Epoki literackie.pdf
(
357 KB
)
Pobierz
Nazwa Epoki
Daty
Główne
orodki
Cechy
Gatunki literackie
Twórcy iichdieła
Polcytwórcy
ANTYK
– łac
antiquus
-
"dawny"
Zapocątek
tarożytnocipryjmuje
iprełomwieków
IX
i
VIII
p.n.e. (Homer).
ntykwygaamidy
IV
a
VI
wiekiem naszej ery.
Grecja
Rzym
Epika
: etosy:
Homer
(Iliada i Odyseja)
Liryka
:
Safona
, Anakreont, Ezop, Tyrteusz
Dramat
:
Sofokles
(KrólEdyp, Antygona),
Ajschylos, Eurypides
Rzym:
Wergiliusz
(Eneida),
Horacy
(Carminy -
ody
)
Homer
-
Iliada
(ok. 800 r.
p.n.e.) oraz
Odyseja
(ok. 750 r.
p.n.e.).
Tyrtajos
(VII w. p.n.e.),
Safona
(VIl/VI w. p.n.e.),
Anakreont
(VI
w. p.n.e.).
Ajschylos
(525-456 p.n.e.),
Sofokles
(496-406 p.n.e.)
Eurypides
(ok. 485-407 p.n.e.)
Wergiliusz
(70-19 p.n.e.)
Horacy
(65-8 p.n.e.)
Owidiusz
(43 p.n.e.-18 n.e.),
Seneka
(4 p.n.e.-65 n.e.)
Marek
Aureliusz
(121-180 n.e.)
NIE DOTYCZY.
476
- zdobycie Rzymu
prewojkagermaokie
najemnego wodza
Odoakra, czyli kres
Cesarstwa
Zachodniorzymskiego.
REDNIOWIECZE
476
- zdobycie Rzymu
prewojkagermaokie
najemnego wodza
Odoakra, czyli
kres
Cesarstwa
Zachodniorzymskiego
Włochy
(najszybciej)
Europa
Uniwersalizm, dualizm
teocentryzm
- poglądprowadający
całoktałtprawludkichdoBogajako
jedynejnajwyżejwartoci
podporądkowującycelompoaiemkim
wytkiediedinyżyciaidiałalnoci
cłowieka
scholastyka
- wyjanianie i uzasadnianie
drogąpoukiwaoroumowychdogmatów
oreceoprawdunawanychpreKociół
aobjawioneiniepodległekrytyce
asceza
- wyrekanieiwelkich
pryjemnociumartwianieiurowytryb
życiamającywgniektórychreligiiapewnid
dokonałodibawienie
abnegacja
-
odmawianieobiecegowyrekaniei
cegoniedbanieowłanewygodyowój
wyglądaniedbaniei"
memento moris
"
- pamitajomiercipretrogażejedynym
celemotatecnymcłowiekanaiemijet
mierd
tomizm
- wTomakwinuunałże
prenaconycłowiekowicebel
hierarchiijetwłaciwycelowodlao
prewidianyinaturalnytwierdiłże
cłowiekwłaciwiepojmującywe
prenaceniemuiitaradwnied
wyżejwalcącpokuamiupadkuktóry
prowadzi do wynaturzenia jego istoty i
powołaniatomimkładłnacikna
problemyetykiktóratabiliowałażycie
ludkienormowałajewkaaniamicnoty
augustynizm
- wugutyn(żył800lat
predwTomaem)unałżecłowiekjet
itotąilooującąktóraroważawą
obecnodwwiecieicaiewe
dramatyczne, niejasne miejsce na granicy
Misteria, moraliety, dramat liturgiczny, epos
rycerski
Kronika
- gatunek prozy historiograficznej,
opowiedoprełocinajcciejpoycji
wiadkalubnapodtawiebeporedniejrelacji
podającawypadkiwpoóbchronologicny
łącącarelacjowydareniachroważaniami
moralnymiigającapolegendyiwied
hitorycnąwkronicepojawiająipewne
cechyliterackiepierwiatkiikcjinarracyjnod
niektóreobiegowewątkiepikirycerkiej
Żywot,legenda
- opowiednarracyjnao
prełociwieremlubproąwprowadająca
elementy fantastyki i cudownociwłacaw
ropowechnionychwredniowieculegendach
ożyciuwitych
Kazanie
- (homilia)premówienieotreci
religijnejwygłaanepodcanabożeotwa
objaniającetektyreligijneiawierające
pouceniamoralnekaaniaredniowiecne(np.
Kaaniagnienieokie)wprowadałyrealiażycia
codziennego w celu ilustrowania nauk
moralnych; w okresie reformacji kazania
prybrałycharakterutworówliterackich
niekoniecniepełniącychunkcjeużytkowew
okreiebarokunajłynniejetałyi"Kazania
ejmowe"PSkargiktórywproetycnym
(prorocym)toniepreciwtawiłideałyheroimu
ipatriotymuworomżyciaiemiaokiego
Modlitewnik
- biórmodlitwwormiekiążki
Pałterz
- biórpienireligijnych(palmów)
Psalm
- pieobiblijnaprzeznaczona do
piewaniatowaryeniemintrumentów
trunowychopiewającawielkodidobrodBoga
wyrażającapodikowanieprobbłaganie
niekiedyigającawprełodiwyciągająca
niejnauki(palmyhitorycne)lubmówiącao
PieooRolandzie
Dzieje Tristana i Izoldy
Legendyrturiaokie
Legendyowlekym
Bogurodzica
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze
miercią
Lamentwitokryki
- Gall Anonim
- Jan Wincenty Kadłubek
- Janek z Czarkowa
- JanDługo
1450
– wynalezienie
ruchomej czcionki przez
Gutenberga
1453
– upadek
Konstantynopola
1492
– Kolumb odkrywa
meryk
1517
– reformy Lutra
bytówmidyaniołamiawiertamiTo
umieceniecłowiekamidybytami
wyżymianiżymipowodowałopocucie
wewntrnegorodarciarodiło
nieutającykonliktmidycielenociąa
duchowociąpożądaniemdobraiła
pryłociażpokoniecwiata(palmy
mejaokie)ctootrecipoucającejlub
pokutnejwróconadoBogalubdobiorowoci
którąwywadowpólnejmodlitwycto
równieżławiącaBogawormie
trzecioosobowej;
Dialog
- w literaturze staropolskiej gatunek
stanowiącyromowdwóchlubwicejoób
przeznaczony dla teatru.
RENESANS
1450
– wynalezienie
ruchomej czcionki przez
Gutenberga
1453
– upadek
Konstantynopola
1492
– Kolumb odkrywa
meryk
1510
– reformy Lutra
Włochy
(najszybciej)
Europa
Humanizm
Antropocentryzm
Reformacja
Irenizm
Odkrycia geograficzne
LIRYKA
-
Fraszka
(JKochanowki„Nalip”„Na
drowie”<„NadomwCarnoleie”)
- Poematatyrowy(„Satyralbodikimąż”)
- Pieo(JKochanowki„Wiecna
romota”„Cegochceodna’Panie)
- Elegia(KlemenJanicki„Oobieamym
dopotomnoci”)
- Psalm (J. Kochanowski – tłumacpalmów
biblijnych – „PałterDawidowy”)
-
Sonet
(MikołajSpSaryoki„Owojnie
naej”)
-
Tren
(JKochanowki„Treny”)
- Sielanka (gatunek synkretyczny – Szymon
Symonowic„Żeocy”)
EPIKA
-
Bajka
(BiernatLublinaMikołajRej)
-
Satyra
(w formie dialogu – MikołajRej
„Krótkaroprawa”)’
- Utwory parenetyczne (M. Reja:
„Wierunekwłany”ŁGórnicki
„Dworaninpolki”)
DRAMAT
-
Tragedia renesansowa
(Jan Kochanowski:
„Odprawapołówgreckich”)
Dante Alighieri – Boska
Komedia
Boccaccio – Decameron
Ludovico Ariosto – Orland
Szalony
Tomasz Morus – Utopia
Torquato Tasso – Goffred albo
Jeruzalem wyzwolona
MikołajRej
– Krótkaroprawa
midytremaoobami
PanemWójtemiPlebanem
Żywotcłowiekapocciwego
Jan Kochanowski
– Odprawa
połówgreckichFraki
PieniPalmyTreny
Mikołajp-zarzyoki
–
(onet)Owojnienaejktórą
wiedziemy z szatanem,
wiatemiciałem
ok. 1630
Ctowymieniai
"okrągłą"dat
1600
,
wymieniaiteżdatyod
1517
, przez
1548
(
obór
trydencki
)
do
1648
(koniec
wojny
trzydziestoletniej
)
a
nawetpóniejeDla
Włochakoniecepoki
unajeibardocto
rok
1527
dat
Sacco di
Roma
.
XVII w.
ok. 1630
Ctowymieniai"okrągłą"
dat
1600
wymieniaiteż
daty od
1517
, przez
1548
(
obórtrydencki)
do
1648
(koniec
wojny
trzydziestoletniej
)
a nawet
póniejeDlaWłochakoniec
epokiunajeibardocto
rok
1527
dat
Sacco di Roma
.
Włochy
Hiszpania,
Francja,
Anglia
(Europa)
Dysharmonia
Ekspresja
Marinizm
Gongoryzm
Samratyzm
EPIKA
*
pamitnik
- osobista relacja o faktach i
dareniachnanychautorowidowiadcenia
Oddiennikaróżniidytanemnarracyjnym
dikiktóremuwydarenianietylkoą
przedstawione lecz i komentowane przez
piącego(Paek)
*
epos
- dłużyutwórukaującydzieje
bohaterównarodowychnatleprełomowych
wydareohitorycnych(PotockiTranakcja
wojny chocimskiej).
*
powied
- dłużywielowątkowyutwórpiany
proą(DonKichot- parodiapowiecirycerkiej)
*
listy
- (królJanIIIdoMaryieoki)
* silva rerum - apikipianednianadieo
utrwalającedniżyciaautoraiewiata
LIRYKA
*
poemat
- dłużyutwór
najcciejwierowany(TwardowkiNadobna
Paskwalina).
*
sonet
- utwór14werowypodielonyna2
strofy 4 wersowe o charakterze opisowym i 2 3
wersowe o charakterze refleksyjnym. Posiada
rygorytycnyukładrymów(Sp-Saryoki
Morsztyn, Naborowski)
*
fraszka
- drobnyutwóratyrycnylublirycny
wierszowany, oparty na anegdocie lub
dowcipnym koncepcie, dawniej figielek
(Potocki).
* carmeniguratum(wierenapianewróżnych
ktałtachnpdwonu)
* emblemat - krótkiwierdoktóregodołącono
ilutracjinapiinormującyotreciobrau
wytkietryelementykorepondowałye
obąwpółgraływwyrażaniułożonejtreci
*
epigramat
- krótkiutwórpoetyckio
akakującejpuencieawycajopartyna
dowcipnymkoncepciectoatyrycny
*
erotyk
- utwórwierowanyomiłocilub
kobieciebardoodważny(Mortyn)
*
tren
- pieożałobnautwórlirycnyo
charakterze elegijnympowiconymarłej
oobieopłakującyjąigłoącyjejchwał
(Potocki).
DRAMAT
*komediarybałtowka- tworzona przez
anonimowychautorów- rybałtów(żaków
piewającychkocielnepieni)
Miguel de Cervantes
– Don Kichot
Molier – kąpiec,witozek
William Szekspir – Hamlet,
Makbet,RomeoiJulia,Król
Lear
John Milton – Raj utracony
Jan Chryzostom Pasek –
pamitniki
Listy Jana III Sobieskiego
(epistolografie)
BAROK
ok. 1730
Za umowny poczatek
OwieceniaweFrancji
pryjmujeirok
1715
–
datmierciLudwikaXIV
Pocątekbarokuw
literaturze polskiej
umowniewykłoi
datowadnarok
1618
,
ze
wgldunaaktiżwtym
czasie
Piotr Kochanowski
ogłoiłdrukiemwoją
pararaepou
Torquato
Tassa
,
Jerozolima
wyzwolona
.
OWIECENIE
1688
– rewolucja w
Anglii
Za umowny poczatek
OwieceniaweFrancji
pryjmujeirok
1715
–
datmierciLudwikaXIV
Europa
Krytycyzm
Racjonalizm
Humanizm
Empiryzm
Sensualizm
Wolterianizm
Powied
Bajka
- krótkapowiatkawieremlub
proąktórejbohateramiąwierta
ludzie, rza-diejrolinylubpredmioty
Zawiera pouczenie lub moralistyczne
uogólnieniepredtawionewprotlub
zasugerowane. Przedstawione wydarzenia
tanowiąprełankdydaktycnąWnioek
noinawmorału
Satyra
Komedia
Poemat heroikomiczny
- parodia
tarożytnegoepoubohaterskiego. Ma
charakterżartobliwyiatyrycnyCechą
gatunkujetkomimoiąganypre
kontratmidyrangąbohaterówa
poobemichdiałaoorałamanie zasady
decorum - pisanie patetycznym stylem o
recachbłahych
Daniel Defoe – Przypadki
Robinsona Cruzoe
Jonathan Swift – Podróże
kapitana Samuela Guliwera
Ignacy Krasicki
– Bajki, Do
Króla
Jan Potocki
– Rkopi
znaleziony w Saragossie
1789
– rewolucja
francuska
Polska:
OwieceniewPolcedieli
inatryokrey1733-
1764 - aawtpna1764-
1795 - aadojrałainacej
"caytaniławowkie"
1795-1822 - aachyłkowa
1822
ROMANTYZM
I połXIX
Europa
Bohater romantyczny
Natura, orinet
Fantazja, sny
Bunt, walka
Irracjonalizm
Profetyzm
Mistycyzm
Mesjanizm
Hitoryzmiludowod
DRAMAT ROMANTYCZNY
- wywodii
dramaturgii Szekspira: nie respektuje trzech
jednocireygnujechórunie
podporądkowujei"decorum"gdyżpartie
tragiczne miesza z komicznymi; charakteryzuje
ilunąkompoycjąMógłmiedjak"Diady"
niepełnąiniechronologicnąnumeracjcci
Pocególnecenylunobewynikania
logicnegowiąałyieobą
POWIEDPOETYCK
- odmiana poematu
epickiegopowtaławokreieromantymuo
elementach dramatycznych i lirycznych.
Fragmentarycnodiinweryjnodabuły
(zakłóceniachronologiidareo)łużądo
wytworenianapiciaitajemnicociNarrator
ujawnia swoje uczucia w nastrojowych opisach,
lirycnychkomentarachirelekjachTło
wydareoctojethitorycne(rogrywająi
onewredniowiecu)niekiedyaorientalne
TwórcamipowiecipoetyckiejbyliScottiByron
BALLADA
- wywodiieredniowiecnych
epickichpieniludowychWPolcepołącona
cechamiepickiejdumywykrytaliowałaiw
wierowanyutwórpoetyckiłącącyepicką
opowiedoniewykłymwydareniulirycnym
komentarzem i dramatyzmem dialogowego
ujcianamiennejetmieanieelementów
lirycnych(niewykłodnatrojowod
emocjonalnod)epickich(narracyjnod
retrospekcja) i dramatycznych (bohaterowie w
diałaniuiytuacji).
POEMAT DYGRESYJNY
- wktórymabułataje
iokajądonuciaprenarratorarelekji
wpomnieoiuwagwelkiegorodajuo
charakterelirycnymżartobliwym
atyrycnympolemicnymFabułaulega
Goethe – CierpieniaMłodego
Wertera, Faust
Wiktor Hugo – Katedra Marii
PannywParyżu,Ndznicy
Mary Shelley – Frankenstein
NikołajGogol– Martwe dusze
Edgar Allan Poe –Opowiadania
Adam Mickiewicz
– Pan
Tadeusz , czyli Ostatni zajazd
na Litwie. Historia szlachecka z
roku 1811 i 1812 we
dwunatukigachwierem;
DiadyOdadomłodoci
Sonety krymskie, Reduta
OrdonalirykiLoaokie
Konrad Walenrod
Juliuzłowacki
– Kordian,
Balladyna, Anhelli, Hymn
Aleksander Fredro
– Zemsta
ZygmuntKraioki
– Nie-
boska komedia
Cyprian Kamil Norwid
– Vade-
mecum
1789
-
1848
(od rewolucji francuskiej
doWionyLudów)
Polska:
1818
(
Kazimierz
Brodioki wydaje traktat
„Oklaycnocii
romantycnoci”)
/
1822
(wydanie przez
Adama Mickiewicza
„Balladiromanów”)
1863
(powstanie
styczniowe)
robiciunaeregepiodówpołąconych
potaciągłównegobohateranapierwyplan
wyuwainatomiatoobaamegonarratora
Poematdygreyjnyrowinąłiwokreie
romantymuitanowiprykładromantycnego
mieaniaeobąrodajówliterackichora
wprowadaniapodmiotowociPredtawiciele
tegogatunkutoByronawPolceSłowacki
("Beniowski").
REALIZM
(POZYTYWIZM)
1848
– WionaLudów
1850
– „realim”hałem
pisarzy francuskich
Francja,
Europa
Determinizm
Ewolucjonizm
Utylitaryzm
Organizm
Powied
- ogólnecechyutwórpiany
proądużychromiarówowobodnej
kompozycjictowielowątkowej
różnicowanejormienarracyjneji
nastawieniu poznawczym. Obejmuje
problematykpołecno-obycajowąi
pychologicnąarównowpółcenąjak
ihitorycną
Nowela
- wywodiiodreneanowego
twórcyGBoccacciaijego"Dekameronu"
(zbioru 100 nowel).Klasyczna nowela jest
utworemkrótkim, prozatorskim, o
wyrazistej fabule i zredukowanym do
minimum komentarzu. Brak jetlubnikłe
ąwątkipobocnemałailod
bohaterówWydareniabiegnądopunktu
kulminacyjnegoktóryprynoirowiąanie
konfliktu, po cymnatpujepointaCto
wytpujeograniceniecaowe Kolejne
cechy to kontrast, gradacja(narastanie
napicia)powtórenie czasami inwersja
czasowa.
Cechąnoweliklaycnejjettakżeteoria
okoła- cyliobecnodgłównegomotywuktóry
przewijaiprekolejneetapyabułyodgrywa
klucowąroliregułynajdujeiwtytule(nawa
pochodiodjednejnoweliBoccaccia"Sokół")
Opowiadanie
- nie przestrzega zasad
noweliklaycnejCto narratorem jest
potadutworubeporednioberwator
lub uczestnik wydareoKompoycjajet
luna, narrator jest subiektywny(dygresje,
komentarze, oceny). Opowiadaniełący
wiąekgatunkamiparaliterackimi jak
pamitnikcylitgawdaJednakwoją
trukturąabularnąbliżonajetdokrótkiej
powieci
Gustaw Flaubert – Pani Bovary
Fiodor Dostojewski – Zbrodnia
i kara, Biesy, Idiota
Henryk Sienkiewicz
– Trylogia,
Quo Vadis, W pustyni i w
pucyKryżacySkice
wglem
BoleławPru
– Lalka,
Katarynka, Kamizelka
Eliza Orzeszkowa
– Nad
Niemnem
Maria Konopnicka
– Mendel
Gdaoki
1880
– debiuty
modernitów
Polska:
1863
– powstanie
styczniowe
1891
– pierwszy tom
poezji Kaziemierza
Przerwy-Tetmajera
Plik z chomika:
ugkulturoznawcy
Inne pliki z tego folderu:
New Folder (2).rar
(189018 KB)
NOTATKI.pdf
(281 KB)
Epoki literackie.pdf
(357 KB)
NOTATKI.docx
(22 KB)
notatki średniowiecze.doc
(100 KB)
Inne foldery tego chomika:
Galeria
Grupa 1
Grupa 2
Grupa 3
Grupa 4
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin