Epiktet - Encheiridion.pdf - Epiktet - adad.molo

Encheiridion

Epiktet

1.Zwszystkichrzeczyjednes¡odnaszale»ne,drugieza±niezale»ne.Zale»nes¡od

nas:s¡dy,pop¦dy,pragnienia,odrazyijednymsłowem—towszystko,cojestnaszym

dziełem.Niezale»nenatomiasts¡odnas:ciało,mienie,sława,godno±ciijednymsłowem

—towszystko,coniejestnaszymdziełem.Idlategoterzeczy,któreodnaszale»¡,z

naturys¡wolneiniepodlegaj¡»adnymzakazomaniprzeszkodom,tenatomiast,które

odnasniezale»¡,nieprzedstawiaj¡»adnejwarto±ci,spełniaj¡słu»ebn¡rol¦istanowi¡

cudz¡własno±¢.Pami¦tajzatem,»eje±lirzeczysłu»ebneznaturyzaczynaszuwa»a¢za

wolne,acudzezawłasne,samsi¦zaprz¦gnieszwniewol¦,b¦dzieszrozwodziłskargii

»ale,doznawałniepokoju,miotałzłorzeczeniazarównonabogów,jakinaludzi.Je»eli

jednaktotylko,cotwoje,uwa»a¢b¦dzieszzaswoj¡własno±¢,iprzeciwnie—to,cojest

cudz¡własno±ci¡—zaprzynale»ne,jakjestwrzeczywisto±ci,dokogo±innego,wtedy

niktnigdynieb¦dzienaciebiewywierałprzymusu,niktnieb¦dziesprawiałciprzeszkód,

anitysamnieb¦dziesznikomuzłorzeczył,nikogooskar»ał,niczegozgołaczyniłwbrew

swojejwoli,niktniewyrz¡dzicikrzywdy,wnikimnieb¦dzieszmiałwroga,bote»i

niczegoniedoznasz,cobyrzeczywi±cieszkodliwebyłodlaciebie.

Azatemje»elid¡»yszdoosi¡gni¦ciatakwielkichdóbr,pami¦tajotym,»eniejestci

wolnozmiernymnakłademwysiłkubra¢si¦dotakwzniosłegodzieła,ale»emusisz

jednychrzeczyraznazawszesi¦wyrzec,drugich—chwilowoponiecha¢.Je»elijednak

zechceszposi¡±¢tewielkiedobra,ajednocze±nieigodno±cipiastowa¢iopływa¢wbogac-

twa,bardzomo»liwe,»eniezdob¦dziesznigodno±ci,nibogactw,atodlatejprzyczyny,

»ed¡»yszdoosi¡gni¦ciadóbrwy»szegorz¦du,aju»zcał¡pewno±ci¡niedopniesztego,

przezcojedynierodzisi¦wolno±¢iszcz¦±cie.

Staraj»esi¦tedyka»demugwałtownemuwyobra»eniunatychmiastprzeciwdziała¢,tak

mówi¡c:„Jeste±tylkowyobra»eniem,czcz¡mar¡rzeczy,któr¡przedstawiasz”.Nast¦pnie

zbadajowowyobra»enieioce«jegowarto±¢wedletakichprawideł,jakieposiadasz,a

przedewszystkiminadewszystkowedletegoprawidła,czyprzedstawiaonorzeczyod

naszale»ne,czyniezale»ne.Ije±liprzedstawiarzeczjak¡±,któraniejestodnaszale»na,

zmiejscawypowiadajswezdanie:„Nicanicmnietonieobchodzi!”

2.Pami¦tajotym,»epragnieniemamici¦obietnic¡zdobyciadobra,któregopo»¡dasz,

aodrazamamici¦obietnic¡unikni¦ciazła,przedktórymsi¦wzdrygasz,oraz»eten,kto

wpragnieniudoznajezawodu,jestnieszcz¦±liwy,aten,ktowodrazieponosipora»k¦

—godnypolitowania.Je»elizatemtegotylkounikasz,cozgodniezesw¡natur¡jest

0 Disclaimer: Reformat ze strony: http://www.dziejemysli.republika.pl/epiktet.

encheiridion.htm (izwieluinnych

)

wtwojejmocy,niedo±wiadczyszzgołaniczego,doczegoczujeszodraz¦.Je»elijednak

unikaszchoroby,±miercialboubóstwa,doznaszbolesnegozawodu.Azatemwyple«ze

siebieodraz¦dowszelkichrzeczy,któreznaturynies¡odnaszale»ne,askierujj¡ku

tymjedynie,któreznaturys¡odnaszale»ne.Pragnienienatomiastzdławnapocz¡tek

wsobiedoszcz¦tnie.Je»elibowiempragn¡¢b¦dzieszrzeczy,którenies¡odnaszale»ne,

zkonieczno±cimusiszsi¦czu¢nieszcz¦±liwy.Cosi¦znówtyczyrzeczy,któres¡odnas

zale»ne,tonarazieniejestcijeszczezupełniewiadomo,jakichtospo±ródnichgodzisi¦

tobiepo»¡da¢.Wolnocitylkodojednychrzeczyd¡»y¢,adrugichunika¢,zespokojem

jednak»e,zogl¦dn¡rozwag¡,zopanowaniem.

3.Pami¦tajotym,»eby±przyka»dejrzeczyb¡d¹rozweselaj¡cejnaduszy,b¡d¹przy-

nosz¡cejpo»ytek,b¡d¹wzbudzaj¡cejupodobanie—zawszestawiałsobienast¦puj¡ce

pytanie:„Czymjesttarzeczwła±ciwie?”—Itaknaprzykład,je»elidzbanbudziwtobie

upodobanie,mówsobie:„Dzbanjestt¡rzecz¡,którabudziwemnieupodobanie”.Przeto

kiedytendzbansi¦stłucze,niezm¡citowtobiepokojuducha.Je»eliznowuserdecznie

całujeszswedzieci¦lub»on¦,mówsobie:„Całuj¦człowieka”.Przetokiedytenczłowiek

umrze,nieb¦dzieszrozpaczał.

4.Ilekro¢zamierzaszsi¦zabra¢dojakiego±dzieła,zastanówsi¦dobrze,cotomaby¢

zadzieło.Itakgdysi¦wybieraszdoła¹ni,bysi¦wyk¡pa¢,przywied¹sobienamy±l

towszystko,cosi¦tamdziejewła¹ni;»ejedniuciekaj¡cosiły,adrudzysi¦tłocz¡na

pot¦g¦,ainniobluzguj¡si¦wyzwiskami,ajeszczeinni—kradn¡,copopadnie.Iwten

sposóbzwi¦ksz¡r¦kojmi¡powodzeniadodziełasi¦we¹miesz,je»elizmiejscapowiesz

sobieotwarcie:„Jachc¦si¦wła¹niwyk¡pa¢,azarazemstrzecwolnejswejwoli,taki»by

działałazgodnieznatur¡”.Itaksamopost¦pujprzyka»dymdziele.Wtenbowiem

sposób,je±lijaka±przeszkodaniepozwolicisi¦wyk¡pa¢,natychmiastprzywołaszsobie

napami¦¢swezamierzenie:„Ale»japrzecie»nietylkowyk¡pa¢si¦chciałem,leczrównie»

strzeczarazemwolnejswejwoli,taki»bydziałałazgodnieznatur¡,jednak»eniepotraﬁ¦

jejustrzec,je»elisi¦b¦d¦oburzałnatowszystko,cosi¦przydarza”.

5.Niesamerzeczybynajmniej,alemniemaniaorzeczachbudz¡wludziachniepokój.I

taknaprzykład±mier¢niejest»adnympostrachem—wprzeciwnymrazietoiSokrates

miałbyoniejtakiewyobra»enie—alemniemanieo±miercijakoczym±strasznym,ono

todopieropostrachemsi¦staje.Ilekro¢tedyborykamysi¦ztrudno±ciamialbowpadamy

wniepokójlubsmutek,nikogonigdynieobwiniajmyoto,leczsiebiesamych,toznaczy

—naszewłasnemniemania.Wła±ciwo±ci¡bowiemczłowiekazgołanieobznajmionegoz

ﬁlozoﬁ¡jestobwinia¢innychorzeczy,któreonsam¹leczyni;pocz¦±ciobznajmionego

—obwinia¢siebiesamego;wpełniobznajmionego—nieobwinia¢nisiebie,niinnych.

6.Nieszczy¢si¦z»adnejzaletycudzej.Gdybyko«,chc¡csi¦poszczyci¢,powiedział:

„Jestempi¦kny!”—rzecztabyłabyjeszczedozniesienia.Tynatomiastgdyby±,chc¡csi¦

poszczyci¢,powiedział:„Posiadampi¦knegokonia”—wiedz»etosobie,»eby±si¦szczycił

zzaletykonia.Jaka»jestzatemtwojawłasnazaleta?Czynienienale»ytegou»ytkuz

wyobra»e«.Aprzetoilekro¢wczynieniuu»ytkuzwyobra»e«post¦pujeszzgodniez

natur¡,wtedyitylkowtedymo»eszsi¦szczyci¢,bowtedydopierob¦dzieszsi¦szczyci¢

zjakiej±zalety,którajesttwoj¡własn¡zalet¡.

7.Podobniejakwczasiepodró»ymorskiej,kiedyokr¦tprzybijedobrzegu,mo»eszsobie

wprawdzienal¡dwysi¡±¢,byzaopatrzy¢si¦wwod¦,apodrodze,takdlarozrywki,

toipi¦kn¡muszelk¦,im¡tw¦podnie±¢,wszelakomusisznapami¦cimie¢okr¦t,słuch

bezustannienat¦»a¢,czyprzypadkiemniewołasternik,akiedyzawoła—musiszto

wszystkoporzuci¢,i»byci¦zwi¡zanegoniewrzuconojakbarananaokr¦t.Taksamo

rzeczmasi¦iw»yciu:Je»elizamiastpi¦knejmuszliim¡twyobdarzyłyci¦niebaurocz¡

»on¡i±licznymdzieci¦ciem,nicnieprzeszkadzaciwprawdzieradowa¢si¦nimi,wszelako

kiedyzawołasternik,biegnijczympr¦dzejnaokr¦t,pozostawiaj¡ctowszystkoiwi¦cej

nietroszcz¡csi¦onie.Aje±li±jestnadtostarcem,nieodchod¹nigdyodokr¦tuzbyt

daleko,»eby±mimowołaniasternikaniepozostałnal¡dzie.

8.Nieusiłujnagina¢bieguwydarze«doswojejwoli,alenaginajwol¦dobieguwydarze«,

a»ycieupłynieciwpomy±lno±ci.

9.Chorobajestwprawdzieprzeszkod¡dlaciała,aleniejestprzeszkod¡dlawoli,chyba

»ewolasamachcetego.Itakchromaniejestwprawdzieprzeszkod¡dlanogi,alenie

jestprzeszkod¡dlawoli.Iwtensposóbwiniene±sobierzeczwytłumaczy¢przyka»dej

spotykaj¡cejci¦przeciwno±ci,adojdzieszdoprzekonania,»ejestonazawszeprzeszkod¡

dlaczego±innego,tylkoniedlaciebiesamego.

10.Pami¦taj,»eby±wka»dejprzydarzaj¡cejsi¦tobieprzygodziezwracałpilnienasiebie

uwag¦ibadałszukaj¡c,jak¡te»sił¦maszwsobie,któr¡by±przeciwstawiłowejprzygo-

dzie.Itakje±lizobaczyszpi¦knegochłopcalubpi¦kn¡dziewczyn¦,potrzebn¡kutemu

sił¦znajdzieszwpow±ci¡gliwo±ci.Je»eliznowugrzbietpodci¦»aremcisi¦ugina,sił¦

t¦znajdzieszwwytrzymało±ci.Aprzeciwszyderstwomznajdzieszj¡wcierpliwo±ci.I

je±lib¦dzieszsi¦wdra»ałdotegosposobupost¦powania,niedaszsi¦porwa¢zmysłowym

wyobra»eniom.

11.Nigdyo»adnejrzeczyniemów:„Straciłem”,ale„Oddałem„.Zmarłocidzieci¦?To

znaczydzieci¦zostałooddane.Zmarłaci»ona?Toznaczy»onazostałaoddana.—„Tak,

ale»ograbionomniezwło±ci!”—Azatemiowewło±cizostałyoddane.—„Tak,ale»

łotremspodciemnejgwiazdyjestten,ktomnieztychwło±ciograbił!”—Acocina

tymzale»y,przezkogoDawcaza»¡dałodciebieichzwrotu?Wszak»enajakdługooddał

cijewposiadanie,troszcz»esi¦onie,takjednakjakorzeczb¦d¡c¡cudz¡własno±ci¡i

jaksi¦troszcz¡podró»niogospod¦,wktórejsi¦zatrzymali.

12.Je»elichceszczyni¢post¦pywm¡dro±ci,wybijsobiezgłowytegorodzajurachuby:

„Je»elizaniedbamswejmaj¦tno±ci,nieb¦d¦miał±rodkówdo»ycia”.„Je»elinieb¦d¦karał

swegoniewolnika,staniesi¦nicponiem”.—Lepsz¡jestbowiemrzecz¡,wyzwolonym

si¦stawszyodsmutkuistrachu,umrze¢zgłodu,ni»eliopływaj¡cwdostatki,»y¢w

niepokoju.Azdrugiejstronylepsz¡jestrzecz¡,»ebytwójniewolnikstałsi¦nicponiem,

ni»»eby±tybyłczłowiekiemnieszcz¦±liwym.Zróbzatempocz¡tekodrzeczydrobnych.

Wylej¡ciostatniekropleoliwy,ukradn¡ciresztkiwina?Przemówdosiebie:„Zatak¡

cen¦kupujesi¦wolno±¢odnami¦tno±ci,zatak¡cen¦—pogod¦ducha.Zadarmoprzecie»

niczegosi¦nienabywa„.Kiedyza±wołaszniewolnika,pomy±lte»sobie,»emo»enie

usłyszałontwegowołania,aje±linawetusłyszał—»emo»eniejestwstaniewykona¢

tego,czegoty»¡dasz.Wszelakoniedozwól»emutakporó±¢wpióra,i»bywjegomocy

byłozam¡ci¢wtobiepokójducha.

13.Je»elichceszczyni¢post¦pywm¡dro±ci,zgód¹si¦ztymcierpkimfaktem,»ew

sprawachzewn¦trznychuchodzi¢b¦dzieszzagłupcaibłazna,iniechciejnawetsprawia¢

wra»enia,»esi¦naczymkolwiekrozumiesz.Aje»elimimowszystkoniektórymniewydasz

si¦takimgłupcem,niedowierzajsamsobie!Wiedzbowiem,»enietakłatwopotraﬁsz

sta¢nastra»yswejwolnejwoli,abydziałałazgodnieznatur¡,ajednocze±nie—krz¡ta¢

si¦wokółrzeczyzewn¦trznych,alesił¡konieczno±ci,je±lisi¦troszczyszojedno,drugiego

musiszzaniecha¢.

14.Je»elipragniesz,bydziatkitwojei»onatwoja,iprzyjacieletwoi»ylii»ylibezko«ca,

tojeste±szale«cem.Albowiem»yczyszsobie,byrzeczyniezale»neodciebiezale»nesi¦

stały,atococudze,bystałosi¦twojewłasne.

Podobnieje»elipragniesz,bysyntwójniepopełniał»adnychbł¦dów,tojeste±głupcem.

¡daszbowiem,byuchybienianiebyłyuchybieniami,aleczym±innym.Je±linatomiast

niechceszwswoichd¡»eniachdozna¢zawodu,torzecztale»ywtwejmocy.Aprzeto

wtymsi¦zaprawiaj,cole»ywtwejmocy.Panemnadka»dym,człowiekiemjestten,

ktomawładz¦zarównou»yczy¢,czegokto±pragnie,jakizabra¢,czegoniepragnie.A

przetoktowolnymchcezosta¢,tenniechajanisi¦nierwiedorzeczy,anite»niechajnie

uciekaodrzeczy,któres¡zale»neodkogo±innego.Wprzeciwnymrazie—musista¢si¦

niewolnikiem.

15.Pami¦taj,»ew»yciuwiniene±si¦zachowywa¢jaknabiesiadzie.Postawi¡przedtob¡

wokółkr¡»¡c¡mis¦—wyci¡gnijr¦k¦iprzyzwoiciewe¹swoj¡cz¦±¢.Idziewruchdalej

—niezatrzymuj!Niedoszłajeszczedociebie—niewód¹zani¡zdalazłaknionymi

oczami,aleczekajspokojnie,a»tamisastanieprzedtob¡.Taksamosi¦zachowujwobec

dzieci,taksamowobec»ony,taksamowobecgodno±ci,taksamowobecbogactwa,a

stanieszsi¦kiedy±wprzyszło±cigodnymwpółbiesiadnikiembogów.Aje±liznowunawet

niesi¦gnieszr¦k¡pozastawioneprzedtob¡potrawy,wtedytoju»nietylkob¦dziesz

współbiesiadnikiem,lecznadtowspółrz¡dc¡bogów.Takbowiempost¦puj¡cDiogenesi

Heraklesiimpodobni,słuszniezostalinazwani—jako»ebylinimiwrzeczywisto±ci—

boskimim¦»ami.

16.Ilekro¢widzisz,»ekto±wełzachismutkutonie,poniewa»jegodzieckoudałosi¦w

podró»albo»estraciłswójdobytek,niedajsi¦owładn¡¢wyobra»eniu,Jakobyterzeczy

zewn¦trznebyły¹ródłemjegonieszcz¦±cia,alenatychmiastt¦my±lprzyzwijsobiena

pomoc:„Toprzecie»niesamowydarzeniegogn¦bi(kogoinnegoprzecie»ononiegn¦bi),

alemniemanie,jakietenczłowiekmaonim”.Wszelakoanisi¦wa»zwraca¢doniego

zesłowamipociechy,aju»tymbardziej—współczuj¡coznimrazemj¦cze¢,cowi¦cej,

strze»si¦,»eby±nawetwduchuniej¦czał.

17.Pami¦taj,»ejeste±aktoremgraj¡cymrol¦wwidowiskuscenicznym,adotegow

takimwidowisku,jakiespodobałosi¦dramaturgowiuło»y¢:wkrótkim—je»elikrótkie,

wdługim—je»elidługie.Je»elichciał,»eby±grałrol¦»ebraka,starajsi¦it¦rol¦po

mistrzowskuodegra¢.Itaksamosi¦staraj,kiedycipowierzyrol¦chromego,monarchy

alboszaregoobywatela.(Twoj¡bowiemjedyniejestrzecz¡powierzon¡cirol¦odegra¢

pi¦knie,samwybórnatomiastrolijestspraw¡kogoinnego).

18.Kiedykrukzłowieszczozakracze,niechajnieogarniaci¦trwoga,alenatychmiast

wytłumaczsobietojegokrakanie,takmówi¡c:„Tawró»bazłowieszczaniemniebynaj-

mniejdotyczy,aleb¡d¹megociała,b¡d¹megodobytku,b¡d¹megoimienia,b¡d¹moich

dzieci,b¡d¹mojej»ony.Dlamnieprzecie»ka»dawró»bajestzapowiedzi¡szcz¦±ciaipo-

my±lno±ci,oiletylkochc¦tego.Cokolwiekbowiemztejwró»bysi¦zi±ci,wmojejjest

mocyodnie±¢ztegopo»ytek”.

19.Mo»eszsta¢si¦niezwyci¦»onym,je»elinieb¦dzieszstawałdo»adnejwalki,wktó-

rejzwyci¦stwoprzerastatwesiły.Widz¡ctedykogo±,b¡d¹topiastuj¡cegowysokie

godno±ci,b¡d¹maj¡cegowielkieznaczenieiwpływy,b¡d¹zjakiego±innegopowodu

szanowanego,strze»si¦,»eby±gonigdy,samol±nionywyobra»eniem,niemieniłszcz¦-

±liwym.Boje±litetylkos¡dobraprawdziwe,któres¡odnaszale»ne,toniemamiejsca

anina»adn¡zazdro±¢,anina»adnewspółzawodnictwo.Tyza±samwiniene±chcie¢

zosta¢niewodzemnaczelnym,niesenatorem,niekonsulem,leczwolnymczłowiekiem,

ajedyn¡drog¡wiod¡c¡kuwolno±cijestpogardadlarzeczy,którenies¡odnaszale»ne.

20.Pami¦taj,»enieczłowiek,któryciebiespotwarzaalbouderza,wyrz¡dzatobieznie-

wag¦,aletwojewłasnezapatrywanie,jakietymaszotychludziach,jakobywyrz¡dzali

tobiezniewag¦.Ilekro¢zatemkto±wzburzygniewwtobie,wiedz,»etotwojewłasne

wyobra»eniegniewwtobiewzburzyło.Gdybytakbowiemchocia»razjedenudałocisi¦

zostawi¢sobiechwil¦czasunaspokojn¡rozwag¦,wtedyłatwiejbytobieprzyszłosta¢

si¦panemsamegosiebie.

21.mier¢iwygnanie,iwszelkieinnenieszcz¦±cia,którychju»samowyobra»eniegroz¡

przejmuje,niechzawszestoj¡ciprzedoczyma,aju»najbardziejzwszystkiego—go-

dzina±mierci.Wtenbowiemsposóbaninieb¦dziesznigdysnułwmy±linikczemnych

zamierze«,anite»niczegonieb¦dzieszzbytgor¡copo»¡dał.

22.Je»elid¡»yszdozdobyciam¡dro±ciﬁlozoﬁcznej,zmiejscaprzygotujsi¦dotego,»e

b¦dzieszprzedmiotemszyderstw,poniewa»motłochnieomieszkawzi¡¢ci¦podostrzał

drwinidocinkówib¦dziemówił:„Oto¢ﬁlozof,któryspadłnamjakznieba!!!„—oraz:

„No,alepokiegolichat¦głow¦takwysokoprzednamizadziera?„—Tywprawdzie

głowyniepowiniene±wysokozadziera¢,przyrzeczachjednak»e,którecisi¦wydaj¡

najwi¦kszymdobrem,trwajztakimuporem,jaknaplacówce,naktórejbyci¦sam

bógpostawił.Pami¦tajzarazem,»eje±liniezłomniewytrwasznatejplacówce,wtedyci

sami,którzyjeszczewczorajnatrz¡salisi¦zciebie,jutroju»zaczn¡wyra»a¢dlaciebie

swójpodziw,azdrugiejstrony—»eje±lionizdob¦d¡przewag¦nadtob¡,wtedyze

zdwojon¡sił¡b¦d¡si¦nadalzciebiena±miewa¢.

23.Je»elicisi¦kiedykolwiekprzydarzy,»ewiedzionypragnieniemprzypodobaniasi¦

komu±,dba¢b¦dzieszorzeczyzewn¦trzne,wiedz,»e±straciłwewn¦trzn¡równowag¦.

Azatemzawszeiwsz¦dziepoprzesta«ju»natym,»ejeste±m¦drcem.Je»elijednak

chcesznadtoby¢uwa»anymzam¦drca,notosamsiebieuwa»ajzaniego,itoniechci

wystarczy.

24.Niechci¦nieprzygn¦biaj¡naduchutegorodzajumy±li:„O,jatoju»chybadosamej

±mierci»y¢b¦d¦wponi»eniuinigdyniezdob¦d¦»adnegoznaczenia!„—Je±libowiem

poni»eniejestjakim±nieszcz¦±ciem,toniktinnyniejestwstanie±ci¡gn¡¢naciebie

tegonieszcz¦±cia,taksamojakha«by.Boczytojestrzecz¡odciebiezale»n¡,by±został

Epiktet - Encheiridion.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: