Toksykologia - wd. 6 - 05.11.09r.docx

Toksykologia żywności - wd. 6 - 05.11.09r

Alkaloidy

·         Zasady organiczne zawierające w pierścieniu azot

·         Występują w ok. 10% roślin

·         Ponad 5000 różnych związków

·         Łatwo wchłaniane, powinowactwo do tkanki nerwowej – działają pobudzająco  lub porażająco, efekt narkotyczny, halucynogenny.

Przykłady alkaloidów: atropina, sopalamina, belladonina, nikotyna, morfina kodeina, kokaina, strychnina, kofeina, teofilina, teobromina.

ATROPINA – okoliczności zatruć atropiną:

·         Mylenie owoców pokrzyku wilczej jagody z czereśniami,

·         Spożycie mięsa zwierząt odpornych na atropinę (króliki, ślimaki, bażanty),

·         Mleko kóz, które jadły pokrzyk,

·         Mylenie nasion lulka czarnego z makiem,

·         Mylenie nasion bielunia dziędzierzawej z czarnuszką.

Pokrzyk, wilcza jagoda (atropa belladonna) – pod ochroną, uprawiane dla celów farmaceutycznych. W Polsce dziko rośnie na południu. Atropina we wszystkich częściach rośliny, najwięcej w jagodach o smaku słodkim. Dawka śmiertelna: dla dzieci 3-4 jagody; dla dorosłych >10 jagód.

Bieluń dziędzierzawa, ….

Oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy:

Działanie na nerwy obwodowe:

·         Rozszerzenie źrenic (zaburzenia widzenia)

·         Przyspieszenie akcji serca

·         Rozszerzenie oskrzeli, przyspieszenie oddechu,

·         Zmniejszenie wydzielania gruczołów (m. In. Suchość w ustach)

·         Napięcia mięśni gładkich przewodu pokarmowego.

METYLOKSANTYNY

1,2,7 – tri metyloksantyna (teina lub kofeina); 1,7 – di metyloksantyna; 3,7 – di metyloksantyna; kofeina

Występowanie:

·         Kofeina:

o        1 – 2 % w kawie,

o        1-4% w herbacie,

o        2,5-5% w orzeszkach kola w mate (herbata brazylijska, paragwajska, yerba mate z liści suszonych) 60 gatunków roślin,

w 200cm3 kawy (zrobionej z kawy mielonej) zawiera się od 76-155mg kofeiny. Należy pamiętać ok. 100mg na potrzeby kolokwium, zaliczenia, etc.

Kofeina w organizmie:

·         Wchłanianie: szybko, całkowicie, w żołądku, zależy od dawki, pH płynu, wypełnienia żołądka.

·         W tkankach:

o        Zależy od zawartości w niej wody, przechodzi barierę krew-mózg, krew – łożysko.

o        Występuje w ślinie, żółci, nasieniu, mleku, w osoczu, związana z białkami.

·         Metabolizm: demetylacja w wątrobie, okres półtrwania 3godz.

·         Wydalanie: z moczem (z kałem tylko 2%) obniżone wydalenie w ciąży  przy stosowaniu doustnych środków antykoncepcyjnych, zwiększone przy paleniu papierosów.

Działanie na układ nerwowy:

·         W małych dawkach:

o        Przyjemna stymulacja, hamuje stany zmęczenia, poprawia procesy kojarzenia, ponieważ zwiększa produkcje i wydzielanie neurotransmiterów (katecholaminy, serotonina, gamma aminomasłowy kwas, acetylocholina)

o        Powoduje przyzwyczajenie  gdy zostanie odstawiona to bóle głowy, zmęczenie, niepokój, senność.

·         Dawki większe:

o        Dawki 1-5 mg/kg m.c. – ostre zatrucia zwieszone pobudzenie psychomotoryczne, z bezsennością, trudności w zasypianiu, skrócenie czasu snu, więcej spontanicznych przebudzeń i ruchów ciała, osób nadwrażliwych drżenie rąk,

o        Dawki >15 mg/kg m.c. – bóle głowy, zdenerwowanie, irytacja, dzwonienie w uszach, skurcze mięsni, palpitacje,

o        Dawki 100-200mg/kg.m.c –  delirium , śmierć.

Oddziałuje na ośrodkowy układ oddechowy, pokarmowy, nerki.

·         Układ oddechowy: 4 mg pobudza układ oddechowy zwiększają tempo oddechu, ale nie przy regularnym spożywaniu. U osób trenujących przejściowo zmniejsza zapasu CO w organizmie, zwiększa zapotrzebowanie komórek na tlen

·         Nerki: przy dawkach >4 mg/kg m.c. działanie diuretyczne, zwiększa sie wydalanie sodu potasu, chloru i objętość moczu, bo zwiększa sie przepływ przez nerki filtracja, a zmniejsza się resorpcja zwrotna sodu. Zwiększona tolerancja przy regularnym spożyciu.

·         Przewód pokarmowy –

o        zmniejszenie napięcia mięsni gładkich PP i żółciowego,

o        stymuluje wydzielanie soku żołądkowego i pepsyny,

o        zmniejszenie perystaltyki jelit.

·         Pobudza kurczliwość mięśnia sercowego ( zwiększa częstotliwość i silę skurczu),

·         Zaburzenia rytmu serca

·         Migreny z powodu zwężenia naczyń mózgowych

·         Wzrost o 5-10% ciśnienia krwi na 1-3h najpierw trochę spada, a potem wzrasta. Nie stwierdza się u osób  pijących kawę regularne, co może sugerować zwieszoną tolerancję

·         Zwiększa siłę mięsni i czas wykonywania pracy fizycznej (zakazana albo środek dopingujący dla sportowców)

·         Zwiększa o 5-25% ppm (podstawowa przemiana  materii) u osób nieaktywnych

·         Zwiększa stężenie wolnych  KT w krwi i ich oksydację, co oszczędza glikogen, ale nie ma takiego wpływu po posiłku węglowodanowym.

LD5= 200mg/kg m. c. – szczury starsze i samce bardziej wrażliwe. Przy dawce 110mg/kg m.c. zaburzenia reprodukcji, działanie teratogenne, działanie mutagenne – tylko dal bakterii, ale nie dla zwierząt wyższych, działanie rakotwórcze – nie wykazano dla szczurów ani dla ludzi.

KOFEINA JAKO DODATEK DO PRODUKTÓW SPŻYWCZYCH

Ze względu na pobudzające działanie kofeiny oraz prawo konsumenta do informacji:

·         Kofeina, jeżeli jest dodawana, musi być wymieniona z nazwy w wykazie skalników,

·         Gdy przekracza 150mg/l napoju na etykiecie wysoka zawartość kofeiny” w tym samym polu widzenia co nazwa produktu + ilość w mg/l ( z wyjątkiem napojów bazujących na kawie, herbacie lub innych ekstraktach, gdy w nazwie produktu jest „ kawa” lub „herbata”)

GLIKOZYDY

·         Aglikon (cześć niecukrowi) + cześć cukrowa

·         Łatwo ulęgają hydrolizie pod wpływem enzymów, kwasów i zasad,

·         toksyczności decyduje aglikon

Rodzaje : cyjanogenne, steroidowe, tioglikozydy, kumarynowe.

Glikozydy cyjanogenne (np. amigdalina) – w nasionach roślin różowatych (brzoskwinia, morela, migdały gorzkie, śliwka, wiśnia, czereśnia

Amygdalina à (beta – glikozydaza + H20) à 2 cz. Glukozy + mandelonitryl à (liaza hydroksynitrylu) àHNC + aldehyd benzoesowy.

·         HCN szybko wchłania się z przewodu pokarmowego,

·         Powoduje niedotlenienie:

o        Wiąże Fe w enzymach cyklu oddechowego (oksydaza cytochromowa, cytochromy), tkanki nie odbierają tlenu, krew jasnoczerwona.

o        Porażenie OUN – ośrodka oddechowego,

·         Zgon w ciągu 30 sekund do kilku minut,

·         Dawka śmiertelna cyjanku 1mg/kg m.c.

o        Dzieci – zatrucie powoduje kilka nasion,

o        Dorośli ponad 20 nasion

GLIKOZYDY STEROIDOWE:

Glikozydy saponinowe

Glikoalkaloidy

Występowanie (ok. 400 gat)

·         Mydlnica lekarska, korzeń do 5% (do produkcji chałwy)

·         Kąkol polny, nasiona do 14% obecnie zatrucia tylko przypadkowe, dawniej mąką, chlebem, kawą zbożową.

·         Soja strączkowe, orzechy ziemne – nasiona, narażenie wegetarian.

Glikozydy steroidowe – saponiny do 12 cz, cukru.

Działanie w organizmie:

·...