Realne a społeczne utrwalone znaczenie konstrukcji językowych w świadomości osób niesłyszących
Dążenie do poznawania rzeczywistości, do zdobywania wiedzy, lepszego zrozumienia siebie i świata towarzyszy nam przez całe życie. Rzadko jednak uświadamiamy sobie, że poznanie to dokonuje się za pomocą języka. Wszystkim poziomom naszego życia, naszego funkcjonowania – towarzyszy język. To on określa granice naszego świata. Poprzez język wyrażamy siebie, swoje uczucia, potrzeby, porozumiewamy się z innymi. Za jego pośrednictwem kreujemy obraz świata. Poza tym umożliwia on korzystanie z dorobku kulturowego poprzednich pokoleń i zapewnia zachowanie w nim ciągłości. Istnieją jednak przypadki, gdy dostęp do języka jest ograniczony lub zupełnie niemożliwy. W takiej właśnie sytuacji znajdują się osoby niesłyszące i niedosłyszące. Celem prezentowanej pracy jest próba ustalenia w jakim stopniu osoby niesłyszące opanowały język. Możliwość taką dają stałe konstrukcje językowe – do których zaliczane są frazeologizmy i przysłowia. Znaczenie tych konstrukcji jest utrwalone społecznie, obrosłe tradycją kulturową i obyczajową. Ich popularność, powszechność występowania umożliwia traktowanie ich jako wiarygodnego i miarodajnego materiału porównawczego.
Przedmiotem pracy są wybrane, konkretne konstrukcje frazeologiczne, o znaczeniu utrwalonym społecznie, a dotyczące 3 zwierząt – konia, kota i psa. Postawionym celem było dotarcie do świadomości osób niesłyszących, by ustalić czy i w jakim stopniu znają oni tą warstwę języka. Badałam więc znajomość, rozumienie, świadomość użycia wykorzystanych w ankiecie frazeologizmów. By wiedzę tą uzyskać zastosowałam różne techniki badawcze:uzupełnianie podanego tekstu; dobieranie par – na zasadzie synonimii i antonimii; podkreślanie właściwych znaczeń; udzielanie odpowiedzi na pytania dotyczące wybranych związków;wybieranie zdań z prawidłowo użytymi związkami; Wybór zarówno kręgu tematycznego jak i grup osób ankietowanych nie był przypadkowy. Skonstruowaną przeze mnie, dla potrzeb niniejszej pracy, ankietą przebadałam 2 grupy osób:
· A – zasadniczą grupę – niesłyszących studentów
· B – grupę porównawczą – uczniów klasy 6 szkoły podstawowej
Frazeologię potraktowałam jako pewien zbiór stereotypów językowych, powszechnie znanych i używanych. Ze względu na te właśnie cechy uważam, że próby dotarcia do tych stereotypów u osób niesłyszących wyraźnie i dobitnie ukażą jakie problemy z opanowaniem języka fonicznego, w tym przypadku języka polskiego mogą wystąpić. Chciałam pokazać, że zagadnienia językowe, z którymi słyszący nie mają większych problemów dla niesłyszących okazują się bardzo trudne, czasem wręcz niemożliwe do wykonania.Studentów wybrałam, ze względu na to, że jednym z warunków przyjęcia ich na studia jest opanowanie języka polskiego w stopniu umożliwiającym studiowanie, naukę.Uczniowie klasy 6 mają pomóc mi w zweryfikowaniu wniosków. Ten właśnie poziom edukacji wybrany został gdyż klasa szósta kończy podstawowy etap zdobywania i opanowania wiedzy, m. in. wiedzy językowej.Zestawienie materiału zebranego w obu grupach pozwoli dostrzec różnice w rozumieniu podstaw języka w obu przypadkach i zgodnie z założeniem uwydatni problemy i braki w znajomości języka przez osoby niesłyszące.
Główne wnioski wynikające z analizy materiału to:
- po pierwsze tendencja do dosłownego rozumienia i analizowania frazeologizmów.
- po drugie, wynikiem tego konkretnego funkcjonowania osób niesłyszących w świecie, w sferze językowej są odpowiedzi niezgodne z normami frazeologicznymi. Są wśród nich odpowiedzi mieszczące się w ramach możliwości semantycznych danych frazeologizmów, jak też odpowiedzi zdecydowanie wykraczające poza te ramy.
- po trzecie, jeżeli nawet jakieś frazeologizmy były znane, to stopień ich opanowania był często bardzo ogólny, mało precyzyjny (stąd wynikały problemy z wyborem właściwych znaczeń, gdy różnice między podanymi wersjami były subtelne).
- po czwarte ograniczenia językowe, przejawiające się w licznych błędach gramatycznych i stylistycznych, bardzo często przesłaniały badany problem. Uniemożliwiały zrozumienie i jednoznaczną ocenę wielu wypowiedzi.
.
Marta Jusko
majax001