sen.doc

SEN I CZUWANIE ( R. 9)

Richter- pierwsze badania, że sen jest zjawiskiem endogennym

CYKL ENDOGENNY- „pochodzący z wnętrza” rytm wytwarzany przez org., niezależny od śr. Zewn. ( pór roku, T, dł. dnia i nocy)

- około roczny – wewn. kalendarz przygotowujący org. do zmian pór roku

- około dobowy – trwa ok. doby, wykazuje stałość dla danego osobnika w danym otoczeniu, nawet przy braku info o czasie, u zwierząt, owadów i ludzi, związane z snem i czuwaniem, częstością jedzenia i picia, oddawania moczu, T ciała, wydzielaniem hormonów, wrażliwością na niektóre leki -  cykle zsynchronizowane --à obecność jednego głównego zegara biologicznego

             -T ciała a sen: max 6 godzin przed snem 37,2, min 2 godziny po rozpoczęciu snu 36,7

            - czas trwania zależy od ilości światła : stałe-  problemy ze snem, cykl krótszy niż 24h, ciągła ciemność – problemy z budzeniem się, rytm wolniejszy, mieszane ( światło przy aktywności, ciemność przy śnie) – cykl 24/25h.

             - eksperyment : doba 28h, ludzie nie mogli dostosować się do tego cyklu, wytworzyli własne rytmy aktywności i T ciała, takie same u uczestników ok. 24,2h.

MECHANIZMY ZEGARA BIOLOGICZNEGO

- mózg wytwarza własne rytmy czyli zegar biologiczny, który jest, odporny i solidny,  niewrażliwy na zakłócenia – ślepe i głuche zwierzęta mają normalne rytmy, niewrażliwy na czynniki takie jak: brak wody, jedzenia, prom X, śr. uspokajające, alkohol, znieczulenie, brak tlenu, uszkodzenia mózgu (!), usunięcie gruczołów, hibernację.

-jądro nadskrzyżowaniowe SCN –nad skrzyżowaniem wzrokowym, kontroluje rytm snu i Tciała, wytwarza rytm samo z siebie, uwarunkowane genetycznie, nie nabyte ,uszkodzenie: rytmy mnie regularne, niezsynchronizowane z wzorcami światła i ciemności--à badanie : przeszczep kom. O rytmie 20h do mózgu z uszkodzonym 24h SCN wywołało rytm 20h

- biochemia: badania u muszki owocowej

Geny period (per) i time less (tim) produkują białka , które działają na zasadzie sprzężenia zwrotnego:

Rano niski poziom tim i per--à dzień rośnie-àwieczór max poziom (senność) -à sygnał dla genów, żeby zatrzymać ich produkcję -ànoc białka niesyntetyzowaneà rano niski poziomà cykl od nowa

Senność wywołana wysokim poziomem białek oddziaływujących na białko  clock , uszkodzone clock – mniej snu

Czuwanie- niski poziom per i tim

Światło po zmierzchu dezaktywuje tim -à sztuczne oświetlenie wieczorem zmniejsza senność i przestawia zegar biologiczny

Uszkodzone per-à regularne zasypianie, wczesne budzenie się szybszy zegar

- melatonina: wydzielana przez szyszynkę SCN reguluje jej aktywność , wydzielana w nocy zwiększa senność, poziom rośnie 2-3 h przed snem ( zażycie M wieczorem nic nie da , bo i tak jest wytwarzana), M przyjęta o innej porze –senność za 2h, wpływa na receptory SCN, przeciwutleniacz, małe dawki (0,3mg/dzień) nie szkodzą, większe – nie widać skutków ubocznych od razu, ale u szczurów- zaburzenia jak ch. Parkinsona , produkcja nie jest regulowana- nie znana czystość leku.

Zażyta po południu: przyspiesza zegar- szybciej zaśnie, wcześniej się obudzi

Zażyta rano: zwalnia zegar - później zaśnie, później się obudzi

NASTAWIENIE I PRZESTAWIENIE ZEGARA

-rytm swobodnie biegnący – nie modyfikowany przez żadne bodźce, gdyby taki był rytm okołodobowy, to „opóźnienia” by sie kumulowały w czasie i mielibyśmy przesunięcia w rytmie coraz większe

- dlatego mamy zeitgeber = dawca czasu– bodziec przestawiający rytm okołodobowy, tym dawcą jest światło, ćwiczenia fizyczne, hałas, posiłek, T otoczenia, bark snu  ( u zwierząt morskich- pływy)

Więc: jeśli chcemy się długo uczyć, to trzeba sobie świecić żarówami i słuchać łomotu oraz poskakać sobie trochę ;D

Niewidomi: muszą używać innych zeitgeberów , ale kiedy muszą zrobić coś niezgodnego ze swoi cyklem zsynchronizowany z pracą to  maja większe przesunięcia

- noworodki: ciemno cały czas w brzuszku, więc ich krótkie nieregularne okresy sen czuwanie z odrębnych rytmów praw ego i lewego SCN-à badania na chomikach ;D ciągle w stałym oświetleniu- 2 rytmy snu i czuwania na dobę z 2 rytmów L i P SCN

- jet lag= ch.transatlantycka- zaburzenie rytmów okołodobowych przez zimne strefy czasowej, objawy: senni w dzień, bezsenni w nocy, słaba koncentracja: przyczyna: brak synchronizacji z. wewn z czasem zewn.

Łatwiejsze dostosowanie: na zachód , bo w nocy mamy światło i jesteśmy aktywni,  później idziemy spać i rano już powinniśmy być przystosowani w miarę-àopóźnienie fazy

Gorzej się dostosować: na wschód , bo trzeba iść spać wcześniej i wcześniej wstać-àprzyspieszenia fazy

Całe to jest stresujące, bo rośnie poziom kortyzolu ( z nadnerczy), a to może uszkodzić neurony hipokampie-à badali stewardesy i miały mniejsze V hipokampa biedne i upośledzenia pamięci ;Dale może to być wynikiem latania samolotem tez…

Żeby to zwalczyć: diety albo witaminki, ale cholera wie czy to działa ;D

Za to zrób sobie: jasne światło przy aktywności, spokój i ciemność na odpoczynek i nie śpij w ciągu dnia, jeśli masz spać w nocy albo melatonina 2-3h przed snem

-praca zmianowa: jak się idzie spać rano, to się krótko śpi, nawet ja się nie spało długo, T ciała nadal jest max, nie wysypia się i nawet przez długi czas nie da się przestawić taaa;D

Ważniejsze światło jako wpływ niż aktywność: w pracy za małe Nat świtała ( 150-180 luksów) żeby się przestawić ,najlepiej żeby spać wtedy w b. ciemnym pokoju, a pracować w b, jasnym

-światło a SCN – szlak siatkówkowo – przedwzgórzowy -  z siatkówki bezpośrednio do SCN , jego aksony zmieniają aktywność SCN , nie są a normalnych receptorów siatkówki-à uszkodzenie czopków i pręcików nie wpływa na to, ślepce ( takie zwierzątka ;D)

To są kom, ze specjalnych kom zwojowych siatkówki o specjalnym barwniku, innym niż czopki i pręciki, nie biorą udziału w pr. widzenia, reakcja na światło bez pośrednictwa czopków i pręcików, najwięcej ich w pobliżu nosa ( więc w sumie to wąchamy światło ;D , bardzo powoli reagują na światło: włączają się i wyłączają, nie reagują na chwilowe zmiany natężenia, Ana ogólną jego ilość w danym przedziale w min lub h à tak SCN szacuje porę dnia!

FAZY SNU

-Bada się je przy pomocy EEG (elektroencefalograf) – rejestruje aktywność elektryczna mózgu przez elektrody na głowie. Rejestruje aktywność populacji neuronów obok elektrody, nie pojedyncze neurony. Jest to uśredniona aktywność neuronów i ich aksonów -à płaski gdy 1 połowa kom zwiększy potencjał, a 2 zwiększy, fluktuacje, gdy zsynchronizowane potencjały neuronów ( równoczesne przewodzenie imp).

-aktywność: w odprężeniu fale alfa: 8-12Hz

Fazy snu:

-faza 1:   po zapadnięciu w sen, aktywność wysoka, ale obniża się, nieregularne, niska A

- faza 2: wrzeciona senne- 12-14Hz, co pół s, z oddziaływań cyklicznych i oscylujących między wzgórzem a korą, zespół K – ujemna fala, duża A potem mniejsza i wolniejsza fala dodatnia, też w innych fazach Sanu na niespodziewane bodźce

- faza 3 i 4 – obniża się tętno, częstość oddechu, aktywność mózgu-  sen wolnofalowy

Faza 4- wrażliwość narządów zmysłów nie zmienia się, ale wzgórze nie przesyła już sygnałów do kory, wyjątek- gdy bodziec intensywny lub ważny- np. płacz dziecka

- potem znów faza 3 i 2, a zamiast 1 – sen REM, faza 1 tez może się pojawi ć znów

SEN REM

Masakryczne badania Jouveta- usuwał korę kotom  ble!, odkrył sen REM- większa aktywność mózgowa przy całkowitym zwiotczeniu mięsni-à paradoksalny(pozornie sprzeczny), bo ma cechy snu głębokiego płytkiego

Potem badania Kleitmana i Aserinskyego – ruchy gałek ocznych w śnie ,

- paradoksalny- u zwierząt, REM- u ludzi, bo nie wszystkie zwierzęta mają ruchy gałek ocznych we śnie

- nieregularne, szybkie fale o niskiej częstotliwościàaktywność mózgu jak w fazie 1à sen płytki

- rozluźnienie m, posturalnych bardziej niż winnych fazach-à sen głęboki

- specyficzne wahadłowe ruchy gałek ocznych (polisomnograf- rejestruje EEG i ruchy gałek)

Fazy poza REMà sen non- REM (NREM)

Cykl faz snu: 1à2à3à4à3à2àrem cały cykl trwa ok. 90 min,  na początku dominują fazy 3i 2, potem coraz więcej snu REM

: 1à2à3à4- trwają 60-90 min od zaśnięcia

Marzenia senne: są  śnie REM głównie, są wtedy b, złożone i wyraziste ( ale niekoniecznie) , ale też w NREM

Pacjenci z uszkodzeniem mózgu mają sen REM, a nie mają snów, a inni maja sny mimo braku REM-à sny b intensywne w REM, ale niekoniecznie

POBUDZENIE

Odcięcie śród od przodomózgowie i niższych dróg czuciowych à sen przez tydzień! Ale większy wpływ ma przecięcie śródmózgowia niż niższych dróg ( bo odcięcie niższych dróg-à nadal sen i czuwanie)

- odpowiada za to twór siatkowaty – struktura od rdzenia przedłużonego do przodomózgowia, wysyła aksony do górnych cz, mózgu ( dr. wstępująca) i do r. kręgowego ( cz. Zstępująca), siatkowaty- z 1 obserwacji, że neurony tworzą rozległa sieć pozornie przypadkowych połączeń.

- ukł. śródmózgowiowo- mostowy- reguluje pobudzeni kory, otrzymuje imp z układów sensorycznych i sam spontanicznie tez jest aktywny, wysyła aksony do wzgórza i przodomózgowia podstawnego, wydziela tam AcH i Glu, które pobudzają te obszary i przekazują pobudzeni dalej do kory, utrzymuje stałe pobudzenie i podwyższa ja w sytuacjach nowych lub wymagających koncentracji, stymulacja w śnieàpobudzenie,  w czuwaniuà zwiększenie czujnościè fale o wyższej częstotliwości 30z, ma jeszcze dodatkowe obwody pobudzające niezależnie korę- selektywne pobudzeni na niektóre bodźce wzrokowe lub słuchowe

- miejsce sinawe- mikroskopijne ale b. ważne! , długi czas nieaktywne, dopiero aktywuje się na sytuacje znaczące , wydziela NE , jego aksony b. rozległe- takie małe, a takie sprytne ;D i jedyne źródło pobudzenia NE w korze! Mozę zwiększać zdolność zapamiętania nowych zdarzeń

- przodomózgowie podstawne-wysyła aksony do wzgórza i kory, wydziela AcH , pobudza behawioralnie, ale też GABA- hamuje pobudzenie, uszkodzenie: spadek pobudzeni, zaburzenia uczenia i uwagi,  wydłużenia fazy NREM ( ch. Alzheimera- zab. uwagi i pamięci)

- podwzgórze – wydziela histaminę ( ukł histaminowy) , która pobudza à leczeni alergii lekami przeciwhis wywołuje senność, jeśli przenikają barierę krew- mozg

ZASYPIANIE

Warunek:  zmniejszenie pobudzenia, obniżenie T ciała i mózgowia,

1.       Odpływ krwi z cz. Ciała mózgu do dłoni i stóp ( na obwód)- zwiększa się wymiana Q z otoczeniem i obniża T ciała

2.       Zmniejszeni stymulacji- zmniejszeni ilości dopływających bodźców ( wyjątek : kołysanie pobudza ukł równowagi przedsionkowy)

3.       Zahamowanie aktywności ukł. pobudzających mózgu- adenozyna-  z rozkładu AMP. kumuluje się w org w trakcie dnia, na przodomózgowie podstawne: receptor w błà przekaźnik wtórnyà hamuje aktywność , wpływa na geny w jądrzeà umożliwia długotrwały sen, przy braku snu: rośnie poziom adenozyn i senność przez wiele dni ( tzw dług senny)

4.       Kofeina- pobudza, bo blokuje receptory adenozyny, zwęża n.krw w mózgu i ogranicza dopływ krwi ( odstawienie kawy powoduje migrenę, bo za dużo krwi dopływa i głowa puchnie ;D

...