Rachunkowość zarządcza              wykład 4              29.05.2011

EGZAMIN 02.07.2011 – SOBOTA – GODZ 9.00

Część teoretyczna – ujęta w postaci testu jednokrotnego wyboru (15 pytań testowych): dobra odpowiedź +2; błędna odpowiedź -1; brak odpowiedzi 0

Część zadaniowa -  zadania sytuacyjne – punktowane do 30 pkt. Np.: 3 zadania do 10 pkt.; zadania przerabiane na ćwiczeniach i te z wykładów; zadania jedno tematyczne np.: rozlicz produkcję pomocniczą, koszty wydziałowe na zlecenia; dotyczące ewidencji kosztów w 2 układach (zaksięguj w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym); z kalkulacji koszów (podziałowa ze współczynnikami, zleceniowa, doliczeniowa); przyjęcie wyrobów do magazynu; z rachunku kosztów zmiennych

Max 60 pkt; 60% na zaliczenia (od 36 pkt)

WPROWADZENIE DO MODELU RACHUNKU KOSZTÓW ZMIENNYCH

Według kryterium rodzaju i zakresu rozliczania kosztów, rachunek kosztów dzieli się na:

·          Rachunek kosztów pełnych

·          Rachunek kosztów zmiennych

Rachunek kosztów pełnych jest systematyczny rachunkiem kosztów, wykształcił się on historycznie jako pierwszy – jest uważany za tradycyjny system rachunku kosztów.

Ma on zastosowanie głównie przy kalkulacji historycznego kosztu wytwarzania produktów, wykorzystywany jest również przy sporządzaniu obligatoryjnych sprawozdań i ocenie rentowności produktów.

Jest on oparty na założeniu, że wszystkie koszty zostały poniesione w związku z wytworzeniem określonych produktów.

Wycena wytworzonych wyrobów odbywa się na poziomie kosztów pełnych, to znaczy na poziomie kosztów bezpośrednich i pośrednich

Istnieją podstawowe ograniczenia zastosowania rachunku kosztów pełnych które wiążą się z:

·          Systematycznym spadkiem udziału kosztów bezpośrednich w kosztach całkowitych na rzecz wzrostu udziału kosztów pośrednich

·          Ze zmniejszaniem się możliwości pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych przedsiębiorstwa (zniekształcenie kosztu wytworzenia)

Rachunek kosztów zmiennych – powstał gdy przedsiębiorstwa zostały zmuszone przez otoczenie do przestawienia się z orientacji produkcyjnej na rynkową, gdzie nie produkcja,  a sprzedaż są źródłem powodzenia przedsięwzięcia.

W rachunku kosztów zmiennych przyjmuje się założenie, że nie wszystkie koszty wytworzenia poniesione przez jednostkę gospodarczą są kosztami produktów, dlatego nie wszystkie koszty wytworzenia są rozliczane na produkty.

Istotą rachunku kosztów zmiennych jest więc założenie, że jedynie część kosztów wytworzenia produktów zależy od wielkości produkcji.

Rachunek kosztów zmiennych dzieli koszty na zmienne i stałe. Kosztami produktu są tylko koszty zmienne wytwarzania, natomiast koszty stałe wytwarzania nie są składnikiem zapasów produktów i zostają bezpośrednio przyporządkowane przychodom (odnoszone na wynik).

Z punktu widzenia zmian na wielkość produkcji ogół kosztów dzieli się na:

·          Koszty stałe (np. amortyzacja)

·          Koszty zmienne

Ścisły podział na koszty stałe i zmienne w praktyce jest bardzo trudny, gdyż część kosztów stałych ma charakter kosztów względnie stałych, reagując nieznacznie na zmienny rozmiaru produkcji.

Koszty stałe pozostają na zbliżonym poziomie niezależnie od kształtowania się rozmiarów produkcji, reagują one jedynie w sposób nieznaczny. Związane są one z zaangażowaniem zasobów czynnych i utrzymaniem normalnych zdolności produkcyjnych.

Koszty stałe można podzielić na:

·          Koszty bezwzględnie stałe – są to koszty całkowicie niezależne od zmian wielkości produkcji lub działalności jednostki, np. odpisy amortyzacyjne budynków.

·          Koszty względnie stałe (inaczej skokowo zmienne) – to takie koszty, które pozostają bez zmian w określonym przedziale zmienności produkcji lub działalności, jednak po przekroczeniu wyznaczonych progowych wielkości produkcji koszty te wzrastają skokowo, aby potem kształtować się na nowym stałym poziomie. Np. amortyzacja maszyn produkcyjnych

Rysunek wykresy

Jednostkowe koszty stałe maleją, kiedy produkcja rośnie a rosą kiedy produkcja spada

Rozmiary produkcji i koszty stałe

Jeśli nie dzielimy na jednostkę – koszty stałe

W praktyce koszty zmienne mogę reagować na zmiany wielkości produkcji w zróżnicowany sposób.

Dlatego wyróżnia się koszty zmienne:

·          Proporcjonalne – ich tempo przyrostu (zmian) jest takie samo jak tempo zmian produkcji

·          Koszty zmienne progresywne – ich tempo wzrostu jest wyższe niż tempo wzrostu produkcji.

·          Koszty zmienne degresywne – ich tempo wzrostu jest niższe niż tempo wzrostu produkcji

Do kosztów proporcjonalnych zalicza się:

·          Koszty płac bezpośrednich w prostym akordowym systemie płac

·          Koszty materiałów bezpośrednich

·          Koszty energii służącej do napędu maszyn

Koszty zmienne progresywne to koszty rosnące w większym stopniu niż wzrost produkcji. Do kosztów progresywnych mogą być zaliczone koszty płac bezpośrednich w akordzie progresywnym.

Koszty zmienne degresywne – jeżeli w wyniku przyrostów wielkości produkcji następują coraz mniejsze przyrosty kosztów; przykładowo: koszty konserwacji i remontów maszyn produkcyjnych.

Rozmiary produkcji i koszty zmienne

Koszty zmienne przeliczone na jednostkę są wielkością stałą

RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH

Rachunek ten bazuje na podziale wszystkich kosztów

MODEL RACHUNKU KOSZTÓW ZMIENNYCH

Koszty ogółem

K=Kz+Ks

Kz – koszty zmienne

Ks – koszty stałe

Koszty zmienne

Kz=kz ×x

x- wielkość produkcji w danym okresie

kz- jednostkowy koszt zmienny wytworzenia

Koszty ogółem – przedstawione jako funkcja – ilość produkcji

K=kz×x+Ks

S = p×x

S-przychody

p – cena sprzedaży

x - ilość produkcji sprzedanej = produkcji wytworzonej

Wzór na liczenie zysku

Z=S-K

S – przychody

K – koszty

Z=(p×x)-(kz×x+Ks)

Z=(p-kz)x-Ks

Marża pokrycia – służy na pokrycie kosztów stałych i ewentualny zysk

Jednostkowa marża pokrycia

mp=p-kz

p - cena

kz - jednostkowy koszt zmienny

Globalna marża pokrycia

Mp=S-Kz

Zwiększamy tę produkcję która ma wyższą marżę pokrycia. Może być wykorzystywana w różnych rachunkach decyzyjnych krótkookresowych (analiza finansowa).

Ilościowy próg rentowności – pokazuje taką wielkość produkcji sprzedanej która pokrywa dokładnie koszty. Jeżeli sprzedaż jest powyżej tego progu osiągamy zysk, a poniżej stratę.

Xr=Ksp-kz

Ks – koszty stałe

(p – kz) – jednostkowa marża pokrycia

Wartościowy próg rentowności – jaki przychód ze sprzedaży równoważy moje koszty całkowite

Xr×p

Graficzna interpretacja progu rentowności

K – prosta kosztów. Wychodzi z poziomu kosztów stałych

S – krzywa przychodów (sprzedaży)

Xr – przy takiej produkcji sprzedanej, koszty i przychody są takie same.

Przykład 1

Zakład (jednoosobowa działalność gospodarcza) wytwarza i sprzedaje krzesła, informacja o kosztach wytwarzania i przychodach:

·          Jednostkowy koszty zmienny 31 zł/szt

·          Koszty stałe (miesięczne) 2800 zł

·          Cena sprzedaży 45 zł/szt

·          Ilość produkcji wytworzonej i sprzedanej w danym miesiącu 300 szt

Obliczyć:

·          Wynik ze sprzedaży

·          Ilościowy próg rentowności

·          Wartościowy próg rentowności

Liczymy zysk:               Z=(45-31)×300-2800=4200-2800=1400

(Cena –koszt zmienny)×ilość produkcji-koszty stałe

Xr=280014=200 szt – minimum produkcji

Przy 200 szt zysk wynosi: Z=(45-31)×200-2800=0

Wartościowy próg rentowności: Xrw=200×45=9000 zł

Próg rentowności dla produkcji wieloasortymentowej

Xr=Ks(pi-kzi)×ui

ui – udział i-tego produktu w przychodach ogółem

Koszty stałe dzielimy przez sumę marży pokrycia dla i-tego produktu, ale te marże nie będą sumowane normalnie ale muszą być przeważone współczynnikiem udziału. Najpierw mnożymy wszystkie marże pokrycia przez współczynnik udziału dla i-tego produktu a na samym końcu sumujemy.

Zadanie:

Przedsiębiorstwo wytwarza i sprzedaje dwa wyroby A i B. dane o tych wyrobach przedstawia tabela