Ryszard Kinalski Kompendium rehabilitacji i fizjoterapii dla student�w oddzia��w fizjoterapii akademii medycznych Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner Wroc�aw Wszelkie prawa zastrze�one, szczeg�lnie prawo do przedruku i t�umaczenia na inne j�zyki. �adna z cz�ci tej ksi��ki nie mo�e by� w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej pisemnej zgody wydawnictwa. Dotyczy to r�wnie� sporz�dzania fotokopii, mikrofilm�w oraz przenoszenia danych do system�w komputerowych. (c) Copyright by Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wroc�aw 2002 Prof. dr hab. Ryszard Kinalski Kierownik Katedry i Zak�adu Neurofizjologii Klinicznej AM w Bydgoszczy Adiunkt Kliniki Rehabilitacji AM w Bia�ymstoku Lektorat: lek. med. Edyta B�a�ejewska Redaktor: K. Halina Kocur Redaktor-producent: Grzegorz Ociepka Opracowanie typograficzne i przygotowanie do druku: Maciej Wr�czycki Opracowanie skorowidza: lek. med. Teresa Szawrowicz Projekt ok�adki: Piotr Kawecki Kierownictwo edycji: Dariusz Sapota ISBN 83-87944-53-X Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, ul, M. Sk�odowskiej-Curie 55/61 50-950 Wroc�aw, tel. 071/3285487, 3283068, 3283069, fax 071/3284391 http://www.urbanpartner.pl Druk i oprawa: Drukarnia Delta s.c., Wroc�aw Od autora XI Wst�p l 1. REHABILITACJA 5 1.1. Za�o�enia i geneza koncepcji 5 1.2. Wielokierunkowo�� ewolucji rehabilitacji 7 1.3. Podmiotowo�� osoby niepe�nosprawnej i zmiany w orzecznictwie lekarskim 8 1.4. Uwarunkowania skuteczno�ci rehabilitacji 10 1.4.1. Akceptacja 10 1.4.2. Bariery 10 1.4.3. Podstawy naukowe H 1.4.4. Post�p medycyny 12 1.5. Zesp� rehabilitacyjny 12 1.6. Rein�ynieria w rehabilitacji 15 2. FIZJOTERAPIA 19 2.1. Rozw�j fizjoterapii i rehabilitacji w Polsce 19 2.2. Rozw�j fizjoterapii i rehabilitacji w USA 22 3. BIOMECHANIKA I NEUROFIZJOLOGIA RUCHU 25 VI Spis tre�ci Spis Lre�ci VII 27 29 31 34 36 37 38 4. BIOMECHANIKA KLINICZNA 27 4.1. Poj�cia podstawowe 4.2. Aktony i klasy mi�ni 4.3. �rodki ci�ko�ci cia�a i poszczeg�lnych segment�w 4.4. Biokinematyka biernego uk�adu ruchu 4.5. Kinematyka parametr�w ruch�w w stawach 4.6. (ioniometria 4.7. Biomechanika r�wnowagi cia�a 5.NEUROFIZJOLOGIA KLINICZNA 41 5.1. Kontrola nerwowa ruchu 11 5.2. Struktury i funkcje m�zgu zwi�zane z kontrol� ruchu 42 5.3. Poziomy integracyjne uk�adu nerwowego zwi�zane z kontrol� ruchu 43 5.4. Narz�d r�wnowagi 44 5.5. Mechanizm lokomocji i rdzeniowy generator wzorca kroczenia 45 5.6. Plastyczno�� uk�adu nerwowego 47 5.6.1. Plastyczno�� jednostki ruchowej .17 5.6.2. Plastyczno�� neuronu 48 5.6.3. Plastyczno�� m�zgu 52 5.7. Struktury uk�adu nerwowego autonomicznego 53 5.8. Funkcje kontrolne nerwowo-humoralne 54 5.9. Neurosekrecje 55 6.4. Testy instrumentalne 69 6.4.1. Testy instrumentalne biomechaniczne 69 6.4.2. Testy instrumentalne neurofizjologiczne 71 7. KINEZYTERAPIA 87 7.1. Podstawy klasyfikacji �wicze� leczniczych 87 7.1.1. Uk�ad kostno-stawowy 88 7.1.2. Mi�nie szkieletowe 88 7.1.3. Uk�ad nerwowy 88 7.1.4. Uk�ad oddechowy 89 7.1.5. Uk�ad kr��enia 89 7.1.6. Uk�ad trawienny i moczowo-p�ciowy 89 7.2. Systematyka i metodyka kinezyterapii 90 7.2.1. Gimnastyka podstawowa 90 7.2.2. �wiczenia podstawowe 95 7.2.3. �wiczenia specjalne 97 7.2.4. Specjalne pozycje cia�a 100 7.2.5. Programy specjalne kinezyterapeutyczne 102 7.2.6. Zasady bezpiecze�stwa prowadzenia �wicze� 106 7.3. Zwi�zki z kultur� fizyczn� i sportem 106 7.4. Urz�dzenia i sprz�t do kinezyterapii 107 7.5. Zaopatrzenie ortopedyczne 108 7.3. 6.METODY DIAGNOSTYCZNE 6-1. Badanie podmiotowe 6-2. Badanie przedmiotowe 6.3. Testy kodowe 6.3.1. Test Lovetta ., 6.3.2. Skala Ashwortha 6.3.3. Wska�nik Barthela 6.3.4. Pomiar niezale�no�ci funkcjonalnej 6.3.5. Skala uszkodze� ASIA 6.3.6. Analogowa skala b�lu .. 59 60 60 63 63 63 64 64 67 67 8.MASA� 113 Masa� klasyczny r�czny 114 Masa�e specjalne r�czne 115 Masa� segmentowy 115 Masa� tkanki ��cznej 116 Masa� okostnowy 116 Drena� hmfatyczny 117 Masa�e mechaniczne podwodne 117 Masa� mechaniczny wibracyjny 117 Aquavibron 118 VIII Spis tre�ci Spis tre�ci IX Masa�e wodno-wirowe 118 Masa� synkardialny 118 Masa� jelita grubego 119 Masa� punktowy (akupresura) 119 Og�lne zasady BHP 119 9. FIZYKOTERAPIA 121 9.1. Podstawy systematyki fizykoterapii 121 9.2. Fizjologiczne podstawy fizykoterapii 125 9.3. Terrnoterapia 128 W�a�ciwo�ci fizyczne energii cieplnej, jej wymiana i regulacja w organizmie 128 9.3.1. Leczenie ciep�em 129 9.3.2. Leczenie zimnem 129 9.4. Leczenie �wiat�em 130 9.4.1. Helioterapia 130 9.-1.2. Melatonina 131 9.4.3. Promienie podczerwone 132 W�a�ciwo�ci fizyczne 132 Dzia�anie biologiczne 132 Urz�dzenia fizykoterapeutyczne 133 9.4.4. Promienie ultrafioletowe 133 W�a�ciwo�ci fizyczne 133 Dzia�anie biologiczne 134 Urz�dzenia fizykoterapeutyczne 135 9.4.5. Promieniowanie laserowe 136 W�a�ciwo�ci fizyczne 136 Dzia�anie biologiczne 137 Urz�dzenia fizykoterapeutyczne 138 Og�lne zasady BHP w �wiat�olecznictwie 138 Og�lne zasady BHP przy stosowaniu laseroterapii 139 9-5. Elektrolecznictwo 139 Podstawy fizyczne 139 9.5.1. Pr�d sta�y galwaniczny 142 Dzia�anie biologiczne 143 Urz�dzenia fizykoterapeutyczne 145 9.5.2. Pr�dy impulsowe ma�ej cz�stotliwo�ci 0,5-500 Hz 145 Rodzaje pr�d�w impulsowych ma�ej cz�stotliwo�ci 145 Dzia�anie biologiczne 149 9.5.3. Pr�dy impulsowe �redniej cz�stotliwo�ci 1000-100 000 Hz ... 150 Pr�d interferencyjny Nemeca 150 Dzia�anie biologiczne 150 Og�lne zasady BHP 151 9.5.4. Pr�dy wielkiej cz�stotliwo�ci 300 kHz-300 GHz 151 Metody elektroterapeutyczne pr�dami WCZ 152 Dzia�anie biologiczne 154 9.6. Pole magnetyczne 154 Dzia�anie biologiczne 155 Og�lne zasady BHP 155 Zasady post�powania w wypadku pora�enia pr�dem elektrycznym ... 156 9.7. 10. ULTRAD�WI�KI Dzia�anie biologiczne 161 Og�lne zasady BHP 162 11. INHALACJE 165 Dzia�anie biologiczne inhalacji i jonizacji powietrza 167 Urz�dzenia do inhalacji 168 Og�lne zasady BHP 168 12. LECZENIE UZDROWISKOWE 171 Reakcje organizmu podczas leczenia uzdrowiskowego 172 Odczyn uzdrowiskowy 172 Rehabilitacja uzdrowiskowa 173 Organizacja leczenia uzdrowiskowego 174 X Spis tre�ci 13. PRZYK�ADOWE PROGRAMY POST�POWANIA 177 13.1. Wybrane przyk�ady stan�w klinicznych 178 13.1.1, Pacjenci nieprzytomni 178 13.1.2- Pacjenci ze schorzeniami uk�adu kr��enia 178 13.1.3. Pacjenci ze schorzeniami uk�adu mi�niowo-szkieletowego 179 13.1.4. Rehabilitacja po udarze m�zgu ISO Program post�powania z pacjentem pu przebytym udarze m�zgu 181 Oddziafy udarowe 181 13.1.5. Rehabilitacja po uszkodzeniach rdzenia kr�gowego 181 13.1.6. Rehabilitacja w chorobach nerwowo-mi� �ni owych 182 14. PROGRAM STUDI�W I PLANOWANIE MIEJSCA ZATRUDNIENIA 187 SKOROWIDZ 189 Kompendium to jest efektem moich do�wiadcze� jako nauczyciela wychowania fizycznego (AWF we Wroc�awiu, 1947-1950), wyk�adowcy kinezyterapii i fizykoterapii {Medyczne Studium Zawodowe w Bia�ymstoku, 1962-1976), lekarza (AM w Bia�ymstoku, 1950-1955), ordynatora oddzia�u rehabilitacji (WSzZ im. �niadeckiego w Bia�ymstoku, 1962-1995), nauczyciela akademickiego neuro-fizjologh klinicznej (AM im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy od 1998 r.) i wyk�adowcy tego przedmiotu oraz propedeutyki rehabilitacji (AM w Bia�ymstoku od 2000 r.). Wyra�aj�c wdzi�czno�� swoim wszystkim nauczycielom akademickim, w szczeg�lno�ci nieod�a�owanemu kreatorowi i pierwszemu Rektorowi wroc�awskiego AWF, profesorowi fizjologii Andrzejowi Klisieckiemu, te� Iwowiakowi, tw�rcy s�ynnego powiedzenia "kulego, najwa�niejsze jest s�once, woda i powietrze", autor dzi�kuje w tym miejscu autorom i wyk�adowcom, kt�rzy zgodzili si� na opublikowanie w niniejszym kompendium swoich rycin. Zosta�o to zaznaczone w podpisach, w uj�tych w nawias liczbach pozycji pi�miennictwa rozdziahl, w kt�rym s� przedstawiane. �r�d�owe pochodzenie innych ilustracji zosta�o podane w ich podpisach, z pe�n� notk� bibliograficzn�. Za �yczliwe wsp�dzia�anie przy korektach manuskryptu i uzupe�nienie go skorowidzem s�owa podzi�kowania kieruj� pod adresem Wydawnictwa Medycznego Urban & Partner, kt�re przyj�o t� prac� do druku. Ryszard Kinalski Fizjoterapia, zajmuj�ca trwa�e miejsce w medycynie - obok leczenia operacyjnego i farmakoterapii - doczeka�a si� systemowego nauczania na wydzia�ach lekarskich akademii medycznych w Polsce. Legalizuje to Uchwa�a nr 152/97 Rady G��wnej Szkolnictwa Wy�szego z dnia 13 listopada 1997 r., opublikowana w Dzienniku Urz�dowym MEN z 1998 r. nr 3, p�z. 12. Okre�lone w niej zosta�y wymagania programowe dotycz�ce studi�w magisterskich na kierunku fizjoterapia, a tak�e mo�liwo�ci zatrudniania absolwent�w w r�nych miejscach pracy (zob. rozdz. 14). Nast�pi�o to w sytuacji, gdy ze wzgl�du na ogrom dost�pnych informacji praca fizjoterapeut�w stawa�a si� coraz trudniejsza i coraz bardziej odpowiedzialna. Fizjoterapia oczekuje teraz na ustaw� gwarantuj�c� jej autonomi�, na wz�r istniej�cych w innych krajach przepis�w prawnych. Istnia�a zatem potrzeba stworzenia systemu przygotowania studenta oddzia�u fizjoterapii do samodzielnego znajdowania potrzebnych informacji, przetwarzania ich, a nast�pnie nauczenia, a przede wszystkim skutecznego i odpowiedzialnego wykorzystania w praktyce klinicznej. Mi�dzy innymi tak�e w medycynie powsta�y takie systemy nauczania, kt�re pomagaj� studentom w nauce i w �wiczeniach praktycznych. Niniejsza praca stanowi pr�b� wej�cia do takiego systemu, wprowadzenia wybranego kierunku studi�w, co powinno zaspokaja� zar�wno potrzeby spo�eczne, jak i oczekiwania ka�dego studenta, by pozyska� wiedz� jak najbardziej aktualn�. Kompendium powinno zatem pom�c w zrozumieniu z�...
marszalek1