To najczęściej nie dialog. a monolog zjedną kanoniczną inteipretacj założoną przez aiy i z bataliami @ utrzymanie tej interpretacji jako hegemonicznej.
3 Wartotakże działać na rzecz odebrania wypowiedziom recenzentów charakteru dekretów Mniej więcej od początku XXI wieku mainy do czynienia z wyraźną asymetrią w polu ideologicznym — głos artystów w ramie przycichi DomlnuJac\ jest natomiast glos zmieniajacych się ekip recenzenckich, ktore oznajmiają początek lub koniec pewnych zainteresowaji ysztuce. Tak hyk w przypadku np. nowych banalistów; sztuki, którapomaga, sztuki, która będzie sięzajmowala pmblemeni globalizacji Najsłynniej pozostanie niewątpliwie wypowiedź Magdaleny Ujmy na stronie internetowej Bunkra Sztuki, gdy stwierdziła, że zajmowanie się władząjest dzisiaj ..passe”. Rok później ukazala się książka Jadwigi Staniszkis Bezsilność władza, podejmująca problem noy form władzy, jej zmieniających się zenmk6wi sposobów sprawowania kontroli, jej sieciowości Czy Staniszkis zapytana o celowość zajmowania się problemem ł r T że to jestjuż „passe” Czy w świecie, w którym władza uzywa ‚„zagroźenia terroiyzmem” do wzmocnienia swoich prerogaty inwigiluje obywateli, zmienia znaczenia języka, moSiają tak nai lekceważyć” Wypowiedź Magdaleny Ujmy odsłania bardzo wahiy problem Jest nim utrata zdobytej kompetencji. Oto sztuka wtoku swoich działań weszła w pale badania stosunków t oQt
— -
władzy i zdobyła pewną lrtościową kompetencję wtej dziedzinie. Ale kompetencjata nie ma szans
- -
utrzymać się wobec asymetrii w sile i częstości interpretacji— asymetrii między ypowiedziami artystćw ikrytyków Artyści „rnilczą” -niechętnie podejmująsię obr działań lich objaśniania, wobec czego pole to zajęte jest przez recenzentów Obecnością konkretnych treści w palu zainteresowań sztuki -W-t. można zawiadywać przy pomocy mód, przy pomocy słówla passe oraz przy pomocy chwalenia lub ranienia narcyza mieszkającego w każdym artyście. I tu pojawia się to, co nazwałbym amnezją ideologiczną i amnezją kompetencji. Sztuka nabywa sprawności w realizacji peMlych procedur poniawczych i gdy stają się użyteczne, gdy już sąywykorzystywane, spotykająsię z kompromitacią Efektem jest właśnie amnezja -
- - - — — -
ideologiczna, czyli utrata zdobytej kompetencji. Tak jak sztuka akumuluje wiedzę o sposobach plastycznego dńa:kompozycji, stosunkach przestrzennych, tak zapewne mogłaby werbalizować i ? akumulować wiedzę o stosowanych przez nią procedurach pomaw i krytycznych.
Czy poszerzanie się pola wolności w sztuce nie jest więc złudzeniem? „Dekrety recenzentow” powod;13. że zamiast pluralizmu mamy wewnętrzny hegemoniczny dyskurs. Rz wolności byłaby po prostu liczba mnoga: pola wolnośeL Rozmaitość pól zainteresowań i przede wszystkim zachowywanie i
ochrona zdobytej kompetencji. t
Stosowane sztuki społeczne
Instrumentalizacja autonomii umożliwia rozmaite zabiegi na sztuce: używfll a z i kolitriowania wiedzyJ na
— intuicji L wyobrazni, a słuzących wiedzy oraz działaniu politycznemu Oczywiscie sztuka moze tt byL używana isycznia ekspresja jnjbardziei nrz l ludzkiej kondycJ Kontrola nad auto to nie jedyna kontrola, jaką należaloby przejąć. Mamy jeszcze problem oryginalności i niejasności Te równieżnależałoby uczynić narzędziami działania swobodnie ykorzystywanymi, gdy poja się potrzeba Trzeba by odebrac oryginalnosLl rolę wartosciującą a więc kontrolną” W kłute U1L I Myślę, że sztuka mogłaby wykonać ruch przywołania dawnych znaczeźi słów. Autonomia, jako prawo w boru skn wolnosci, anie skrajnosobnosL Oryginalnoscjako swiadect lnwencji,a nie całkowita nowose I yJcszcieniejasnosć jako trudność komunikatu, anie brak czytelności i utrata zdolności
komurńkon ania,
- . C
Czy wejsele W zaleznosL od innych dyskursow — polityki, nauki —nie spowoduje ideologicniej redukcji - 1r sztuki do yłącn tych pożytecznych z punktu widzenia np. interesu politycznegojakiegoś ugrupowania? Takie zagrożenie niewątpliwie istnieje, ale za podjęciem ryzyka przemayy]ająprrynajmniej dwa powody:
1. S świetnie znajduje się w miejscach iy a ..bezużytecz jakiej doświadczająanyśc motywuje do zachowań yzykownych. Wilhelm Sasnal mówił, ma czasem wrażenie żejest mendą aTiyjn --kolaboruje z niem pozwala mu na powielaniejego pustki. Uzależnienie od ewidentnie - ‚„utylitarnych dyskursów jest zapewne podświadomym pragnieniem anystóy y się W fantazjach o zrnian jaka mogłaby się dokonać za sprawą sztuki.
2. Polityka, nauka religia potrahą to, co utraciła sztuka: realizswać związek z ludikąrzeczyw rozumiany jako wytwarzanie narzędzi dzialarna Narzędzi realizacji władzy realizacji witdA Sztuka poprzez ponowne zawlaszczenie może się dowiedzieć, jak być spoi ecnli e użyteczną — użyteczną na
- - _ — (
poziomie operacyjnym (jak być kontestatorem już wiei akurat tutaj ma ywsparcie dla dystrybucji zachowań
— .
kontestatorskich).
Dobiym przykładem artystycznego działania, które nie obawia się wchodzić w rozmaite formy ZaJCh jest film. Film bywa dosłownie ‚„używany” wzez rozmaite dy coniebudń dyskusji czy wątpliwości.
_ --
Za pomocąfklmu się int WaIc zabiega, informuje eduki przekonuje,
wskazuje na momenly zapaine, problematyczne. A iUm jest przecież baTdzo blisko pola sztuki. Kamera to
dzisiaj najlepszy przyjaciel artysty. - -
Doroia Jarecka piszt swego :„asu tekst o Elżbiecie Jabłońskiej. zadała następujące pytanie „Kornu I
do czego ma dziś służyć sztuka [ I ma) prowadzić dyskusję polilycnązawsze ułomną wobec
dyskursu Ęlozofówi socjo 1) Odpowiedźbrzmi: tak. maprowadńćtakądysku Dyskusję ź- Ltt
cenną, pomewaz urnie się posługiwac odmiennymi strategiami jesjza brat 2Łfl wyobrazniąi -
yrzeczuciem Ale cierni mwmez na powanie słabosci j lekcewazy samą sjebi Ww własny dyskurs pisala procedun autokompromitacji amnezji i odnawnnia Ignorancji Przedmioty teoretyczne w szkołach artystycznych sąlekceważone, Nauka ich przypomina raczej ćwiczeniepojemności pamięci, niż ćwiczenie się y Zapewte istrnąjc polityczny interes aby ta dnedzina J. pozostawała słaba, aby szamotała się na krawędzi ignorancji i wiedzy. [ reprodukowała pozornie . pozyteczne mity pękn ukuj pięknoducha. W kolektywnej „d i mocy
otrzymuje doładowania w postaci akceptacji jej ‚„nyria]azków” Zatrzymana na progu tego. co racjonalną swoje działania prezentujejako irracjonalne, kolorowe fantazje. Wiatach 90. spelniaia rolę f płacącego część frycowego za przemiany w kraju (zapewt również tym były skandale wokół sztuki ostatnich lat)
—atakowanie słabego dyskursujest bardzo opłacalne z punktu widzenia ekonomii wymiany narodowej trustracji. Ktoś musi też spełniać rolę pożytecmego idioty w walce o władzę — a sztuka ze swoją iniwnością b obronny była w ten sposób wiele razy użyta, n przez LIMą. Naszą wspólnąstratą jest również zaniechanie uczynienia kroku w stronę zastosowania na szerszą skale procedur poznawczych n przez sztukę. Procedur opartych na intuicji yobraźn procedur opartych na zaliegowaniu własnej szlachetności i rezygnacji z roli sędziego.
Dziulson