. Wtedy Francja różni się od terenów Polski (elektryfikacja, kanalizacja, wodociągi, drogi, kiedyś wyżej niż Burgundia). Wtedy Francja odbija. Pojawia się też wspólna promocja praw człowieka, a szczególnie praw socjalnych. Prawa socjalne wrzuca się do praw człowieka i obywatela.

Koncentrowano się na paru rzeczach:

1)upowszechnienie zasad:

a)równości, dostęp do edukacji, dostęp do służby zdrowia,dostęp do rynku pracy.

b)wolności, wolność słowa (bitwa o media), wolność wyznania, wolność podróżowania

c)gwarancji bezpieczeństwa osobistego

*nie wolno więzić bez sądu *udowodnienie udziału w przestępstwie *obowiązek państwa zabezpieczenia nietykalności mojego domu *mir domowy

d)gwarancja posiadania własności

Lata 50` i 60` to wyjątkowy okres dla Europy Zachodniej. To okres prosperity; ma miejsce niebywały wzrost gospodarczy, któremu towarzyszy wiele pozytywnych zjawisk, m.in.:

*olbrzymi wzrost optymizmu, który powodowany jest przez:

a)rozwój krajowych instytucji demokratycznych, przez co rośnie przekonanie o trwałości rozwiązań demokratycznych

b)otwiera się perspektyw współpracy gospodarczej i międzynarodowej

c)skok technologiczny (rozwój radia, telefonii, telewizji)

d)pojawiają się nowe technologie w zakresie budownictwa i drogownictwa

e)pojawiają się świadczenia socjalne, które dotyczą dziedzin gospodarki objętych współpracą międzynarodową, szczególnie górnictwa i hutnictwa

1951 – powstaje Wspólnota Węgla i Stali

To są programy, które gwarantują zatrudnionym prawie wszystko. I wtedy pojawia się problem – świadczenia są za wysokie i trzeba je zmniejszyć. Ale to jest bardzo trudne – ludzie są przyzwyczajeni za bardzo.

Ten okres to również znakomity okres stosunków demograficznych – wyraźnie wzrasta dzietność i przyrost naturalny; gwałtownie spada umieralność niemowląt wydłuża się życie dzięki nowym osiągnięciom technicznym i rozwojowi medycyny. 1940 – 1965 liczba ludności krajów, które weszły do Programu Marshala zwiększa się z 264mln do 320mln. A z tym związane jest zjawisko nieprawdopodobnej migracji.

Uniwersalne punkty wszystkich konstytucji:

*prawo do edukacji *prawo do służby zdrowia *prawo do ubezpieczeń społecznych *prawo do świadczeń socjalnych

Około lat 60` ten okres prosperity zaczyna przygasać. Pojawiają się problemy społeczne. W tym całym optymizmie zapomniano o pewnych zmianach kulturowych, takich jak:

*osłabienie więzi rodzinnych (zwiększenie liczby rozwodów i samotnych matek)

*wzrost liczby związków nieformalnych, pojawia się nowa obyczajowość nazwana potem buntem młodego pokolenia

Bunt młodego pokolenia odnosił się głównie do młodzieży dobrze sytuowanej, studentów. W latach 60` zostają zlikwidowane niektóre sławne uniwersytety, np. Sorbona. Początkowo bunt młodego pokolenia zwracał się początkowo mocno ku lewicy aby zburzyć świat rodziców, świat konserwatyzmu, a to wszystko pod hasłami równości i braterstwa.

68` - następuje pęknięcie

70` - wydarzenia grudniowe – punkt kulminacyjny; takie wydarzenia jak strzelanie przez władze w państwie komunistycznym do proletariatu są dla zachodniej Europy nie do zrozumienia. Po tych wydarzeniach bunt młodego pokolenia zmienia swój kierunek skłania się ku anarchii i nihilizmowi. Bunt młodego pokolenia zmienia się w bunt znudzonego pokolenia.

Warunki zaczynają się pogarszać. Od roku 70` otrzymywanie świadczeń socjalnych staje się coraz trudniejsze.

Lata 70/80 – następuje wzrost zainteresowania sprawami wschodu. Fascynująca staje się dla zachodnioeuropejczyków Solidarność.

Bunt znudzonych przeradza się w Ruch Zielonych – stają się oni niesłychanym problemem, gdyż do wszystkich narastających problemów społecznych dodają problemy ekologiczne.

Inne ruchy – ruchy pacyfistyczne – podkopują instytucję państwa jako całości.

Z tych Zielonych i pacyfistów wywodzi się obecna elita władz zachodniej Europy.

Na to wszystko nakłada się świadomość zagrożenia nowym konfliktem zbrojnym (zimna wojna) w latach 70` i 80`. To zagrożenie starano się rozładować i pojawiła się koncepcja Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE).

Francuski polityk Jack Delos – ogłasza program Europy socjalnej, który uważa za główne spoiwo Europy; najważniejsze elementy:

1)konieczne jest kontynuowanie i ściślejsze współdziałanie w zakresie polityki walki z bezrobociem

2)rozbudowa wspólnego programu osłon socjalnych

3)należy w europie objętej EWG promować dialog społeczny pomiędzy dwiema zorganizowanymi siłami: korporacjami pracodawców i korporacjami pracobiorców

Delor promuje program Europy korporacyjnej. Próbuje się przez dialog korporacji osłabić zagrożenia, które wypływają z partii politycznych. Szerzą się w tych partiach nurty odwołujące się do egoizmu narodowego (np. mówienie, że wszystko byłoby ok. gdyby nie ci leniwi Francuzi albo zapijaczeni Włosi) ← takimi hasłami pozyskują wyborców, co może doprowadzić do rozbicia wspólnoty europejskiej.

1992 – Traktat z Mastricht, który zapoczątkował formułę Unii Europejskiej.

Dokumenty kształtujące sytuację w Europie:

1)Deklaracja Praw Człowieka

2)Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali

3)Traktat Rzymski (najważniejszy efekt tego traktatu to powstanie EWG – Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz europejskiego funduszu społecznego – ponadnarodowa organizacja)

4)Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych = Pakt Nowojorski (nie wszystkie kraje europejskie ratyfikowały ten pakt)

5)Karta Socjalna Wspólnoty Europejskiej (89`)

6)Traktat z Mastricht + Brukselska Karta Społeczna (92`)

7)Karta Praw Podstawowych Obywateli UE (Nicea 00`) – oprotestowana przez Wlk. Brytanię i Danię, które do dziś nie przyjęły tej karty. Jest to dokument bardzo ważny, bo gwarantuje równe prawa socjalne.

Europejska Agenda Socjalna – cel: określenie zadań polityki socjalnej w skali całej UE; zalecenia:

...