Same ćwiczenia !! Bez wykładów
1. Wiedza pozanaukowa a naukowa (teoretyczna)
Prawda psychologiczna – to co ludzie myślą o sobie, subiektywna ich prawda, subiektywne przekonania. W życiu kierujemy się subiektywnymi przesłankami
Nauka – nie odnosi się do jakiejś ogólnej lub konkretnej wiedzy, lecz do odmiennej metodologii. „Nauka” – całokształt wiedzy osiąganej za pomocą metodologii naukowej
Modele zdobywania wiedzy:
· Oparty na autorytecie – ludzie odwołują się do tych osób, które z powodów społecznych lub politycznych uważane są za jej źródło np. czarownicy w społeczeństwach plemiennych
· Oparty na wierze – wiedza znajdowana u autorytetów ponadnaturalnych takich jak wróżbici, wyrocznie, media
· Model racjonalny – istnieje możliwość zdobycia wiedzy poprzez proste odwołanie się do reguł i metod logiki
Tautologia – twierdzenia, które są prawdziwe tylko na mocy ich formy logicznej
Cele nauk społecznych – wyjaśnić, zrozumieć, przewidzieć interesujące nas zjawiska empiryczne
Metodologia nauk – system jasno określonych reguł i procedur , do których odwołują się badania będące podstawą ewaluacji wiedzy
a. Teorie – uznawane za obowiązujące
i. Zapóźnione – trudne do zbadania empirycznie
ii. Brak tez ogólnych
iii. Konflikt pomiędzy przewidywaniami
b. Pozanaukowe źródła wiedzy:
i. Wiedza tradycyjna - bazuje na powtarzalności, obyczajach, przyzwyczajeniach, przekazach określonych stwierdzeń
ii. Wiedza pochodząca z doświadczenia życiowego - podstawą są zbiorowe bądź indywidualne doznania życiowe; eksponuje się w niej to, że ktoś „na własnej skórze odczuł”
iii. Wiedza zdroworozsądkowa – opiera się na doznaniach własnych, na zasłyszanych „mądrościach życiowych”, utrwalonych nastawieniach np. uprzedzeniach wobec ludzi czy zjawisk, procesów społecznych
c. Naukowe źródła wiedzy - będące rezultatem, wynikiem posłużenia się taką metodą zdobywania obiektywnej wiedzy o rzeczywistości, która wymaga systematycznej obserwacji:
i. Empiryczność – wiedza naukowa bazuje na wynikach bezpośredniego obserwowania świata, na rezultatach jego doświadczania
ii. Systematyczność – (metodyczność tj. postępowanie wg określonego schematu) polega na dokonywaniu obserwacji z użyciem określonego sposobu, procedury. Sposób ten musi być dokładny, aby różni uczeni uzyskali zbliżone, porównywalne wyniki
iii. Poszukiwanie przyczyn – znajdywanie odpowiedzi na pytania typu: „ na skutek, czego dzieje się tak a tak?”. Po pierwsze opiera się to na zaakceptowaniu kauzalizmu tzn., że wszystko ma swoją przyczynę a po drugie – na przekonaniu, że znając przyczynę jakiegoś zjawiska można zapobiec jego wystąpieniu bądź je wywołać
iv. Tymczasowość – wnioski formułowane przez naukę są niezmienne, raz na zawsze sformułowane w ten sam sposób. Są one traktowane, jako stwierdzenia podlegające dyskusji, modyfikacji, a nawet odrzuceniu
v. Obiektywizm – usiłowanie przedstawienia wizerunku przedmiotu badań w sposób maksymalnie wierny. Charakteryzuje się eliminowaniem wpływu własnych przekonań, sposobu wartościowania itp. na przebieg procesu badawczego
d. Teoria jest schematem a rzeczywistość jest posiadaniem konkretnych umiejętności
e. Teoria a empiria
Teoria bywa rozumiana w przeciwieństwie do empirii . Empiria to tyle, co badania doświadczalne. Teoria to wszystkie operacje poznawcze nie mające charakteru doświadczalnego. Jest to wówczas całokształt postępowania badawczego o charakterze formalnym, pojęciowym. Dylemat teoria, czy empiria jest jednak pozorny. Bowiem nie ma teorii bez badań empirycznych, które skutecznie ją weryfikują.
-Teoria ugruntowana– tworzenie kategorii, nasycenie, wchodzenie z otwartym i pustym umysłem w wyniku czego pojawiają się typologie TEORIA – EMPIRIA.
- Teoria gabinetowa – najpierw koncepcja, a potem zwracamy się do empirii, aby ją zweryfikować lub sfalsyfikować EMPIRIA – TEORIA
- Teoria to pewna myśl, założenie, opis na podstawie badań, esencja wiedzy, wyjaśnianie zjawiska lub wiedza przypuszczalna.
-Refleksyjność – wiedza o działaniach i refleksyjne ujęcie przyszłości.
f. Źródła problemów badawczychProblem badawczy można sklasyfikować jako pytanie na które nie ma jeszcze w nauce odpowiedzi, jest to bodziec intelektualny, wywołujący reakcję w postaci badań naukowych. Problemy dzieli się często na teoretyczne i praktyczne. Najkorzystniejsze jest jednak dzielenie na dwa podstawowe źródła problemów, jakimi są : 1) rozwój nauki i pojawiające się w nauce luki i niejasności ( są to tzw. problemy teoretyczne ) oraz 2) obserwacja rzeczywistości i praktyka (przekształcanie). Charakterem i zakresem problematyki badawczej są a) obiektywna rzeczywistość; b) dotychczasowa wiedza o tej rzeczywistości oraz c) metody badań rzeczywistości inaczej metody naukowe.
2 rodzaje błędów, których badacze winni być świadomi
a) Błąd ekolog izmu – przenoszenie wniosków z bardziej złożonej na prostszą jednostkę analizy, z wyższego na niższy poziom. Jest to wyprowadzanie wniosków o jednostkach bezpośrednio z wyników otrzymanych dla grup, społeczeństw czy narodów
b) Błąd indywidualizmu (redukcjonizmu)- wyprowadzanie wniosków o grupach, społeczeństwach czy narodach bezpośrednio z danych dotyczących zachowań jednostek. Redukujemy to, co w rzeczywistości jest złożone do prostego wyjaśnienia
2. Cechy specyfiki badań socjologicznych - WZORY NAUK PRZYRODNICZYCH WOBEC OSOBLIWOŚCI ZJAWISK SPOŁECZNYCH
a. Wpływ wyników badań na przedmiot badań - Wiedza o wynikach badań może wpływać nie tylko na badaczy, ale również na tych, którzy są podmiotem badań. Rezultaty badań albo oparte na nich przewidywania, gdy dostana się do środowiska, którego dotyczą, stają się nowym elementem sytuacji społecznej, np. Opublikowane wyniki sondaży wyborczych mają wpływ na naszą rzeczywistość i jest to prawda, której nie da się odłożyć na bok
b. Wpływ samej procedury badawczej na wyniki badań -Ludzie poddani badaniom ankietowym lub wywiadom nie są tymi samymi ludźmi, jakimi byliby bez tych pytań. Badania empiryczne w socjologii są równocześnie działalnością społeczną: otwierają oczy na wielorakie możliwości, sugerują ważność spraw, uświadamiają skale wartości. Mnożenie badań opartych na kwestionariuszach lub wywiadach zmienia osobowość badanej populacji
c. Konflikt między postulatem systematyczności a postulatem formułowania wniosków ogólnych – najogólniej rzecz biorąc jest to konflikt między socjologiem humanistą a socjologiem empirystą
d. Konflikt pomiędzy stosowaniem metod standaryzowanych a miarodajnością wskaźników i specyfiką problemu – jest to 1) unikanie osobistego kontaktu pomiędzy ankieterem a osobami ankietowanymi (unikanie wywiadów na rzecz kwestionariuszy) 2) unikanie pytań otwartych na rzecz pytań zamkniętych. Pytania zamknięte dostarczają gotowych danych, nie potrzeba interpretacji. Zubożają one jednak problematykę, upraszczają rzeczywistość.
e. Udział doświadczenia wewnętrznego w praktyce badawczej - Socjolog, który pragnie wniknąć w działanie „sił społecznych” i zrozumieć skąd się biorą zależności, będzie szukał wyjaśnienia poprzez hipotezy dotyczące motywacji działań
3. Ograniczenie się do metod wedle wzoru nauk przyrodniczych eliminuje materiały z przeszłości i pociąga za sobą inne skutki. Postulaty, którym te metody mają służyć:
a. - reprezentatywność próby badawczej
b. - normalizacja danych – dane można opracować statystycznie; unikanie osobistego kontaktu badającego z badanym, unikanie ‘pytań otwartych’. (Odpowiedzi nie muszą być miarodajnymi wskaźnikami jednakich postaw.)
c. – dążenia do ograniczenia wpływu badacza, czyli maksymalna depersonalizacja procesu badawczego na wyniki badań od chwili, gdy został opracowany ich pomysł i szczegóły problematyki: zakłada się, że te same wyniki w tych samych okolicznościach powinien osiągnąć każdy, kto poprawnie stosuje standaryzowane metody
4. Typy roli socjologa
a. Empirysta – przedstawiciel nowoczesnej socjologii empirycznej, korzysta z nowych narzędzi badawczych, po to, żeby dostarczać precyzyjnych, ilościowych danych dotyczących badanej zbiorowości
b. Humanista - zawiązany z nurtem socjologii tradycyjnej, buduje swoje koncepcje w oparciu o szerokie porównania obejmujące wiele różnych epok i społeczeństw, posługuje się intuicją i doświadczeniem
c. Teoretyk – dąży do unowocześnienia socjologii poprzez postulaty jednoznaczności (nazwa powinna oznaczać tylko jedno pojęcie) i operatywności (powinno być krótkie i łatwe do wymawiania oraz nie nastręczać trudności w zestawieniu z innymi wyrazami) pojęć
5. Element wczuwania się w czyjąś rolę (doświadczenie wewnętrzne) nie występuje w naukach przyrodniczych. 4 Funkcje doświadczenia wewnętrznego:
a. Heurystyczna – odkrywcza, użyteczność intuicji psychologicznej w stawianiu hipotez,
b. Interpretacyjna -(interpretacja zachowań) interpretowanie wypowiedzi ludzkich i innych reakcji zewn., stanowiących bezpośrednie dane badań socjologicznych czy psychologicznych, interpretowanie jako wskaźniki postaw, myśli, skłonności np. analiza wypowiedzi uzyskanych na ankietę
c. Wyjaśnianie zależności osiągniętych droga indukcji opartej na obserwacjach zachowania się ludzi, albo ustalonych statystycznie na reprezentatywnych materiałach, odwołują się do motywacji. Bywają podane w postaci hipotez jako komentarze do stwierdzonych korelacji
d. Uzasadnianie tez ogólnych - odwołanie się jawne lub niejawne do doświadczenia wewnętrznego, gdy materiał obserwacyjny nie jest dostateczny do przeprowadzenia weryfikacji odpowiadającej wymaganiom naukowym. Tak się zwykle dzieje przy uzasadnianiu tez socjologicznych opartych na porównawczych studiach historycznych
6. Rozróżnienie badań naukowych od badań praktycznych
a. Naukowe :
i. Problem wynikający z dotychczasowych teorii à teoretyczne wyjaśnianie twierdzeń i hipotezà weryfikacja logiczna, empiryczna hipotez à nowe prawo lub teoria
b. Praktyczne:
i. Problem wynikający z potrzeb praktycznych à wyjaśnianie hipotez w oparciu o istniejące teorie à weryfikacja logiczna, empiryczna hipotez à twierdzenia o charakterze diagnostycznym (prognostyczne, terapeutyczne)
7. Rozróżnienie problemu społecznego od problemu socjologicznego
a. Problem społeczny – problem przez społeczeństwo uważany za problem. Każdy problem społeczny jest problemem socjologicznym
b. Problem socjologiczny – z sytuacji wewnątrznaukowej ( każde zagadnienie socjologiczne). Nie każdy problem socjologiczny jest problemem społecznym
8. Etapy problemu badawczego:
Proces badawczy – całościowy schemat działań, które naukowcy podejmują w celu wytworzenia wiedzy
a. Wstępne sformułowanie problematyki badawczej - Problem naukowy powinien być zdefiniowany, jako pytanie naukowe, na które nie ma jeszcze odpowiedzi. Problem badawczy może być wyrażony, jako pytanie o to:
1. Czy dane zjawisko zachodzi?;
2. Jak dane zjawisko zachodzi?;
3. Dlaczego dane zjawisko zachodzi?
b. Eksplikacja problematyki badawczej – uszczegółowienie problematyki badawczej tzn. wyjaśnienie, wybór i uzasadnienie hipotez badawczych
c. Operacjonalizacja problematyki badawczej - obejmuje zabiegi polegające na wyrażeniu pojęć i terminów teoretycznych w kategoriach operacyjnych, tzn. takich, które pokazują jednoznaczny sens empiryczny lub pokazują, jakie czynności należy wykonać, aby poznać opisywane zjawisko. Definiuje się tutaj wskaźniki o skale pomiarowe.
d. Przygotowanie narzędzi badawczych - sposób przygotowania narzędzi badawczych
do których zalicza się: arkusze obserwacji, kwestionariusze wywiadu, kwestionariusze ankiety, schematy kategoryzacyjne, różne testy oraz urządzenia techniczne
e. Pilotaż badań - spełnia trzy podstawowe funkcje, jest to sprawdzenie problemu badawczego a przede wszystkim poprawności eksplikacji i operacjonalizacji tego problemu. Pilotaż musi być robiony na tej samej populacji, na której prowadzone będą badania zasadnicze.
f. Dobór próby badawczej - Po ustaleniu populacji (np. uczniowie szkół średnich z
Katowice) należy wybrać próbę badawczą (wybrać konkretnych uczniów, którzy wezmą udział w badaniu). W niektórych przypadkach bada się całą populację, (jeżeli jest ona niewielka) wtedy mówi się o badaniu pełnym
g. Realizacja badań – Polega ona na zbieraniu materiału empirycznego przy pomocy ustalonych technik i narzędzi badawczych. Nieprawidłowo zebrany materiał przesądza o niepowodzeniu nawet najlepiej teoretycznie przygotowanych badań
h. Weryfikacja zebranego materiału – sprawdzenie poprawności zebranego materiału empirycznego
i. Opracowanie i analiza materiału - wstępna obróbka danych, kodowanie, wpisywanie zebranych wyników do baz danych oraz przeanalizowaniu danych empirycznych pod kątem pytań i hipotez postawionych w problematyce badawczej
j. Raport z badań - przybiera bardzo różne formy od „surowego” raportu, w którym przedstawia się tylko wyniki badań, aż do tekstu opartego na rozważaniach teoretycznych. Raport z badań powinien zawierać informacje o wszystkich etapach procesu badawczego
POJĘCIA
1. Pojęcie – opisana za pomocą określonego słowa lub zestawu słów treść wyobrażenia. Nie jest tożsame ze zjawiskami, których dotyczy wyobrażenie. Analiza pojęcia może, co najwyżej pomóc ustalić, jaki zjawiska czy fakty mamy na myśli używając odnośnego słowa. Pojęcie jest abstrakcją – symbolem reprezentacją obiektu, jednej z jego właściwości lub zjawiska behawioralnego
a. Treść pojęcia – znaczenie pojęcia
b. Desygnat pojęcia – coś, co jest przez nie opisywane (przedmioty oznaczone przez daną nazwę stanowią desygnaty tej nazwy)
c. Zakres pojęcia – zbiór wszystkich desygnatów
d. Pojęcie = nazwa
2. Rodzaje pojęć
a. Jakościowe i ilościowe
i. Jakościowe – dotyczą cech określających jakoś rodzaj rzeczy, typ sytuacji, sposób postępowania np. płeć, pochodzenie społeczne, typ wykonywanego zawodu, sposób sprawowania władzy. Taką cechę jak postawa można np. redukować do stopnia pozytywnego lub negatywnego nastawienia względem jakiegoś obiektu. Miarą cechy jest sposób, typ, rodzaj (demokratyczny styl kierowania, wolny zawód, płeć żeńska)
ii. Ilościowe – odnoszą się do cech ilościowych tj. dających się wyrazić za pomocą liczby np. wiek, wysokość zarobków, liczebność członków rodziny wielkość mieszkania, staż pracy. Miarą cechy jest : wielkość, stopień, ilość (25 lat, silna motywacja pracy, wysoki stopień integracji)
b. Jed...
spodpowieki