Dylematy globalizacji.doc

Dylematy globalizacji. Gospodarka, kultura, edukacja, wobec wyzwań globalnych współczesnego świata.

Kamila Kulus

Wyższa Szkoła Społeczno – Ekonomiczna

Wydział pedagogiki

Rok I

Globalistyka to nauka zajmująca się globalnymi problemami współczesnego świata. Powstała ona na przełomie lat  trzydziestych

i czterdziestych XX wieku. Współcześnie globalistykę łączy się  zwykle z badaniem procesów i mechanizmów globalizacji jako jednego z najważniejszych megatrendów współczesności.

  Globalizację utożsamia się tu:

1.    z pojęciem globalności, w którym punktem odniesienia dla wszelkich działań ludzkich staje się glob ziemski;

2.    z finalnym etapem historycznej transformacji gospodarki

         i kultury wyrażającym się w dominacji społeczno – gospodarczej,  

         technologicznej i konsumpcyjnej cywilizacji Zachodu nad resztą  

         świata;

3.    z procesem obejmującym wszelkie dziedziny ludzkiej  działalności o charakterze wszechogarniającym.

  Samo słowo globalizm pochodzi od łacińskiego słowa „glob – are”, co oznacza tworzyć kulę i liczy sobie ponad 400 lat. Globalizm według Piotra Jaroszyńskiego to „światowizm” oznaczający „bardzo silne tendencje do tego, aby na globie ziemskim utworzyć jedną społeczność ludzką, której nie dzielą granice geograficzne, ekonomiczne, społeczne, polityczne, kulturowe czy narodowe”- (Globalizm a reforma edukacji w Polsce – P. Jaroszyński). Świat podlega globalizacji, gdy jego części składowe są coraz bardziej połączone przepływami informacji, ludzi (migracja), towarów (handel międzynarodowy)

i kapitału ( rynki finansowe). Sam proces globalizacji pojmowany jest w sposób zróżnicowany. Dla jednych oznacza on tworzenie jednego wspólnego społeczeństwa lub jednego wspólnego świata. Dla drugich  wiąże się on z intensyfikacją stosunków społecznych o zasięgu ogólnoświatowym.

  Najważniejsze sposoby pojmowania procesu globalizacji:

                              Proces globalizacji®  Tworzenie wielkości powiązań

                                pojmowany jako            i sieci zależności państw

                                       ¯        ¯         ¯                     i społeczeństw

                        Wspólne       Wspólny    Intensyfikacja stosunków

                    społeczeństwo     świat                społecznych

Na współczesne mechanizmy i tendencje globalizacyjne składają się między innymi:

·        działalność transnarodowych korporacji gospodarczych

          i międzynarodowe przepływy kapitału inwestycyjnego

·        funkcjonowanie międzynarodowego systemu bankowego,

          a w tym takich instytucji jak Międzynarodowy Fundusz           

          Walutowy, Bank Światowy czy Światowa Organizacja Handlu

·        międzynarodowe transfery technologii, które są częściowo pochodną działania transnarodowych korporacji gospodarczych, a częściowo polegają na zwykłym kopiowaniu bardziej nowatorskich wzorów wymyślonych w krajach rozwiniętych

·        upowszechnienie racjonalnej, efektywnej, przewidywalnej

i standardowej produkcji towarów i usług

·        działalność międzynarodowych organizacji rządowych (Organizacja Narodów Zjednoczonych, Trybunał Sprawiedliwości)

·        działalność międzynarodowych organizacji pozarządowych (Klub Rzymski, Green Peace International)

·        międzynarodowe porozumienia partii politycznych o jednolitym charakterze

·        tworzenie i rozszerzanie uniwersalnego systemu miar i wag jak też oznaczeń jednostek fizycznych oraz określanie uniwersalnych standardów poznania

·        zorganizowanie sieci transportu i komunikacji, począwszy od wytyczenia szlaków oceanicznych

·        rozwój międzynarodowej turystyki

·        nieustanny rozwój powszechnej i globalnej dostępności mediów wraz ze stopniowym spełnianiem się proroctwa M. McLuhana

o tworzeniu „globalnej wioski”, dzięki mediom elektronicznym

i kulturze masowej

·        upowszechnienie się uniwersalnych postaw konsumpcyjnych.

Współcześnie przyjmuje się, że w rozwoju procesu globalizacji szczególną rolę odgrywają dwa mechanizmy: międzynarodowa migracja i wolny handel towarami. Od uruchomienia tych mechanizmów zależy przyspieszenie światowej gospodarki. W tym znaczeniu „globalna wioska” to „ziemia widziana jako stosunkowo małe osiedle, któremu nowoczesne techniki komunikacji (radio, telewizja, lotnictwo itp.) umożliwiają bezzwłoczne i ciągłe przekazywanie sobie informacji.

  Cała otaczająca nas rzeczywistość przyrodnicza, społeczna, kulturowa, gospodarcza i polityczna jest wewnętrznie jest wewnętrznie sprzeczna i ambiwalentna. Sprzeczności tych nie likwiduje się na drodze porozumienia, negocjacji, traktatów czy umów, ale w wyniku zastosowania zasady ambiwalencji zrównoważonej. Aby rozwiązać jakiś problem globalny trzeba rozpoznać i zrozumieć naturę sprzeczności w jakim uwikłana jest otaczająca nas rzeczywistość.

  Zasadniczym celem procesu globalizacji jako przedmiotu badań globalistyki jest rozwój wzwyż jednostek i grup społecznych

w kierunku osiągnięcia najlepszej syntezy.

  Jakie są zatem dylematy globalizacji? W literaturze najczęściej wymienia się:

1.    dylematy globalizacji gospodarczej, wśród których wyróżnia się:

·        otwarcie rynków krajowych na międzynarodowy handel

·        liberalizacja handlu prowadząca do zniesienia wszelkich barier celnych

·        zwiększenie sprawności, skuteczności i efektywności ekonomicznej zgodnie z tezą Adama Smith’a: „nie należy wytwarzać niczego, co można gdzie indziej kupić taniej”

·        międzynarodowa migracja i przepływ kapitału

2.    dylematy globalizacji politycznej składają się:

·        dramatyczne zmniejszenie roli państwa narodowego zarówno jako organizacji gospodarczej, jak i suwerennego podmiotu życia politycznego w skali kraju

     i międzynarodowych

·        powstanie na politycznej mapie świata wielobiegunowych orientacji

3.    dylematy bezpieczeństwa globalnego, zalicza się tu:

·        zagrożenie dla pokoju wynikające z różnic kulturowych między cywilizacjami

·        nadzieję, że globalizacja przyczyni się do likwidacji wojen

i wzajemnych na

·        decyzje o polityce globalnej, które kształtowane są w kilku odrębnych centrach cywilizacyjnych – co jest wynikiem wielobiegunowości świata

4.    dylematy globalizacji i integracji współczesnej cywilizacji

     i kultury obejmują:

·        realizację idei imperium, która była i pozostaje nadal aktualna w nowej, zmodyfikowanej formie

·        z jednej strony pojawiają się problemy związane

               z ewangelizacją, narzucaniem lub dominacją jednej religii,

                   jednej ideologii, , jednej kultury, a z drugiej strony

                   otwartość na wielość religii, ideologii i kultur

·        zmiany wynikające z odkryć geograficznych, towarzysząca im kolonizacja kulturowa i następstwa dekolonizacji

·        procesy modernizacji i unowocześnienia kultury

     i cywilizacji oraz obecne dążenie do postmodernistycznego 

     i ponowoczesnego ich ujmowania

·        rozwój telekomunikacji i informatyki oraz obecnie zaznaczające się dążenie do włączenia wszystkich jednostek i grup społecznych do jednej wspólnej sieci informacyjnej – Internetu

5.    dylematy globalnej złożoności składają się:

·        życie w globalnej wiosce wiąże się z koniecznością posiadania o niej wszelkich możliwych informacji

·        coraz większe trudności ze zdobywaniem, selekcją, przetwarzaniem i wytwarzaniem informacji

·        umysł człowieka jest zbyt zdecentrowany i rozproszony, wymaga więc zrównoważenia i asymetrycznego uspójnienia

·        brak adekwatywnego języka do opisu, wyjaśnienia, przedopisu i projekcji oraz określania skuteczności wprowadzonych zmian w różnych dziedzinach działalności, wyznaczania ich sensu i znaczenia

6.    dylematy poszukiwania globalnej harmonii są dość powszechnie 

odczuwane i poszukiwane. Wiąże się z nimi potrzeba odwołania się do uniwersalnych praw i zasad, według których funkcjonuje cała rzeczywistość.

  Współcześnie można wyróżnić wiele różnych ujęć globalistyki. Można traktować globalistykę jako postawę badawczą, która opiera się na myśleniu w kategoriach całościowych, globalnych

i systemowych .

  Spoglądając na globalistykę z punktu widzenia problemów o zasięgu globalnym dostrzegamy problemy, które dotyczą całej rzeczywistości

i określane są jako problemy współczesnego świata. Tak jest

w przypadku współcześnie występujących problemów ekologicznych, gospodarczych, technologicznych, demograficznych, zdrowotnych, edukacyjnych itp.

  Globalne problemy gospodarki związane są z trzema falami przemian współczesnej cywilizacji. O ile z pierwszą fazą związana jest cywilizacja rolnicza. Z druga cywilizacja przemysłowa, to z trzecią cywilizacja informacyjna. Cywilizacja rolnicza trwała około 10 tysięcy lat i podstawową jej wartością była ziemia. Z kolei cywilizacja przemysłowa trwała około 300 lat, a podstawową jej wartością był kapitał, surowce i siła robocza. Natomiast cywilizacja informacyjna wyłoniła się w ostatnich 30 latach i podstawową jej wartość stanowi informacja, wiedza i kompetencje.

  Informacja i wiedza jako wartość uniwersalna są źródłem bogactwa narodów. Wymaga to umiejętności pozyskiwania, tworzenia, dystrybucji i stosowania informacji. Efektywność funkcjonowania cywilizacji informacyjnej wyznaczają trzy zakresy wykorzystania wiedzy w działalności gospodarczej. Dotyczą one marketingu towarów i usług, ich właściwej reklamy oraz public relations, czyli odpowiedniego kształtowania wizerunku towarów i usług wśród jej odbiorców i użytkowników.

  W społeczeństwie informacyjnym następuje:

1.     globalizacja globalizacji, technologii i komunikacji

2.     kryzys państw narodowych na rzecz państw sieciowych (pozostających we wzajemnych związkach)

3.     potwierdzenie ważnej roli tożsamości narodowej, etnicznej, grupowej jako źródła sensu i znaczenia.

   Najważniejszymi regułami nowego porządku edukacyjnego są:

·        w coraz większym stopniu praca i nauka ulegają zjednoczeniu. Nieustanne podnoszenie stanu wiedzy staje się warunkiem skutecznej i wydajnej pracy

·        nauka staje się procesem na całe  życie. Pojawia się potrzeba ustawicznego definiowania na nowo swoich  kwalifikacji czy wyuczonej profesji. Planowanie ścieżki kariery zawodowej w dotychczasowym rozumieniu traci sens

·        uczenie się nie jest już związane wyłącznie z murami szkół i uniwersytetów. Coraz większa odpowiedzialność za organizację i prowadzenie działań edukacyjnych spoczywa na sektorze prywatnym. Konieczne jest nakreślenie nowego wzorca instytucji edukacyjnej

·        niektóre  instytucje edukacyjne podejmują działania zmierzające do przestawienia się na nowe tory swojego funkcjonowania, jednak efekty tych działań są niewielkie. Wymogi rynku zmuszają przedsiębiorstwa do twórczego zaangażowania się w działalność edukacyjną. Natomiast tradycyjne instytucje edukacyjne nie zawsze potrafią dorosnąć do nowych reguł ładu gospodarczego

·        w celu stworzenia uczących się organizacji niezbędny jest wysoki stan samoświadomości przedsiębiorstw. Środowisko sieciowe staje się dla przedsiębiorstwa obszarem pracy koncepcyjnej, a przez to również nauki. Integracja w sieci staje się obszarem lepszego wykorzystania ludzkiego intelektu i osiągania wyższych stanów świadomości organizacji

·        nowe środki komunikacji i przekazu mogą w zasadniczy sposób przyczynić się do przemiany systemu edukacyjnego

     oraz stworzenia infrastruktury do pracy i nauki na miarę    

     gospodarki cyfrowej.

  W ministerialnej podstawie programowej kształcenia ogólnego mówi się wprawdzie o zastosowaniu komputerów we wszystkich dziedzinach edukacji szkolnej, a pedagodzy mają kształcić w uczniach umiejętności „poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną”, ale brak jest wyraźnego określenia reguł nowego porządku edukacyjnego  w gospodarce globalnej i cywilizacji informacyjnej.

  W warunkach współczesnej globalizacji kapitał ludzki to kapitał intelektualny. Pojmowany jest on jako nowa forma kapitału, którego głównym celem jest maksymalizacja własnych dochodów. Stanowi go wąska grupa wysokowykwalifikowanych specjalistów, która warunkuje sposoby produkcji i sprzedaż towarów i usług.

  Aktualnie znacznej modyfikacji i przeobrażeniu ulegną instytucje

i systemy edukacyjne. Wiąże się to z:

1.    powstaniem wirtualnej szkoły i uniwersytetu, w którym wiedza na każdym poziomie edukacji będzie dostępna w sieci w formie specjalnie przygotowanych materiałów dydaktycznych; przewiduje się także sprawdzenie przez sieć stopnia opanowania wiedzy i umiejętności

2.    pojawieniem się tzw. gwiazd dydaktycznych, wykładowców

    o olbrzymim talencie, których wykłady będą rozpowszechniane

    poprzez sieć w skali całego globu. Dzięki temu w ciągu dwóch 

    najbliższych dekad może nastąpić całkowita przebudowa

    systemów społecznego wytwarzania i przetwarzania towarów,

    usług i informacji, które w naszym kraju są oparte jeszcze

     prawie w całości na paradygmatach fizyki klasycznej,

     klasycznych przemysłowych technologiach – co jest

     dramatycznym przykładem przemysłowego i strukturalnego

     kryzysu polskiej gospodarki w ostatnich kilku latach. Wielka

     więc nadzieja wiązana jest w edukacji realizowanej szkołach

     i uniwersytetach wirtualnych.

  Wyróżnić można  trzy fazy wprowadzania techniki informacyjnej:

1.    faza automatyzacji

2....