METODY  KLINIMETRYCZNE
   W rehabilitacji wielu schorzeń wraz z rozwojem różnych metod leczenia i usprawniania niezwykle ważną kwestią było i jest nadal opracowanie obiektywnych kryteriów postępowania rehabilitacyjnego w ocenie stanu funkcjonalnego pacjentów zarówno podczas leczenia jak i w ich dalszym życiu   społecznym   i   zawodowym.
     Konieczne stało się niemal codzienne monitorowanie przebiegu rehabilitacji i przygotowywanie przez rehabilitanta   raportów oceniających stan funkcjonalny  usprawnianej  osoby.

Warto nadmienić,  że  w systemie  rynkowym   służby zdrowia ma to  także  określony wymiar  materialny  skraca bowiem do niezbędnego minimum pobyt pacjenta w szpitalu lub ośrodku rehabilitacyjnym oraz przystosowanie się leczonego do samodzielnego życia.                    

Ten rozbudowany we współczesnej rehabilitacji system:

=  testów diagnostycznych

=  klasyfikacji pacjenta do odpowiedniego      usprawniania 

= prób  czynnościowych

określamy ogólną  nazwą   -  klinimetrii.

Metody stosowane w klinimetrii zależne są oczywiście od rodzaju niepełnosprawności, metod leczenia i rehabilitacji oraz stopnia upośledzenia funkcji  zarówno:

Metody te możemy ująć w grupach schorzeń:
1.motorycznych- schorzeń i urazów kręgosłupa oraz kończyn, schorzeń mięśni i stawów czyli aparatu ruchu.
2.internistycznych -schorzenia układu     krążenia  czy układu oddechowego, zaburzenia  metaboliczne, termoregulacji, chorób  nerek, trzustki, wątroby, zaburzeń hormonalnych
3.psychicznych.- wszelkie formy psychoterapii, niedorozwoju umysłowego zaburzeń psychicznych, metody psychologii klinicznej

O potrzebie stosowania klinimetrii w praktyce   rehabilitacyjnej.

  Wykonywanie szerokiego zestawu badań czynnościowych służy następującym celom praktycznym:

-informacja uzyskana z badań czynnościowych pozwala opracować właściwy model usprawnienia adekwatny do stanu klinicznego pacjenta i jego możliwości motorycznych i wydolnościowych,

-prowadzono na bieżąco diagnostyka wskazuje na postęp w usprawnianiu i pozwala na wprowadzanie niezbędnych korekt w programie pracy fizjoterapeuty,

-wykonane badania  stanowią podstawę do podjęcia decyzji o pozostaniu lub wypisaniu ze szpitala oraz określą zakres opieki ambulatoryjnej i środowiskowej  danej grupy chorych,

-określenie możliwości życiowych w skali ADL i IADL ma decydujący wpływ na zakres opieki fizjoterapeutycznej w domu pacjenta, oraz aktywności społecznej

-zbadanie sprawności iwydolności w skali IADL określi możliwości zawodowe i kierunek ewentualnego przezawodowania  bez obawy o nawrót choroby podczas pracy,

-w trakcie badania szpitalnego fizjoterapeuta może dostarczyć ważnych informacji niezbędnych do właściwego przygotowania pacjenta do skomplikowanego leczenia lub zabiegu operacyjnego

Najbardziej wartościowe są oczywiście  badania klinimetryczne, które opisać  możemy w formie skal czynnościowych, unikać natomiast należy subiektywnych  metod  oceny  stanu czynnościowego  osoby niepełnosprawnej.
          W planowaniu  badań uwzględnić należy także, że na końcowe wyniki tych obserwacji mają wpływ czynniki modyfikujące  takie  jak:
== stan  emocjonalny  pacjenta,
== warunki  badań, otoczenie, aparatura
== trudności metodyczne  w prawidłowym przeprowadzeniu badań.

Metody klinimetryczne zastosowane w ocenie przebiegu usprawnienia  należy   oczywiście różnicować w zależności od rodzaju schorzenia którego skutki staramy się eliminować w procesie rehabilitacji .
     Pozwalają one na ocenę funkcjonalną pracy poszczególnych układów i  narządów poddanych procesowi usprawniania.
Niemożliwe jest podejmowanie programu usprawniania fizycznego z pacjentem o bardzo niskiej wydolności bowiem nie będzie on mógł wykonać skutecznie zestawu ćwiczeń z powodu szybko narastającego zmęczenia, niebezpieczeństwa pogarszania się jego stanu zdrowia.

 

Cechę te kształtuje się w bardzo długim okresie czasu natomiast jej utrata przebiega niezwykle szybko na skutek:

-hipokinezji,
-chorób towarzyszących (głównie układu krążenia ) 
-oraz podeszłego wieku większości pacjentów poddanych procesowi rehabilitacji.

Rozpatrzmy zatem jakie metody klinimetryczne można zastosować przykładowo w ocenie funkcji określonych układów ustroju człowieka
    Najważniejszą cechą biologiczną warunkującą skuteczny przebieg rehabilitacji jest wydolność fizyczna obrazująca zintegrowaną funkcję wielu narządów i układów  organizmu człowieka.
Poprawa osobniczej wydolności konieczna jest dla pacjentów wszystkich grup schorzeń i poprzedzać powinna podjęcie specjalistycznej rehabilitacji motorycznej
Powinniśmy zatem w zestawie metod klinimetrycznych stosowanych w diagnostyce czynnościowej rozpocząć od badania wydolności pacjentów i zgodnie z wynikami tych badań zakwalifikować ich do odpowiedniej grupy programu usprawniania.

Pomocnym w takim badaniu będzie liczbowe określenie wydolności w oparciu o wydatek energetyczny danej aktywności ruchowej mierzony zużyciem tlenu  V02 max. i jednostkami metabolicznymi MET.

W praktyce polskiej rehabilitacji badania klinimetryczne nie były jak dotąd zbyt szeroko stosowane, bowiem system służby zdrowia nie wymuszał racjonalizacji w tej dziedzinie i  poszukiwania jak najskuteczniejszych metod usprawnianie celem skrócenia czasu pobytu chorego na oddziale rehabilitacji szpitalnej.

Reforma służby zdrowia, dokładniejsze liczenie kosztów leczenia i rehabilitacji spowoduje, że postępowanie rehabilitacyjne będzie dokładnie kontrolowane i ograniczone do niezbędnej konieczności klinicznej i terapeutycznej.

Nie jest możliwe jednak określenie stanu funkcjonalnego pacjenta bez serii specjalistycznych testów i prób czynnościowych. Wykorzystać do tego celu możemy wiele sprawdzonych  metod badawczych stosowanych w innych krajach jak i starać się opracować nowe metody pomiarowe i stosować je w naszej praktyce rehabilitacyjnej.    Wprowadzenie w polskiej rehabilitacji szerokiego zestawu badań czynnościowych staje się nakazem chwili i skuteczna realizacja tego zamierzenia znacząco poprawi standard opieki rehabilitacyjnej i znacząco obniży koszty tej dziedziny leczenia i opieki społecznej.

W diagnostyce fizjologicznej konieczne jest precyzyjne określenie współczesnej klasyfikacji niepełnosprawności zgodnie z zaleceniami
Światowej Organizacji Zdrowia( WHO)  oraz ogólnych zasad leczenia i rehabilitacji tych grup pacjentów

KLASYFIKACJA  NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
Światowa Organizacja Zdrowia ( WHO ) w 1980 roku zdefiniowała pojęcie niepełnosprawności
w  3 kategoriach

1.Uszkodzenie organizmu  (impairment )

są to zaburzenie  funkcji  motorycznych, fizjologicznych danego układu lub narządu na skutek urazu lub choroby.

2.Upośledzenie  ( handicap ) –

czyli ograniczenie możliwości życiowych osoby niepełnosprawnej, nieprzystosowanie społeczne  do pełnienia ról rodzinnych i zawodowych oraz brak mechanizmów adaptacyjnych do danych warunków Środowiskowych.

3.Inwalidztwo (disability) – 

to uszkodzenie aparatu ruchu ograniczające możliwości ruchowe i wynikające z tego stanu ograniczenia życiowe. Pojęcie najszersze w klasyfikacji niepełnosprawności dotyczy bowiem  ograniczenia funkcji całego organizmu i wynikających z tego konsekwencji życiowych.

Przebieg tego procesu w ogólnym schemacie można przedstawić następujaco;

URAZ –> CHOROBA –> USZKODZENIE –> INWALIDZTWO –> NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ.

Przedstawiony powyżej model uwzględnia biologiczne podejście do organizmu człowieka

w ostatnich latach zaproponowano nową klasyfikację niepełnosprawności biorącą pod uwagę szerszy udział wielu czynników endogennych  i egzogennych Aby bardziej trwale połączyć aspekty fizyczne  ( biologiczno – medyczne ) niepełnosprawności  ze  skutkami  psychicznymi i socjologicznymi należy uwzględnić  że ;

•                   Człowiek  jest jednostką  biologiczną funkcjonującą  w określonych   uwarunkowaniach społecznych , zawodowych  i  rodzinnych

•                   Człowiek  jest   organizmem    aktywnym działającym   w    różnych   warunkach  środowiskowych.

•                   Człowiek jest istotą  społeczną i włączony jest w szerokim zakresie w różne formy życia społecznego.

Biorąc pod uwagę opisane powyżej  uwarunkowania stan zdrowia i powody ewentualnej niepełnosprawności określany być powinien nie tylko na podstawie  ograniczenia lub braku pewnych funkcji  organicznych spowodowanych uszkodzeniem ciała  lecz także bardziej wnikliwie analizować powinniśmy deficyty funkcjonalne oraz możliwości życiowe wynikające  z aktualnego stanu zdrowia. Aktywne podejście do zjawiska niepełnosprawności polegać ma  na określeniu możliwości wykonania przez daną osobę danych czynności życiowych a nie tylko na opisaniu i scharakteryzowaniu ubytków funkcjonalnych spowodowanych chorobą.

Współczesny podział niepłnosprawności przedstawia   się  zatem następująco uwzględniając   trzy  aspekty  pojęciowe:

1. Uszkodzenie.- (fizyczne,  fizjologiczne,  sensoryczne).

Opisano 873 najważniejsze funkcje i czynności organizmu, które mogą być uszkodzone przez chorobę powodując  niepełnosprawność.

2.  Działanie -rodzaj, jakość, trwanie, ograniczenia  – według różnych skal i testów m.in. ADL i IADL opisano 617 różnych form aktywności, których ograniczenie można zaklasyfikować jako określoną formę niepełnosprawności.

3. Udział -(zakres kontaktu, zaangażowanie)- opisano 106 pewnych form uczestnictwa człowieka w  życiu społecznym rodzinnym czy religijnym podczas okresu swojej niepełnosprawności.

Charakteryzując zatem niepełnosprawność danej osoby należy brać pod uwagę te trzy aspekty ograniczania funkcji fizycznych i społecznych przedstawiając zintegrowany obraz upośledzenia możliwości życiowych człowieka. Do takiej diagnozy dodać należy charakterystykę środowiska, warunków rodzinnych i zawodowych osoby niepełnosprawnej a także zakres opieki medycznej i rehabilitacyjnej, której jest poddana.

Wymienione powyżej trzy aspekty niepełnosprawności dysponują odpowiednimi sposobami leczenia, rehabilitacji, prewencji pogarszania się swojego stanu a co nas szczególnie interesuje =odpowiednim zestawem testów i prób czynnościowych i klinicznych pozwalających ocenić postęp usprawniania na każdym etapie jego realizacji.

1. Uszkodzenia –  występowaniu uszkodzeń możemy zapobiegać i je leczyć poprzez:

-zabiegi operacyjne,

-leczenie objawowe,

-wspomaganie farmakologiczne.

2. Działanie – prewencja w tym zakresie polega na prawidłowym przeprowadzaniu:

-zabiegów rehabilitacyjnych,

-z. fizykoterapeutycznych,

-terapię zajęciową,

-nauki zmiany zawodu poprzez określenie możliwości funkcjonalnych z wykorzystaniem różnych skal i testów diagnostycznych,

-dostarczeniu osobie niepełnosprawnej odpowiedniego sprzętu ortopedycznego.

3. Udział – zapobieganie i łagodzenie niepełnosprawności w tym zakresie polega na; adaptacji środowiskowej, inspirowaniu aktywności społecznej, ułatwianiu kontaktów interpersonalnych, eliminacji barier psychicznych i fizycznych, integracji społecznej zarówno rodzinnej i zawodowej, wzmacnianie ról społecznych i łagodzenie odmienności  życia tych różnych grup społecznych.

Przedstawiony powyżej nowy podział niepełnosprawności oraz sposoby działań prewencyjnych gwarantują bardziej uniwersalne podejście do tego problemu uwzględnia bowiem w charakterystyce osoby niepełnosprawnej jej możliwości biologiczne, społeczne i psychiczne.