BN17.pdf

506

DOWODZENIE JEDNOSTKAMI POLICJI

W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH.

Henryk TOKARSKI

I. W proWadzenIe

1. P ojęcie i zakres „ bezPieczeństwa wewnętrznego ”.

Bezpieczeństwo wewnętrzne może być rozpatrywane na różnych

poziomach oraz w różnych zakresach i aspektach – m.in.:

1) z punktu widzenia praw jednostki (obywatela): czego ma pra-

wo oczekiwać jednostka od państwa, środowiska, pracodawcy i

w miejscu pracy, w szkole, w rodzinie itd. – aby czuć się bez-

piecznie; jest to bezpieczeństwoindywidualne jednostki (bezpie-

czeństwo osobiste, personalne) Niniejsze rozważania nie dotyczą

„zewnętrznego (militarnego) bezpieczeństwa” państwa. Świado-

mie pozostawiono je poza zakresem tego opracowania, bowiem

zarządzanie kryzysowe dotyczy zagrożeń pozamilitarnych.

2) z punktu widzenia praw społeczeństwa: czego społeczeństwo ma

prawo oczekiwać od państwa, aby (jako zbiorowość) czuć się bez-

piecznie; jest to bezpieczeństwo zbiorowe obywateli,

3) z punktu widzenia konstytucyjnych obowiązków państwa wobec

narodu, społeczności lokalnych i każdego obywatela (bezpieczeń-

stwo krajowe, lokalne i indywidualne) .

O tym jak szeroki i urozmaicony jest zakres pojęcia „bezpieczeń-

stwo”, świadczy różnorodność kontekstów pojęciowych w jakich ono wy-

stępuje .

2. P odstawowe rodzaje bezPieczeństwa ( Państwowego ,

lokalnego i sPołecznego ).

Spośród wielu rodzajów bezpieczeństwa wewnętrznego, istotnych

z punktu widzenia państwa, społeczeństwa i obywateli, jako ważniejsze

można wymienić m.in.:

1) bezpieczeństwo publiczne:

− w miejscu zamieszkania, pracy i nauki,

1 gen. Henryk Tokarski, Wyższa Szkoła Informatyki, Zarządzania i Administracji

w Warszawie.

2 H. Kołecki. Przemiany i perspektywy straży miejskich i gminnych w ochronie po-

rządku i bezpieczeństwa publicznego. Materiały konferencyjne. Kazimierz Raj-

chel (red.). str. 85-86.

Dowodzenie jednostkami policji w sytuacjach kryzysowych

507

− w miejscach publicznych (parki, place, ulice),

− zgromadzeń, manifestacji, imprez masowych,

− w sytuacjach katastrof i klęsk żywiołowych.

2) bezpieczeństwo gospodarcze (ekonomiczno-inansowe).

3) bezpieczeństwo ekologiczne (środowiska naturalnego),

4) bezpieczeństwo energetyczne państwa,

5) bezpieczeństwo komunikacyjne,

6) bezpieczeństwo transportowe,

7) bezpieczeństwo aprowizacyjne ,

8) bezpieczeństwo zdrowotne, w tym m.in.: epidemiologiczne,

oraz powszechność i równość dostępu oraz nowoczesność

i koszt świadczeń medycznych.

9) bezpieczeństwo socjalne, w tym m.in.: sytuacja materialna bez-

domnych, bezrobotnych, emerytów i rencistów,

10) bezpieczeństwo naukowe, w tym m.in.: udział nakładów na na-

ukę w PKB , wynagrodzenia pracowników nauki, odpływ kadry

naukowej za granicę,

11) bezpieczeństwo edukacyjne, w tym m.in.: dostępność (intelek-

tualna i ekonomiczna) szkół różnych stopni, dla młodzieży ze

środowisk i rodzin patologii, bezrobocia i biedy itp.,

12) bezpieczeństwo kulturalne, w tym m.in.: treści, formy oraz po-

ziom dostępności ekonomicznej twórczości kulturalnej dla spo-

łeczeństwa,

13) bezpieczeństwo światopoglądowe, religijne, wyznaniowe, ra-

sowe i odmienności seksualnych – w tym m.in.: swoboda ich

wyboru i manifestowania,

14) bezpieczeństwo mniejszości: narodowościowych, wyznanio-

wych, itp., w tym m.in.: wolność zrzeszania się, możliwość zgro-

madzeń, spotkań i manifestacji, wolność medialna,

15) bezpieczeństwo polityczne, partyjne: legalność i swoboda dzia-

łania ugrupowań politycznych,

16) bezpieczeństwo antyterrorystyczne, w tym m.in.: diagnoza za-

grożeń, wieloaspektowe przygotowanie organizacyjno-tech-

niczne i funkcjonalne,

17) bezpieczeństwo funkcjonowania organów ścigania i wymiaru

sprawiedliwości, w tym m.in.: wolne od nacisków politycznych,

partyjnych i medialnych oraz od korupcji, wolne od powiązań ze

światem przestępczym .

3 Tamże. Str. 86-87.

508

Henryk TOKARSKI

3. a sPekty zagrożeń bezPieczeństwa wewnętrznego

( w tym – Publicznego ).

Każde z wymienionych wyżej rodzajów bezpieczeństwa może ulec

zagrożeniu i wobec tego, dla zapewnienia normalnego funkcjonowania

kraju i obywateli, każde z nich musi być wyprzedzająco odpowiednio za-

gwarantowane – przez odpowiednie podmioty.

Mogą to być to m.in. następujące aspekty:

1) karny: materialny, procesowy,

2) kryminologiczny (w tym: wiktymologiczny),

3) kryminalistyczny,

4) administracyjny,

5) medyczny (biologiczny, antropologiczny),

6) psychiatryczny,

7) psychologiczny,

8) socjologiczny,

9) kulturowy,

10) ekonomiczny,

11) organizacyjny,

12) techniczny,

13) historyczny,

14) polityczny,

15) międzynarodowy,

16) wiele innych, zależnych od rodzaju zagrożenia.

4. P odmioty odPowiedzialne za zaPewnienie bezPieczeństwa

wewnętrznego .

Zgodnie z treścią art. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.

U. Nr 30, poz. 179, z późn. zm.) podmiotem, ustawowo zobowiązanym do

„ochrony bezpieczeństwa obywateli oraz do utrzymania bezpieczeństwa

i porządku publicznego” – jest Policja.

Oczywiste jest, że chodzi tu o bezpieczeństwo obywateli oraz bez-

pieczeństwo i porządek publiczny w tradycyjnym, klasycznym rozumieniu

tych pojęć. Współczesne państwo, wolne od patologii i dysfunkcjonalno-

ści, w dobie zagrożeń i kataklizmów globalnych, ma obowiązek zapewnić

narodowi, społeczności lokalnym i poszczególnym obywatelom, ochronę

przed każdym zagrożeniem każdego bezpieczeństwa (każdym rodzajem

niebezpieczeństwa), wymienionym wcześniej w punkcie 3. Takie szerokie

pojmowanie bezpieczeństwa publicznego, przyjmowane jest w większości

4 Tamże. Str. 88-89

Dowodzenie jednostkami policji w sytuacjach kryzysowych

509

krajów UE. Banalnie oczywiste jest także to, że realizacja tego obowiązku

państwa nie może spoczywać tylko na Policji czy ABW. Liczba i rodzaj

podmiotów, które powinny być zaangażowane w zapewnienie danego

bezpieczeństwa i ograniczenie jego zagrożenia, zależy od jego rodzaju

chronionego dobra i grożącego mu niebezpieczeństwa. Podstawowymi

podmiotami, na których spoczywa omawiane tu zadanie, są odpowiednie

ogniwa administracji centralnej i samorządowej .

Do zapewnienia szeroko rozumianego porządku publicznego, powo-

łane są także wyspecjalizowane służby ratunkowe , m.in. takie jak:

1) Państwowa Straż Pożarna,

2) Medyczne Służby Ratownicze,

3) Lotnicza Służba Ratownicza,

4) Służba Ratownictwa Chemicznego,

5) Straż Graniczna,

6) Obrona Cywilna Kraju,

7) Górskie Pogotowie Ratunkowe,

8) Wodne Pogotowie Ratunkowe,

9) Państwowa Inspekcja Sanitarna,

10) Państwowa Inspekcja Weterynaryjna

11) inne.

ii. b ezPieczeństwo Publiczne w sytuacjach

kryzysowych .

1. o chrona bezPieczeństwa wewnętrznego jako element misji

administracji Publicznej .

Misja administracji publicznej wiąże się z organizowaniem życia spo-

łecznego i gospodarczego w państwie. W tym zakresie są formułowane

cele związane z realizacją działań mających na celu zapewnienie bezpie-

czeństwa wewnętrznego i zewnętrznego kraju.

Art. 146 ust. 1 Konstytucji stanowi, iż Rada Ministrów prowadzi po-

litykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej. To sformuło-

wanie oznacza dążenie ustrojodawcy nie tylko do silnego uwypuklenia

pierwszoplanowej roli tego organu w sprawach polityki państwa, ale też

dążenie do stanowczego eliminowania konkurencyjności ośrodków kieru-

jących bieżącą polityką państwa. 5 Warunkuje to podsystem celów, zadań

i wartości. Nie mniej ważne są stwierdzenia zawarte w art. 146 ust. 4

pkt 7 i 8, zgodnie z którymi Rada Ministrów zapewnia bezpieczeństwo

5 J. S. Langrod, Instytucje prawa administracyjnego. Zarys części ogólnej (reprint),

Wyd. Zakamycze 2003, s.34.

510

Henryk TOKARSKI

wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny i zapewnia bezpieczeń-

stwo zewnętrzne państwa. 6

Biorąc pod uwagę, iż Rada Ministrów jako organ władzy wykonaw-

czej posiada uprawnienia w zakresie bieżącego prowadzenia polityki pań-

stwa, należą do niej wszystkie sprawy polityki państwa nie zastrzeżone

dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego. 7 Takie usy-

tuowanie omawianego organu sprawia, iż musi on w hierarchii swoich ce-

lów uwzględniać kwestie wewnętrznego zagrożenia stabilizacji państwa.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 Ustawy z 4 września 1997 r. o działach ad-

ministracji rządowej, dział spraw wewnętrznych związany z ochroną we-

wnętrznego bezpieczeństwa państwa obejmuje sprawy:

− ochrony i bezpieczeństwa publicznego,

− ochrony granic państwa, kontroli ruchu granicznego i cudzoziem-

ców oraz koordynacji działań związanych z polityką migracyjną

państwa,

− zarządzania kryzysowego,

− obrony cywilnej,

− ochrony przeciwpożarowej,

− przeciwdziałania skutkom klęsk żywiołowych i innych podobnych

zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu powszechnemu,

− nadzoru nad ratownictwem górskim i morskim,

− obywatelstwa,

− ewidencji ludności, dowodów osobistych i paszportów,

− rejestracji stanu cywilnego oraz zmiany imion i nazwisk. 8

2. P ojęcie zarządzania kryzysowego .

Wcześniejsze uwagi nie dotyczą zagrożeń bezpieczeństwa publicz-

nego, powstającego w sytuacjach kryzysowych np. katastrof i klęsk ży-

wiołowych oraz zamachów terrorystycznych. W takich przypadkach tra-

dycyjne służby i ich standardowe działania są mało przydatne.

Zgodnie ze spotykaną w literaturze przedmiotu oraz zawartą w Usta-

wie z dnia 26 kwietnia 2007 r. O zarządzaniu kryzysowym deiniują za-

rządzanie kryzysowe jako działalność organów administracji publicznej,

będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, polegają-

ca na:

6 S. Wrzosek, Bezpieczeństwo wewnętrzne we współczesnym państwie. (Praca

Zbiorowa) Politechnika Rzeszowska. Rzeszów 2008 s. 26-27.

7 Z. Łuniewska, B. Jaworska - Dębska, R. Michalska Badziak, E. Olejniczak –

Szałowska, M. Stahl. Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii

i orzecznictwie, Warszawa 2002, s. 243.

8 S. Wrzosek, Bezpieczeństwo wewnętrzne we współczesnym państwie. (Praca

Zbiorowa) Politechnika Rzeszowska. Rzeszów 2008 str. 26-27.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: