STEFAN ŻEROMSKI
O ŻOŁNIERZU TUŁACZU
Dr. Rafałowi Radziwiłłowiczowi
przesyła na pamiątkę
Autor.
I
Skoro świt, a nim grube mroki pobladły w dolinie, stukano do drzwi mieszkania,
zajętego w gospodzie zum Bär na kwaterę dowódcy. Gudin zepchnął w tej chwili
nogą pierzynę, wyskoczył z łóżka i rozebrany poszedł drzwi otworzyć. Stanęło w
nich i zwolna weszło do izby kilku oficerów w kostyumach, narzuconych niedbale,
oraz sierżant jednej z kompanii trzeciego batalionu. Generał wlazł na wysokie
posłanie łóżka, usiadł w kuczki i zwrócił się do sierżanta, który, wyprężony jak
struna, zginał kark, żeby nie uszkodzić pompona przy kapeluszu, zawadzającego o
stragarz powały niskiego pokoju.
- No i jakże, byłeś? - zapytał, wycierając oczy.
- Byłem, obywatelu generale, z sześcioma ludźmi. Gdzie się rzeka zakręca...
- Co rzeka! Widziałeś ich? zawołał porywczo i z niepokojem.
- Zdaleka...
- Któż to był? Szyldwachy.?
Widzieliśmy szyldwachów, ale także i regularnych
- Gdzież oni byli?
- Kilkunastu żołnierzy paliło ogień przy jeziorach na dole, inni wspinali się
ścieżką, a na samej górze przechadzało się kilku szyldwachów.
- Czy was spostrzegli?
- Tak, obywatelu generale...- szepnął sierżant nieśmiało.
- Widziałeś schronisko Grimsel-Hospiz?
- Nie, obywatelu...
- Więc gdzież ty byłeś, u licha, jeżeliś nawet tam nie doszedł?
- Schronisko musi być za wałem. Ten wał jest jakby groblą jezior, które tam leżą
i któreśmy zdaleka widzieli.
Generał zamilkł i usiłował odnaleźć te same punkta na mapie, rozłożonej obok
jego łóżka. Oficerowie, skupieni przy jednym z okien, rozsunęli perkalowe
firanki, ale niewiele światła weszło do izby, gdyż brzask jeszcze nie tknął
cieniów, schowanych w podwórzach i zaułkach między domostwami.Ktoś skrzesał
ognia i zatlił małą świeczkę łojową.
- Dziękuję... - rzekł Gudin półgębkiem, nie podnosząc głowy. Po chwili bystro
wejrzał na sierżanta i głośno, z szyderstwem zawołał:
- Czy to prawda, co opowiadają naoczni świadkowie i znawcy, że te pozycye są nie
do zdobycia? Czy prawdą jest, co powiadają, że nasze francuskie męstwo nic tu
nie poradzi, że nasz francuski geniusz w kpa się tu zamieni, że białe Austryaki
zarzucą nas z tych gór swemi pochyłemi bermycami, - powiedz, Râteau...
- To jest miejsce nie do zdobycia - rzekł sierżant posępnie.
W grupie oficerów przemknął się szept bardzo cichy. Generał zwolna podniósł
głowę, i zmierzył okiem pełnem nienawiści kapitana, stojącego we framudze
drugiego okna.
- Czy pozwolisz mi, obywatelu generale, zadać sierżantowi kilka pytań? - rzekł
ten oficer ze spokojnym uśmiechem, w którym zamknięte było jadowite szyderstwo.
- Uprzejmie proszę... - rzekł Gudin.
- A więc to prawdą jest, co powiadają, - zwrócił się kapitan do sierżanta, - że,
stojąc na Grimsel, nieprzyjaciel zasypałby nas nie bermycami, ale stosami
kamieni? Ze byłby w możności nędznie zatłuc nas,wdzierających się pod górę, jak
niegdyś chłopi ze Szwycu zgruchotali przodków tych białych Austryaków pod
Näfels, z taką wszakże różnicą, że my szlibyśmy na górę pewni nietylko śmierci,
ale także hańby naszego geniuszu...Râteau! - rzekł kapitan głośniej. - Ty
wiesz,że ja się nie boję...
- Słyszałem, obywatelu Le Gras, że pragniesz zadać sierżantowi jakieś tam
pytanie... - rzekł Gudin.
- Tak. Pragnę mu zadać kilka pytań. Jak długo szliście od miejsca, gdzie się
dolina zwęża - do jezior?
- Szliśmy - rzekł sierżant - chyba ze trzy godziny.
- Jaka jest na tej przestrzeni szerokość doliny?
- Ze ścieżki, po której szliśmy, dorzucałem w najszerszych miejscach kamieniem
do drugiej ściany wąwozu, a prawie wszędzie cały spód jego zajmuje rzeka.
- Wszak prawda, że w pewnych miejscach ścieżka idzie na wysokości kilkuset
metrów?
- Nie inaczej, obywatelu kapitanie.
- Że na tej ścieżce może obok siebie postępować najwyżej dwóch ludzi?
- Tak jest, obywatelu.
- Że zanim w pięć batalionów zdołamy dotrzeć do jezior, już Austryacy, ukryci za
skałami mogą wystrzelać połowę naszej kolumny, idącej dwójkami?
- Tak myślę...
- A czy przez szkła widziałeś ścieżkę, od jezior prowadzącą na Grimsel?
- Dostrzegłem ją, obywatelu.
I dlatego mówisz nam, że miejsce jest nie zdobyte?
- Tak jest.
Oficer skłonił się generałowi i rzekł do niego:
- O te jedynie szczegóły rozpytać się pragnąłem.
- Obywatele! - powiedział niedbale Gudin, zwracając się do wszystkich -
wyruszamy dziś i to niezwłocznie dla zdobycia szturmem przejść: Grimsel, Furka,
Gotthard....i Monte Rosa... - szepnął kapitan Le Gras tak cicho i niewyraźnie,
że te dwa słowa mogły bardzo dobrze uchodzić za kaszel.
- Plan operacyi całej wydany został w kwaterze głównej. Podpisał go Massena.
Uruchomiliśmy 27 termidora 30 tysięcy wojska. Bracia nasi walczą w tej chwili na
śmierć i życie. Idą w górę Reussu, uderzają na przejście zum Stein, aby spaść do
doliny Meyen,biją się w dolinie Rodanu, a my śmieliżbyśmy leżeć bezczynnie,
tutaj w Gutannen? Zwyciężymy, czy zginiemy od kamieni, od kul, od bagnetów, ale
pójdziemy zdobywać tę górę, chociażby z jej szczytu strzelano do nas piorunami!
Z przyjemnością przedstawiłbym wam plan całej naszej wyprawy, ale brak mi czasu.
Zanim się ubiorę, chciałbym wyłożyć ten plan w obecności,dajmy na to kapitana Le
Gras. Może zechce tu również zostać jeszcze podpułkownik Labruyere...
Oficerowie i sierżant gromadnie wyszli ze stancyi. Gudin zerwał się z łóżka i,
wdziewając pośpiesznie swój uniform, rozkładał mapy, wskazywał linie operacyjne
pochodu, wyznaczone czerwoną barwą - i szybko wykładał:
Wiadomo... - mówił - że arcyksiąże Karol zajmuje swemi wojskami olbrzymi łańcuch
pozycyi: od Simplonu i mieściny Brieg w dolinie Rodanti - aż do Zurichu. Ma on
do rozporządzenia 78 batalionów piechoty, 85 szwadronów jazdy, czyli 64.613
żołnierza i 13.299 koni. Posiada wszystkie przejścia i wszystkie drogi środka
Alp, więc: Grimsel i Furka, dolinę, Urseren,Teufelsbrücke, całą dolinę Reussu aż
do jeziora Czterech Kantonów wraz z dolinami napoprzek do niej idącemi, - więc z
Meyen i z Issi; dalej: - rozdół Szwycu, płaskowzgórze Einsiedeln z przełęczą
Etzel, dolinę Sililu i Zurich. Uderzamy na nieprzyjaciela ze wszystkich stron,
mamy wyprzeć go ze wszystkich stanowisk, porozcinać go na grupy, rozerwać ich
łączność i wygnać, - zanim tamci nadciągną. Thurrean uderzy na brygadę Straucha
w dolinie Vallais, my wstąpimy na Grimsel, wyrzucimy nieprzyjaciela z pozycyi u
źródeł Rodanu i weźmiemy go we dwa ognie, ażeby zmuszony był uchodzić na włoską
strone, którędy mu się żywnie podoba. To uczyniwszy, zajmiemy przejście Furka,
dolinę 32 Urseren, Urnerloch, Teufelsbrücke i dolinę Reussu. Wiadomo - mówił,
ożywiając się i gwałtownym ruchy wskazując na mapę, że rozstaliśmy się w
Interkirchen z generałem Loison i że ten dzielny człowiek poprowadził swe dwa
bataliony i trzy kompanie w dolinę Gadmen, skąd ma wstąpić nad Steinen, wysadzić
nieprzyjaciela z pomiędzy lodów i zejść przez Meyen-Thal do Waasen. Daumas idzie
z Engelbergu, ażeby przez Surenen wejść do wąwozu Reussu. Z czoła, od Fluelen
uderzy na Austryaków sam Lecourb. Chciejcież zważyć, że los operacyi od nas
zależy! Jeżeli obierzemy Grimsel, to zadajemy cios nieprzyjacielowi w samo
serce, bo zdobywamy czworobok, który tu oznaczyłem czerwoną linią. Czworobok ten
idzie: z Interkirchen do Waasen, z Waasen do Teufelsbrücke, stamtąd do Furka i
Grimsel a z Grimsel do Interkirchen. Dopóki nieprzyjaciel ma Grimsel i Urseren,
- niceśmy nie wygrali, może bowiem siedzieć w tych miejscach, jak w fortecy i
mieć połączenie z doliną Tessinu przez Gotthard, a z Chur przez dolinę Renu.
Tymczasem obywatel Le Gras uważa wyprawę na zdobycie tej głównej pozycyi za coś
tak błahego, że śmiał wobec polowy oficerów kolumny, ba! wobec sierżanta - drwić
ze słów moich. Gdyby nie to że dziś idziemy, powinien bym Cię, obywatelu,
natychmiast skazać na śmierć...
- O!... - mruknął Le Gras, Przymykając swe piękne oczy.
- Tak! - zawołał Gudin, - niesubordynacja dosięgła takiego stopnia, ze
oficerowie drwią z generałów, że prości żołnierze mruczą, gdy się wydaje
rozkazy...
- Generale! - szepnął Le Gras, - niesubordynacja idzie jeszcze dalej: żołnierze
nietylko wyrzekają, ale nawet nie jedzą po całych dniach.
- Ja im w tych górach obiadu nie stworzę!...
- Oni też nie liczą na sztukę stwarzania i w sposób idylliczny rabują
szwajcarskie wsie i mieściny. Przyszli z jednej i niepodzielnej
rzeczypospolitej, mieli przynieść na ostrzu bagnetów braterstwo; - inne
przysmaki, tymczasem wnieśli tu przemoc i gwałt, a zostawiają, jako ślad swego
pochodu, - ruiny i popioły. Cóż to uczyniliśmy z Meiringen, z Interkirchen?
- Kogo śmiesz pytać, obywatelu - wrzasnął Gudin.
- Generała, który ma prawo skazać mię na śmierć i rozstrzelać. Jestem nieznanym
oficerem, jestem tak dalece pozbawionym koligacji, że nie mam nawet stryja,
któryby mię protegował... Istotnie! jestem z motłochu. Widziano mię wśród
sankiulotów za dni wrześniowych. To też, kiedy generał brygady Cezar Karol
Stefan Gudin de la SablonniSre zapytuje mię...
- Nie odpowiadam na podobne zaczepki! - rzekł dumnie generał, bokiem odwracając
się do hardego kapitana i wydymając usta. - Nie stryj mnie, proteguje, lecz ja
sam siebie! Byłem na San Domingo w armii Ardenów pod Ferrandem, byłem w armii
północnej i w reńskiej, byłem w Niemczech pod Moreau, krwią i ranami zdobyłem
szlify w dolinie Kintzig...
- Kapitan Le Gras pragnie złożyć plan operacyi, której celem jest zdobycie
Grimsel - rzekł wolno i ozięble podpułkownik Labruyere, mężczyzna ogromnego
wzrostu, z wielką, wygoloną twarzą, obwisłą dolną wargą i posępnie mądrym
wyrazem oczu. Milczał on dotąd, jak gdyby sprzeczkę toczono w języku, którego
wcale nie rozumiał, i z wyrazem absolutnej obojętności badał swe paznokcie.
- Kapitan Le Gras? - rzekł generał, potężnym aktem woli tłumiąc w sobie
rozszalałą pasję i usiłując zagasić blask nienawiści w spojrzeniu.-Słuchani...
co za plan?
- Wczoraj nad wieczorem - zaczął mówić Le Gras - wracając z rekonesansu, po
zbadaniu całej wyższej części doliny Hasli, za zbliżeniem się do wodospadu
Handeck, spostrzegłem chłopa, który na zboczu góry- kosił trawę. Dałem znak
grenadyerom i zbliżyłem się na ich czele do podnóża tak ostrożnie, że Szwajcar
nas nie dostrzegł. Zakomenderowałem po cichu, i czterech żołnierzy na cel go
wzięło. Wówczas krzyknąłem, rozkazując, żeby schodził do nas bez zwłoki. Chłop
oniemiał z przerażenia. Wprędce zsunął się po stromej pochyłości i stanął przed
nami wylękły. Zacząłem go badać, skąd jest i co tam robił. Jest to gospodarz
stąd, z Gutannen, nazywa się Fahner. Dowiedziawszy się, że idziemy z
Interkirchen w górę Hasli, uciekł pospołu z innymi mieszkańcami tej wioski z
bydłem i dobytkiem - w nagie góry. Na zapytanie, gdzie się obecnie ci mieszkańcy
znajdują, wskazał mi ręką jakieś wertepy pod szczytami. W istocie - odgłos
dzwonków, które pasterze tutejsi przywiązują do szyi krów i kóz, słyszałem
niezmiernie wysoko. Począłem ściśle rozpytywać tego chłopa o ścieżki i drogi
górskie, gdyż niepodobieństwem mu się wydawało zdobycie przełęczy od frontu, -
jak to już raz zresztą miałem honor wczoraj zaznaczyć w twojej, obywatelu
generale, przytomności.
Po długiej indagacji udało mi się wydusić z niego oświadczenie, że stąd na
Grimsel można przejść nietylko dołem, nietylko brzegiem Aaru, jak tego żąda
czerwona linia, ale także i górą po szczytach. Wziąwszy tę okoliczność pod uwagę
- mówił Le Gras - przyszedłem do wniosku, że zamiast wdzierania się na przełęcz
z dołu, po gładkich ścianach, w szacie, co prawda, geniuszu francuskiego, ale
także wśród gradu kul i zepchniętych urwisk, - może byłoby wygodniej przebyć
łańcuch górą, stamtąd niby z obłoku, zwalić się na nieprzyjaciela i wziąć
szponami cały jego obóz, jak orlik bierze gniazdo trznadlów...
Gudin usiadł na krzesełku, przywalony niezmiernym ciężarem tej wiadomości. W
gardle mu tak zaschło, że nie był w stanie słowa przemówić. Cierpiał nieznośnie,
dostrzegając bez wzniesienia powieki, że Le Gras patrzy na niego i że się od
niechcenia, z pobłażliwością uśmiecha.
- Gdzież jest ów chłop ? - zapytał nareszcie dowódca.
- Trzymam go pod strażą w izbie, przeznaczonej na moją kwaterę. Rozmawialiśmy z
nim w nocy. Właśnie podpułkownik...
- Czy istotnie zna ścieżkę, po której mogłoby przejść pięć batalionów wojska?
- Mówi, że góra w pewnem miejscu jest dostępną.
Jest to, rzecz naturalna, przeprawa ogromnie trudna.
Trzeba iść po lodowcu...
- Ach, więc tak... - rzekł Gudin, aby tylko coś powiedzieć.
- Stamtąd możemy odrazu wstąpić na Furkę, czy zejść wprost do Urseren. Chłop
zgodził się przeprowadzić nas aż do Grimsel. Kiedy go pytałem, jakiejby za to
żądał nagrody, wyraził życzenie. Pragnąłby otrzymać na własność łąkę, leżącą z
prawej strony Aaru u wejścia do ciasnego Hasli. Nie wiem, czy postąpiłem
roztropnie: przyrzekłem mu...
- Przewodnik zostanie sowicie wynagrodzony, jeżeli zasłuży. To się zobaczy...
Cokolwiek bądź i którędykolwiek, - idziemy - rzekł generał, przybierając minę
tęgą. - W każdym razie pragnąłbym zobaczyć tego człowieka i sam z nim pomówić.
Za chwilę będę panom służył. Chciejcie obwieścić pochód.
Obydwaj projektodawcy opuścili mieszkanie generała i wśród tłumu wojska przeszli
do obszernej chaty, stojącej w pobliżu protestanckiego kościoła. Tam właśnie
pojmany Fahner siedział, strzeżony, jak oko w głowie przez kilku żołnierzy. Dwaj
oficerowie jęli zadawać mu nowe pytania, na co Fahner odpowiadał straszliwą
francuszczyzną. Nim zdołali pojąć to wszystko, co im prawił,i zakreślić na mapie
miejscowości, które nazywał, dały się słyszeć gromkie okrzyki, zwiastujące, że
dowódca już wyszedł. Przerwano tedy rozprawę i Fahner w otoczeniu żołnierzy, na
których czele szedł Le Gras, wyprowadzony został z izby. Przede drzwiami hotelu
na wybrukowanem wzniesieniu stal Gudin. Pióra i szerokie glony na jego
trójgraniastym kapeluszu, haft na wysokim odwiniętym kołnierzu i na szerokich
k1apach fraka - mimo półcienia - błyszczały tak uderzająco, że Fahner odrazu
poznał wodza i zdjął kapelusz. Zdumiewała go tylko młodość tego naczelnika.
Gudin miął lat dwadzieścia dziewięć.
Długie włosy, czarne jak krucze pióra, spadały pierścieniami na jego ramiona.
Piękne czarne oczy uśmiechały się szczerze do wiarusów, pozdrawiających
Francję.Oficerowie tworzy1i szeregi, umieszczając na drodze kompanie już gotowe
do marszu. Bataliony drugi, czwarty i piąty stały jeszcze w łąkach. Część
pierwszego myła się dopiero na brzegu Aaru. Żołnierze czesali swe długie,
zakurzone i skudłane włosy, wiązali je w tyle głowy jedni drugim powrózkami w
harcopfy, prali koszule i niewysuszone kładli na się z pośpiechem, łatali
trzewiki i czyścili karabiny.
Dwa szeregi grenadyerów ubranych wyciągnęły się daleko w opłotki po jednej i po
drugiej stronie miasteczka. Czerwone pompony i trójkolorowe kokardy na ogromnych
czarnych kapeluszach utworzyły długi szlak barwny; Białe skórzane pasy od
ładownic i pałaszów, krzyżujące się na piersiach żołnierzy, odbijały wyraźnie od
czarnych chustek i granatowych mundurów.Cała ta kolumna była obdarta i
wynędzniała. Prawie wszyscy mieli chodaki dziurawe, kamasze bez guzików a
wystrzępione, jak mokassiny, spodnie rozmaitej barwy i pochodzenia. Z pod
fraków, wyciętych na piersiach półokrągło tuż prawie pod klapami, widniały
zamiast kamizelek brudne koszule. Natomiast każdy miał guziki na żabotach i w
tyle fraka, spinające zawinięte brzegi półwyczyszczone cegłą na czysto.
Gudin w towarzystwie kilku oficerów przeszedł wzdłuż szeregu, a później
skierował się ku domostwu,w którego drzwiach stał Le Gras z Fahnerem.
- Oto jest przewodnik, generale - rzekł kapitan,rozsuwając żołnierzy.
Dowódca zobaczył przed sobą mężczyznę wielkiego wzrostu z rękoma i stopami
kolosalnych rozmiarów. Rudawy zarost okrywał policzki tego chłopa aż prawie do
samych powiek, dawno niestrzyżone włosy sterczały na jego wielkiej głowie, jak
pęki trzciny. Duże, łagodne, siwe oczy spoglądały na dowódcą ciekawie, oczy
potomka Normanów, którzy, według legendy, przyszli ze Skandynawii, osiedli w
Haslithal i zbudowali jej małe mieściny. Fahner miał na sobie podarty kusy
spencerek,brudną koszulę i krótkie zgrzebne spodnie. Na nogach miał trepy
wystrugane z drzewa, bez przyszwy, podbite szeregiem ćwieków z ogromnymi łbami a
przywiązane do stopy sznurkami.
- Czy jest droga stąd na Grimsel, oprócz idącej w głębi doliny? - zapytał Gudin.
Droga?... Nie, drogi niema.
- A wszakże mówiłeś, że, przejść można?
- Przejść można - odpowiedział Fahner. - Tak, przejść można.
- Gdzież jest to przejście?
- Tam... - rzekł chłop, wysuwając się naprzód i wskazując najbliższy szczyt po
lewej ręce od Gutannen. Ażeby zobaczyć tę drogę, wszyscy musieli zadrzeć głowy.
- Czy sądzisz, że tamtędy może przejść cała nasza kolumna?
- Czy może? Cała kolumna? Dlaczegóżby nie mogła przejść cała kolumna? Dobrze
mówię: cała kolumna... Tam przejdzie każdy, kto zna drogę. Kto nie zna i kto
jest słaby - ten idzie dołem, a później obok jezior. Komu pilno do Realp, do
Hospenthal, albo do Andermatt, taki idzie przez tę wysoką drogę. Kto zna
miejsce, bo kto jest słaby w rękach albo w nogach...
- A ty znasz ją, obywatelu?
- Czy ja znam tę drogę? No tak, ja ją znam, tę drogę. Ja tam chodzę, jak każdy
inny w Hasli. Teraz śniegi już zeszły, lawiny w tem miejscu się nie trafiają.
Dlaczegóż? przejść można, kto zna drogę i kto jest silny... Od wodospadu pójdzie
się na lewo do Gelmersee...
- Czy z Grimsel nie dostrzegą nas, gdybyśmy szli tamtędy ?
- Z Grimsel? Czy dostrzegą? Jakże to można zobaczyć takiego, co idzie górami?
Nie, nie dostrzegą z Grimsel...
Generał zamyślił się i, nie spojrzawszy już na Fahnera, odszedł do swej kwatery.
Niebawem kazał sobie podać konia.
Wówczas już oddziały wojska tłoczyły się w opłotkach, zdążając na południe od
Gtutannen w górę Aaru. Dwa bataliony szły w nieładzie z nad rzeki ku drodze
wprost przez łąkę, wbijając w ziemię wyhodowane trawy i maleńkie działki żyta,
które dnia tego 14 sierpnia, stało jeszcze niedojrzałe. Na łąkach i na podsieniu
górskim leżał mrok głęboki, ale już granatowy. Wyżej był rozkoszny, ciemny
błękit, przez który przebijały się odprysłe promienie i padały na ukos od
szczytów niezmiernych krzesanic Nägelisgrätli aż do północnego końca szerokiej
doliny. Te drżące, półjasne smugi podobne były do strun jakiejś niezmiernej
liry. Same czuby turni stały już w ogniu słonecznym. Lasy u podnóża gór, ledwo w
mroku widzialne, siklawy, jak białe nitki wijące się między skałami, dziwne
barwy i szerokie powietrze zimnego poranku napełniały serca żołnierzy, oficerów
i wodza szczytną fantazją. Kompanie szły, jak jeden człowiek, mocno, równo,
sprężyście, zostawiając poza sobą spustoszoną wioseczkę o szarych dachach
domostw i obór. Z ciemnej jego gęstwiny powiał na idących chłód ostro
przeciągający. Słychać też było huk donośny. Wkrótce koń Gudina zatrzymał się na
wzniesieniu, jak wysoki stopień leżącym w dolinie. Widać było stamtąd piany
wodospadu, fruwające między kosmatemi i czarnymi jak noc ścianami świerków.
Młody generał tknął konia ostrogą i kłusem dojechał do brzegu rzeki. Stał na
prost głównego koryta żółtawo-burych wód Aaru, które tam zlatują nagle do jamy
na siedemdziesiąt metrów głębokiej. Z boku do tej samej przepaści skacze z taką
furią, jakby był strzałem wysadzony z ziemi Aerlenbach, potok srebrzysty, ten,
co "wody błękitnymi spada", wylęgły w lodach i jeszcze nie zbrudzony mułem
ziemi. Z rykiem chwytają się za bary te dwie rzeki w głębinie, zmagają tam,
trzaskając łbami o granit. Z czeluści, która wiekuiście wzdycha, wypadają
chmurki wodnego pyłu, ogromne banie mgły ledwie widocznej, kołyszą się i błądzą
nad dołem to tam, to sam, rozsiewając naokół deszcz drobny i spływając po
głazach długimi smugami, jak łzy cienkimi. Niżej w kipiących pianach siepią się
potworne kłęby, zupełnie jak nagie ciała zdychające w kurczach boleści. Gudin
mocno zdarł konia i patrzał w dziwną przepaść. Na widok boju tych pian
wspaniałych, myśli jego porzuciły rzeczywistość. Wydało mu się przez chwilę, te
widzi tam, pośród pyłu wody znienawidzoną aż do śmierci, chudą, bladą twarz, z
długimi kudłami nieporządnej baby i oczami wilka, kościstą twarz Bonapartego ze
sztychu Hudges'a, czy portretu Guerin'a. Znowu poczuł w sobie ciosy zazdrości i
zachwytu, nienawiści i uwielbienia. Sława czynów chudego Korsykanina nie dawała
mu chwili spokoju. Każdy biuletyn wojny włoskiej zatruwał mu pokarm i napój,
niby kropla jadu. Kiedy Napoleon odpłynął do Egiptu, Gudin w skrytości ducha i
ze drżeniem serca oczekiwał wieści, że zginął tam, że zarżnięty został ten
tygrys, który poczynał już kłami i pazurami szarpać świat strupieszały. Ale oto
w początkach sierpnia tego, 1799 roku, doszła Gudina wiadomość, że Korsykanin ma
wracać. I zaraz ta pogłoska przeleciała nad armiami, jak wrzask wojennej
trąby... Siwy, piękny koń Gudina, połechtany ostrogą, w podskokach wybiegł z
...
Stiga77