Hoimar von Ditfurth

DZIEDZICTWO CZŁOWIEKA Z NEANDERTALU

Między nauką a wiarą

Z języka niemieckigo przełożył Jan K. Nowca

Tytuł oryginału:

Das Erbe des Neandertalers

Weltbild zwischen Wissenschaft und Glaube

© Verlag Kiepenheuer & Witsch, Koln, Berlin 1992

SPIS TREŚCI

Wiara, miłość i krytyka

Przedmowa

ZIEMIA I KOSMOS

Dziedzictwo człowieka z Neandertalu

O poznawalności świata

Podróż do gwiazd

Sens i bezsens literatury science -fiction

Gdy nadejdzie koniec świata

O kresie życia na Ziemi

Kosmos utrzymuje nas przy życiu

Nauki przyrodnicze a świadomość

Niebezpieczny styl prezentowania dowodów

Symptom Danikena

Odwet renegata

Omówienie książki Erwina Chargaffa ,,Tablice ostrzegawcze"

ŚWIATŁO I ŻYCIE

Śmierć pozorna w soli

Ponowne pobudzenie bakterii do życia

Inteligencja z ryzyko

Znaczenie nauki o zachowaniach

Tylko czterdzieści cząsteczek Rzeczywistość według owada

Chemia naszej egzystencji

Podstawowe założenia życia

Opór wewnętrzny a przesądy

O ludzkiej i sztucznej inteligencji

Życie bez tlenu

Historia atmosfery ziemskiej

Programy z epoki kamiennej

Czy agresja jest nam wrodzona?

Człowiek - ukoronowanie stworzenia?

O ewolucji życia

Widziane przez klapki

Omówienie książki Car stena Brescha ,,Stadium pośrednie - życie"

Pofałdowania skorupy ziemskiej - jak do tego doszło?
Odkrycia współczesnej geologii

Magiczne okno

O tym, czego nie dostrzegamy w naszym otoczeniu

Bagno przesądów

Omówienie książki Martina Gardnera

,,Gabinet złudzeń"

BÓG I NAUKA

Między doświadczeniem a wiedzą

Umrzeć z braku fantazji

Nauka jako symbol

Próba wstępu do teleologii kosmicznej

Bezbronnie zdani na życie

O konieczności wiary

Recepta - widmo

Omówienie książki Burrhusa F. Skinnera ,,Poza wolnością

i godnością"

Historia naturalna czy dzieło stworzenia? Domniemana sprzeczność między wiarą a nauką

CIAŁO I DUCH

Człowiek w retorcie

W jaki sposób ubezpieczalnie produkują chorych?

Morze milczenia

O problemie eutanazji

Gospodarka planowa a psychika

Omówienie książki Ernesta Jonesa „Zycie i dzieło Zygmunta Freuda"

Nowa epoka w psychiatrii

Zdumiewające efekty działania środków neuroleptycznych

Śmiertelność i jej sens

O genezie starzenia się i śmierci

Pomysł doktora Fuscha

Jak powstaje lekarstwo?

EKOLOGIA I POLITYKA

Problem Ernsta Jungera

O manuskrypcie „Pokój"

Europa i socjalizm

Droga wyjścia z kryzysu dla naszego kontynentu

Droga donikąd

Analiza naszej świadomości politycznej na podstawie numeru czasopisma ,,Die Zeit"

Wolne pozostały tylko miejsca stojące

O eksplozji demograficznej

„Glob 2000" i polityka

Głos w kampanii wyborczej

Obrona do ostatniego Europejczyka?

Uwagi do polityki realnej

Do wyboru

Maksymy dla hipotetycznego Ministerstwa do Spraw Środowis­ka Naturalnego 264

Lot kamikadze

Dlaczego popieram Zielonych?

Koszta sukcesu gospodarczego

Przemówienie do menedżerów przemysłu

Pokazać, kto jest w tym domu panem

List do punktu spisu ludności w Staufen

Dlaczego nie chcę wziąć udziału w spisie ludności?
Wystąpienie przeciwko spisowi powszechnemu

Co to jest rzeka?

O niebezpieczeństwie powstania nowego rodzaju pustyni

Wiara, miłość i krytyka

Przedmowa

„Chciałbym wiedzieć, co właściwie myślał sobie drogi Pan Bóg, kiedy stworzył świat. Ale najbardziej dręczy mnie to, że wprawdzie w mojej czaszce znalazło się wystarczająco dużo mózgu, by odkryć, że podstawą naszej egzystencji jest nie­prawdopodobna tajemnica, nie wystarcza go jednak na to, bym znalazł odpowiedź, na czym ta tajemnica polega (...) To, że nigdy nie poznam odpowiedzi, naprawdę uważam za (...) nieuczciwość. Może otrzymam ją po śmierci."

Tak brzmiały ostatnie opublikowane słowa Hoimara von Ditfurtha, które we wrześniu 1989 roku zarejestrował i podał do druku reporter Dieter Zilligen (Das Gesprdch, Rozmowa). Wkrótce potem, 1 listopada tego samego roku Hoimar von Ditfurth zmarł. Ponieważ był głęboko przekonany o tym, że jesteśmy nie tylko z tego świata, bliskość śmierci nie wywołała w nim lęku. Raczej rozwścieczała go. Złościło go, że wpraw­dzie można jasno rozpoznać i sformułować tajemnicę naszej egzystencji - w niezrównany sposób próbował czynić to w swoich książkach - ale mimo to nie ma żadnych szans na jej ujawnienie. Pogląd, że śmierć być może pozwala wejrzeć w tę tajemnicę, daje wprawdzie nadzieję, ale jest ona słaba, gdyż na Ziemi nic przez to się nie zmieni. Pozostający przy życiu są wykluczeni i oczekiwane z utęsknieniem odpowiedzi na wielkie pytania (Skąd przychodzimy? Dokąd idziemy?) nie zostały nam dotychczas wyjawione.

Hoimar von Ditfurth - jak pokazują niektóre z zamiesz­czonych tu tekstów - w ciągu swego całego życia naukowego próbował sam dla siebie pojąć tajemnicę naszej egzystencji, nasze miejsce w świecie natury, samoświadomość człowieka, zaś swoje drugie życie poświęcił temu, by uświadomić innym, skąd można spodziewać się odpowiedzi. To drugie życie - „moje właściwe życie", jak sam mówił w autobiografii Innenansichten eines Artgenossen (Wnętrze współplemieńca) - rozpoczyna podjęta pod koniec lat sześćdziesiątych decyzja o rezygnacji z wiodącej pozycji w przemyśle farmaceutycznym, by jako niezależny autor móc poświęcić całą swą wiedzę i zdolności zadaniu opisania przygody z nauką, w jaką wdali się ludzie naszego kręgu kulturowego. Pierwsza książka Hoimara von Ditfurtha - Kinder der Weltalls z 1970 (Dzieci wszechświata, Warszawa 1976) - obiecuje w podtytule „Po­wieść naszej egzystencji" i zapowiada temat jego całego życia.

Przede wszystkim książki (Im Anfang war der Wasserstoff

- Na początku był wodór, Der Geist fiel nicht von Himmel

- Duch nie spadł z nieba) i teksty powstałe w latach siedem...