KAPUSTA

Kapusta znana była w starożytności i już wtedy ceniono ogromnie jej zalety odżywcze, smakowe i lecznicze. Wzmianki o stosowaniu jej w celach leczniczych znajdujemy w dziełach Pliniusza (I wiek przed Chr.),.Katona (234 - 149 przed Chr.) i Galena.

Starożytni rzymscy lekarze leczyli kapustą choroby płuc, wątroby, stawów, wrzody, obstrukcje, choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy, bezsenność. Rzymski lekarz Markus Katon wymienia w swoich traktatach, w których entuzjastycznie wyraża się o właściwościach zdrowotnych i leczniczych kapusty, całą listę chorób które wyleczyć można przy jej pomocy. "Jeśli kapusta mu nie pomoże, należy go zabić"... Taki wypowiedziano werdykt w stosunku do niewolnika, bowiem właściwości lecznicze kapusty uważane były jako "Najbardziej sprzyjające zdrowiu, nie pozwalające na powstanie w organiźmie niczego szkodliwego". Katon stwierdza: "...jeśli tli się u ciebie jakaś choroba, kapusta wyleczy wszystko - ona wypędzi bóle z głowy i z oczu, i całkiem wyleczy ciebie..."

Niewątpliwie tkwi w tych twierdzeniach wiele prawdy, gdyż kapusta była i jest powszechnie stosowana w medycynie ludowej. Dziś, dzięki badaniom naukowym, wyłuszczono te czynniki, które sprzyjają zdrowiu. Wiadomo bowiem, iż kapusta zawiera 16 wolnych aminokwasów, liczne fermenty, cukry (do 3,70%), jak glukoza, fruktoza, sacharoza, witaminy. C - hamująca zmiany sklerotyczne, przyspieszająca gojenie się ran, A - poprawiająca wzrok, leczy rany i oparzenia czy odmrożenia, B1, B2, B6 - witaminy tej grupy stosowane są m. in. przy zaburzeniach systemu nerwowego, a B6 w chorobie popromiennej, H - biotyna - wzmacnia nerwy, pomaga przy trawieniu tłuszczów i węglowodanów, K - jest witaminą krzepliwości krwi, a witamina PP - wzmacnia i "drenuje" naczynia włoskowate krwi (kapilary). Witamina E - jest witaminą młodości oraz U - która zawiera czynnik przeciwwrzodowy. Ponadto zawiera kapusta mnóstwo substancji mineralnych, jak potas, fosfor, magnez, sód, wapń, żelazo, mangan, posiada mikroelementy: srebro, cynę, ołów, tytan, molibden, nikiel, wanad oraz ma właściwości bakteriostatyczne i dezynfekujące atmosferę (wydziela fitoncydy).

Wszystkie te składniki, w tym również celuloza (1-1,6%), która działa przyspieszająco na perystaltykę jelit - przyczyniają się, niewątpliwie do "sławy" kapusty jako środka odżywczo-leczniczego. Lecznictwo ludowe zaleca kapustę przy skazie limfatycznej i mokrej egzemie. W tym przypadku ugotowane w mleku liście miesza się z otrębami i przykłada na chore miejsca.

Przy wylewach krwawych, zwichnięciach, zapaleniach stawów, wodzie w kolanie, bólach reumatycznych, wrzodach, zapaleniu żył, stosuje się okłady ze świeżych liści kapusty włoskiej. Liście należy rozwałkować butelką lub drewnianym wałkiem. Przed nałożeniem tak przygotowanych liści (kilka warstw), należy chore miejsca wokół rany nakremawać. Zwykle zmienia się kompresy 2-3 x dziennie, częściej w przypadkach poważniejszych. Liście powodują już w krótkim czasie wydzielanie się płynów ustrojowych, co może przyczynić się do początkowego pogorszenia się stanu chorobowego i wystąpienia bólów, lecz jest to oznaką rozpoczynającego się procesu leczniczego. Szybko więdnące i czerniejące liście wskazują na wydzielanie przez ustrój "żrących wydzielin". W tym przypadku należy kompres zmienić na nowy. Przy każdej zmianie miejsca chore dokładnie umyć herbatą ziołową (patrz pod zioła odkażające) i osuszyć. Woda w kolanie zanika szybko, gdy kompresy zakładane są na noc i zawinięte wełnianym szalem. Kompresy te gorąco zalecam, gdyż podczas mojej wieloletniej praktyki przyczyniły się niezliczone razy do wspaniałych rezultatów leczniczych.

Rozcieńczony wodą, sok świeżej kapusty jest doskonałym środkiem gojącym przy owrzodzeniu żołądka i dwunastnicy (witamina U), niedokwaśności i nadkwaśności - (w stanie początkowym), chorobach dróg oddechowych i strun głosowych, zapaleniach pęcherzyka żółciowego, chorobach wątroby i śledziony, cukrzycy, atonii jelit, zapalenlach okrężnicy i niedoczynności tarczycy.

Zwykle rozpoczyna się kurację od podania - w

1. tygodniu 1 - 2 szklanki rozcieńczonego ciepłą wodą soku 1/2 godz. przed posiłkami.
2. tygodniu 2-3 szklanki " " " "
3. tygodniu 3-4 szklanki " " " "
4. tygodniu 4-6 szklanek " " " "
i powrót do 1 szklanki.

Dr. Carnett Cheney (Stanford University) opublikował w swych doniesieniach naukowych o wyleczeniu w ciągu ok. 14 dni chorych, cierpiqcych na owrzodzenia żołądka i dwunastnicy - już po 5 dniach nie odczuwali b6lu.

Lekarze szwajcarscy Strehler i Hunziker potwierdzili stosowanie tej kuracji z wynikami pozytywnymi przy leczeniu zapalenia śluzówki żołądka (gastritis) i wrzodu żołądka (ulcus ventriculi), dwunastnicy (ulcus duodeni) i wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego (colitis ulcerosa). Jednakże zmodyfikowali oni tę kurację dodając - oprócz 1 l soku ze świeżej kapusty - dodatkowo do lekkiej diety podstawowej mus bananowy (1 1) z minimalnym dodatkiem żółtka i śmietany. Przeciwwskazaniem dla używania soku kapusty są objawy "podrażnienia" żołądka i zaawansowana nadkwaśność, przy której z kolei ze wspaniałym rezultatem stosuje się sok ze świeżych ziemniaków oraz przy nadczynności tarczycy - ci chorzy nie powinni w ogóle jadać kapusty.

Odwar z nasion kapusty jest środkiem przeciwrobacznym, a wraz z sokiem kapusty dobrym lekarstwem na bezsenność. Miazga z liści kapusty z dodatkiem białka kurzego ma zastosowanie przy leezeniu ropiejących ran, oparzeń, wrzodów etc., fitoncydy bowiem zawarte w kapuście, niszczą gronkowce złociste, prątki gruźlicy i inne bakterie.

Kapusta poprawia pracę serca, gdyż sole potasu w niej zawarte wzmagają wydalanie płynów z organizmu. Kapusta była i jest dla człowieka bardzo ważnym pro- duktem żywnościowym rówwnież ze względu na możliwości różnorodnego jej przyrządzania. Z naciskiem należy tu stwierdzić, te jarzyny, a w szczególności wszelkie gatunki kapusty: biała, czerwona, włoska, brukselka, przyrządzane w sposób naturalny i prosty były zawsze i być powinny podstawą zdrowego odżywiania. Często słyszy się, że "wszelkie kapusty" i jarzyny są ciężkostrawne, powodują wzdęcia, mają mało kalorii, są ubogie w białko i obciążają niepotrzebnie jelito.

Otóż te negatywne opinie wypływają z nieznajomości rzeczy, gdyż badania ostatnich lat wykazują coś wręcz odwrotnego. Potężna siła w postaci enzymów, hormonów roślinnych, substancji wzrostowych i seksualnych zawarta jest właśnie w warzywach. Jednakże przez długie gotowanie, przesolenie, odlewanie wody, w której się jarzyny gotuje, robienie zasmażek, dodawanie ekstraktów mięsnych i dużych ilosci tłuszczów - zwłaszcza wieprzo- wych - zalecanych przez "dobrą" kuchnie, jarzyny tracą swoje pierwotne właściwosci odżywcze i lecznicze powodujac niestrawności i wzdęcia.

Kapusty, przyrządzane natamiast częściowo jako surówka, częściowo duszone krótko w małej ilości wody i oleju z dodatkiem kminku, kilkoma owocami jałowca i czosnkiem (w zależności od jarzyny i sposobu jej przyrządzania), spożyte w umiarkowanych porcjach, są ważnym elementem profilak- tycznym zarówno dla osób młodych, jak i starych.

W okresie jesienno-zimowym zaleca sie szczególnie kapuste kiszoną (z jałowcem i kminkiem) w postaci surówek z dodatkiem tartej marchewki i cebuli. Surowy sok kiszonej kapusty rozcieńczony wodą, paprawia apetyt, trawienie i obok leczniczego oddziaływania na wątrobę, śledzione, pecherzyk żółciowy, żylaki odbytu, reumatyzm, gościec arteriosklerozę, jest środkiem ogólnie wzmacniajacym. Kiszona kapusta jest ponadto tanim i skutecznym środkiem przeciwglistnym dla dzieci. Uczony rosyjski, prof. Miecznikow stwierdził, że w oko- licach, gdzie się jada duże ilości kiszonej kapusty, ludzie osiągają zaawansowany wiek w pełni zdrowia, bowiem kwas mlekowy powstający przy kiszeniu ma nie tylko właściwości bakteriobójcze ale takze regenerujące ustrój.

Kiszona kapusta leczy także astmę. Doniósł o tym fakcie dr Roemer; po przeprowadzeniu u pacjenta kuracji kiszoną kapustą z domieszką cebuli i czosnku, zmniejszyły się ataki astmy i po pewnym czasie zupełnie ustały. To samo dotyczyło pacjenta z chronicznym zaparciem i zapaleniem nerwu kulszowego.

Po kilkutygodniowej kuracji surówką z kiszonej kapusty (1/2 kg dziennie) w/w pacjent pozbył się dolegliwości. Również cukrzykom zaleca się częste spożywanie kiszonej kapusty, a alkoholikom jako środek przeciw zamroczeniu.

Jak zakisić kapustę i w czym? Zawartość soli przy kiszeniu nie powinna przekroczyć 100 g/10 kg kapusty. Jako przyprawy należy dodać kminek i owoce jałowca. Kapustę należy w fazie początkowej ubijać w beczułce lub jakimś większym naczyniu emaliowanym czy kamiennym. Tam powinna pod lekkim przykryciem pozostać 3-5 dni w celu "gazowania" i wstępnej fermentacji. Po tym czasie należy ją przełożyć do wecków lub twistów "ubijając" ją możliwie najściślej i mocno zamykając gumką i sprężynką wieczko.

Kapusta bowiem zatraca swe właściwości lecznicze i witaminy wtedy, kiedy stoi przez dłuższy okres odkryta i wystawiona jest na utleniajqce działanie powietrza

Kapusta kiszona z Bobrowy

2. Rodzaj produktu:
Orzechy, nasiona, zboża, warzywa i owoce (przetworzone i nie)

3. Charakterystyka produktu rolnego:

Wygląd (zewnętrzny i na przekroju)
Kapusta kiszona ma postać podłużnych, jasnożółtych pasków o nieregularnym kształcie, pokrytych sokiem jasnoszarej barwy.

Kształt (zewnętrzny i na przekroju)
Kształt pasków kapusta kiszona uzyskuje po rozdrobnieniu kapusty białej. Paski mają kształt podłużny, nieregularny, przypominający grubą nitkę.

Wielkość
Długość pasków jest uzależniona od sposobu cięcia – waha się od kilku do kilkudziesięciu centymetrów. Pole przekroju jest małe i wynosi zaledwie kilka mm².

Barwa (zewnętrzna i na przekroju)
Paski mają barwę jasnożółtą (na zewnątrz i na przekroju) z widocznymi płatkami startej marchewki.

Konsystencja, „wrażenie w dotyku”
Paski są dosyć twarde, zbite, chrupkie.

Smak i zapach
Smak lekko kwaśny, delikatnie palący, bardzo charakterystyczny. Czasem wyczuwalny smak kminku.
Zapach dość intensywny, kwaśny.

Inne dodatkowe informacje dotyczące charakterystyki produktu rolnego lub środka spożywczego
Kapusta kiszona jest tania i dostępna przez cały rok. Ma właściwości podobne do jogurtu naturalnego. Jest bardzo wartościowa – 200 g (tyle ile mniej więcej stosuje się jako dodatek do dań) zaspokaja ponad połowę dziennego zapotrzebowania na witaminę C. Ponadto jest bogata w witaminę B i K, kwasy Pantonowe oraz środki mineralne. Posiada nieocenione właściwości lecznicze (odświeża umysł, uodparnia na stres itp.). Kapusta kiszona jest niskokaloryczna, nie zawiera tłuszczu, szybko zaspokaja głód. Wspomaga trawienie i oczyszcza jelita. Kapusta biała przeznaczona do kiszenia uprawiana jest na bazie środków organicznych ze zminimalizowanym użyciem środków ochrony roślin, na glebie poddawanej regularnym badaniom. Do produkcji kapusty kiszonej nie stosuje się żadnych konserwantów.

4. Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego:

Kapusta kiszona to tradycyjny produkt kuchni polskiej. Jest to chyba najstarszy zakonserwowany środek spożywczy.
Od wielu lat kiszenie kapusty było wręcz rytualnym zajęciem i okazją do towarzyskich spotkań. Wśród ludności krążyły przesądy, że kapustę należy ukisić do końca października, bowiem, jeżeli zrobi się to w listopadzie po Święcie Zmarłych, może się ona zepsuć. W tym celu mężczyźni i kobiety zbierali się wspólnie w jednym domu i razem przygotowywali kapustę do zakiszenia. Czas wypełniały im opowiadania oraz śpiew. Najpierw obierano kapustę z brudnych wierzchnich liści, usuwano tzw. głąby, rozkrawano na ćwiartki, a następnie drobno siekano dużym tasakiem na drewnianych deskach. Gdy posiekaną kapustę wsypano już do beczki i posypano obficie solą, jedna osoba – zwykle mężczyzna, przygotowywała się do jej ubijania, a raczej deptania w beczce. Jeżeli natomiast kapustę ubijała kobieta, musiała to robić w tradycyjnym wiejskim stroju z chustą na głowie.
Często się zdarzało, że deptanie kapusty powierzano dzieciom. Czynność tę poprzedzało moczenie nóg w wodzie. Ubijanie kapusty było dla dzieci zajęciem bardzo wesołym. Długie deptanie wiązało się jednak z ryzykiem przeziębienia, przez co nieraz miały one po takiej „zabawie” katar.  Ubijanie odbywało się też za pomocą dużego, drewnianego tłuczka.
Jak powszechnie wiadomo, podstawowym składnikiem kapusty kiszonej jest kapusta biała. Kapusta – jako produkt żywnościowy – znana jest od bardzo dawna. Już w skamielinach z epoki brązu znaleziono odciski główek kapusty. (…) Z różnych zapisów można wywnioskować, że „udomowiona” została już na 2,5 tysiąca lat przed naszą erą. Przedtem, i do dziś nad Morzem Śródziemnym, była rośliną wieloletnią, trwałą, dziko rosnącą, na wysokiej łodydze, z dużymi, nienadającymi się do spożycia liśćmi. Dzięki uszlachetnianiu stała się nie tylko jadalnym, ale i smacznym, dwuletnim warzywem. (…) w Polsce kapusta była uprawiana i spożywana od najdawniejszych czasów. W zachowanych rachunkach z XIV-wiecznych dworów królewskich i książęcych widnieje kapusta biała (…). Kapusta występuje nie tylko w żywieniu dworskim. W kuchni ludowej mamy też wiele przyrządzanych z niej potraw. Są one przekazywane przez ustną tradycję, zbierane i zapisywane przez etnografów (Anna Gasik, Kapusta biała, Warszawa 1984 r.).
O tradycji przyrządzania kapusty kiszonej pisał m.in. Władysław Stanisław Reymont w powieści Chłopi.
Metody przygotowywania kapusty kiszonej oraz potraw z jej wykorzystaniem zawarte w książkach kucharskich są do siebie bardzo podobne. I tak na przykład Lucyna Ćwierczakiewiczowa w książce kucharskiej, według wydania z 1885 roku, sposób przyrządzania kiszonej kapusty opisała następująco: (…) Wybierać same białe główki – z zielonych kapusta będzie szarawa; krajać tak, aby nie dochodzić do głąbów, lecz same białe liście szatkować – grubszą przy głąbach użyć na kwaszenie kapusty dla służby. Beczka czy baryłka, najlepiej dębowa od wina, powinna być wyparzona i wyszorowana w wilią roboty. W suchą tedy beczkę, położyć na spód czystych liści z obranej kapusty, następnie sypać uszatkowaną przetakiem, za każdym usypaniem posolić garścią soli, pomieszać i sparzyć ukropem wody, która powinna się ciągle warem gotować, podczas układania kapusty. Biorąc soli funt na kopę drobnej kapusty, dwa funty na średniej wielkości, a 3 jeżeli kapusta była duża. Nie trzeba niczem innem, tylko rękoma upychać mocno, bo sama kapusta ustępuje pod sparzeniem wodą gorącą. Woda powinna być koniecznie źródlana i dobra – używana do picia. Usypawszy, parząc ciągle po jednym przetaku, całą beczkę, ucisnąć jeszcze mocno rękoma i zostawić w kuchni lub w pokoju, w temperaturze od 12 do 14 Reaumura. Gdy się zacznie podnosić, czyli fermentować, przetykać, aby gorycz wychodziła, długim drewnianym kijem. Po dziesięciu dniach, nie dłużej – można i po ośmiu, jeżeli w miejscu gdzie stała, było ciepło; wynieść do piwnicy, gdzie, jeżeli już nie czuć goryczy, zrzuciwszy jedną warstwę z wierzchu, przykryć czystem płótnem, przyłożyć denkiem i kamieniem, a w tydzień już kapusta wyborna, bez żadnej goryczy będzie do użycia. Kapusta taka jest hygieniczna i zalecana przez doktorów.
Porównując powyższe przepisy kiszenia kapusty z przepisem wykorzystywanym do przygotowywania kapusty kiszonej z Bobrowy, można stwierdzić, że receptura, sposób produkcji i używane składniki zmieniły się niewiele na przestrzeni lat.
Kapusta kiszona jest jednym z podstawowych składników wielu potraw. Zofia Czerny w Książce kucharskiej z 1954 roku podaje przepisy na potrawy z kapusty kiszonej. Jednym z nich jest Surówka z kiszonej kapusty z cebulą. Do jej wykonania potrzeba: 50 dag kiszonej kapusty, 5 dag cebuli, cukier, 3 dag oleju, pieprz. Autorka zaleca następujące jej wykonanie: (…) kapustę przekrajać parę razy i wymieszać z drobno krajaną cebulą, cukrem, pieprzem, wyłożyć na półmisek i skropić olejem.

Główka nie od parady

Żeglarzy chroniła przed szkorbutem. W Egipcie wystawiono jej nawet świątynię. W medycynie ludowej wiedzie prym wśród warzyw leczniczych. Współczesna nauka potwierdza jej cenne właściwości.

Fot. Iconotec

Dobra na okłady

Na spuchnięte kolano najlepsze są okłady ze świeżych liści (im świeższych, tym lepiej). Łagodzą ból, działają antyseptycznie i leczniczo, usuwając ze skóry toksyny. Dlatego leczą również oparzenia, odmrożenia, wrzody, czyraki, pęcherze, opryszczkę, półpasiec i trudno gojące się rany. Są doskonałym antidotum na ukąszenia owadów. Kiedy dokucza nam katar,  kaszel lub zachorujemy na zapalenie oskrzeli, warto przykładać liście na klatkę piersiową, szyję, łopatki. Szybciej pokonamy te dolegliwości. Kapuściane okłady stawów łagodzą ból towarzyszący chorobom reumatycznym. Ponieważ liście położone na skórę nóg zmniejszają przekrwienie, aktywizują krwiobieg, oczyszczają naczynia włosowate, stosuje się je przy żylakach i zapaleniu tętnic. Liście kapuściane łagodzą bóle zębów i nerwu twarzowego, ból głowy, a także migrenę. 

Pokochajmy kapustę i cały jej ród!

Utarło się przeświadczenie, że kapusty nie powinni jeść ludzie cierpiący na zaburzenia pracy  żołądka czy jelit, bo jest ciężkostrawna i powoduje wzdęcia. Owszem, jest ciężkostrawna, gdy dodamy do niej mięso i tłuszcze zwierzęce, ale jeśli umiejętnie ją przyrządzimy (np. z ułatwiającym trawienie kminkiem, majerankiem czy koperkiem), będzie miała dobroczynny wpływ na nasz układ pokarmowy. Podobnie działa kapusta kiszona, zawdzięczająca swój smak fermentacji, w której biorą udział żywe kultury bakterii. Poprawiają one trawienie i dostarczają witamin z grupy B. Kapusty  kiszonej nie należy płukać, bo to niszczy cenny kwas mlekowy i enzymy, dzięki którym łatwiej trawimy tłuszcze. 

Co w liściach drzemie

Kapusta wzmacnia odporność organizmu. Dzięki niej  lepiej radzimy sobie z infekcjami, kaszlem czy grypą. Zielone odmiany kapusty są szczególnie bogate w witaminy C i K, zawierają też sporo witaminy E i potasu, a oprócz tego beta-karoten, błonnik, kwas foliowy i witaminę B1 oraz substancje mineralne: siarkę, krzem, magnez, wapń, miedź, jod. Obecność chlorofilu, żelaza, miedzi i magnezu sprawia, że kapusta jest znakomitym środkiem przeciw niedokrwistości, a znajdująca się w niej siarka działa  antyseptycznie na drogi oddechowe.  Lecznicze właściwości ma niezależnie od tego, w jakiej postaci ją zjadamy. Najlepsza jest jednak kapusta surowa, gdyż podczas gotowania traci wiele cennych składników (np. witaminę C). Najwięcej składników odżywczych mają jej zewnętrzne liście. Kapusta spożywana na surowo wyściela błonę śluzową przewodu pokarmowego kleistymi substancjami i przynosi ulgę w chorobie wrzodowej, zgadze, nieżytach, wrzodziejącym zapaleniu jelit. Regularne jedzenie kapusty likwiduje zaparcia. Jest zalecana diabetykom, ponieważ obniża poziom cukru we krwi. Świeży sok z kapusty łagodzi dolegliwości skórne, m.in. odmrożenia, oparzenia, trądzik, liszaje, egzemy. Specjaliści od medycyny naturalnej uważają, że aby w pełni odczuć dobroczynne działanie kapusty, należy pić około litra surowego soku przez co najmniej 8 dni (niestety, nadmiar kapusty może hamować wchłanianie żelaza przez organizm). 

Brukselka i spółka

Cenne związki występują także w warzywach z rodziny  kapustnych: brokułach, brukselce, kalarepie, kalafiorze, jarmużu. Brukselka i brokuły mają sporo kwasu foliowego. Brukselka jest bogata w witaminę C i beta-karoten. Dobrym źródłem beta-karotenu są też brokuły. Zawierają  ponadto żelazo oraz potas, ale głównie dużo witaminy C.  100-gramowa porcja podgotowanych brokułów zaspokaja połowę naszego dziennego zapotrzebowania na tę witaminę (ciemniejsze kwiaty są pod tym względem cenniejsze). Porcja surowego kalafiora tej samej wielkości ma więcej witaminy C, niż wynosi dzienna norma, a podgotowana zapewni nam ponad połowę zalecanej dawki. Minusem kalafiora jest powodowanie wzdęć, do czego przyczynia się rozkład zawartej w nim celulozy przez mikroflorę  jelit. Ale kalafiorowy błonnik jest cenny - obniża poziom cholesterolu we krwi, chroni też przed zaparciami. Dość dobrym źródłem błonnika jest kalarepa, która także zawiera sporo witaminy C i potasu regulującego  ciśnienie krwi. Jeszcze rzadziej niż kalarepę czy brukselkę na naszych stołach można spotkać jarmuż, jedno z warzyw najbogatszych w wapń w łatwo przyswajalnej postaci. Zawiera również sporo kwasu foliowego i żelaza. Ponadto jarmuż jest doskonałym źródłem dwóch przeciwutleniaczy: witaminy C i beta-karotenu. W 100-gramowej porcji znajduje się ponad trzy czwarte zalecanej dziennej dawki witaminy A i prawie podwójna dawka witaminy C

Przeciwnowotworowa kapusta  

Kapusta od najdawniejszych czasów uważana jest za roślinę leczniczą. Zalecana była jako środek leczący choroby nerwowe, artretyzm, choroby płuc, wątroby, bóle głowy, wrzody i szkorbut. Spożywali ją ludzie ciężko pracujący fizycznie i podróżnicy dla odzyskania sił.

Długoletnie badania potwierdziły w całości lecznicze i odżywcze zalety kapusty. Poza tym kapusta ma całe bogactwo witamin: witaminy C tyle co cytryna (już ćwiartka główki zjedzona dziennie zaspokaja nasze zapotrzebowanie na tę witaminę), niemal komplet witamin z grupy B, dużo karotenu oraz witaminy E i K. Jest również zasobna w sole mineralne, przede wszystkim w wapń, potas, magnez, siarkę. Kapusta zawiera liczne przeciwutleniacze, a także rzadką witaminę U która uważana jest za naturalny środek przeciwwrzodowy (niedobór tej witaminy w żołądku i przewodzie pokarmowym powoduje powstawanie wrzodów).

...