Jalinik_Mikołaj_Podmioty_turystyczne_czynnikiem_rozwoju_obszarów_wiejskich.pdf

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu

Prace Naukowe Nr 45

Innowacje i innowacyjność w sektorze Agrobiznesu

_________________________________________________________________________________________

Mikołaj Jalinik

Podmioty turystyczne czynnikiem rozwoju

obszarów wiejskich

Tourist units as the factors of rural area development

WaŜne znaczenie w rozwoju obszarów wiejskich odgrywają podmioty turystyczne

i świadczące usługi turystyczne. Stwarzają one nowe miejsca pracy, wpływają na poziom Ŝycia

mieszkańców obszarów wiejskich, kulturę, aktywizują społeczeństwo i podnoszą prestiŜ regionu.

Pomimo róŜnych czynników wpływających na rozwój obszarów wiejskich, najistotniejszą

rolę odgrywa czynnik ludzki. Jest on głównym determinantem sukcesu podmiotów turystycznych

i świadczących usługi turystyczne. Istota znaczenia czynnika ludzkiego w rozwoju podmiotów

turystycznych wynika przede wszystkim z usługowego charakteru działalności turystycznej.

Prawidłowo realizowany proces zarządzania podmiotami turystycznymi prowadzi do

kształtowania właściwych stosunków międzyludzkich i postaw personelu oraz zachęcania do

zakupu produktów turystycznych. Wszystkie działania jednostkowe powinny przynosić osobistą

korzyść oraz przyczyniać się do osiągania określonych celów podmiotów jako całości. Tylko

dobrze opracowany i zorganizowany rozwój podmiotów jest gwarantem rozwoju obszarów

wiejskich i poprawy sytuacji materialnej jej mieszkańców.

Wstęp

Obszary wiejskie w Polsce dysponują bogatymi walorami przyrodniczymi,

krajobrazowymi, kulturowymi, przestrzennymi i zasobami ludzkimi, których właściwe

zagospodarowanie moŜe stać się nośnikiem ich rozwoju przy uwzględnieniu rodzaju

tych zasobów i potrzeb rynku pracy. Jednym z kierunków rozwoju obszarów wiejskich

moŜe stać się turystyka wiejska z jej formami oraz turystyka na obszarach wiejskich

(krajoznawcza, zdrowotna, religijnopielgrzymkowa, weekendowa i inne). Wraz

z rozwojem rodzajów i form turystyki wiejskiej na obszarach wiejskich rozwijają się

z dobrym skutkiem podmioty turystyczne, takie jak: pensjonaty, gospodarstwa

agroturystyczne, schroniska, kempingi, pola biwakowe, zajazdy i inne. Świadczą one

usługi o zróŜnicowanej specyfice, począwszy od usług gastronomicznych, noclegowych,

transportowych, pośrednictwa sprzedaŜy, sportoworekreacyjnych, kulturalno

rozrywkowych, organizacyjnych, aŜ po informacyjnodoradcze.

217

Mikołaj Jalinik

_________________________________________________________________________________________

Działalność turystyczna na obszarach wiejskich ma przede wszystkim wymiar

ekonomiczny. MoŜna analizować róŜne rodzaje świadczonych usług metodami

ekonomicznymi, takimi samymi, jakie stosuje się do analizy działalności podmiotów

gospodarczych w innych działach gospodarki narodowej. Ekonomika turystyki jest ściśle

powiązana z analizą funkcjonujących podmiotów świadczących usługi turystyczne na

obszarach wiejskich oraz instytucjami i organizacjami turystycznymi. MoŜna jedynie

stwierdzić (na podstawie licznych badań), Ŝe rozwój turystyki na obszarach wiejskich

przenosi pozytywne impulsy na inne jednostki gospodarcze, które świadczą usługi

związane z gastronomią, zakwaterowaniem, rzemiosłem i transportem.

Obszary wiejskie cechuje szczególna okoliczność pod względem rozwoju,

rodzajów i form turystyki. Występujące na większości obszarach nieskaŜone środowisko

przyrodnicze, dobra jakość wód, zdrowa Ŝywność, sprzyjający mikroklimat oraz walory

przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe sprzyjają rozwojowi ruchu turystycznego. Aby

rozwój obszarów wiejskich przebiegał z dobrym skutkiem, i w dobrym tempie,

niezbędna jest rozbudowa i modernizacja infrastruktury turystycznej i paraturystycznej,

w tym szczególnie podmiotów turystycznych. Innym waŜnym czynnikiem jest człowiek

i jego predyspozycje w zarządzaniu podmiotami turystycznymi. Połączenie

wymienionych elementów moŜe dać poŜądane skutki w rozwoju obszarów wiejskich.

Celem artykułu jest:

wskazanie znaczenia, jakie odgrywają podmioty turystyczne i świadczące usługi

turystyczne

na obszarach wiejskich,

przedstawienie autorskiej klasyfikacji podmiotów turystycznych i świadczących usługi

turystyczne,

wskazanie indykatorów mających wpływ na rozwój obszarów wiejskich,

przedstawienie czynników wpływających na rozwój podmiotów turystycznych i

świadczących usługi turystyczne,

wskazanie moŜliwości zatrudnienia w wymienionych podmiotach.

Istota funkcjonowania podmiotów turystycznych i podmiotów świadczących usługi

turystyczne na obszarach wiejskich

W literaturze naukowej, a takŜe w nazwach podmiotów turystycznych

i świadczących usługi turystyczne, instytucjach i organizacjach spotykamy się ze

znaczną liczbą terminów związanych z podmiotami turystycznymi (przedsiębiorstwami)

i obszarami wiejskimi. Wiele z nich ma identyczny lub zbliŜony zakres pojęciowy,

niektóre zaś, z pozoru synonimiczne i uŜywane zamiennie w rzeczywistości wykluczają

się, jeŜeli zastosować wobec nich analizę semantyczną. Jak dotychczas brak jest pozycji

zwartej dotyczącej istoty funkcjonowania podmiotów turystycznych i świadczących

usługi turystyczne, jako czynnika dynamizującego rozwój obszarów wiejskich. Wraz

z rozwojem ruchu turystycznego, potrzebami społeczeństwa i gospodarki turystycznej,

powinna się powiększać liczba takich podmiotów.

Praktycznie nie ma klarownej definicji róŜnic dotyczącej podmiotów

turystycznych i podmiotów świadczących usługi turystyczne. Z tego teŜ względu

218

Podmioty turystyczne czynnikiem rozwoju obszarów wiejskich

_______________________________________________________________________________________

proponuję, podmioty takie jak: pensjonaty, gospodarstwa agroturystyczne, schroniska,

kempingi, pola biwakowe, biura podróŜy (najczęściej funkcjonują na obszarach

miejskich) nazwać podmiotami turystycznymi, poniewaŜ świadczą usługi wyłącznie

turystom przebywającym na wypoczynku kilkudniowym. Natomiast podmioty, takie jak:

motele, zajazdy, hotele (powstaje coraz więcej na obszarach wiejskich) restauracje, bary

proponuję nazwać podmiotami świadczącymi usługi turystyczne, poniewaŜ świadczą

usługi turystom, przedsiębiorcom, handlowcom, studentom, uczniom, osobom starszym i

innym, które korzystają z usług dość często przypadkowo i w krótkim okresie czasu. Ich

pobyt zdecydowanie róŜni się np. od pobytu w pensjonacie czy gospodarstwie

agroturystycznym.

Wymienione określenia A. Rapacz (2001) definiuje jako podmioty gospodarki

turystycznej. W Kompendium wiedzy o turystyce podobnie określa G. Gołembski

(2002) podając jako gospodarcze podmioty turystyczne. Z kolei M. Sznajder, L.

Przezbórska (2006) uwaŜają, Ŝe kaŜda działalność gospodarcza człowieka zwykle

pojawia się za pośrednictwem podmiotów gospodarczych, którymi są przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwa gospodarcze działające w sferze agroturystyki nazywa się podmiotami

agroturystycznymi. Dlatego teŜ przedsiębiorstwa działające w sferze turystyki moŜna

nazwać podmiotami turystycznymi. Autor artykułu uwaŜa, Ŝe ze względu na specyfikę

ich działalności, moŜna uŜyć dwóch określeń – podmioty świadczące usługi turystyczne

i podmioty turystyczne.

W licznych pozycjach zwartych wymienione podmioty świadczące usługi

turystyczne i podmioty turystyczne określane są jako przedsiębiorstwa turystyczne

(Gołembski 1998, Rapacz 1994, Panasiuk (red.) 2007). Uwzględniając zakres

świadczonych usług warto uŜyć znaczenia szerszego, określając je podmiotami

świadczącymi usługi turystyczne i podmiotami turystycznym (tab. 1). NaleŜy teŜ

stwierdzić, Ŝe wymienieni autorzy w swoich pozycjach zwartych uŜywają równieŜ

pojęcia podmioty turystyczne. Wymienionych pojęć dość często uŜywają turyści,

przedsiębiorcy, osoby prywatne, młodzieŜ szkolna, studenci, podróŜni i inne grupy

społeczne i zawodowe.

Stosowane w praktyce kryterium podziału świadczonych usług prowadzi do

tworzenia podmiotów specjalizujących się np. tylko w przewozach turystycznych,

działalności gastronomicznej, noclegowej, pośrednictwie lub organizacji i obsłudze

ruchu turystycznego (Rapacz 2001). Taka specjalizacja prowadzi do powstawania

podmiotów o wąskim i szerokim profilu działania.

Rozwój podmiotów w kraju i regionach zaleŜy od wielu czynników (rysunek 3).

W duŜym stopniu zaleŜy od kształtowania polityki turystycznej. To od niej będzie

zaleŜał rozwój turystyki i powiększanie się liczby podmiotów turystycznych

i podmiotów świadczących usługi turystyczne na obszarach wiejskich. Dość często,

pomimo zaangaŜowania i umiejętności przedsiębiorców, niewłaściwie prowadzona

polityka moŜe hamować rozwój podmiotów. Wyraz temu dał w swojej ksiąŜce J.

Borzykowski (2005), T. Grosse (2000) oraz A. Panasiuk (Praca zbiorowa 2005).

W gospodarce turystycznej wyszczególnia się takŜe szereg podmiotów

gospodarczych zróŜnicowanych pod względem róŜnych form własności,

219

Mikołaj Jalinik

_________________________________________________________________________________________

np. organizacyjnoprawnych, obszaru działania, wielkości, przedmiotu działalności itp.

Działalność podmiotów turystycznych nie ogranicza się do jednego rodzaju czynności,

ale zazwyczaj obejmuje róŜnorodne działania, będące wynikiem komplementarnego

charakteru potrzeb i popytu turystów (Rapacz 2001).. Taka róŜnorodność działalności

gospodarczej w turystyce wymaga ich uporządkowania, co wpłynie na stworzenie

struktury gospodarki turystycznej bardziej przejrzystej.

Wobec takiego podejścia warto zdefiniować samo pojęcie podmiotu

gospodarczego. Według słownika ekonomicznego dla przedsiębiorcy przez podmiot

gospodarczy naleŜy rozumieć osobę fizyczną, prawną i jednostkę organizacyjną nie

posiadającą osobowości prawnej, prowadzącą działalność gospodarczą w warunkach

określonych przepisami prawa. Na przykład będą to przedsiębiorstwa, w tym spółki, a w

ujęciu makroekonomicznym pojęcie to obejmuje budŜet państwa, przedsiębiorstwo

i gospodarstwo domowe (Komosa 1992).

Konkludując powyŜsze rozwaŜania moŜna przyjąć, Ŝe podmioty turystyczne

i świadczące usługi turystyczne są to jednostki, które zlokalizowane są na obszarach

wiejskich i miejskich i zajmują się świadczeniem usług osobom fizycznym i prawnym.

W ich zakres wchodzą: usługi: transportowe, noclegowe, gastronomiczne, organizacja

imprez kulturalnorozrywkowych, pośrednictwo w obsłudze ruchu turystycznego.

Jednostki świadczące wymienione rodzaje usług w sposób pośredni lub bezpośredni

wpływają na rozwój turystyki i obszarów wiejskich. Ogólnie moŜna stwierdzić, Ŝe

wszystkie one wpływają na rozwój gospodarki turystycznej, która obejmuje podmioty

gospodarcze powstające i prowadzące działalność w związku z rozwojem i obsługą

ruchu turystycznego (Rapacz 2001).

RóŜne rodzaje podmiotów obsługujących turystów wynikają nie tylko

z oddziaływania określonych czynników wpływających na formę organizacyjnoprawną,

lecz takŜe z ich specjalności i klasyfikacji. Przesłanki skłaniające autora do podjęcia

tematyki dotyczącej podmiotów wynikają głównie z braku opracowań odnoszących się

wymienionego zagadnienia i zainteresowań własnych.

Klasyfikacja podmiotów turystycznych i świadczących usługi turystyczne

Jednym z istotnych czynników determinujących moŜliwości i potrzeby rozwoju

obszarów wiejskich jest ich sytuacja gospodarcza i demograficzna. Nierównomierność

rozwoju gospodarczego poszczególnych obszarów wiejskich kraju ma wiele powodów.

Część z nich ma swoje uzasadnienie historyczne, inne są konsekwencją połoŜenia

względem ośrodków przemysłowych, szlaków komunikacyjnych, zachowanego

środowiska przyrodniczego, stanu infrastruktury, a takŜe moŜliwością rozwoju

działalności pozarolniczej. Jednym z waŜnych determinantów decydujących o rozwoju

obszarów wiejskich i jakości świadczonych usług, jest infrastruktura turystyczna

i paraturystyczna, jako podstawa rozwoju turystyki, zarówno w skali makro, jak

i mikro. Dobrze zorganizowana i dostosowana do potrzeb turystów infrastruktura

warunkuje proces przeobraŜeń obszarów wiejskich w kierunku ich wielofunkcyjnego

rozwoju.

220

Podmioty turystyczne czynnikiem rozwoju obszarów wiejskich

_______________________________________________________________________________________

Współczesna gospodarka turystyczna obejmuje wiele podmiotów turystycznych

i świadczących usługi turystyczne, które wyróŜniają następujące kryteria:

formy własności,

rodzaj świadczonych usług,

formy organizacyjnoprawne,

obszar i zasięg działalności,

wielkość podmiotów turystycznych,

przedmiot działalności.

rodzaju pełnionej funkcji (Altkorn 1980).

Biorąc pod uwagę formy własności moŜna je podzielić na podmioty świadczące

usługi turystyczne reprezentujące sektor publiczny, prywatny oraz spółki z udziałem

kapitału mieszanego – publicznego i prywatnego, w tym obcego. Uwzględniając

kryterium odbiorców i miejsce w procesie dystrybucji moŜna wyróŜnić podmioty

występujące w roli wytwórców usług, sprzedające swoje usługi bezpośrednio turystom

lub korzystające z pośrednictwa innych jednostek gospodarki turystycznej oraz

podmioty zajmujące się pośrednictwem przy sprzedaŜy róŜnych usług turystycznych,

a takŜe procesem organizowania i sprzedaŜy usług oferowanych najczęściej w postaci

pakietów. Wymienione podmioty moŜna takŜe podzielić pod względem zasięgu

działania. Będą to o zasięgu lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym.

Podmioty turystyczne moŜna takŜe podzielić pod względem przedmiotu

działalności. Będą to podmioty świadczące usługi: transportowe, noclegowe,

gastronomiczne, występujące w roli pośredników między podmiotami oferującymi

usługi a turystami, sportoworekreacyjne, kulturalnorozrywkowe, uzdrowiskowe oraz

zajmujące się informacją i promocją turystyczną.

Podmioty turystyczne i świadczące usługi turystyczne moŜna podzielić na dwie grupy

(tabela 1).

Podmioty funkcjonujące na obszarach wiejskich poza działalnością zarobkową

mniejszą wagę przywiązują do promocji produktów turystycznych, informacji

o produktach i kreowania pozytywnego ich wizerunku (Jalinik 2006). Na obszarach

wiejskich funkcjonują róŜne rodzaje podmiotów turystycznych i świadczących usługi

turystyczne, o czym juŜ było wspomniane (rys. 1). Najwięcej jest gospodarstw

agroturystycznych, znacznie mniejszą populację stanowią: skanseny, zajazdy, motele,

ośrodki kulturalnorozrywkowe, uwzględniając obszar naszego kraju (Jalinik 2006).

Podmioty funkcjonujące na obszarach wiejskich i naleŜące do mikroprzedsiębiorstw

i małych firm dość często ograniczają się do zatrudniania pojedynczych osób na okres

sezonu (liczba zatrudnionych pracowników waha się w ciągu roku od jednego do kilku

lub kilkunastu). Wśród podmiotów funkcjonują takŜe i takie, które świadczą usługi

wyłącznie z zakresu pośrednictwa i organizacji imprez turystycznych. Ich zakres

działalności dotyczy wyłącznie organizacji wypoczynku. Do tej grupy zaliczamy między

innymi biura podróŜy, w których znaczącą rolę odgrywają touroperatorzy i agenci

podróŜy. Zadaniem ich jest organizowanie imprez turystycznych oraz dotarcie z ofertą

gotowych imprez do potencjalnego usługobiorcy, a takŜe zaoferowanie moŜliwie

najkorzystniejszej i najpełniejszej informacji o proponowanych usługach turystycznych.

221

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: