!José Carlos Somoza - Jaskinia filozofów.pdf - José Carlos Somoza - Jaskinia filozofów - zck68

José Carlos Somoza

Jaskinia filozofów

La caverna de las ideas

Przełożyła: Agnieszka Rurarz

Wydanie oryginalne: 2000

Wydanie polskie: 2003

Istnieje bowiem rozumowanie oparte na prawdziwych przesłankach zwalczające

każdego, kto by się ważył poruszać w piśmie choćby najdrobniejsze zagadnienie z

zakresu tych spraw. Rozumowanie to już i poprzednio niejednokrotnie przeze mnie było

wyłożone, niemniej jednak trzeba, jak się zdaje, przedłożyć je teraz na nowo.

Każdy poszczególny przedmiot posiada trzy przedstawienia, na których wiedza o

nim bezwarunkowo opierać się musi; czwartym jest właśnie ona – owa wiedza o

przedmiocie. Jako coś piątego należy przyjąć to, co jest samym przedmiotem poznania i

rzeczywistą oczywistością. Pierwszym więc jest nazwa, drugim określenie, trzecim

obraz...

Platon, List siódmy

(Platon Listy, przełożyła Maria Maykowska)

Rozdział I*

* Brak pierwszych pięciu linijek. Montalo w swoim wydaniu tekstu

oryginalnego stwierdza, że papirus był w tym miejscu urwany. Zaczynam

mój przekład Jaskini filozofów od pierwszego zdania z tekstu Montala,

który to tekst jest jedynym, jakim dysponujemy. (Przypis Tłumacza).

Ciało położono na kruchych brzozowych noszach. Klatka piersiowa i brzuch były jedną

miazgą, pobrudzone piachem rany i głębokie zadrapania ziały zakrzepłą krwią; głowa i

ramiona wyglądały nieco lepiej. Jeden z żołnierzy zdjął okrywającą ciało płachtę, żeby

Aschylos mógł dokonać oględzin, a wtedy gapie zaczęli podchodzić bliżej, najpierw

nieśmiało, potem tłocząc się, by z bliska obejrzeć makabryczne szczątki. Chłód jeżył

granatową skórę nocy, boreasz rozwiewał złote czupryny pochodni, ciemne fałdy chlamid i

gęste kity na hełmach żołnierzy. Cisza miała oczy szeroko otwarte: spojrzenia skupiły się na

straszliwej obdukcji; przy świetle lampy, którą niewolnik trzymał w bliskiej odległości,

osłaniając ją przed porywistym wiatrem, Aschylos ruchami akuszerki rozdzielał brzegi ran

bądź zagłębiał palce w potwornych jamach z taką samą uwagą, z jaką czytelnik przesuwa

palcem wskazującym po znakach na papirusie. Jedynie Chandalos Starszy coś ciągle mówił;

wcześniej, gdy żołnierze zjawili się z ciałem, obchodził ulice, budząc wszystkich sąsiadów;

jeszcze nie przebrzmiało w nim echo własnego krzyku. Chłód zdawał się mu nie dokuczać,

mimo że był prawie nagi; kuśtykając, obchodził krąg mężczyzn, ciągnąc za sobą bezwładną

lewą stopę, zakończoną jednym, poczerniałym paznokciem satyra, wyciągał chude jak

szczapy ramiona i wspierając się na sąsiadach, wołał:

– To bóg... Spójrzcie tylko na niego! Tak schodzą z Olimpu bogowie... Nie ważcie się go

tknąć! Czyż wam nie mówiłem? To bóg... Przysięgnij, Kalimachu! Przysięgnij, Euforbosie!

Potężną białą czuprynę starca, spływającą w nieładzie z kanciastej głowy niczym

przedłużenie jego szaleństwa, rozwiewał wiatr, zasłaniając mu w połowie twarz. Nikt jednak

nie zwracał na niego zbytniej uwagi; ludzie woleli patrzeć na nieboszczyka niż na szaleńca.

Kapitan straży granicznej, który wyszedł z najbliższego domostwa w towarzystwie dwóch

żołnierzy, kilkakrotnie poprawił sobie hełm z długą kitą, uważał bowiem, że gawiedzi należy

demonstrować wojskowe insygnia. Spod ciemnej przyłbicy przyjrzał się wszystkim obecnym,

po czym, ledwo rzuciwszy okiem na Chandalosa, wskazał nań z obojętnością równą tej, z jaką

przeganiałby muchę.

– Każcie mu zamilknąć, na Zeusa! – powiedział, nie zwracając się właściwie do żadnego

z dwóch żołnierzy.

Jeden z nich podszedł do starca, uniósł dzidę, po czym jednym poziomym ruchem uderzył

w pomarszczony papirus podbrzusza. Chandalos zachłysnął się w pół słowa i zgiął się, nie

wydawszy głosu, niczym kłos na wietrze. Leżał skulony na ziemi, pojękując. Ludzie przyjęli

z ulgą nastałą nagle ciszę.

– Twoja opinia, medyku?

Medyk Aschylos zwlekał z odpowiedzią, nie podniósł nawet wzroku na kapitana. Nie

znosił, gdy zwracano się do niego tak właśnie: „medyku”, a już tym bardziej tym tonem, w

którym kryła się pogarda dla wszystkich oprócz samego siebie. Aschylos nie był wojskowym,

wywodził się jednak z dawnego arystokratycznego rodu i otrzymał staranne wykształcenie:

znał doskonale Aforyzmy, stosował w pełnym zakresie Przysięgę i poświęcił wiele czasu

studiom na wyspie Kos, ucząc się świętej sztuki Asklepiadów oraz uczniów i spadkobierców

Hipokratesa. Nie był zatem kimś, kogo kapitan straży granicznej mógł łatwo upokorzyć. Poza

tym czuł się urażony: żołnierze przebudzili go wszak o świcie, o nie wiadomo której

dokładnie godzinie, ażeby w ciemnościach, na środku ulicy, obejrzał zwłoki tego młodzieńca

zniesionego na noszach ze wzgórza Likawitu zapewne tylko po to, żeby mogli sporządzić

stosowny raport. Tylko że on, Aschylos, jak wszyscy doskonale wiedzą, nie jest lekarzem

zmarłych, lecz żywych, zatem w jego opinii to niegodne zadanie dyskredytuje jego zawód.

Oderwał ręce od poszarpanych boków nieboszczyka, pociągając grzywę krwawej cieczy;

służący spiesznie wytarł je płótnem zwilżonym świeżą źródlaną wodą. Dwukrotnie przepłukał

gardło, zanim odezwał się w te słowa:

– Wilki. Prawdopodobnie zaatakowało go głodne stado. Ślady zębów i pazurów... Nie ma

serca. Wyszarpały je. Została po nim pusta, jeszcze ciepła jama.

Zmierzwiony grozą pomruk przebiegł przez wargi zebranych.

– Sam słyszałeś, Hemodorze – szepnął ktoś. – Wilki.

– Należałoby coś zrobić – odparł zagadnięty. – Omówimy sprawę w Zgromadzeniu.

– Matkę już poinformowano – oznajmił kapitan, zdecydowanym tonem ucinając

komentarze. – Nie chciałem podawać jej szczegółów, wie jedynie, że syn zginął. I nie

zobaczy jego ciała, póki nie przybędzie Daminos z Chalkobionu: to obecnie jedyny

mężczyzna w rodzinie i to on powie, co należy uczynić – ciągnął mocnym głosem człowieka

nawykłego do posłuchu, stojąc w rozkroku, z rękami w fałdach tuniki. Zachowywał się, jakby

przemawiał do żołnierzy, choć było jasne, że słucha go tylko gawiedź. – Co do nas –

skończyliśmy!

A zwracając się do grupy cywili, dodał:

– Obywatele, rozejdźcie się do domów! Nie ma nic więcej do oglądania. Postarajcie się

zasnąć, jeśli zdołacie... Jeszcze pół nocy przed wami.

Tak jak pod wpływem kapryśnego wiatru rozwichrza się gęsta czupryna, w której każdy

włos sterczy wtedy w innym kierunku, tak rozchodził się ów skromny tłum, przy czym jedni

szli pojedynczo, inni w grupach, jedni rozprawiając o strasznym zdarzeniu, inni w milczeniu.

– To jasne, Hemodorze, od wilków roi się na Likawicie. Słyszałem, że zaatakowały już

wielu wieśniaków.

– A teraz... tego biednego młodzieńca! Musimy poruszyć tę sprawę w Zgromadzeniu...

Jakiś mężczyzna, niski i bardzo tęgi, nie podążył za innymi. Stał przy stopach

nieboszczyka, wpatrując się w niego spokojnie spod wpółprzymkniętych powiek; jego

okrągła, choć niebrzydka twarz była zupełnie obojętna. Wyglądał, jakby spał na stojąco.

Rozchodzący się ludzie mijali go, potrącali i nie zwracali nań uwagi, jakby chodziło o

kolumnę czy kamień. Podszedł w końcu jeden z żołnierzy:

– Idźcie do domu, obywatelu. Słyszeliście rozkaz kapitana.

Mężczyzna nawet na niego nie spojrzał i nadal wpatrywał się w ten sam punkt, gładząc

jednocześnie grubymi palcami końce szpakowatej, starannie przyciętej brody. Myśląc, że ma

do czynienia z głuchym, żołnierz szturchnął go silnie, podnosząc głos:

– Do ciebie mówię! Nie słyszałeś, co kazał nasz kapitan? Idź do domu!

– Przepraszam – odezwał się mężczyzna tonem, z którego nader jasno wynikało, że

interwencja żołnierza w ogóle go nie obeszła. – Już idę.

– Na co tak patrzysz?

Mężczyzna dwukrotnie zamrugał powiekami i oderwał wzrok od ciała, które drugi

żołnierz właśnie zakrywał płachtą.

– Na nic. Zastanawiałem się – odparł.

– Więc zastanawiaj się we własnym łóżku.

– Masz rację – przyznał mężczyzna. Wyglądał, jakby zbudził się z krótkotrwałej drzemki.

Rozejrzał się wokół i powoli ruszył przed siebie.

Wszyscy ciekawscy już się rozeszli, także Aschylos, który wymieniał jakieś opinie z

kapitanem straży, wydawał się zdecydowany zniknąć natychmiast, gdy tylko rozmówca da

mu szansę. Nawet stary Chandalos, jeszcze zgięty z bólu i pojękujący, poganiany kopniakami

żołnierzy, oddalał się na czworakach w poszukiwaniu jakiegoś ciemnego kąta, w którym

mógłby spędzić resztę nocy, śniąc o własnym szaleństwie; jego biała długa grzywa nabierała

życia w podmuchach wiatru, jeżyła się na plecach, podnosiła się następnie w bezładnym

splocie śnieżnobiałych włosów na głowie i w białej kicie rozwiewanej na wszystkie strony.

Ciemna, lamowana złotem czupryna Nocy wiła się leniwie nad wyraźnymi zarysami

Partenonu, niczym ciężkie sploty włosów młodej dziewczyny.*

* Zwraca uwagę nadużywanie w tekście metafor związanych z „czupryną” albo

„grzywą włosów”; możliwe, że mają one wskazywać na obecność eidesis, ale to jeszcze

nie jest pewne. Montalo chyba nie zwrócił na to uwagi, bo o niczym nie wspomina w

swoich notatkach. (Przypis Tłumacza).

Tęgi mężczyzna, który zdawał się wyrwany przez żołnierza ze snu, nie zagłębił się, jak

!José Carlos Somoza - Jaskinia filozofów.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: