Punkt i linia i kreska.docx

1: Elementy dzieła sztuki – punkt i linia

PUNKT to podstawowy i najważniejszy element w grafice i malarstwie – tzw. proelement. Powstaje

w wyniku zetknięcia się narzędzia (ołówek, rylec, pióro itd.) z powierzchnią materialną. Tą powierzchnią może być np. podobrazie, blacha czy papier.

Punkt przybiera różne kształty i formy i uczestniczy w tworzeniu się półtonów.

Już jeden wystarczy do stworzenia obrazu (Kazimierz Malewicz „Czarny kwadrat na białym tle”).

Spotykamy go wszędzie: we Wszechświecie (np. skupiska gwiazd), w architekturze i rzeźbie (zakończenia dachów, przecięcie się wielu płaszczyzn, zakończenia łuków w  gotyku ,architektura chińska), w tańcu (wyznaczanie punktów przez skoki, pointy w balecie itp.), muzyce (teledyski, instrumenty takie jak fortepian i trójkąt).

Jeśli chodzi o grafikę to np.:

- w akwatincie cały obraz zbudowany jest z punktów, biały punkt otrzymujemy poprzez rozsypanie kalafonii, efekt zależy od wielokrotności tej czynności,

- w technice suchej igły wszystko zależy od tego jak mocno przyciśniemy narzędzie – powstają wtedy różne wielkości kropek, łatwo uzyskać czarny punkt, ale otrzymanie dużego białego punktu wymaga większych starań,

- w litografii czarny punkt powstaje momentalnie, wystarczy jedynie drobne, powierzchowne dotknięcie płyty przez narzędzie,

- w linorycie czyli w druku wypukłym maleńki biały punkt wymaga jednego cięcia

-  w drzeworycie sprawa ma się podobnie jak w przypadku linorytu, by mógł powstać czarny punkt, trzeba wyciąć całe jego otoczenie,

- w akwaforcie jako druku wklęsłym szybko uzyskujemy punkt czarny.

LINIA jest skutkiem przesuwania się punktu , a także jest to przeskoczenie ze statyki do dynamiki. Linia to przeciwieństwo punktu. Można ją uznać  za element drugiego stopnia po punkcie. Posiada kierunek i napięcie. Od ilości sił jakie działają na punkt i od ich kombinacji zależy różnorodność charakteru linii.

Rozróżniamy trzy podstawowe rodzaje linii :

1.Linia pozioma – (zimna forma, kojarzona z czernią)

2.Linia pionowa - (ciepła forma, kojarzona z bielą)

3.Przekątna  - (zimno-ciepła forma, czerwień lub szarości albo zieleń)

Gwiazda linii prostych, zorganizowanych wokół wspólnego punktu przecięcia. Owa gwiazda prostych może stopniowo zagęszczać się, tworząc na skrzyżowaniu coraz to większy środek.

Jest on osią, wokół której linie mnożą się przez obrót ,aż do ostatecznego zlania się ze sobą. W ten sposób powstanie nowa forma – płaszczyzna.

Inne rodzaje linii :

1)Linia swobodna (kojarzona z żółcią i błękitem).  Linie swobodne mogą leżeć na danej płaszczyźnie we wspólnym centrum lub poza nim.

a)centralne

b)acentralne

2)Linia łamana

3)Linia łamana wielokrotnie(zygzakowata)

4)Linia krzywa

a)łuk

5)Linia falista(może składać się z odcinków koła, z linii nieregularnych lub z ich kombinacji)

6)Linia krzywa swobodnie falująca

7)Linia krzywa regularnie falująca

8)Linia złożona

Zespoły linii – tworzenie się rytmów na co składają się przynajmniej trzy równoległe do siebie linie.

Linia w Architekturze

Rozbudowanie formy w przestrzeni jest równoważne z rozbudowaniem formy linearnej.

Pierwszą i najpoważniejszą próbą skonstruowania szczególnie wysokiej budowli z samych linii(całkowite wyeliminowanie płaszczyzny) była wieża Eiffla powstała w 1889roku w Paryżu.

Gropius – Niemcy(np.  Bauhaus )

Corbusier – Francja (np. Kaplica Notre Dame de Haut w Ronachamp )

Konstantin Mielnikow – Rosja (np. Radziecki pawilon wystawowy)

Linia w Rzeźbie

Wladimir Tatlin – Rosja (np. pomnik Trzeciej Międzynarodówki)

Konstruktywizm – zwykle abstrakcyjne konstrukcje w przestrzeni nie posiadające żadnego praktycznego zastosowania)

Aleksander Calder –USA (np. mobile [rzeźby ruchome, poruszane powiewem powietrza lub przy pomocy silniczków])

Linia w Grafice

Właściwości materiałów stosowanych w grafice dotyczące punktu ,dotyczą również linii, która jest pierwszym, naturalnym rozwinięciem punktu. Łatwość jej uzyskania(szczególnie przez trawienie) i jej głębokość w akwaforcie , trudna i pełna zabiegów praca nad otrzymaniem jej w drzeworycie oraz lekkość z jaką linia leży na płaszczyźnie w litografii.

Akwaforta – Albrecht Durer , Rembrandt van Rijn , Francisco Goya, Józef Pankiewicz

Drzeworyt – Albrecht Durer, Lucas Cranach Starszy, Władysław Skoczylas

Litografia- Marc Chagall, Pablo Picasso, Leon Wyczółkowski

Linia w malarstwie

Paul Cezanne – linie nie obrysowują przedmiotu

Vincent van Gogh – wyrazista linia

Edward Munch – tworzenie napięcia przez układ linii

Paul Gauguin – linie oddzielające płaszczyzny

Wasyl Kandyński „Punkt i linia a płaszczyzna”

Kreska

MIEDZIORYT

  Technika ta polega na grawerowaniu, w wypolerowanej miedzianej płytce specjalnymi rylcami linii rysunku.
W zależnosci od siły nacisku otrzymuje się różnej głębokosci i szerokosci linie. W trakcie grawerowania linii powstają na ich krawędziach zadziory, które powinno sie bardzo delikatnie zlikwidowac specjalnym narzędziem (tzw. szaber) przesuwając go zgodnym z kierunkiem linii. Poprawione miejsca powinno się dodatkowo przetrzeć wiórkami stalowymi o bardzo niskiej gradacji, tak aby powierzchnia płytki byla gładka. Jeśli nie usunie się zadziorów przy druku linie nabiorą miekkiego charakteru i bedą przypominały technikę suchej igły. Opracowywanie linii jest jedyną drogą do zróżnicowanej skali szarości. Im gęściej grawerowane są linie tym ciemniejsze wartości uzyskamy przy wydruku.

SUCHA IGŁA - SUCHORYT

  Przystepując do cięcia sposobem suchorytu należy płytę przede wszystkim dokładnie wypolerować, usuwając wszelkie skazy i zadrapania, gdyż później będzie to niemożliwe bez uszkodzenia wykonanej pracy.
  Jako narzędzi można używać wszelkiego rodzaju stalowych igieł oprawionych w drewno, noży, mulet, hwiejaków. W handlu znajdują się mocne i twarde igły do suchorytu, a także odpowiednio do tego celu oprawione diamenty lub szafiry.
 Pokrywamy płytę gruntem (jak w miedziorycie) i zaznaczamy rysunek ołówkiem lub kredką, następnie przystępujemy od razu do właściwego rytowania. Tniemy trzymając igłe, krótko osadzoną w drzewie lub w rączce metalowej, prostopadle do powierzchni płyty, naciskając mocniej lub słabiej, zależnie jaki charakter chcemy nadać kresce.
  Igła nie wycina metalu, jak rylec, lecz wypycha go na boki, dając charakterystyczną szorstką kreskę dzięki zadziorowi, który mocno trzyma się jej krawędzi. Wiórek jest zasadniczą częścią składową kreski suchorytu, gdyż wystając nad powierzchnię płyty zatrzymuje przy odbijaniu dużą ilość farby, czym nadaje linii charakterystyczną, aksamitną miękkość, różniacą ją zdecydowanie od miedziorytu. 

AKWAFORTA

kreska powstaje tu nie przez użycie rylca czy igły tnącej, lecz za pomocą kwasu przenikajacego i rozpuszczajacego metal ,w tych miejscach, gdzie warstwa płyty pokrytej asfaltem lub woskiem została odkryta igłą.
  Kreska trawiona, dzięki odmienności swej struktury, ma cechy zupełnie inne niż kreska cięta rylcem. W miedziorycie bruzdy są równe i gładkie, o trójkątnym przekroju, a głebokość ich jest zawsze wieksza od szerokości. Śliskie, jakby wypolerowane ich dno oddaje łatwo farbę, tworząc na odbitce kreski ostre, równe i wysokie, o dużym natężeniu czerni. Rozpuszczanie metalu w kwasie nie odbywa się jednakowo we wszystkich miejscach, więc też kreska akwaforty ma brzegi lekko poszarpane, a dno szorstkie, o przekroju nieregularnym, przy czym szerokość jej i głębokość jest jednolita na całej długości (oba konce kreski są jednakowe). Dzięki nieregularności brzegów i dna kreska trawiona jest żywsza od ciętej rylcem.

Grawiura i druk

Grawiura (franc. gravure) - rycina odbita z płyty metalowej, wykonana techniką druku wklęsłego. Określenie to stosowane jest głównie do odbitek technik wklęsłych litograficznych, takich jak np. kamienioryt czy kwasoryt. Najczęstszym błędem jest stosowanie tego terminu odnośnie do rycin wykonanych technikami druku wypukłego. Obecnie określenie to powoli wychodzi z użycia. Jest bardzo znaną techniką z XVI wieku.

Grawiura i druk W ciągu XV i XVI wieku kaligrafia straciła wiele ze swego wpływu na kształtowanie pisma na rzecz zapoczątkowanej przez Gutenberga techniki drukowania. Schematyczne przedstawienia podstawowych technik drukarskich pomogą nam zobrazować pewne aspekty pisma drukowanego.

Drukowanie wypukłe jest techniką zastosowaną przez Gutenberga, który teksty składał i tłoczył tzw. ruchomymi czcionkami. Aby taką czcionkę wykonać, trzeba wizerunki liter najpierw wyciąć wypukło na wyszlifowanych wierzchoł­kach metalowych sztabek - stempli. Po utwardzeniu wtłoczyć metodą wbijania w klocek miedziany. Powstanie wówczas matryca, z której na powrót odlewa się wypukłą literę na czcionce. W pierwszej fazie tego procesu, podczas grawerowa­nia stempla, trzeba usuwać sporą ilość opornego materiału. Detale grawiury musiały być dość mocne, aby wytrzymać tło­czenie w podłożu z twardego metalu. Dodatkowo drukowanie farbą na surowym, wilgotnym papierze prowadziło do po­wstania mocnej odbitki o niezbyt ostrych szczegółach. W sta­rodrukach, głównie z XVI wieku, widzimy krzepkie, czysto uformowane pisma antykwowe, które stały się prototypami najczęściej dzisiaj używanych pism drukarskich.

Drukowanie wklęsłe. W XVIII wieku technika miedzio- rytnicza, a więc wklęsłodrukowa, zdecydowanie oddziałała na formę pisma. W lśniącej gładkością płycie miedzianej grawe rowane były litery, tym razem wklęsłe. Na płytę nanoszono potem farbę i czysto wycierano powierzchnię tak, aby reszta farby pozostała w zagłębieniach. Pod silnym tłokiem położo­ny na płycie wilgotny papier odbierał farbę z wygrawerowa­nych wklęsłości dając odbitkę obrazu liter.

Dla grafików znających tę technikę jest jasne, że mogło dojść do istotnej zmiany stylu pisma. Widzimy to w pismach Bodoniego, Didota, Walbauma i innych. Miedzioryt dopingo­wał twórców do rytowania bardzo cienkiej kreski. Zwiększo­ny kontrast między delikatnymi przejściami a grubymi inny­mi elementami liter wytworzył charakterystyczny wizerunek pisma, dziś nazywanego klasycystycznym.

Drukowanie płaskie. Koniec XVIII wieku przyniósł trze­cią z kolei technikę drukowania - litografię. Rzemieślnik mógł odtąd, uwolniony od rylca i pilnika, pisać i kreślić za po­mocą pióra, pędzla czy też cyrkla. Pismo i rysunek nanosił na gładko wyszlifowaną powierzchnię kamiennej płyty. Rysunek wykonany tłustą farbą na kamień litograficzny utrwalano po­tem chemicznie i z tego obrazu (za przyczyną znanej właści­wości odpychania się wody i tłuszczu) mogła powstać na pa­pierze odbitka.

Łatwo sobie wyobrazić, że ta nowa technika powielania zupełnie zmieniła metodę tworzenia pisma. Zarzucenie rylca przyniosło też automatycznie odnowienie się tzw. Pisanek.

                                                                                                                                            (Człowiek i jego znaki)

Funkcja kreski w dziele sztuki (informacje nie są pewne na 100 procent)

Na przykład: Nadaje dynamizm lub podkreśla statyczność, nadaje charakter ogólny, określa nastrój dzieła, ekspresyjnośc, głębie, planowośc, dany rytm, a także jej funkcja zmieniała się na przestrzeni wieków tzn. : w prehistorii to ona tworzyła całe dzieło, ale już w renesansie stawała się czasami wręcz niewidoczna (sfumato) natomiast w XIX nabrała nowego znaczenia (postimpresjonizm).

1