Witold Piekarski – Karol Marks (1883 rok).pdf - Witold Piekarski - Symulator_Farmy

Witold Piekarski

Karol Marks

Samokształceniowe Koło Filozofii Marksistowskiej

WARSZAWA 2008

Witold Piekarski – Karol Marks (1883 rok)

Artykuł Witolda Piekarskiego „Karol Marks” –

będący pierwszym w języku polskim zarysem

biografii Karola Marksa wraz z próbą

charakterystyki całości jego teorii społecznej –

ukazał się w częściach w czasopiśmie „Przedświt”

1883, nr 16 z 20 kwietnia, nr 18 z 31 maja, nr 19 z

13 czerwca i nr 20 z 22 czerwca tegoż roku.

Podstawa niniejszego wydania: „Pierwsze

pokolenie marksistów polskich”, tom II, wyd.

Książka i Wiedza, Warszawa 1962.

– 2 –

www.skfm.w.pl

Witold Piekarski – Karol Marks (1883 rok)

„Doniosłość prac Marksa jest taka, że wszyscy jego poprzednicy, że

wszyscy socjaliści niemieckiej, francuskiej i angielskiej szkoły wobec

niego prawie zapomniani być mogą i zaledwie historyczne mają

znaczenie. Marks stworzył nową epokę w rozwoju socjalizmu; z

okresu młodzieńczych marzeń i postępu omackiem wprowadził go w

okres zmężnienia, w okres duchowej dojrzałości. Obok powagi

naukowej prac jego i w związku z takową pozostaje jeszcze

okoliczność, że Marks rozwinął myśl socjalistyczną bez farbowania

jej narodowym lub zgoła jakimś specyficznie politycznym pokostem.

Teoria jego stanęła na wyłącznie socjalnym gruncie, który jest

wspólny dla wszystkich bez różnicy narodowości”.

DR E. JÄGER,

Der moderne Sozialismus ,

Berlin 1873, str. X-XI.

„Trzeba było przede wszystkim określić dziejowe stanowisko

kapitalistycznej produkcji w rozwoju społeczeństwa, dowieść jej

konieczności dla danej historycznej epoki, a więc i nieodwołalnego

upadku z czasem, a potem wykryć jej wewnętrzny, dotychczas ukryty

charakter – ukryty dlatego, że krytyka dotychczas zajmowała się

więcej opisywaniem niedogodności kapitalizmu niż wyszukiwaniem

ich przyczyn. Wszystkiego tego dokonała teoria nadwartości. Dwa te

olbrzymie odkrycia: materialistyczne pojmowanie historii i wykrycie

tajemnic kapitalistycznej produkcji przez nadwartość zawdzięczamy

Karolowi Marksowi. One to z socjalizmu zrobiły naukę ”.

FR. ENGELS

Die Entwicklung des Sozialismus

von Utopie zur Wissenschaft ,

Zurych 1882, str. 26-27.

Biograficznych danych z tego okresu życia Marksa, w którym nie występował on jeszcze jako

pierwszorzędny kierownik rewolucyjnej i naukowej walki socjalizmu, a przygotowywał się tylko do niej,

znamy bardzo mało. Ograniczają się one zaledwie do paru dat, kilku drobnych faktów i wskazówek.

Wypada nam tu powtórzyć obszerniej cokolwiek i z małymi poprawkami to tylko, co podaliśmy w

biograficznej notatce pośmiertnej.

Karol Marks urodził się w Trewirze (Trier w nadreńskich prowincjach) dn. 5 maja 1818 r. 1

Pochodził z rodziny izraelickiej – ojciec jego piastował urząd wyższego radcy górnictwa (Oberbergrat) i

posiadał dość środków, aby synowi gruntowne naukowe zapewnić wykształcenie. Po odbyciu studiów

przygotowawczych w szkołach niższych, oddał się uniwersyteckim studiom prawnym (w Bonn) oraz

filozoficznym (w Berlinie). Ukończył je w Bonn 1839 r. czy 1840 r. i po „świetnych” egzaminach

powrócił do rodzinnego miasta.

W 1841 r. ma zamiar zostać w Bonn docentem filozofii, ale polityczny ruch, coraz śmielej

występujący po śmierci [Fr.] Wilhelm III, unosi go za sobą. Demokratyczni przywódcy burżuazji

nadreńskiej (między innymi Hansemann, Camphausen) zakładają właśnie czasopismo „Rheinische

Zeitung”, a Marks zaczyna w nim pisać i niebawem artykułami swymi zjednywa sobie takie uznanie, że

mu w 1842 r. naczelne redaktorstwo demokratycznego organu oddanym zostaje. Na stanowisku tym

1 Podają także rok jego urodzenia na 1814 (?). Dane biograficzne do naszego szkicu bierzemy z Jägera, Der moderne

Sozialismus , str. 3 i 4, oraz dra R. Meyera, Der Emanzipationskampf des vierten Standes , Berlin 1882, t. I, str. 114 i dalsze.

– 3 –

www.skfm.w.pl

Witold Piekarski – Karol Marks (1883 rok)

pozostał do 1843 r. Praca Marksa w „Rheinische Zeitung” ma wielkie znaczenie w historii jego

umysłowego rozwoju.

„Jako redaktor «Gazety Reńskiej» – mówi on sam w Przedmowie do Zur Kritik der politischen

Ökonomie – zmuszony byłem po raz pierwszy mówić o tak zwanych interesach materialnych. Rozprawy

sejmu prowincji nadreńskich o kradzieży drzewa i parcelacji własności rolnej, urzędowa polemika, jaką

rozpoczął ówczesny prezydent naczelny prowincji z «Rheinische Zeitung» o położeniu włościan, debaty

wreszcie o wolnym handlu i cłach ochronnych dały mi pierwszy pochop do zajęcia się kwestiami

ekonomicznymi”.

Oddaje się więc poznawaniu ich równie gorliwie jak przedtem studiom filozoficznym i od razu

zwraca uwagę na znaczenie „kwestii robotniczej”. Przez pracę w tym kierunku umysł jego „popchnięty

został coraz więcej i więcej do skrajnego socjalizmu; zlekceważył myśl o karierze urzędowej, jakkolwiek

jego pokrewieństwo (przez ożenienie się w 1843 r. z Jenny von Westphalen, siostrą przyszłego członka

ministerium Manteuffla) mogło mu zapewnić na tym polu znaczącą przyszłość. Wolał poświęcić swoje

życie pracy nad przygotowaniem rewolucji socjalnej, stając się emigrantem i wygnańcem”.

Rzecz jasna, iż poszedłszy raz w tym kierunku musiał się zaplątać w kolizje ze „strażą panującego

porządku”; „Rheinische Zeitung” oddane zostało pod surową i podwójną cenzurę – skoro zaś i to nie

skutkowało, zawieszono je, a Marks udał się do Paryża, aby dalszych zatargów z władzami i

prześladowań uniknąć.

Z Arnoldem Ruge zakłada tu zaraz nowe wydawnictwo periodyczne „Deutsch-Französische

Jahrbücher”, które – zdaje się – dało mu sposobność zapoznania się z przyszłym towarzyszem całego

swego życia – Fryderykiem Engelsem, gdyż w tych to „Rocznikach” właśnie występuje on z pierwszą

poważniejszą pracą swoją pt. Spostrzeżenia nad krytyką ekonomiczn ą 2 .

„Co mamy do zrobienia – pisał wówczas Marks do Rugego – to rozpoczęcie nieubłaganej

(rücksichtslose) krytyki przeciwko wszystkiemu – nieubłaganej w tym znaczeniu, że krytyka ta ma równie

mało obawiać się swych rezultatów, jak i konfliktu z istniejącymi potęgami” 3 .

Wierny temu przekonaniu, rozpoczął też w „Rocznikach” swoją walkę na polu filozoficznym, a

mianowicie w nie ukończonym zresztą studium Zur Kritik der Heglischen Rechtsphilosophie , w którym

mówi: „Broń krytyki nie może być nigdy przez krytykę broni zastąpioną, przez materialną siłę tylko –

teoria stanie się także materialną siłą, gdy w masach się rozszerzy”.

Roczniki wkrótce wszakże upadły, a Marks tymczasem już razem z Engelsem opracowuje: Die

Heilige Familie oder Kritik der kritischen Kritik. Gegen Bruno Bauer , w którym chłoszcze bezsensy

ogłaszane w „Allgemeine Literatur Zeitung”. „Praca ta, zarówno jak i artykuły w «Rocznikach»

skierowane są przeciw ideologicznemu mistycyzmowi hegeliańskiej oraz w ogóle spekulacyjnej

filozofii” 4 .

Przechodząc do dalszego cytowania faktów zaznaczamy, że R. Meyer podaje także wiadomość o

współpracownictwie Marksa w czasopiśmie Heinego „Vorwärts”.

Na żądanie rządu pruskiego wydalono go wszakże w 1845 r. z Paryża, skąd udał się do Brukseli,

gdzie w 1846 (1847?) wydał po francusku Discours sur le libre échange . Pracy tej, jak i wielu innych,

początkowych prac Marksa, które stały się dziś rzadkością bibliograficzną, nigdy nie mieliśmy w ręku –

ma ona być zjadliwą krytyką z socjalistycznego punktu widzenia tak teorii wolnego handlu, jak i ceł

ochronnych. Walczy zaś szczególnie przeciw tym zwolennikom tych teorii, którzy je w interesie klas

pracujących niby to głoszą.

2 Przedmowa Lafargue’a do Socialisme Utopique et Scientifique (nasze wydanie: Socjalizm utopijny a naukowy , str. III).

3 „Telephon” nr 12.

4 Wstęp do rosyjskiego przekładu Kapitału ( Kapitał, Soczinienije K. Marksa , t. I, St. Petersb. 1872, str. VIII). Jakkolwiek

studium nad pracami Marksa w tym zakresie byłoby bardzo ciekawe i ważne dla bliższego poznania jego umysłowej fizjonomii

– musimy się ograniczyć do bardzo pobieżnych o tym wzmianek, bo nie posiadamy pod ręką żadnych materiałów. Sądzimy, że

pewną wskazówką służyć tu mogą filozoficzne wywody Engelsa w Umwälzung der Wissenschaft (także: Socjalizm utopijny a

naukowy , str. 9-14) oraz jegoż Bruno Bauer und das Archristenthum w zuryskim „Sozialdemokrat” 1882, nr 20 i 21.

– 4 –

www.skfm.w.pl

Witold Piekarski – Karol Marks (1883 rok)

W 1847 r., także w Brukseli, wydał nową polemiczną broszurę: Misère de la Philosophie ,

odpowiadając w niej na Philosophie de la Misère Proudhona – wypowiada on tu po raz pierwszy myśli o

znaczeniu walki klasowej i jej roli w rozwoju społeczeństw.

Oddając się tym pracom naukowym, przyszły współzałożyciel i kierownik Internacjonału coraz

więcej wchodzi też w tym czasie na drogi działalności praktycznej. Nie mówiąc już o stosunkach, jakie go

łączyły z Niemcami, pozostaje w stosunkach z Weitlingiem, chociaż na działalność jego zapatruje się

bardzo krytycznie i surowo. Weitling, opuściwszy podówczas Szwajcarię, udał się był właśnie do

Londynu, aby pracować nad połączeniem Towarzystwa Robotników Niemieckich z Ligą Emigrantów.

Wielką rolę w tych pracach odgrywa także Karol Schapper (emigrant z Francji, 1839 r. brał udział

w spisku Barbèsa i Blanquiego). Gdy za ich staraniem powstała Liga Sprawiedliwości, zostali do niej

zaproszeni Marks i Engels; pod ich wpływem zamienia się ona na Ligę Komunistyczną, a przy

współudziale kilku czynnych organizatorów (oprócz wspomnianych – jeszcze Moll, Bauer i Pfänder) w

1846-47 rozrasta się w siły i przybiera charakter międzynarodowy (miało w niej być wielu z emigracji

polskiej). Wpływ Marksa usunął z tego związku formy tajnych stowarzyszeń, jakkolwiek nie można go

było, ze względu na ówczesne warunki, przeistoczyć w stowarzyszenie jawne, zwłaszcza że miało ono

obszerne stosunki z rewolucyjnymi organizacjami nad Renem.

Prócz tego zawiązał Marks w Brukseli Klub Komunistyczny Robotników, związawszy go

stosunkami z takimiż klubami innych krajów (szczególniej zaś z francuskimi), obok tego powstało

(1847), także przy czynnym jego i Engelsa współudziale, jawne Międzynarodowe Towarzystwo

Demokratyczne, w którym spotykali się przedstawiciele radykalnej burżuazji z socjalistycznymi

elementami robotniczymi.

Lafargue mówi jeszcze o wydawaniu w tym czasie przez Marksa, Engelsa i Bornstädta jakiegoś

„brukselskiego dziennika niemieckiego”, ale tytułu jego nie podaje.

W końcu 1847 r. londyńska Liga Komunistyczna wzywa Marksa i Engelsa do opracowania

Manifestu , który też zaraz w początkach 1848 r. wydano pt. Manifest Partii Komunistycznej .

Stanowi on już całą epokę w dziejach socjalizmu i dlatego omówimy jego zasady znacznie

obszerniej.

Liga Komunistów (Bund der Kommunisten), dla której opracowali Marks i Engels Manifest w

1847 r., była jedną z najczynniejszych w swoim czasie organizacji socjalistyczno-rewolucyjnych. Oto co

pisze o niej Fr. Engels:

„Od czasu wstąpienia do Ligi Marksa i jego politycznych przyjaciół roboty jej przybierają inny

charakter. Dotychczasowy mniej lub więcej konspiracyjny związek przeistacza się tylko z prostej

konieczności w tajną organizację komunistycznej propagandy. Była to pierwsza organizacja niemieckiej

socjaldemokratycznej partii. Związek istniał wszędzie prawie, gdzie istniały niemieckie Towarzystwa

Robotnicze.

We wszystkich tych Towarzystwach Anglii, Belgii, Francji i Szwajcarii, a także i w bardzo wielu

stowarzyszeniach Niemiec wybitniejsi członkowie pozostawali w związku z Ligą. Wpływ jej na

powstający ruch niemiecki był bardzo znaczny. Prócz tego związek nasz był pierwszym, który znaczenie

międzynarodowego charakteru ruchu robotniczego podniósł i praktycznie w tym kierunku pracował.

Członkami jego byli nie tylko Niemcy, ale także Anglicy, Belgowie, Węgrzy, Polac y 5 etc. Urządzano w

Londynie międzynarodowe zebrania.

5 „W 1847 r. zbiera się potajemnie w Londynie pierwszy międzynarodowy kongres proletariatu, który wydaje Manifest

Komunistyczny , zakończony nowym hasłem rewolucyjnym: «Proletariusze wszystkich krajów – łączcie się!» Polska miała na

tym kongresie swoich przedstawicieli, a do rezolucji kongresu przystąpił Lelewel i jego stronnicy na publicznym mityngu w

Brukseli” (List K. Marksa w Sprawozdaniu z Międzynarodowego Zebrania w 50-letnią Rocznicę Powstania Listopadowego,

Genewa, nakład redakcji „Równości”, 1881, str. 31). List ten mówiąc o przystąpieniu Lelewela i towarzyszy do rezolucji

kongresu ma na myśli brukselski obchód internacjonalny rocznicy rewolucji krakowskiej 1846 r., zwołany dn. 22 lutego 1848 r.

w sali à la yieille cour de Bruxelles przez Internacjonalne Towarzystwo Demokratyczne („Demokrata Polski”, numer z 28

lutego 1848 r., str. 41).

– 5 –

www.skfm.w.pl

Witold Piekarski – Karol Marks (1883 rok).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: