“PIŁKA NOŻNA – NOWOCZESNA TAKTYKA. NAJLEPSI WŁOSCY TRENERZY ANALIZUJĄ USTAWIENIA I FORMACJE NA PODSTAWIE 180 SYTUACJI MECZOWYCH”
SPIS TREŚCI
System 4:4:2 wg WALTERA NOVELLINO
System 4:3:3 wg MARCELLO LIPPIEGO
ROZDZIAŁ 2. ANALIZA POZOSTAŁYCH FORMACJI
System 4-3-1-2 wg CARLO ANCELOTTIEGO
System 4-2-3-1 wg MAURO SANDRENI
ROZDZIAŁ 3. ZASADY GRY W OFENSYWIE
System 4-2-1-3 wg MAURIZIO VISCIDI
Formacje wg ARRIGO SACCHIEGO
ROZDZIAŁ 4. ZADANIA OFENSYWNE DLA RÓŻNYCH FORMACJI
System 3-4-2-1 wg RENZO ULIVIERI
System 3-4-1-2 wg ANDREA MANDORLINI
ROZDZIAŁ 5. GRA OBRONNA Z 3 ZAWODNIKAMI
System 3-3-4 wg EZIO GLEREANA
System 3-4-3 wg CLAUDIO TERZULLIEGO
ROZDZIAŁ 6. ĆWICZENIA GRY OFENSYWNEJ DLA INNYCH FORMACJI
ROZDZIAŁ 7. TAKTYKA INDYWIDUALNA ATAKU I OBRONY
ROZDZIAŁ 8. NAUCZANIE MŁODYCH ZAWODNIKÓW
1.1. Wychodzenie i kontrola przeciwnika posiadającego piłkę
Podstawową zasadą każdej fazy obrony jest asekurowanie (po skosie) partnera z przodu i stała gotowość do zareagowania, jeżeli przeciwnik z piłkę go przejdzie. Na diagramie 1 zaw. A jest przy piłce. Zaw. 2 wychodzi do niego stosując pressing. Zaw. 4 ustawia się po skosie za 2 asekurując jego działania. Zaw. 3 i 6 ustawiają się w linii z zaw. 4 i przesuwają w kierunku piłki – ale nie za blisko, by uniknąć ryzyka szybkiego przesunięcia gry na drugą stronę. Ostatni z linii nie przekracza wysokości linii pola bramkowego. Podobnie zawodnicy obrony się ustawiają, gdy piłkę posiada z drugiej strony D. Ten rodzaj obrony nazywany jest asekuracją w 1 linii. Z drugiej strony, jeżeli chcemy grać z podwójną asekuracją zaw. 6 ustawia się po skosie za zaw. 4, a zaw. 3 ustawia się w linii z zaw. 4 (diagram 2). Istnieje również opcja potrójnej asekuracji, gdzie zaw. 3 ustawia się po skosie za zaw. 6.
Jeżeli piłka jest w posiadaniu zawodników B i C, czyli w środku pola (diagram 3) obrona ustawia się na kształt piramidy z zaw. 4 wychodzącym do przeciwnika z piłką i zaw. 2 i 6 ustawionymi w trójkącie za zaw. 4. 3 zamyka pole gry.
Jest ważne by w wypadku długich podań zawodnik wychodzący do przyjmującego piłkę poruszał się z maksymalną prędkością i zatrzymał się zanim on przyjmie piłkę. W ten sposób zamyka się przyjmującego, ograniczając mu czas i przestrzeń oraz limitując ilość możliwych do wykonania podań, szczególnie tych długich, których to obrona w linii obawia się najbardziej. W pierwszych ćwiczeniach nauczamy szybkiego wychodzenia do zaw. z piłką (forczekingu), następnie właściwego ustawiania się, zachowania odstępów i asekuracji. W późniejszej fazie do linii dokładamy 2 pasywnych napastników, którzy ustawiają się w lub przy linii obrony. Dla obrońców najważniejsze jest by pamiętali, że:
· Być między przeciwnikiem a bramką
· Widzieć przeciwnika z piłką i przeciwnika bez piłki, którego mamy kryć
· Ściśle kryć przeciwnika, jeżeli posiada piłkę i nie widzi bramki, gdy jest blisko bramki lub, gdy ma piłkę, widzi bramkę, ale nie może strzelać.
· Luźno kryć przeciwnika, który jest z dala od piłki.
Te zasady dotyczą zarówno krycia każdy swego jak i strefowego. Na diagramie 4 widzimy B z piłką oraz 6, który bardzo dobrze asekuruje 4 i przeciwnika F. Z drugiej strony widać 2 ustawionego z boku E (a nie między nim a bramką). W przypadku podania prostopadłego za linię obrony, E „weźmie 2 na plecy” (2 nie będzie w stanie go zatrzymać) i wyjdzie sam na sam z bramkarzem. 2 musi się przesunąć „nad” zaw. E. Za każdym kolejnym podaniem jest bardzo ważne, by zawodnicy obrony ustawiali się właściwie (kryli przeciwników i asekurowali się wzajemnie).
Na koniec tego rozdziału przeanalizujemy, kiedy i ile stosować linii asekuracyjnych w obronie (1, 2 lub 3). Wybór zależy od kilku zmiennych.
· Jeżeli nasi obrońcy są słabi i za wolni w grze 1x1 w obronie, a gramy przeciwko przeciwnikom, którzy są bardzo dobrzy i bardzo szybcy w grze 1x1 w ataku, w takim wypadku stosować będziemy 2 lub 3 linie asekuracji.
· Jeżeli nasi obrońcy są dobrzy i szybcy w grze 1x1 w obronie, wtedy stosujemy 1 linię asekuracji.
Jak w każdym przypadku i tu występują zalety i wady. Jeżeli gramy z więcej niż 1 linią asekuracji, atakujący mają (przy wejściu do środka) możliwość wejścia głęboko w linię obrony. Jeżeli natomiast stosujemy pojedynczą linię asekuracji musimy być pewni gry 1x1 naszych bocznych obrońców, jak już mówiliśmy wcześniej.
Gdy zaw. A, B, C i D podają do siebie piłkę po łuku skrajni A i D przyjmują piłkę ustawieni tak, że albo widzą piłkę (diagram 6) albo też nie (diagram 5). W sytuacji pierwszej zaw. z piłką widzi bramkę a obrona ustawia się na podwójną asekurację. Potrójna asekuracja byłaby przesadą gdyż umożliwiłaby przeciwnikowi wejście w linię obrony. W drugiej sytuacji zaw. przy piłce nie widzi bramki i ponieważ nie może podać zdobywająco np. za linię obrony defensorzy ustawiają się w jednej linii asekuracji. W tym momencie A nie jest niebezpieczny i nie ma potrzeby zachowywania się inaczej. Także zaw. E i F są właściwie kryci, A nie widzi bramki i nie może podać zdobywająco.
1.2. Przekazywanie krycia między obrońcami.
W kryciu strefowym ważna jest jakość przekazywania przeciwników przemieszczających się między strefami krycia obrońców. Dotyczy to zarówno przeciwników z jak i bez piłki. Na diagramie 7 A prowadzi piłkę, 2 zamyka go i kontroluje aż do momentu, gdy ten wkroczy w strefę należącą do 4. W tym momencie 4 krzyczy do 2, który go nie widzi, gdyż jest przed nim zwrócony plecami, by mu go przekazał. W tym momencie 2 przechodzi z krycia do asekuracji 4, który teraz kontroluje (kryje) A. W treningu doskonalimy przekazywanie zaw. przy piłce przebiegającego od jednej linii bocznej do drugiej, zmieniając często kierunek i tempo biegu. Ważne jest by przez cały czas był on kryty przez obrońców. Często, bowiem się zdarza, że partnerzy za wcześnie przekazują krycie. Powstają w ten sposób niebezpieczne luki, które atakujący może wykorzystać by wykonać podanie prostopadłe lub wbiec z piłką (wślizgnąć się). Podobny problem występuje, gdy 2 wychodzi i wraca. Podczas przekazywania, gdy kryjący partner zamyka przeciwnika z piłką jego partner, który ma przejąć krycie ustawia się z nim w linii (bez asekuracji). Zawodnik, który ma przejąć krycie przesuwa się blisko do przeciwnika z piłką i nadal asekuruje partnera do momentu, gdy można go szybko przekazać. W tym momencie stosujemy zasadę 3 w linii z tyłu, a 1 przed nimi atakuje biegnącego.
Małe odstępy miedzy obrońcami – obrońcy muszą zachować małe i stałe odstępy między sobą. Szczególnie w sytuacji, gdy 1 wychodzi do przodu a 3 zostaje z tyłu w linii. Za duże odległości tworzą luki i sprawiają, że wychodzący do przekazania krycia musi biec za daleko a obrońca po przekazaniu krycia biec daleko do asekuracji. To komplikuje przekazywanie przeciwnika.
Nigdy w jednej linii – jest istotne by asekurować kryjącego partnera (nawet, gdy przeciwnik jest obrócony plecami w drugą stronę), gdyż nagły jego obrót może być niebezpieczny dla obrony ustawionej w jednej linii i bez asekuracji, Jeżeli bowiem obrońca kryjący przegra 1x1 to atakujący uzyskuje łatwy dostęp do bramki.
Skracać pole bez porzucania krycia – gdy piłka jest przesunięta daleko od bramki cała drużyna (a w szczególności obrońcy) muszą przesunąć się do przodu. Jeżeli przy linii obrony poruszają się przeciwnicy musimy pamiętać, że:
· Jeżeli nie podejdą za linią obrony – będą na spalonym
· Jeżeli podejdą – należy ich kryć wedle zasady, że zawsze musimy widzieć przeciwnika i piłkę. Przeciwnik z piłką, gdy się odwróci, nie może znaleźć niekrytych partnerów.
· Należy uważać na przeciwników wbiegających z drugiej linii.
W ćwiczeniach dodajemy dla utrudnienia 2 pasywnych napastników przed linię obrony dla utrudnienia krycia i przekazywania. Akcje rozpoczynamy z boku. Jeżeli atakujący z piłką widzi bramkę ustawiamy 2 linie asekuracji, jeżeli się odwraca i nie widzi ani bramki ani linii obrony – stosujemy 1 linię.
1.3. Neutralizowanie głębokich wybiegnięć penetrujących ze skrzydła
Wbiegnięcia ze skrzydła mogą być bardzo niebezpieczne, jeżeli nie są kontrolowane. Na diagramie 8 widzimy 2 wychodzącego do A, który prowadzi piłkę i podaje ja do wbiegającego za zaw. 2 i przed zaw. 4 piłkarza E. To wbiegniecie nazywać będziemy „wcięciem”. Jest to bardzo wygodny manewr taktyczny, gdyż pozwala przyjąć piłkę przed obrońcą, nogą dalszą od niego (ustawiając ciało między piłką a obrońcą).
Bardzo ważne: Aby uniknąć wcięcia nie wystarczy być na linii z atakującym, ale trzeba go nieco opóźnić. Innymi słowy obrońca musi być nieco przed atakującym by uniemożliwić mu przyjęcie piłki.
Krycie wcinającego się jest obowiązkiem tego obrońcy, który to widzi i jest najblizej. W naszym wypadku jest nim 4 a nie 2, który odwraca się. 4 wbiega z E tylko do wysokości linii obrony (o ile wcześniej nie nastąpiło podanie do E). Za linią obrony go zostawia (pozycja spalona) i wraca do 3 obrońców. O tym, kiedy porzucić wcinającego E (by nie biegać za nim bez końca) 4 informuje ostatni obrońca. W naszym wypadku jest to 6 dlatego, że jest ostatni i widzi najlepiej. W ćwiczeniach zaw. prowadzący piłkę celowo opóźnia podanie wy wymusić współpracę obrońców podczas wcięcia E. Jest oczywiste, że ten system zależy od tego ile linii asekuracji stosujemy. Jeżeli obrońcy ustawieni są w jednej linii asekuracyjnej, zaw. 4 nie trzeba mówić, kiedy ma porzucić E, gdyż on wie, że pozostali stoją na jego wysokości. Po porzuceniu wcinającego (o ile nie było do niego podania) cała linia przesuwa się wyżej atakując zaw. z piłką i kryjąc pozostałych przed i w linii. Tym wyjściem (skróceniem pola) odcinamy prowadzącego piłkę od możliwości zagrania zdobywającego.
Może się również zdarzyć, że prowadzący piłkę zamiast podać do wcinającego E, wbiegnie z nią do środka pola. Jeżeli tak to trzeba przestrzegać jednej zasady: jeżeli jest czas to przekazujemy krycie kolejno sobie, jeżeli nie to adoptujemy obronne krzyżowanie.
W pierwszym przypadku 4 jest w stanie pozwolić E zająć z powrotem swoje miejsce w tym celu, by wyjść naprzeciw prowadzącego piłkę. W drugim przypadku 4 nie jest w stanie tego zrobić i podąża nadal za E, a 2 nadal zamyka prowadzącego piłkę do środka. W tym miejscu konieczna jest komunikacja między 2 a 4, gdyż ten pierwszy jest odwrócony plecami i nie widzi partnera. Zaw. 4 mówi 2 czy ma podążać za A, czy też przekazać krycie. W ćwiczeniu powtarzamy sytuacje gdzie prowadzący piłkę A wcina się między 4 i 6 oraz 6 i 2 (jeżeli 4 wbiegł za E). W dalszej części wykonujemy ćwiczenie, gdzie B i C mają piłkę w środku pola a różni zawodnicy wykonują wcięcie.
1.4. Neutralizowanie podań z klepki (w trójkącie)
Celem tych zagrań jest przeprowadzenie piłki za linię obrony. Wykonane we właściwym tempie i czasie są bardzo niebezpieczne. Na diagramie 9 A skupia się na 2, który go zamyka do boku, i wspólnie z E stara się utworzyć trójkąt, by przemieścić piłkę za linię obrony. Aby temu zapobiec, jak tylko A zagra do E i rozpocznie bieg za linię, 2 odwraca się na zewnątrz i nie tracąc A (nie piłki) z oczu biegnie przed nim przejmując zagraną piłkę.
Bardzo ważne: Jeżeli prowadzący piłkę zbliża się do 2 powinien on cofać się w ustawieniu skośnym do niego spychając go do boku. Stojąc lub cofając się przodem ułatwia minięcie przeciwnikowi oraz zwiększa ryzyko faulu. Zachowanie asekurującego 4 jest również ważne. W momencie podania od A do E zaw. 4 wychodzi do piłki z zamiarem jej przechwytu. Jeżeli takiej możliwości nie widzi powinien się cofać by nie zostać zupełnie „wyjętym” z gry. Podczas cofania, obrońcy muszą być ostrożni, gdyż zamiast zagrać z klepki E może się zdecydować zatrzymać piłkę i nie podać jej do wbiegającego A. To może być bardzo niebezpieczne, gdyż E może oddać strzał z narożnika pola karnego, a 4 nie będzie miał czasu mu przeszkodzić będąc w ruchu do tyłu. Diagram 10 pokazuje sytuację trójkąta na wysokości środka pola karnego. B prowadzi piłkę i woła E do trójkąta. 2 i 6 ustawieni twarzami do środka, do piłki cofają się tworząc łańcuch. Zaw. 6 ponadto musi skalkulować czy będzie mógł spowolnić ruchy E czy nie. Zaw. 4 podąża za B po zagraniu z klepki do wysokości linii (nie było podania) lub do przechwytu piłki (było podanie).
1.5. Neutralizowanie obiegnięć (overlapingu)
Jest do wybiegnięcie partnera za plecy prowadzącego piłkę celem stworzenia sytuacji 2x1 na korzyść atakujących. Przewaga liczebna atakujących w pobliżu piłki jest bardzo niebezpieczna i powinna być jak najszybciej zneutralizowana. Na diagramie 11 zaw. B podaje do A i wykonuje obiegnięcie (tworzy się sytuacja 2x1 na skrzydle boiska). Zaw. 2 zbliża się do A, ale unika wejścia w jego zasięg i cofa się by dać zaw. 4 czas na zbliżenie się i zlikwidowanie przewagi liczebnej. Jeżeli 4 jest na właściwej pozycji umożliwiającej mu przejęcie prowadzącego piłkę, mówi on zaw. 2 by przejął wykonującego obiegniecie zaw. B.
Bardzo ważne:
· 2 nie może pozwolić prowadzącemu piłkę zbliżyć się do niego zbyt blisko, ponieważ dzięki podaniu piłki do B mógłby stworzyć sytuację 2x1.
· Cofając się 2 musi widzieć prowadzącego piłkę i B wykonującego obiegniecie.
· Zaw. 2 musi zyskać trochę czasu zgodnie z zasadą, że gdy przeciwnik jest w przewadze liczebnej należy opóźniać jego działania i czekać na wsparcie. Prowadzącego należy zaatakować jedynie wtedy, gdy „złamie na zewnątrz” (do linii bocznej) lub, gdy B jest na pozycji spalonej.
1.6. Neutralizowanie strzałów
Przy strzałach bardzo ważne jest ustawienie obrońców i sposób ich poruszania. Zawodnicy w linii poruszają się, bowiem biegiem bokiem obserwując cały czas zawodnika z piłką i napastników w swojej strefie, starając się ustawiać zawsze między nim a bramką. Bieg tyłem jest niekorzystny gdyż zawodnicy nie są wtedy zwrotni i szybcy, a biegnąc przodem w kierunku bramki, nie widzą zawodnika z piłką. Podczas, jak i po wycofaniu się na właściwe pozycje nie można zgubić krycia. Podczas długich podań „na linię obrony” lub na konkretnego zawodnika, pozostali atakujący wcinają się za linie obrony by przejąć podaną np. głową piłkę przez wysuniętego napastnika. Jest to jeden z najprostszych sposobów pokonania linii obrony. Przy tego rodzaju zagraniach obrońcy oddaleni od piłki musza się skoncentrować na wbiegających za linię przeciwnikach.
Na diagramie 12 widzimy próbę ogrania linii obrony ustawionej wysoko. Zaw. 6 kryje wysoko zaw. C, który zwodem ciała (lub pozorowanym biegiem za linię) wychodzi do zagranej piłki, przyjmuje ją, odwraca się i zagrywa ją za linię obrony do wbiegających E i D. Pozostali obrońcy ciasno cofają się w kierunku piłki. Najbliższy piłce obrońca walczy o nią w powietrzu z napastnikiem z pozostali zabezpieczają krycie pozostałych atakujących.
1.7. Neutralizowanie penetrujących podań
Oprócz podań za linię atakujący mogą również otrzymywać podania do nogi „na zastawienie” będąc przed linią obrony. W takim wypadku podstawowym zadaniem obrońcy jest uniemożliwić mu obrócenie się z piłką, gdyż to umożliwia atakującemu oddanie strzału, drybling za linię lub podanie do wcinających się za linię obrony partnerów. Na diagramie 13 przedstawiono sytuację, w której zaw. C markuje ruch w kierunku pola karnego zwodząc obronę i wybiega do podania od A. Dzięki temu manewrowi C uwolnił się od krycia i po przyjęciu będzie się starał obrócić. Zadaniem najbliższego obrońcy jest do tego nie dopuścić.
Bardzo ważne: Zawodnik C musi dobiec do przyjmującego C zanim ten przyjmie piłkę. W momencie przyjęcia obrońca musi ustawić się bokiem (plecami do środka boiska) i :
· Rękoma czuć przyjmującego C.
· Utrzymać dystans by uniemożliwić C „obrócenie się na nim” i wyminiecie w grze 1x1.
Jest to najlepszy moment na zastosowanie pressingu i podwojenia.
1
mrozek2002