gazy techniczne[1].pdf

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2008

Stosowanie

gazów technicznych w butlach

– wybrane zagadnienia bezpieczeñstwa

dr MA£GORZATA POŚNIAK

doc. dr hab. ZBIGNIEW MAKLES

Centralny Instytut Ochrony Pracy

– Pañstwowy Instytut Badawczy

Prace z u¿yciem gazów technicznych w butlach

nale¿¹ do prac wyj¹tkowo niebezpiecznych,

zagra¿aj¹cych zdrowiu i ¿yciu pracownika.

W zale¿ności od rodzaju gazu zagro¿enia te

mog¹ mieæ charakter toksyczny, po¿arowy

i wybuchowy. W artykule zaprezentowano

wybrane informacje o gazach technicznych,

znakowaniu butli i pojemników, bezpieczeñ-

stwie pracy, podstawach detekcji gazów oraz

przepisach prawnych dotycz¹cych gazów

technicznych i obchodzenia siê z nimi.

The use of technical gases in bottles – se-

lected safety issues

Work with technical gases in chemical, medical

and industrial laboratories is exceptionally

dangerous and is a threat to workers’ health

and life. Depending on the gas, it can pose

a toxic, fire or explosive hazard. This article

discusses selected issues related to technical

gases, labels of bottles and containers, occu-

pational safety, principles of detecting gases

and current regulations on technical gases

and their handling.

Gazy techniczne

Nazw¹ gazy techniczne określa siê gazy

lub ich mieszaniny maj¹ce ró¿norodne zasto-

sowanie w przemyśle oraz w badaniach nauko-

wych. Nale¿¹ do nich acetylen, amoniak, argon,

azot, ditlenek wêgla, ditlenek siarki, hel, metan,

powietrze sprê¿one, siarkowodór, tlen, tlen

techniczny, tlenek wêgla, wodór, gazy spawal-

nicze, gazy ciek³e. Otrzymywane s¹ z powietrza

na drodze separacji kriogenicznej i rozdzia³u

(destylacji) skroplonego powietrza na po-

szczególne gazy, separacji z wykorzystaniem

membran oraz sposobem absorpcji wybiórczej

na sitach molekularnych (tlen, azot, argon, hel,

powietrze), ze źróde³ naturalnych (hel, ditlenek

wêgla) lub w procesach chemicznych, elek-

trochemicznych i biochemicznych (acetylen,

amoniak, siarkowodór, tlenek wêgla, ditlenek

wêgla, ditlenek siarki, tlenki azotu, wodór, chlor

i in.). Ich wykorzystanie jest bardzo szerokie:

• tlen powszechnie stosowany jest w me-

talurgii, obróbce metali, w przemys³ach: che-

micznym, elektrochemicznym, elektronicznym,

papierniczym, szklarskim, w ochronie środowi-

ska, hodowli, w badaniach naukowych

• azot – w przemys³ach: chemicznym, elek-

tronicznym, oświetleniowym, spo¿ywczym,

papierniczym, w obróbce metali, budownic-

twie, w badaniach naukowych

• argon – w metalurgii, obróbce metali,

elektronice, w przemys³ach samochodowym

i oświetleniowym, w badaniach naukowych

• acetylen – w obróbce metali, przemyśle

szklarskim, w badaniach naukowych

• amoniak – w przemyśle chemicznym

i ch³odnictwie

• ditlenek wêgla – w metalurgii, przemy-

s³ach chemicznym i spo¿ywczym, w ch³od-

nictwie, ochronie środowiska i badaniach

naukowych

• hel – w astronautyce, lotnictwie ba-

lonowym, medycynie, w obróbce metali

i w badaniach naukowych

• powietrze sprê¿one – w metalurgii, prze-

myśle chemicznym, badaniach naukowych

• siarkowodór – w przemyśle chemicznym,

badaniach naukowych

• tlenek wêgla – w przemys³ach chemicz-

nym, elektronicznym i tworzyw sztucznych,

w wielkiej syntezie organicznej

• wodór – w przemys³ach chemicznym,

spo¿ywczym, szklarskim, w badaniach na-

ukowych.

Wymienione gazy w zale¿ności od ich za-

stosowania „produkowane” s¹ o ró¿nym stop-

niu czystości, od kilku do tysiêcznych wartości

procentowych domieszek. W badaniach

laboratoryjnych zazwyczaj stosowane s¹ gazy

o wysokiej czystości, st¹d czêsto zwane s¹ ga-

zami specjalistycznymi (w medycynie – gazy

medyczne, w przemyśle spo¿ywczym – gazy

spo¿ywcze). Ich produkcj¹, rozlewaniem

i dystrybucj¹ zajmuj¹ siê wyspecjalizowane

firmy o zasiêgu krajowym, europejskim

i światowym.

Do odbiorców przemys³owych gazy prze-

sy³ane s¹ ruroci¹gami, cysternami kolejowymi

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2008

lub samochodowymi w postaci sprê¿onej. Dla

wygody odbiorców wykorzystuj¹cych du¿e

ilości np. tlenu czy azotu producenci gazów

oferuj¹ systemy generacyjno-separacyjne,

które montowane u przedsiêbiorcy, zabezpie-

czaj¹ dobowe zapotrzebowanie gazów w ilości

od kilku do kilkudziesiêciu i wiêcej ton. Systemy

te oparte na technologii kriogenicznej lub ab-

sorpcyjnej na sitach molekularnych, zapewniaj¹

wysok¹ jakośæ produktu i ci¹g³ośæ dostawy.

Oczyszczone i sprê¿one gazy magazynowane

s¹ w ciśnieniowych zbiornikach, z których ruro-

ci¹gami przesy³owymi docieraj¹ na stanowiska

pracy. Twórcy systemów generatorowych

gwarantuj¹ niezawodnośæ i bezpieczeñstwo

ich pracy, sta³y zdalny monitoring oraz pe³n¹

obs³ugê serwisow¹.

Drobni odbiorcy – np. laboratoria badawcze

czy przedsiêbiorstwa us³ugowe otrzymuj¹

gazy sprê¿one, równie¿ ciek³e, w butlach

i zbiornikach stalowych wysokociśnieniowych

o ró¿nej pojemności – od kilku do kilkuset

litrów lub w pojemnikach kriogennych, np. typu

Devara.

– punktów odbioru gazów na panelach sta-

nowiskowych pojedynczych i wielokrotnych

– osprzêtu dodatkowego, w tym zaworów

redukcyjnych, odcinaj¹cych, po³¹czonych z sys-

temami detekcji gazów palnych i szkodliwych,

stanu nape³nienia butli itd.

– instalacji elektrycznej i automatyki.

Oprócz wymienionych urz¹dzeñ i systemów,

pomieszczenia, w których mo¿e pojawiaæ siê

atmosfera wybuchowa (np. acetylen, wodór)

powinny byæ wyposa¿one w aktywne systemy

bezpieczeñstwa i wentylacji z³o¿one z:

• centralki steruj¹cej

• zespo³u detektorów odpowiednich

do rodzajów gazów, np. detektorów ka-

talitycznych, pó³przewodnikowych, elek-

trochemicznych, na podczerwieñ wraz

z automatyk¹

• systemów pomiarowych telemetrycz-

nych, przep³ywomierzy, mierników ciśnienia

i temperatury na instalacjach

• stanowiskowych odci¹gów gazów po-

reakcyjnych

• wentylacji ogólnej i awaryjnej pomiesz-

czeñ, w razie potrzeby w wykonaniu przeciw-

wybuchowym

• elektrozaworów na pojemnikach gazów

palnych w wykonaniu przeciwwybuchowym

• uk³adu elektrycznego sprzêgaj¹cego

poszczególne modu³y.

Szafy, magazyny lub inne pomieszczenia

z butlami gazowymi powinny byæ wentylo-

wane, a w przypadkach koniecznych klima-

tyzowane.

• argon – barwa butli szara u góry ciemno-

zielona, napisy czarne

• hel – barwa butli szara u góry br¹zowa,

napisy czarne

• acetylen – barwa butli kasztanowa,

napisy bia³e

• ditlenek wêgla – barwa butli szara.

Sposób znakowania barwnego butli z ga-

zami technicznymi opisany jest w normie eu-

ropejskiej, której polski odpowiednik w postaci

PN-EN 1089-3:1999 zosta³ przyjêty przez

producentów gazów i wprowadzony do sto-

sowania od 1 lipca 2006 r. Jest to znakowanie

pomocnicze butli, stanowi¹ce uzupe³nienie

zasadniczego oznakowania umieszczonego

na naklejce.

W nowym kodzie butli oprócz barw

wprowadzono du¿¹ literê „N”, która umiesz-

czona na g³owicy butli wskazuje na jej zwi¹zek

ze wspomnian¹ norm¹. Dotyczy to pojedyn-

czych gazów i ich mieszanin. Charakterystycz-

ne w znakowaniu butli jest to, ¿e barwy butli

i ich g³owice malowane s¹ kolorami ustalonymi

przez producentów gazów (rys. 1.), bowiem

norma nie podaje rodzajów barw. W przypadku

gazów technicznych czêśæ cylindryczna butli

jest koloru szarego, z wyj¹tkiem acetylenu, któ-

rego butle malowane s¹ na kolor kasztanowy

i tlenu – na niebiesko. Dla gazów medycznych

i spo¿ywczych zarezerwowano odpowiednio

barwy bia³¹ oraz zielon¹.

Praca z u¿yciem gazów

Praca z u¿yciem gazów specjalnych o wy-

sokiej czystości wymaga niestandardowych

rozwi¹zañ technicznych zarówno w odniesie-

niu do instalacji przesy³owych, jak i operowania

pojemnikami oraz butlami stalowymi. Np. dla

gazów s³u¿¹cych do:

• analiz laboratoryjnych (chromatografia,

spektrometria itd.)

• syntez chemicznych

• technologii nanoszenia warstw ochron-

nych metali

• technologii i badañ laserowych

• innych badañ naukowych

wymagany jest monta¿ (opcjonalny) w za-

le¿ności od zapotrzebowania:

– instalacji wewnêtrznych i zewnêtrznych

gazów, w tym szaf gazowych wewnêtrz-

nych wraz z przygotowaniem pod³o¿a i uzie-

mieniem, szaf zewnêtrznych izolowanych

z systemami utrzymuj¹cymi sta³¹ tempera-

turê

– stacji rozprê¿ania gazów jedno- i dwu-

stronnych, pó³automatycznych i automa-

tycznych, wyposa¿onych w systemy p³ukania

i osuszania umo¿liwiaj¹ce ich przesy³anie

– instalacji o wysokiej szczelności,

np. 10 -9 MPa, wykonanej z przewodów mie-

dzianych lub stalowych elektropolerowanych

o ró¿nych średnicach od 0,3 do 0,6 mm wraz

z systemami z³¹czek, spawaniem orbitalnym,

lutowaniem w argonie lub w innym obojêtnym

gazie i przeprowadzenie badañ jej szczelności

metod¹ nadciśnieniow¹ helow¹

Bezpieczeñstwo pracy

Prace ze sprê¿onymi lub skroplonymi gaza-

mi wymagaj¹ zachowania szczególnej ostro¿-

ności. Sposób postêpowania z tymi gazami

określaj¹ rozporz¹dzenia, normy i instrukcje.

Wzglêdy bezpieczeñstwa nakazuj¹ przetrzy-

mywanie butli z gazami poza obrêbem s tanowiska

pracy oraz doprowadzenia gazu do miejsca pracy

za pomoc¹ specjalnych magistral rurkowych

Oznakowanie butli

Podniesienie efektywności zarz¹dzania go-

spodark¹ magazynow¹ gazami technicznymi

w jednostkach badawczych i przedsiêbior-

stwach us³ugowych, jej zoptymalizowanie

oraz obni¿enie kosztów eksploatacji staje

siê mo¿liwe po wprowadzeniu systemu

znakowania butli np. kodem kreskowym,

specjalnymi nalepkami, barwami, utworzeniu

komputerowej bazy danych butli, skanowa-

niu kodów, śledzeniu stanu nape³nienia butli

w czasie cyklu ich u¿ytkowania, identyfikacji

i lokalizacji butli.

Butle oprócz wybitych na nich oznaczeñ

i cech s¹ malowane na odpowiednie kolory

rozpoznawcze i opisywane skrótowo literami

(rys. 1.)

Butle:

• tlen – barwa butli niebieska u góry bia³a,

napisy czarne

• wodór , metan, propan – barwa butli szara

z czêści¹ górn¹ czerwon¹, napisy czarne

• azot – barwa butli szara, napisy czarne

• amoniak, chlor, chlorowodór – barwa

butli szara u góry ¿ó³ta, napisy czarne

Tlen

Hel

Chlor, Amoniak

Acetylen

Wodór, Metan

Azot

Argon

Powietrze

Ditlenek węgla

Rys. 1. Przyk³ady kodowania barwnego butli gazowych

Fig. 1. Examples of colourful coding of a bottle

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2008

wykonanych z odpowiednich tworzyw (miedź,

stal nierdzewna, tworzywa sztuczne), szczelnie

po³¹czonych. Gdy jest to niemo¿liwe, a butle

ze sprê¿onymi gazami znajduj¹ siê w pomiesz-

czeniu, powinny one byæ zabezpieczone przed

przegrzaniem, przewróceniem, uszkodzeniem,

a po zakoñczeniu pracy usuniête i przeniesione

w bezpieczne miejsce, gdzie nie bêd¹ stanowi³y

zagro¿enia. Szczególne ryzyko spowodowania

wybuchu mo¿e nast¹piæ podczas po¿aru lub

niew³aściwego transportowania butli (np. bez

ko³paków, przenoszenia w uchwycie za zawór).

Transport butli powinien odbywaæ siê z wykorzy-

staniem specjalnych wózków zabezpieczaj¹cych

je przed upadkiem.

Przy dostaniu siê (przez nieuwagê) do butli

z gazem dowolnej cieczy nale¿y natychmiast

zamkn¹æ g³ówny zawór butli i od³¹czyæ

j¹ od aparatu. Z zaistnia³ej sytuacji sporz¹dza

siê raport, który przekazuje siê wraz z butl¹

do wytwórcy gazów. Zabronione jest czysz-

czenie butli samodzielnie. Pomoc w takich

sytuacjach mo¿na uzyskaæ w specjalistycznym

zak³adzie, u producenta lub w jednostce Pañ-

stwowej Stra¿y Po¿arnej.

Zabezpieczeniem butli ze sprê¿onymi

gazami przed ryzykiem po¿aru jest magazy-

nowanie ich w specjalnych szafach na butle

gazowe. Szafy te s¹ dostêpne w handlu

i montowane przez fachowców. Szafy

na butle gazowe czasowo chroni¹ je przed

przegrzaniem w przypadku po¿aru, a tym

samym wyd³u¿a siê czas potrzebny na ewa-

kuacjê pracowników i osób postronnych

znajduj¹cych siê w miejscu zdarzenia. Chroni¹

tak¿e butle ze sprê¿onymi gazami przed

silnymi wstrz¹sami. Szafy na butle gazowe

zazwyczaj wykonuje siê ze stali ocynkowanej

pokrytej lakierem epoksydowym nak³adanym

metod¹ proszkow¹. Szafa powinna mieæ

zamontowan¹ na sta³e lampê, szyny do mo-

cowania armatury, drzwi pojedyncze lub po-

dwójne o k¹cie otwierania 160 o zamykane

zamkiem, mechanizm poziomowania szafy

oraz uziemienie. Dodatkowym wyposa¿eniem

szafy mo¿e byæ siedlisko do ustawiania butli,

z³¹cza śrubowe, akcesoria do pod³¹czenia

gazów przez ró¿ne czêści szafy. Do szafy

mo¿e byæ pod³¹czony system wentylacji

i klimatyzacji lub doprowadzony przewód

po³¹czony z zewnêtrznym wentylatorem

ss¹cym. W szafach mo¿na przechowywaæ

butle pe³ne i opró¿nione.

Zaleca siê magazynowanie gazów pal-

nych (acetylen, metan, amoniak, wodór,

siarkowodór) w szafach ognioodpornych lub

na wolnym powietrzu pod wiat¹. Zabrania siê

sk³adowania gazów palnych z substancjami

niezgodnymi, np. gazy utleniaj¹ce z gazami

palnymi czy agresywnymi. Gazy niepalne

obojêtne (azot, ditlenek wêgla, hel, argon) oraz

niepalne gazy ze zdolności¹ podsycania ognia

Rys. 2. „Inteligentne zawory butlowe”

Fig. 2. Smart bottle valves

(tlen, powietrze sprê¿one, powietrze ciek³e)

powinny byæ przechowywane w wydzielonym

pomieszczeniu magazynu ogólnego. Zakazuje

siê przechowywania ich z substancjami o w³a-

ściwościach palnych, redukuj¹cych, ¿r¹cych

i toksycznych.

Wydajnośæ wentylacji szaf na butle ze sprê-

¿onym gazem uzale¿niona jest od wielkości

szafy. Dla przyk³adu szafa o kubaturze we-

wnêtrznej oko³o 0,5 m 3 wymaga przep³ywu

powietrza:

• w przypadku gazów palnych i samozapal-

nych – 4 m 3 /h przy spadku ciśnienia o 20 Pa

• w przypadku gazów truj¹cych i silnie truj¹-

cych – 50 m 3 /h przy spadku ciśnienia o 77 Pa.

W odniesieniu do szafy o kubaturze

wewnêtrznej 1,2 m 3 wymagania wynosz¹

odpowiednio 11 m 3 /h przy 30 Pa i 132 m 3 /h

przy 115 Pa.

Nowoczesne reduktory gazów wyko-

nywane s¹ z miedzi klasy czystości 6,0 dla

gazów nieagresywnych i stali szlachetnej klasy

czystości do 6,0 dla gazów agresywnych,

Montuje siê je do:

• 1 butli, przy zu¿yciu gazu do 20 m 3 /ty-

dzieñ

• 2 butli, przy zu¿yciu gazu do 60 m 3 /ty-

dzieñ (prze³¹cznik sterowany manualnie)

• 2 butli, przy zu¿yciu gazu wiêkszym ni¿

60 m 3 /tydzieñ (prze³¹cznik sterowany auto-

matycznie).

Dodatkowym wyposa¿eniem jest mano-

metr kontaktowy i sygnalizator informuj¹cy

sygna³em optycznym i akustycznym o wyczer-

paniu siê gazu. W przypadku acetylenu w szafie

musi byæ zainstalowana armatura z blokad¹

p³omienia. Stosowane materia³y konstrukcji

armatury, liczba manometrów kontaktowych,

sposoby ich zasilania, a tak¿e sposób dzia³ania

sygnalizacji zale¿¹ od rodzaju gazów, liczby

butli w magazynie czy szafie.

W handlu dostêpne s¹ te¿ ruchome stano-

wiska do pracy z gazami technicznymi, które

umo¿liwiaj¹ doprowadzenie gazów do miejsc

ich wykorzystywania. Stanowiska te po za-

koñczeniu pracy przechowuje siê w szafach

bezpieczeñstwa przeznaczonych na butle

z gazami sprê¿onymi.

Bardzo wa¿nym elementem bezpieczeñ-

stwa pracy z gazami technicznymi w butlach

s¹ specjalne zawory, przez niektórych pro-

ducentów nazywane „inteligentnymi zawo-

rami butlowymi”. Dziêki ich nowatorskiemu

rozwi¹zaniu konstrukcyjnemu spe³niaj¹ one

jednocześnie kilka funkcji. Np. wbudowany

manometr pozwala na bie¿¹c¹ kontrolê sta-

nu nape³nienia butli gazem bez stosowania

zaworu redukcyjnego, dziêki prostej dźwigni

mo¿liwe jest otwieranie i zamykanie zaworu

jednym ruchem rêki. Po³o¿enie dźwigni

pozwala jednocześnie oceniæ fazê robocz¹

zaworu, a specjalna obudowa zaworu gwa-

rantuje bezpieczne i ³atwe przemieszczanie

butli.

W instrukcjach stanowiskowych bhp, gdzie

wykorzystywane s¹ gazy techniczne mo¿na

znaleźæ liczne wskazówki, zalecane jako dobra

praktyka, które powinny byæ uwzglêdniane,

a mianowicie:

• butle ze stopkami nale¿y przechowywaæ

w pozycji stoj¹cej, a butle bez stóp w pozycji

le¿¹cej

• butle opró¿nione zaleca siê magazynowaæ

oddzielnie od nape³nionych w miejscu ozna-

czonym napisem „butle puste”

• butle przeznaczone do okresowego ba-

dania (cechowanie, kontrola szczelności, lega-

lizacja itp.) nale¿y sk³adowaæ osobno w miejscu

oznaczonym napisem „butle do badania”

• w miejscach magazynowania butli po-

winny znajdowaæ siê odpowiednie tablice

ostrzegawcze (np. zakazuj¹ce palenia tytoniu,

u¿ywania otwartego ognia) oraz aktualne

instrukcje bhp, przeciwpo¿arowe i inne

• rozpoczêcie pracy z gazami nie powinno

powodowaæ zagro¿enia dla osób przebywa-

j¹cych na danym stanowisku pracy lub w jego

bezpośrednim otoczeniu.

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2008

Kategorycznie zabrania siê:

• oliwienia i smarowania zaworów oraz czê-

ści butli

• u¿ywania butli nieoznakowanych, z uszko-

dzonymi lub odkszta³conymi zaworami, nad-

miernie nagrzanych, zat³uszczonych

• nape³niania butli lub pobierania skroplone-

go gazu, gdy butla jest w pozycji le¿¹cej

• stosowania niebezpiecznych metod pracy,

w tym podgrzewania butli, naprawiania jej

we w³asnym zakresie

• ustawiania butli np. bez zabezpieczenia

specjaln¹ obejm¹ lub ³añcuchem

• sk³adowania butli z tlenem razem z butla-

mi zawieraj¹cymi gazy palne

• magazynowania butli w odleg³ości mniej-

szej ni¿ 1 m od grzejników centralnego ogrze-

wania i 10 m od źróde³ otwartego ognia

• pracy z u¿yciem butli i pojemników z ga-

zami bez obowi¹zkowych środków ochrony

indywidualnej

• usuwania znaków zabezpieczaj¹cych

i ostrzegawczych z miejsc sk³adowania butli

• lekcewa¿enia przepisów Urzêdu Do-

zoru Technicznego, m.in. w zakresie badañ

kontrolnych butli i ich legalizacji.

Przy pracy z butlami zawsze nale¿y:

• rozmieszczaæ butle u¿ywane podczas

pracy w sposób, który nie stwarza ¿adnych

zagro¿eñ wypadkowych

• u¿ytkowaæ butle w sposób zapobiegaj¹cy

nadmiernemu nagrzaniu siê od źróde³ ciep³a

i świat³a (promienie s³oneczne, urz¹dzenia

grzewcze, otwarty ogieñ); butle nagrzane

sch³adzaæ zimn¹ wod¹

• butle lub pojemniki zagro¿one przez po¿ar

natychmiast usun¹æ w bezpieczne miejsce.

Po zakoñczeniu pracy butle nale¿y za-

bezpieczyæ (np. przetransportowaæ do szaf

na sprê¿one gazy), wy³¹czyæ wszystkie źród³a

zap³onu i ognia.

sygna³ alarmowy akustyczny i optyczny. Zasada

dzia³ania czujników (detektorów) wymienionych

urz¹dzeñ wykorzystuje ró¿ne zjawiska, najczêściej

fizyczne i fizykochemiczne (tak¿e biochemiczne)

zachodz¹ce miêdzy gazem a czujnikiem generu-

j¹cych impulsy elektryczne przetwarzane w sygna³

alarmowy. Mówi siê o urz¹dzeniach z detektorem

pó³przewodnikowym, elektrochemicznym, kon-

duktometrycznym.

instrukcjami i regulaminami instytucji produku-

j¹cych i u¿ytkuj¹cych gazy sprê¿one.

Podsumowanie

Artyku³ ma na celu zapoznanie u¿ytkowników

gazów technicznych z ogólnymi warunkami

pracy z nimi, np. w laboratoriach badawczych

czy zak³adach us³ugowych. Omówiono w nim

wymagania formalne i techniczne podczas pracy

z u¿yciem gazów, w tym sposoby obs³ugiwania

butli, warunki przechowywania, bezpieczeñstwa

pracy urz¹dzeñ, transportu wewnêtrznego gazów,

znakowania i kodowania butli, rodzaje systemów

wykrywania i ostrzegania o niebezpieczeñstwie

oraz podano wskazówki dotycz¹ce pracy z gazami

technicznymi sprê¿onymi wraz z zakazami niedo-

zwolonych praktyk. Przytoczono tak¿e wybrane

wymagania unijne i krajowe przepisy prawne oraz

normy reguluj¹ce gospodarkê gazami.

Przepisy prawne

Urz¹dzenia z gazami sprê¿onymi (pojem-

niki, armatura, automatyka), magazynowanie,

urz¹dzenia zapewniaj¹ce bezpieczeñstwo

pracy, bezpieczeñstwo po¿arowe i wybuchowe,

rodzaje środków ochrony indywidualnej i inne

zagadnienia bhp z tym zwi¹zane regulowane

s¹ dyrektywami Unii Europejskiej, krajowymi

aktami prawnymi, normami, odpowiednimi

PODSTAWOWE AKTY PRAWNE

• ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Ko-

deks pracy. Dzia³ X Bezpieczeñstwo i higiena

pracy. Tekst jedn. DzU z 1998 r. nr 21, poz.

94 z późn. zm.

• dyrektywa Parlamentu Europejskiego

i Rady 97/23/EC z dnia 29 maja 1997 r. w spra-

wie jednolitych przepisów pañstw cz³onkow-

skich dotycz¹cych urz¹dzeñ ciśnieniowych

(tzw. dyrektywa PED lub ciśnieniowa ( Pressure

Equipment Directive ) z późn. zm.

• dyrektywa Parlamentu Europejskiego

i Rady 99/92/EC z 16 grudnia 1999 r. w spra-

wie minimalnych wymagañ maj¹cych na celu

poprawê stanu bezpieczeñstwa pracy i zdrowia

pracowników potencjalnie nara¿onych na ry-

zyko spowodowane atmosferami wybucho-

wymi, zwana dyrektyw¹ ATEX ( ATmosphere

EXplosive )

• ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo

budowlane. DzU nr 207, poz. 2016 z późn. zm.

• ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze

technicznym. DzU nr 122, poz. 1321

• rozporz¹dzenie ministra pracy i polityki

socjalnej z dnia 26 września 1997 r w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny

pracy. DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650.

• rozporz¹dzenie ministra zdrowia z dnia

30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeñstwa

i higieny pracy zwi¹zanej z wystêpowaniem

w miejscu pracy czynników chemicznych. DzU

z 2005 r. nr 11, poz. 86

• rozporz¹dzenie ministra gospodarki,

pracy i polityki spo³ecznej z dnia 23 grudnia

2003 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny

pracy przy produkcji i magazynowaniu gazów,

nape³nianiu zbiorników gazem oraz u¿ywaniu

i magazynowaniu karbidu. DzU z 2004 r. nr 7,

poz. 59

• rozporz¹dzenie ministra gospodarki, pracy

i polityki spo³ecznej z dnia 29 maja 2003 r.

w sprawie minimalnych wymagañ dotycz¹cych

bezpieczeñstwa i higieny pracy pracowników

zatrudnionych na stanowiskach pracy, na któ-

rych mo¿e wystêpowaæ atmosfera wybuchowa.

DzU nr 107, poz. 1004 z późn. zm.

• rozporz¹dzenie ministra gospodarki i pracy

z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwy¿-

szych dopuszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czyn-

ników szkodliwych dla zdrowia w środowisku

pracy. DzU nr 217, poz. 1833 z późn zm.

• rozporz¹dzenie ministra zdrowia z dnia

2 września 2003 r w sprawie oznakowania opa-

kowañ substancji niebezpiecznych i preparatów

niebezpiecznych. DzU nr 173, poz. 1679

• rozporz¹dzenie ministra zdrowia z dnia

20 kwietnia 2005 r. w sprawie badañ i pomiarów

czynników szkodliwych dla zdrowia w środowi-

sku pracy. DzU nr 73, poz. 645

• rozporz¹dzenie ministra zdrowia z dnia

28 września 2005 r. w sprawie wykazu sub-

stancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacj¹

i oznakowaniem. DzU nr 201, poz. 1674

• PN-EN 12449 – Instalacje z rur miedzianych

³¹czonych lutem twardym

• PN-EN 13348 i PN-EN 12735-1– Instalacje

z rur miedzianych ³¹czone lutem twardym

stosowane do tlenu

• EN 14470 – Szafy na butle gazowe

• EN 10204 – Materia³y dla wyposa¿enia

ciśnieniowego

• PN-EN 13348:2002 – Miedź i stopy miedzi

– rury z miedzi okr¹g³e bez szwu do gazów

medycznych lub pró¿ni

• PN-EN ISO 7396-1:2007 Systemy ruroci¹-

gowe dla gazów medycznych – ruroci¹gi dla

sprê¿onych gazów medycznych i pró¿ni

Systemy detekcji i ostrzegania

Ochrona zdrowia cz³owieka w warunkach pra-

cy z gazami technicznymi powinna odgrywaæ rolê

kluczow¹ w dzia³aniu s³u¿by bhp. Instrukcje, tablice

informacyjne, szkolenia okresowe oraz inne środki

s¹ niezbêdne i jednocześnie obowi¹zkowe. Jednak

bezpośrednie bezpieczeñstwo pracownikowi

na stanowisku pracy zapewniaj¹ urz¹dzenia lub

systemy wykrywania i ostrzegania o wystêpowaniu

w jego otoczeniu zagro¿enia skutkuj¹cego zatru-

ciem, po¿arem lub wybuchem. S¹ to urz¹dzenia

detekcyjno-ostrzegawcze indywidualne (osobiste)

przydzielone pracownikowi, urz¹dzenia przeno-

śne ustawiane w pobli¿u stanowiska pracy lub

urz¹dzenia stacjonarne monitoruj¹ce zagro¿enia

w postaci czujek obecności gazu, przekazuj¹cych

sygna³ do centrali, w której jest on analizowany

i w przypadku przekroczenia wyznaczonych pro-

gów stê¿eñ gazów, automatycznie jest za³¹czany

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: