STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE – relacje zachodzące między uczestnikami stosunków międzynarodowych , czynniki wpływające na te relacje i na tych uczestników .

SYSTEM MIĘDZYNARODOWY – kojarzy się z określoną całością , którą tworzą uczestnicy odpowiednio usytuowani w strukturze systemu , właściwe im interakcje oraz interakcje ze środowiskiem zewnętrznym .

Wg Modelskiego – system międzynarodowy – to system społeczny , który charakteryzuje się właściwymi sobie strukturalnymi i funkcjonalnymi mechanizmami działania .

R.Aron – definiuje system międzynarodowy jako grupę państw utrzymujących regularne stosunki , zdolnych do wspólnych działań w przypadku zagrożenia .

System można klasyfikować :

·         Wg ilości uczestników- globalne i regionalne;

·         Wg centrów siły w systemie – jednobiegunowe , dwu i wielobiegunowe;

·         Wg rodzaju stosunków – polityczne , gospodarcze i kulturalne ;

·         Wg form organizacyjnych – polityczne i dyplomatyczne;

·         Wg reżimów politycznych – demokratyczne i niedemokratyczne .

Cechy funkcjonalne sytemu międzynarodowego :

1.       Współzależność

2.       Globalizacja

3.       Kontrglobalizacja

SUWERENNOŚĆ – to słowo , które nieodłącznie kojarzy się z narodem , państwem funkcjonującym w stosunkach międzynarodowych .Jest jednym z najmłodszych terminów politycznych znanych i używanych w dzisiejszym świecie .

Prawdziwy rozkwit stosowania tego terminu przypada na okres po II wojnie światowej . Każdy większy dokument używa go do określenia najważniejszego prawa państwa – samodzielności . Tak jest w Karcie Narodów Zjednoczonych , w Akcie Końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie , a także w wielu innych aktach międzynarodowych .

W Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku użyto zarówno wyrazu „suwerenność” jak i „niepodległość” do wypowiedzenia norm określających obowiązki w zakresie ochrony bytu państwowego .

Zainteresowanie suwerennością związane było z :

·         konkretnymi warunkami rozwoju państwa ,

·         stosunkami społecznymi wewnątrz państwa ,

·         wykonywaniem władzy zwierzchniej ,

·         stosunkami między państwami .

Pojecie suwerenności występuje zarówno w prawie wewnętrznym jak i w prawie międzynarodowym . Najogólniej ozn. niezależność od jakiejkolwiek innej władzy .  W pierwszym przypadku określany jest suweren w państwie , w drugim pozycja państw w społeczności  międzynarodowej . Pojawienie się pojęcia „suwerenność” związane jest z  prawem wewnętrznym ozn. pełnię i wyłączność władzy sprawowanej przez państwo na jego terytorium , zwierzchnictwo władzy społecznej .

W prawie międzynarodowym , pod pojęciem suwerenność rozumie się , że  władza państwowa jest władzą najwyższą , która nie podlega żadnej innej władzy zewnętrznej , a zarazem jest władzą pierwotną , w tym sensie , że w swoich uprawnieniach nie czerpie od żadnej innej władzy .

Stanu suwerenności nie należy utożsamiać z brakiem zobowiązań międzynarodowych . Jakieś zobowiązania międzynarodowe ma każde państwo , po za obrębem których jest ono całkiem swobodne . Państwo może w drodze umowy zobowiązać się do przestrzegania w swej działalności określonych reguł, może też innym podmiotom przyznać określone prawa i przywileje . Wymaga to jednak dobrowolnego i ważnego oświadczenia woli państw .

Zasada suwerenności znalazła swój wyraz i potwierdzenie w podstawowych współczesnych dokumentach międzynarodowych , jaka również w wielu umowach dwustronnych i wielostronnych .

Na pierwszym miejscu należy wymienić Kartę Narodów Zjednoczonych . Z siedmiu zasad zawartych w art.2 znajduje się ona na pierwszym miejscu , gdzie połączona została z równością państw .

Karta nie definiuje tej zasady ani jej także szerzej nie rozwija . Dopiero Zgromadzenie Ogólne ONZ wykonując swe wynikające z Karty kompetencje w zakresie rozwijania i formułowania zasad mających na celu utrzymanie światowego pokoju i bezpieczeństwa uchwaliło rezolucję i wyjaśniającą treść zasady suwerennej równości państw .

Zgromadzenie Ogólne uznało , że na suwerenną równość państw składa się posiadanie równych praw i obowiązków przez państwa będące równymi członkami społeczności międzynarodowej .

Są to następujące elementy :

1.       Równość państwa wobec prawa

2.       Korzystanie z praw związanych z pełną suwerennością

3.       Nienaruszalność integralności terytorialnej i niepodległości politycznej państw

4.       Obowiązek „szanowania osobowości” innych państw

5.       Prawo swobodnego wyboru i rozwoju systemu politycznego , społecznego , gospodarczego i kulturalnego

6.       Obowiązek wykonywania w dobrej wierze zobowiązań prawno – międzynarodowych i pokojowego współistnienia .

Kolejnym znaczącym dokumentem międzynarodowym w którym problem suwerenności państwowej został uwzględniony i przedstawiony , jest zawarta w Akcie Końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie „Deklaracja zasad rządzących wzajemnymi stosunkami między państwami uczestniczącymi” ( zwana także Deklaracją zasad KBWE ) , z Helsinek z 1 sierpnia 1975 roku .

Do elementów umiejscowionych w Karcie NZ i Rezolucji 2625 ( XXV ) , Deklaracja dołączyła jeszcze prawo do tego , by :

·         Być lub nie być stroną w międzynarodowych umowach sojuszniczych oraz prawo do neutralności

·         Podkreśla , że granice państwa mogą być modyfikowane , zgodnie z pr. międzynarodowym środkami pokojowymi oraz w drodze porozumienia.

Kiedy mamy do czynienia ze współzależnością ?

·         Zmiana polityki jednego państwa pociąga za sobą nieuniknione następstwa dla innego

·         Pojawia się wysoki stopień wrażliwości wewnętrznej państwa na wydarzenia zewnętrzne

·         Stosunki miedzy państwami osiągnęły taki poziom , że ich zerwanie lub pogorszenie byłoby zbyt kosztowne dla stron

Dwie warstwy współzależności :

1.       Współzależność strukturalną , wymuszoną żywiołowymi procesami rozwoju społecznego i ekonomicznego , możliwą dzięki otwartości systemów państw , a jednocześnie pogłębiającą te otwartość .

2.       Współzależność instytucjonalna – jest ona częściowo następstwem zamierzonej polityki krajów wysokorozwiniętych , a częściowo reakcją na współzależność żywiołową . Przejawia się w postaci formalnych i nieformalnych instytucji międzynarodowych oraz jedno- , dwu- i wielostronnych aktów i porozumień stymulujących rozwój współzależności

W potocznym języku polskim istnieją niewielkie różnice w znaczeniu wyrazów „suwerenność” i „niepodległość” : 

1.       Suwerenność oznacza samodzielność , a także niezależność , niezawisłość , niekiedy również niepodległość .

2.       Niepodległość oznacza niezależność , niezawisłość , suwerenność i wolność .

3.       Wyraz „suwerenność” bywa używany albo do określenia ważnej dla istnienia państwa wartości , jaką jest samodzielność , albo do określenia władzy zwierzchniej państwa;

4.       Wyraz „niepodległość” , używany jest najczęściej do określenia sposobów uzyskania wolności ( jako niezależności państwowej )i jej obrony , nie bywa natomiast używany do charakteryzowania stanu , który zapewnia państwu samodzielne wykonywanie władzy .

GLOBALIZACJA

Proces globalizacji jest zjawiskiem sięgającym swoimi korzeniami dość odległych czasów . Jego pierwsze zarodki pojawiły się od początku rozwoju kapitalizmu , osiągając spore wymiary na przełomie XIX i XX wieku , w okresie rozkwitu imperialistycznych mocarstw Europy . Ale jako zjawisko istotne dla rzeczywistości społeczno – gospodarczej świata należy do teraźniejszości i przyszłości .

Globalizacja polega na wielkości powiązań i wzajemności oddziaływań państw i społeczeństw tworzących obecny system światowy .

Cechują ją dwa wymiary : zakres oraz intensywność

Z jednej strony omawiany proces tworzą zjawiska obejmujące większą część kuli ziemskiej lub działania w skali ogólnoświatowej .

Z drugiej polega na intensyfikacji współdziałania , wzajemnych powiązań oraz współzależności między państwami i społeczeństwami stanowiącymi ogólnoświatową społeczność .

Proces globalizacji przynosi globalną centralizację ale też i decentralizację przez rozpad  wielkich struktur państwowych ( ZSRR , Jugosławia , Czechosłowacja ) na małe państwa .

Centralizację widać najbardziej w USA , gdzie największe firmy kontrolują 72% bogactw naszej planety . Ma proces konsolidacji ( łączenia ) wielkich firm .

Podstawowe znaczenie w procesach globalizacji odgrywają transnarodowe przedsiębiorstwa . Na całym świecie istnieje ponad 40tys. takich przedsiębiorstw . Ilość ta stale wzrasta . Polem działania jest rynek światowy , a rozwijać się mogą tylko te , które są zdolne do międzynarodowej konkurencji .

Cechy procesu globalizacji :

Ø      wielowymiarowość – przebiega ona jednocześnie w kilku dziedzinach życia społecznego : w gospodarce , polityce , wojskowości , kulturze ;

Ø      złożoność i wielowątkowość – w sferze gospodarczej globalizacja obejmuje cztery procesy :erozję dominacji Stanów Zjednoczonych , rozwój rynku finansowego , globalizację działalności przedsiębiorstw oraz powstanie globalnego problemu ekologicznego ;

Ø      integrowanie – czyli scalanie prowadzonej w skali międzynarodowej działalności podmiotów na różnych poziomach : gospodarek , gałęzi/rynków i przedsiębiorstw . Następuje ścisłe łączenie funkcjonowania rozproszonych na świecie podmiotów przez coraz bardziej intensywne powiązania handlowe , umowne (kooperacyjne ) , inwestycyjno – produkcyjne . Za ich pośrednictwem działania toczące się lub dokonywane za granicą mają znaczący wpływ na sytuację , decyzje i posunięcia podmiotów w innych państwach ;

Ø      międzynarodowa współzależność – wzajemne i ścisłe , międzynarodowe powiązania podmiotów występują na różnych poziomach i nadają ich działalnością zintegrowany charakter . Na etapie globalizacji współzależność może być rozumiana w taki sposób , że rozwój danego podmiotu ( kraju , przedsiębiorstwa) staje się nierozerwalnie związany z prowadzeniem i powodzeniem działalności gospodarczej za granica ;

Ø      związek z postępem nauki i techniki – postęp oddziaływuje na omawiany proces głównie od strony tworzenia osiągnięć technicznych , które służą rozwojowi środków transportu i łączności , a przede wszystkim wytwarzaniu nowych lub unowocześnionych produktów , wdrażaniu elastycznych i wysoko wydajnych metod produkcyjnych , nowych metod zarządzania i organizacji , dystrybucji , itd. ;

Ø      kompresja czasu i przestrzeni – chodzi o takie obiektywne i subiektywne zjawiska,  jak „kurczenie się” świata , uczestnictwo w wydarzeniach na wszystkich kontynentach ( dzięki telewizji satelitarnej , sieciom informatycznym ) , duża mobilność ludzi .

Współczesna globalizacja obejmuje różne dziedziny :

·         ekonomiczno – techniczna ;

·         polityczno – społeczną ;

·         kulturowa , naukową , komunikacyjno – informacyjną .

Zjawisko globalizacji nie funkcjonuje na jednym poziomie , lecz na dwóch , a nawet trzech :

1.       Oficjalny – czyli swobodny przepływ kapitału , dostęp do wolnych rynków , komunikacja , ponadnarodowe firmy i korporacje , masowa kultura , masowe towary , masowa konsumpcja .

2.       Bardzo silna , negatywna , dezintegrująca . Jest to globalizacja świata podziemnego , przestępczego , mafii , narkotyków , masowego handlu bronią , prania brudnych pieniędzy itd.

3.       Globalizacja , która obejmuje formy życia społecznego : międzynarodowe organizacje pozarządowe , ruchy , sekty .

...