10_Janina Gut. program Knillów w terapiipdf.pdf

Janina Gut

Programy M. i Ch. Knillw w terapii

dzieci z zaburzeniami w rozwoju (z

doŁwiadczeķ terapeuty)

Programy M. i Ch. Knillw sĢ gotowĢ propozycjĢ postħpowania terapeu

ycznego z osobĢ, ktrej prawidþowy rozwj zostaþ z jakichĻ powodw zakþę-

cony lub zahamowany: "PomagajĢ dziecku doĻwiadczaę jego ciaþa jako jedno-

Ļci i wspomagajĢ rozwj wyobraŇenia ciaþa wtedy, gdy dziecko nie jest zdolne

do uŇywania swojego ciaþa aktywnie" (Knill 1995).

Ich zaletĢ jest zabawowa forma muzyczno-ruchowa. W zabawie takiej kaŇ-

dy wykonywany ruch jest prosty, ma okreĻlony cel, wyznaczona jest jego dþu-

goĻę i charakter. Dziecko uczy siħ rozpoznawaę muzykħ, kojarzy jĢ z ruchem

fizycznym i ma satysfakcjħ z prawidþowo wykonania ruchu adekwatnie sko-

jarzonego z muzykĢ. Sukces wpþywa pozytywnie na samopoczucie dziecka i

zwiħksza poziom spontanicznoĻci jego zachowaı. Pod wpþywem sukcesu po-

prawia siħ koncentracja uwagi i pamiħę. Zabawa muzyczno-ruchowa oddziaþ-

þuje na uzyskanie rwnowagi psychicznej, zwiħksza zdolnoĻę do szybkiego i

precyzyjnego zapamiħtywania ruchw, przyczynia siħ do uzyskania dobrej ko-

ordynacji nerwowo-miħĻniowej. Sþuchaniu muzyki towarzyszĢ zmiany moto-

ryczne (Janiszewski 1993).

Programy Knillw mogĢ byę stosowane jako metoda:

ţ przywracajĢca doznania zmysþowe trenowane w Ňyciu pþodowym, sþu-

ŇĢce poznaniu wþasnego ciaþa i umoŇliwiajĢce kontakt z otoczeniem

(Olechnowicz 1988),

ţ pobudzajĢca dzieci gþħbiej upoĻledzone do aktywnoĻci i wspþdziaþa-

nia,

ţ aktywizujĢca dzieci z mzgowym poraŇeniem dzieciħcym,

ţ diagnostyczna i usprawniajĢca w terapii dzieci nieharmonijnie rozwi-

jajĢcych siħ z trudnoĻciami w nauce,

ţ porzĢdkujĢca zachowanie dzieci niedostosowanych spoþecznie.

ÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎ

Rewalidacja nr 1/1997

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej

áDotyk i KomunikacjaÑ jako pierwsza metoda terapeutyczna w pracy z

dzieckiem gþħboko upoĻledzonym umysþowo

W pedagogice i psychologii wiadomo, Ňe w rozwoju czþowieka uczenie siħ

przebiega etapami. Warunkiem przejĻcia do wyŇszego etapu jest opanowanie

umiejħtnoĻci niŇszego szczebla w stopniu co najmniej dostatecznym. Bardzo

czħsto jednak ten truizm umyka naszej uwadze. Przykþadami sĢ diagnozy wysta-

wiane przez psychologw i pedagogw dzieciom z zaburzeniami w rozwoju. W

zaleceniach postdiagnostycznych dla nauczycieli odpowiadajĢcych za terapiħ

tych dzieci proponuje siħ usprawnianie zaburzonych funkcji (wzrokowo-

sþuchowych, koordynacji wzrokowo-sþuchowo-ruchowej, pamiħci i uwagi) nie

zwracajĢc uwagi na to, Ňe ęwiczenia naleŇy rozpoczĢę od przywrcenia dziecku

ĻwiadomoĻci wþasnego ciaþa.

Zdrowe dziecko wiedzħ o sobie zdobywa juŇ przed narodzenie, gdy w þo-

nie matki korzysta z doznaı dotykowych, rytmicznych, wibracji, rwnowagi i

kinestetycznych, uþatwiajĢcych mu wþadanie ciaþem. H. Olechnowicz nazywa te

zmysþy ábliskimiÑ, istniejĢcymi od zawsze. Po urodzeniu dziecko uruchamia

dodatkowo zmysþ wzroku i sþuchu i nadal trenuje zmysþy ábliskieÑ w czasie

zabaw dotykowych z rodzicami (baraszkowanie, zabawy paluszkowe itp.). Pra-

widþowe posþugiwanie siħ wzrokiem i odbir mowy sĢ moŇliwe tylko wtedy,

gdy dziecko nauczyþo siħ wczeĻnie posþugiwaę zmysþami ábliskimiÑ

(Olechnowicz 1988).

Dziecko upoĻledzone, ktrego mzg zostaþ uszkodzony we wczesnym sta-

dium rozwoju, nie dysponuje wystarczajĢcym doĻwiadczeniem czuciowym

dajĢcym ĻwiadomoĻę ciaþa, co w konsekwencji uniemoŇliwia nawiĢzanie kon-

taktu z otoczeniem. Aby uþatwię dĢŇenie do samorozwoju, naleŇy przywrcię

mu wraŇliwoĻę dotykowĢ przez odpowiednie postħpowanie terapeutyczne. Naj-

skuteczniejszĢ metodĢ terapeutycznĢ jest "Dotyk i Komunikacja" Ch. Knilla.

Knill uznaje, iŇ prawidþowy rozwj czþowieka zaleŇy od zdolnoĻci do nabywa-

nia, organizowania i wykorzystywania wiedzy o sobie. Terapeuta korzystajĢcy

z jego programu nawiĢzuje z dzieckiem kontakt przez dotyk przy kompania-

mencie muzyki.

O skutecznoĻci metody Knilla Ļwiadczy opisany niŇej przypadek dziew-

czynki, ktra pod wpþywem programu "obudziþa siħ" z gþħbokiego upoĻledzenia

umysþowego.

Ania jest jedynaczkĢ. Od urodzenia przebywa w Domu Pomocy Spoþecznej

dla Dzieci. Rozpoznano u niej mzgowe poraŇenie dzieciħce, gþħbokie poĻle-

dzenie umysþowe i brak postħpw w rozwoju psychoruchowym. Przez 12 lat

swojego Ňycia sprawiaþa wraŇenie nieobecnej w Zakþadzie. LeŇaþa bezczynnie,

owiniħta wþasnymi koıczynami. Rħce i nogi oplataþy caþy tuþw, co wskazy-

waþo na zaburzenia czucia wþasnego ciaþa. Nie pozwalaþa nikomu siħ dotykaę,

nie korzystaþa z masaŇy leczniczych, nie nawiĢzaþa kontaktu z rodzicami czħsto

ÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎ

Rewalidacja nr 1/1997

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej

jĢ odwiedzajĢcymi. Zawsze smutna, nie zachħcaþa innych do pomocy. Przyj-

mowanie pokarmw pþynnych sprawiþo, Ňe szczħka i twarz zamieraþy w beru-

chu. W opinii opiekunw: najbardziej pokrzywdzona przez los.

Obserwowaþam Aniħ przez rok, zanim nauczyþam siħ metody Knilla. Na-

wiĢzywaþam z niĢ kontakt przez dotyk, najczħĻciej gþaskaþam jej dþonie i twarz.

Nie reagowaþa na mojĢ czuþoĻę. Czasem zabiegi odbywaþy siħ przy muzyce

Tatusiowe mruczanki A. Brzeskiego. WþĢczaþam je dzieciom dla pobudzenia

reakcji sþuchowych. Ania na dŅwiħk muzyki unosiþa gþowħ nad poduszkħ,

chwytaþa rħkami szczeble þŇeczka i siadaþa w pozycji skþonu, potem krħciþa

tuþowiem w lewo i prawo i w zaleŇnoĻci od muzyki, ktra rozbrzmiewaþa w

sali, poruszaþa siħ wolniej lub szybciej. Te zabiegi muzyczno-dotykowe oŇy-

wiþy nieco Aniħ, zaczħþa siħ ruszaę, ale nie nawiĢzaþa kontaktu z otoczeniem.

Chciaþam wywoþaę u niej radoĻę z powodu istnienia, lecz jako terapeuta ciĢgle

poruszaþam siħ po omacku.

Teraz jest inaczej. Od roku posþugujħ siħ kasetĢ z programu áDotyk i Ko-

munikacjaÑ. Przychodzħ do Ani i pozdrawiam jĢ czule sþowami: Witaj Aniu!

WþĢczam muzykħ Knilla. Ania podnosi gþowħ i siada. Gþowa opada jej na kola-

na. Plecy sĢ gotowe do ámasaŇuÓ. Muzyka Knilla dyktuje mi ruchy, ktrymi

Aniħ obdarowujħ. JuŇ jej nie zaskakujħ w kontakcie, bo muzyka mwi jej, cze-

go moŇe siħ spodziewaę po moim gþaskaniu (rħce poruszajĢ siħ w rytm muzyki

ábombardujĢcejÑ jej zmysþy).

Pierwszy kontakt Ani z muzykĢ áDotyk i KomunikacjaÑ byþ dla mnie za-

skakujĢcy. Ania chciaþa sþuchaę tylko muzyki i mimo wczeĻniejszych doĻwiad-

czeı z dotykiem sygnalizowaþa mi, Ňe nie chce byę dotykana (odsuwaþa tuþw,

wzbraniaþa siħ). Koþysaþa siħ i sþuchaþa muzyki Knilla. Sþuchanie byþo dla niej

czynnoĻciĢ najistotniejszĢ. Dopiero po kilku sesjach zgodziþa siħ na dotykanie

plecw, po dziesiħciu Î uĻmiechnħþa siħ i zachħciþa mnie do dotykania

(plecw). Teraz bierze mojĢ rħkħ w swoje rħce i kþadzie jĢ na wþasnej szyi.

Lubi, gdy dotykam jej szyi. ĺmieje siħ wtedy gþoĻno i porusza wargami, zwiera

je, zaciska, rozciĢga.

Prbujħ nauczyę jĢ wymawiaę sþowo mama. Dwa razy udaþo siħ wywoþaę

artykulacjħ mechanicznie, a teraz sama powtarza ámamamama...Ñ. Uczħ jĢ pro-

stowaę rħce i nogi, ktre dotĢd sþuŇyþy jej niemal wyþĢcznie do oplatania tuþo-

wia. Nie protestuje, okazuje zadowolenie poruszajĢc bezgþoĻnie wargami, jakby

chciaþa coĻ powiedzieę. Ostatnio zaczħþa siħ interesowaę osobami, ktre jĢ ota-

czajĢ. Bawi siħ rħkami mþodszej, oĻmioletniej koleŇanki, cieszy siħ, gdy ta do

niej przyjdzie, obdarza jĢ uĻmiechem i dotykiem. KiedyĻ ostro zareagowaþa na

wyproszenie tej koleŇanki ze swojej sali. Dþugo ámwiþaÑ wydajĢc nieartyku-

þowane dŅwiħki i nie chciaþa siħ poddaę zabiegom, ktre pielħgniarka wykony-

waþa, obraziþa siħ na pielħgniarkħ.

ÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎ

Rewalidacja nr 1/1997

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej

NawiĢzaþa teŇ kontakt z siostrĢ zakonnĢ, ktra przypadkiem pochyliþa siħ

nad jej þŇkiem. CiĢgnħþa siostrħ za sznur od habitu, przebieraþa palcami pa-

ciorki rŇaıca, podkþadaþa krzyŇ pod oczy i obracaþa nim na rŇne sposoby

(byþam Ļwiadkiem tego zdarzenia).

Personel uwaŇa, Ňe Ania ábudzi siħ z upoĻledzeniaÑ, coraz mĢdrzej reaguje

na to, co siħ wokþ niej dzieje.

Program áDotyk i KomunikacjaÑ daþ Ani ĻwiadomoĻę istnienia i czucie

ciaþa, zaczħþa uŇywaę rĢk do nawiĢzywania kontaktu z innymi ludŅmi, poznajĢc

siebie Î zauwaŇyþa innych. Dwuletnia terapia dotykowa spowodowaþa jej ak-

tywnoĻę ruchowĢ (unoszenie ciaþa, siadanie, koþysanie siħ w rytm muzyki),

uruchomienie wzroku do obserwacji otoczenia i posþugiwanie siħ dŅwiħkami

mowy w kontakcie z innymi osobami.

áDotyk i KomunikacjaÑ Ch. Knilla jako metoda terapii grupowej w Domu

Pomocy Spoþecznej dla Dzieci

Ch. Knill pisze, iŇ ározwj czþowieka uzaleŇniony jest od zdolnoĻci do na-

bywania, organizowania i wykorzystania wiedzy o sobie..., zaleŇy rwnieŇ od

sposobu, w jaki ludzie zaznajamiajĢ siħ ze swoim ciaþem i uczĢ siħ jak go uŇy-

waęÑ (Knill 1995).

Dziecko zdrowe w rodzinie peþnej stale jest bombardowane bodŅcami

zwiħkszajĢcymi wraŇliwoĻę zmysþowĢ. PoniewaŇ w Ňyciu pþodowym przywy-

kþo do uŇywania ciaþa, teraz wykorzystuje swoje umiejħtnoĻci do zmuszania

rodzicw, by zaspokajali jego potrzeby. Prowokuje ich do zabaw dotykowych,

wymusza kontakt pþaczĢc i krzyczĢc. Rodzice kochajĢ swoje dziecko i doga-

dzajĢ mu.

Inaczej jest z dzieęmi gþħboko upoĻledzonymi przebywajĢcymi w domach

pomocy spoþecznej (dps). One teŇ znajĢ drogħ swojego rozwoju, ale ze wzglħdu

na uszkodzenia mzgu i organizacjħ opieki w zakþadzie nie dostajĢ ápokarmu

rozwojowegoÑ (Olechnowicz 1988). Osoby zajmujĢce siħ dzieckiem w zakþa-

dzie nie majĢ czasu na zabawy dotykowe. SĢ to najczħĻciej pielħgniarki, ktre

dbajĢ o zaspokajanie potrzeb fizjologicznych i tylko na specjalne zlecenia tera-

peuty podejmujĢ siħ zaspokajania potrzeb psychicznych. Nie ma czasu na ba-

raszkowanie, bawienie siħ paluszkami dziecka. Brakuje rozmw, z ktrych

dziecko dowiedziaþoby siħ jak wyglĢda i jak cieszy swoim istnieniem osoby, z

ktrymi przebywa. Dzieci jest bardzo duŇo, a pracownikw maþo. KĢpanie,

ubieranie odbywa siħ átaĻmowoÑ. Przy jedzeniu nie zwraca siħ uwagi na sposb

przyjmowania pokarmu (gryzienie, poþykanie Î czynnoĻci bardzo waŇne dla

rozwoju mowy), ale na to, by kaŇde dziecko coĻ zjadþo. Szybkie tempo zabie-

gw pielħgnacyjnych jeszcze bardziej wyobcowuje dziecko ze Ļrodowiska,

rŇni siħ bowiem znacznie od tempa jego funkcjonowania. W takiej sytuacji

ÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎ

Rewalidacja nr 1/1997

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej

jednym ze sposobw na przywrcenie dziecku umiejħtnoĻci wyrŇniania siebie

z grupy wielu dzieci jest program Knilla áDotyk i KomunikacjaÑ.

W duŇych zbiorowiskach dzieciħcych, takich jak domy pomocy spoþecznej,

przydatna moŇe byę grupowa odmiana wspomnianej terapii. Przykþad dps, w

ktrym prowadzħ zajħcia, pozytywnie usposabia do tego rodzaju praktyki.

Przez ponad pþ roku prowadziþam zajħcia indywidualne wedþug metody

Knilla z grupĢ 58 dzieci w wieku 3-18 lat. Obdarzaþam je indywidualnym gþa-

skaniem, uruchamiaþam ich ciaþa przykute do þŇek albo ágþodne bodŅcw zmy-

sþowychÑ (Olechnowicz 1988) mimo umiejħtnoĻci chodzenia, przez uczenie

korzystania z dotyku w rytmie muzyki Knilla.

Udaþo mi siħ nawiĢzaę kontakt emocjonalny z kaŇdym dzieckiem w zakþa-

dzie. Odpþacaþy mi uĻmiechem, podejmowaþy siħ masowania mojej twarzy, rĢk,

pracowaþy moimi rħkami wskazujĢc miejsca, w ktrych chciaþy byę dotykane

(gþowa, plecy, koıczyny). Nauczyþy siħ korzystaę z dotyku jako Ņrdþa przy-

jemnoĻci i zaczħþy walczyę o pierwszeıstwo do zabawy. Przepychaþy siħ na-

wzajem, kþciþy, by jak najszybciej dostaę siħ pod moje rħce. Znalazþam siħ w

trudnej sytuacji, bo na salħ dzieci leŇĢcych przybiegaþy dzieci chodzĢce i krzy-

czaþy ája!, ja!Ñ. Opiekunowie prbowali mi pomc, ale dzieci nie chciaþy z nimi

wspþpracowaę.

RozwiĢzanie przyszþo w chwili zdenerwowania. Wydaþam rozkaz, by dzie-

ci podzieliþy siħ na dwie grupy wedþug wzrostu. Nakazaþam maþym leŇeę na

dywanie, a duŇym gþaskaę te leŇĢce. Zapomniaþam, Ňe mam do czynienia z

dzieęmi gþħbiej upoĻledzonymi i to byþo dobre. Ku mojemu zdziwieniu dzieci

natychmiast podporzĢdkowaþy siħ poleceniu i przystĢpiþy do pracy. Przerwaþam

kontakt z dzieckiem, ktrym siħ dotĢd zajmowaþam indywidualnie, i obserwo-

waþam dalsze poczynania podopiecznych.

KaŇda para pracowaþa inaczej.

ţ Justynka (12 lat) masowaþa twarz Dorotki (5) i uczyþa jĢ, jak podnosię

jħzyk do dziĢseþ, a Dorotka, mimo nadmiernego pobudzenia psychoru-

chowego, dokþadnie wykonywaþa zadanie. Justynka byþa objħta terapiĢ

logopedycznĢ i wiedziaþa, jak ęwiczyę jħzyk Dorotki, ktra nie potrafi

mwię áiÑ.

ţ Ewa (6) szorowaþa plecy Jadzi (5), a ta spokojnie leŇaþa na dywanie i

sþuchaþa muzyki, mimo Ňe jest bardzo ruchliwa i nie lubi siħ podpo-

rzĢdkowywaę.

ţ Reginka (16) gþadziþa rħce Karoliny (10) unieruchomionej w þŇku, a

Karolina podawaþa jej dþonie, jakby proszĢc o masaŇ caþej rħki. Karo-

linka ma opiniħ dziecka, ktre Ňyje w swoim Ļwiecie.

ÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎ

Rewalidacja nr 1/1997

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: